Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

Archives for September 2013

Historia e Vlorës në syrin e një të huaji

by

Nga Gëzim Llojdia*/

Një material interesantë mbartet tek enciklopedia italiane e vitit ‘37. Bëhet fjalë për një nga qytetet jugore të vendit . R. A. , A. Per thotë  kështu për qytetin jugor buzë detit: Valona (ne shqip. Vlorë, greqisht   Αὔλων , në italisht  – Vallona ).

-Qyteti i jugut te Shqipërisë, rreth 3 km  nga bregu lindor  i gjirit  me të njëjtin titull , në rrëzë të kodrës së Topana ( 124 m  ), të mbuluara me ullinj e  pemët e bukura , e cila formon një kala natyrore.

Qytet i zhvilluar në vend të Aulona klasike , e cila gjithashtu qëndronte në veri , në kordonin që ndan lagunën nga deti i Nartës .

Vlora , që ne fillim të shek . XX kishte vetëm 2200 banorë.  Ajo tani ka rreth 9.500 ( 9.106 (koha e regjistrimit viti 1930  ) , nga të cilat dy të tretat myslimane ,pjesa tjetër greko- ortodokse dhe një grup i vogël i hebrenjve .

Ajo ka një shesh të  madh është shumë e gjallë në ditët e tregut,  në kohën  pazarit pazarit, dy xhamive dhe madje edhe sot ka shumë ndërtesa moderne publike.

Ajo është e pajisur me ujë të pijshëm nga ujësjellësi i madh .

Kodrat përreth janë mbjellë me pemë ulliri dhe bajame dhe gjithashtu pemë të tjera frutore . Industritë më aktivë në qytet janë ajo e vajit,nxjerrjen e kripës nga laguna  e Nartës dhe prodhimin e  enë balteve.

Dy rrugët lidhë qytetin me luginën e Voiussa , dhe një bulevard i  gjerë e lidh atë tek aeroporti në gji .

Kjo është e formuar nga dy kalatave më konkrete, e gjatë 180 m .  Për minierat e kompanisë Selenizza, me 8 metra në pjesën e poshtme , dhe një të qeverisë shqiptare , prej 140 m. me një gjatësi prej 4.5 m  ku  ankorohen në fund .

Në këtë skelë është termocentrali i ri .

Në veri të kësaj pike , në Krionerò , është një burim i shkëlqyer .

Një fanar në Punta.

Lëvizja e portit është dhënë mbi të gjitha nga eksporti i vajit , jo shumë larg nga minierat e  bitumi Senelizza, dhe të naftës : në Vlorë është kryesuar nga një tubacion.

Një kabllo telegrafi lidh aeroportin me Otranto .

Në port janë pjesë e linjave të rregullta me vela  itineraret me Brindizi , Sarandë , Korfuz dhe Durrës.

Vlora është  kryeqyteti i një krahine ,që ka një sipërfaqe prej 1360 km katrore  me 53.500 banorë .

Gjiri i Vlorës është i rrethuar nga brigjet e sheshtë , me thellësi të vogla, ndërsa është mbyllur nga shpatet e Malit  Lungara  dhe gadishulli me pikën në  lartësi  840 m . )

Gjiu , si dhe portin e Vlorës , gjithashtu ofron strehim  në jug- perëndim , më saktë i  quajtur gjiri i  Dukatit , dhe i mbrojtur nga të gjitha erërat , kjo është shumë më e përshtatshme për gjirin e Vlorës për ankora të gjata . Anijet e vogla mund të gjejnë strehim edhe në  strehimin e Pasha Liman .

Historia

– Në ndarjen e Perandorisë Romake në fund të shek . IV Vlora , që i përkiste  rrethit të Epirit , erdhi nën qeverinë e bizantine që mbahet në posedim pothuajse vazhdimisht deri në fund të shekullit. XI .

Ajo u pushtua në vitin 1080 nga Robert Guiscard i cili e bëri atë bazën e operacioneve ushtarake kundër bizantinëve për pushtimin e Gadishullit Ballkanik , në të cilën ai nguli sytë pas pushtimit të Italisë jugore .

Kompania , nëpërmjet ndërhyrjes së Venedikut në favor të perandorisë , dështoi  dhe në 1085 bizantinët e rifitojnë  Vlorën , por me ekspeditën e tij, Roberto ka theksuar nevojën që është mjeshtër i Italisë jugore , që të ketë një pikëmbështetje në bregdetin lindor të Adriatikut për të siguruar mbrojtjen e vendit, dhe u  tregoi pasuesve të tij rrugën e zgjerimit në Lindje.

Perandoria Bizantine , si rezultat i pushtimit latin i Konstandinopojës ( 1204 ) , Vlora ishte pjesë e despotit të Epirit përbëhet nga Michael Engjëllor Comnenus . Në vitin 1259 ajo u dorëzua së bashku me Kaninën , Beratin , Durrësin për Manfred , mbret i Siçilisë , si prikë e Elena Angelus Comnenus  me të cilin ai u martua .

Ajo u pushtua nga perandorët bizantine në 1314 nga Ganzas Dhimitri i cili u bë guvernator . Djali i tij dhe pasuesi mori një qëndrim të pavarur nga Bizanti dhe mori titullin e Zotit , Spinarza të Vlorës , Kaninës dhe Berat , por në 1337 ai u rrëzua nga serbët të cilët , nën drejtimin e Stefan Dušan , duke zënë të gjithë Epirit.

Në vdekjen e Dušan ( 1356 ) , Vlora dhe Kanina formuar një despot i cili i përkiste në vitet  1356-1371 , Aleksandër Giorić , 1371-1372 , në Giuragj Iliiće  atëherë Cedda balsa dhe Musacci .

Vlora në vitin  1414 ra në duart e osmanëve. Gjatë luftës kundër turqve udhëhequr nga Skënderbeu dhe pas vdekjes së tij ,venedikasit pushtuan Vlorën disa herë , por gjithmonë për një kohë të shkurtër .Nga vitet 1691-1912 sundimi osman i Vlorës nuk kishte asnjë ndërprerje për qytetin, për konvertimit e vendasve në  Islamin dhe  në ndërtimin e xhamive ,ku qyteti  mori pamjen e qytetit turk.

Gjatë luftës ballkanike , në dhjetor 1912, Vlora u bombardua nga flota greke.

Në Vlorë u formua një qeveri provizore nën kryesinë e Ismail Qemal Vlorës. Më 10 prill 1913, Ismail   i dha kompetenca për Komisionin Ndërkombëtar të caktuar nga Konferenca e Ambasadorëve me detyrën e përcaktimit të kufijve dhe të hartojë statutin e shtetit të ri .

Është mbajtur seanca e saj në Vlorë  dhe sundoi vendin deri në ardhjen e Princit Ëilliam Vidit . Pas shpërthimit të Luftës së Dytë Botërore , Princi i Vidi ka  braktisur tokën shqiptare  dhe  Italia e pushtoi (në 28 dhjetor 1914) Vlora e cila  më vonë u bë një bazë e rëndësishme për operacionet ushtarake në Gadishullin Ballkanik .

Në negociatat e paqes që pasuan fitoren e aleatëve, Italia erdhi për të njohur pushtimin e Vlorës , por në gusht 1920 me marrëveshjen e Tiranës ,Vlore -Shqipëri duke e mbajtur atë të kthehet vetëm  me posedimin e ishullit të Sazanit .

*Msc. Anëtar i Akademisë Evropiane të Arteve

Në Bukuresht, Lumturimi i atë Vladimir Gjikës, me gjak shqiptar, martir i diktaturës komuniste në Rumani

by

Nga Radio Vatikani/

Me 31 gusht 2013, në Bukuresht, në pavionin qëndror të Romexpo, në orën 11.00, u kremtua një Meshë solemne me ritin e lumnimit të imzot Vladimir Gjikës. Më pas u nderuan edhe reliket e të Lumit të ri, Meshtar e Martir. Kremtimin e kryesoi i dërguari i Papës Françesku, kardinali Anxhelo Amato, prefekt i Kongregatës për Çështjet e Shenjtorëve.

Atë Gjika u arrestua në vitin 1952, vetëm e vetëm pse nuk pranoi t’i shkëpuste lidhjet e Kishës katolike në Rumani me Selinë Apostolike. Pastaj, erdhi burgimi i gjatë e i mundimshëm. Pas një vit vuajtjesh e torturash, vdiq si martir në burgun e Zhilavës, pranë Bukureshtit, më 16 maj 1954.

Për këtë Lumnim, që lidhet drejtpërdrejt me Kombin shqiptar, sepse i Lumi i ri me gjak ishte shqiptar, pyetëm kardinalin Anxhelo Amato:

Pyetje: – Hirësi, a mund të na thoni diçka për këtë të Lum të ri, që i përket sa Rumanisë, aq edhe Shqipërisë…

Përgjigje: – Nga familje fisnike, me origjinë shqiptare, Vladimir Gjika i përdori talentet e shumta, që i kishte dhuruar natyra e hiri i Zotit, gjithnjë në shërbim të të varfërve. I kthyer në vitin 1902 në fenë katolike e i shuguruar meshtar në Paris, më 7 tetor 1923, në moshën 50-vjeçare nisi apostullimin e përkushtuar në shërbim të më të vegjëlve, më të varfërve. Në vitin 1939 vendosi të mbetej në Rumani, për të përballuar nevojat e refugjatëve polakë, pas pushtimit nazist të Polonisë.

Besnik ndaj teologjisë së tij të nevojës (théologie du besoin) ai ndihmoi me të gjitha forcat të sëmurët, të plagosurit e robërit e luftës. E vijoi këtë udhë edhe më 1948 kur, pas abdikimit dhe largimit të mbretit Mikel, regjimi komunist nisi sulmin sistematik kundër katolikëve, me synim, asgjësimin e tyre.

Pyetje: – Ç’mund të na thoni për martirizimin e tij?

Përgjigje: – Imzot Gjika, më 18 nëntor 1952, u burgos në Zhilavë, një nga kampet më të tmerrshme të shfarosjens në Rumani. Dinjiteti, falja e persekutuesve, ndihma shpirtërore ndaj të burgosurve, që vuanin përkrah tij, jeta e thellë e lutjes, e bënë shembull tepër të lartë dëshmie ungjillore. Më 16 maj 1954 u shua, pas torturave mizore në kthetrat e sigurimit të shtetit. Njeri me përshpirtëri të thellë, ithtar i ekumenizmit, dëshira më e madhe tij ishte ta shikonte të bashkuar Kishën Katolike me atë Ortodokse.

Pyetje:
– Çfarë rëndësie ka Lumnimi i Vladimir Gjikës?

Përgjgje: – Janë tre, mesazhet e tij. I pari, dëshira ekumenike. Ëndërronte unitetin e Kishës. Propozonte shenjtërinë, si mjet i domosdoshëm për të çuar përpara bashkimin e të krishterëve. Në martirizimin e miliona të krishterëve ortodoksë të persekutuar posaçërisht në Rusi e në Evropën e Lindjes nga regjimet komuniste, shikonte garancinë e një rilindjeje të vërtetë që, në logjikën e misterit të Pashkëve, duhet të sillte bashkimin e dëshiruar.

Aspekti i dytë ka të bëjë me impenjimin konkret të dhimbsurisë ndaj refugjatëve, të plagosurve të luftës, të sëmurëve, të cilët i mirëpriti, i vizitoi, i ndihmoi.

Aspetki i tretë lidhet me dëshminë e tij të martirizmit, nën regjimin çnjerëzor të stalinizmit. U detyrua t’i nënshtrohej hetimeve torturuese, ditë-natë, shoqëruar me rrahje pa pikë mëshire, aq sa t’i rrezikohej dëgjimi e shikimi, e me tipe të ndryshme varjesh. I duroi të gjitha me fe e guxim e, sidomos, me ndihmën e lutjes.

Pyetje: – Si duhet shikuar ky Lumnim?

Përgjigje: – Lumnimi i sotëm duhet parë si shenjë profetike pajtimi e paqeje, si kujtim i një të kaluare të trishtuar, që nuk duhet të përsëritet në asnjë mënyrë, e si impenjim për të ndërtuar ardhmërinë plot shpresë, bashkim vëllazëror, liri e gëzim.

Radio Vatikani

NJE PERULJE E NEVERITSHME NDAJ GREQISE

by

Nga Rasim  Bebo/ Çikago

Po kalojnë dy dekada, gjatë të cilave në Shqipёri militon prifti famëkeq Anastas Janullatos. Ai u  paraqit këtu me rekomandimin e Kostandinopojës dhe të Athinës si Eksark dhe u pranua me firmën e Ramiz Alisë.  Në mbledhjen e madhe të kishës, ndonëse me insistimin e Athinës për t’u zgjedhur kryepeshkop, një pjesë e konsiderueshme e besimtarëve nuk e pranuan dhe filluan këngën patriotike “Për Mëmëdhenë”.  Por, mas mospranimit, ai doli jashtë nga një deriçkë e vogël prapa kishës, me gjithë shpurën e ardhur nga Athina dhe me disa prifto-renegatë shqiptarë e u përqendruan apostafat në hotel “Tirana”. Ku meqë duhej pranuar patjetër, se ashtu ishte urdhri nga Greqia, kjo pakicë njerëzish, trokitën  gotat dhe uruan Janullatosin, për  titullin kryepeshkop që gjoja “iu dha”, në kundërshtim të hapur me statutin e kishës. A nuk kemi këtu të bëjmë me një Sakrilegj të madh të Janillatosit?… Por dhe një përulje të neveritshme të Qeveris dhe të Akademisë së Shkencave shqiptare?…  A e mendojnë këta, vallë, se kanë lënë një prift të huaj në karrige, si një guvernator ogurzi për t’i drejtuar drejt humnerës!…

Tani së fundi, në Përmet, Janullaltosi na del edhe kundra Gjykatës Kushtetuese, e cila është organi suprem i shtetit.  Në vitin 2004, nga kjo gjykatë u dha vendimi përfundimtar, që pallati i kulturës “Naim Frashëri” do të qëndronte si monument i kombit shqiptar, me emrin e rilindësit të madh “Naim Frashëri”. Por Janullatosi pretendon, se për çështjet e “Shenjta” nuk vlejnë ligjet e shtetit dhe as kushtetuta.  Kështu ai e ktheu shtëpinë e kulturës në kishë pa përfillur asnjeri.  Janullatosi shkoi në Përmet bëri meshën greqisht dhe e quajti pallatin e kulturës “Naim Frashëri”, Kishë e Shën Mërisë së Pazarit.  Dhe prej vitit  2009, pasi futi përkrahësit e tij fshehtas brenda mureve të pallatit të kulturës,  filloi natën të ndërtojë  kishën me hov sa më të  shpejtë për ta bërë fakt të kryer. Kështu, prej vitit 2004 deri sot, qeveritarët  shqiptarë,  Fatos Nano, Sali Berisha Edi Rama kishin  heshtur. U zgjuan nga gjumi letargjik, duke hedhur kunja kundra njëri-tjetrit,  nga mesi muajit gusht  të këtij viti, për të urdhëruar  zyrën  e përmbarimit, të nxirrte jashtë pallatit të kulturës  “Naim Frashëri”, pajisjet e Kishës së Shën Mërisë së Pazarit. Zyra e përmbarimit zbatoi vendimin ligjor të Gjykatës Kushtetuese, për nxjerrjen nga pallati të mjeteve që i përkisnin kishës. Dhe këtu filloi “sherri”  sipas parimit të perëndisë greke Aresit:  Për grekët  lufta dhe shkatërrimi, çmenduria dhe kotësia e njerëzve, që i çojnë në zhdukje reciproke pa ndonjë shkak të vërtetë, përbën një realitet”.  (1).

Kristo Frashëri shkruan: “Trualli i shtëpisë kulturës, prej 600 m2, e cila mori emrin “Naim Frashëri”, përfshiu dhe truallin e kishës rreth 25 m2. Këto 25 m2 janë bërë mollë sherri. Duan të përmbysin shtëpinë e kulturës, për një kishë shumë të vogël, që qëndronte në këmbë me katër mure të rrënuar.  Ata kërkojnë të zbojnë nga Përmeti Naim Frashërin  për qëllime të errëta. (2)                                 Ku e gjeti kisha e Përmetit kurajon për të sfiduar Gjykatën Kustetuese?  Kjo kuptohet dhe nuk ka dyshim, se prapa Kishës së Përmetit, qëndron Anastas Janullatosi, i cili doli haptazi kundër vendimit të Gjykatës Kushtetuese. Janullatosi filloi presionet me fjalime proteste së bashku me qeveritarët e Athinës, duke bërë shantazh, sikur Përmeti të ishte brenda kufirit grek.  Ndërhyrja e ministrisë së jashtme greke në këtë konflikt, përbën një  shkelje të rëndë diskredituese për veten e tyre dhe kundra çdo dispozite ndërkombëtare. Si mund të bëhet shteti grek arbitër në një çështje të brendshme shqiptare?. A mos vallë të gjithë ortodoksit shqiptare i quan grekë, sipas avazin të vjetër  “Cilindo ortodoks  është grek” ?.  Është e turpshme, kur me emigrantët shqiptarë në Greqi përdoret dhuna fetare për t’u kthyer nga myslimanë në ortodoksë për qëllime shoviniste. Ndërsa nga ana tjetër, zbaton ligjin e Metaksait nr. 1363 të vitit1938, që ndëshkon krimin  e proseletizmit (konvertimit fetar). Nëse ndërron fëne ortodokse, burgosesh menjëherë.  (3

Kristo  Frashëri shkruan:  “Përmeti është një qytet në të ashtuquajturin  “Vorio-Epir”, trevë të cilën Athina e lakmon ta aneksojë. Meqenëse në Përmet nuk ka banorë  grekë, nacionalistet e Athinës përpiqen ta helenizojnë me rrugë të ndryshme, nëpërmjet helenizimit të përmetarëve që banojnë në Greqi, me përhapjen e ritualit greqisht  në kishat e qytetit , me anën e pensioneve sociale nga ambasada greke, me shkollat greke, që “hirësia” mendon t’i hapë së afërmi dhe me rrugë të tjera.  Në këto rrethana, shtëpia e kulturës e cila mban emrin e “Naim Frashërit” nuk mund t’i shërbejë në asnjë çast  platformës heleniste të Athinës. Kjo është arsyeja përse Janullatosi kërkon ta fshijë”.

Të vjen keq kur mendon se Përmeti, qyteti i luleve, i kulturës rilindëse, i këngëve dhe i dasmave të kulturuara, i rakisë së dëgjuar dhe i reçelrave të shijshme, qytet i harmonisë fetare, nëpërkëmbet nga një rrufe greke në qiell të kthjellët. Këtu ka një sakrileg, për ta kërkuar te Janullatosi.

Një veprim tinëzar i rrufeshëm antikombëtar, në këtë shtrirje shqiptare, të quajtur “Vorio-Epir” në qytetin e Korçës, në mëngjesin e 11 gushtit 2012, u gdhi e rrënuar gur mbi gur “Shtëpia Monument Kulture” e Themistokli Gërmenjit dhe e Flamurit që u ngrit më 8-12-1916, e cila u shkatërrua me buldozerë të Korçës të drejtuar nga grekët e Janullatosit. Më 1917 dinakëria greke vrau patriotin Themistokli Gërmenji, sot po kjo dinakëri  hodhi në erë shtëpinë monument kulture e ngrehur për nder të tij. Pas 108 vjetëve, kjo na kujton urrejtjen e grekut  për të zhdukur rilindësit  tanë për helenizimin e Shqipërisë së Jugut .

Prof. Edwin Jacques thotë: “Trupat franceze,  dëbuan grekërt nga Korça më 27 tetor 1916. Komandanti francez, kolonel  De Skoin propozon që krahina të qeverisej nga autoritetet shqiptare. Kështu më 10 dhjetor 1916 nxori një shpallje publike që njihte pavarësinë e “Provincës  Autonome  Shqiptare të Korçës” dhe ngriti flamurin shqiptar. Gjithashtu emëroi si prefekt  luftëtarin patriot  Themistokli Gërrmenjin , heroin e vendit,  që do të bëhej protagonist i një drame tragjike.

Ai doli një administrator i zoti, formoi një këshill qeveritar dhe krijoj policinë dhe xhandarmërinë. Ngriti një sistem postar dhe nxori pulla dhe bankënota shqiptare. Hapi shkolla shqip në të gjithë fshatrat e zonës dhe mbylli të gjitha shkollat greke dhe turke. Hapi dyert t Liceut Francez në zhvillimin e arsimit dhe të shkencës. Me intrigat e kurdisura nga grekët, Themistokliu arrestohet pas largimit të kolonelit francez nga Korça, dënohet me vdekje me pushkatim më 29 tetor 1917. Dhe tani gjeneralët francezë, në kujtimet e tyre, thonë se në gjyqin e këtij patrioti shqiptar, janë bërë gabime juridike dhe detyrohemi të kërkojmë falje para historisë.  (4).

Një ditë të zakonshme, para tre vjetësh, afërsisht në këtë kohë, disa djem azganë zbresin poshtë me vetura, sikur fluturojnë dhe hynë me plot humor në kafenen e Himarës. Mbasi zunë vend në tavolina, porositën bira të ftohta, dhe pritën, por asnjë nga kamarierët nuk lëvizi nga vendi. Ata prapë i thirrën  dhe së fundi u revoltuan:.  “U ka mësuar prifti greke që mos të shërbeni kur u bëhet kërkesa shqip!”…  Pra, kjo sjellje vazhdon në disa kafene në bregdetin tonë, ndofta nga kjo polemikë e nxehte gjeti vdekjen  A. Guma. Dhe nga  polemikat e greqizimit  në  konflikte të llahtarshme, u vranë në valën më të nxehtë të vitit 1997 mbi 3500 të rinj e të reja dhe 11000 të plagosur. Në këtë zallahi gjeti vdekjen e tejdhimbjes  djali i shkëqyer i shokut tim Odisea, “i përjetshëm qoftë kujtimi i tij”. Rrënjët e të gjithë kësaj furtunë në kohë  me diell, na çojnë nga Athina, te peshkop Janullatos dhe koha e papolitizuar do ta zgjidhë këtë llahtari.

Kisha Ortodokse do të vazhdojë të protestojë për Përmetin,  thotë  Janullatosi, në një mesazh në greqisht të publikuar nga Gazeta “Bota sot” .  E bëri greqisht se përfaqëson  0,87%  minoritarë grekë,  në vend ta bënte shqip, që ta dëgjonin,  mbi 15 milionë shqiptarë kudo ku ndodhen.                                 Janullatosi  shkruan:  “Kisha ortodokse do të vazhdojë të protestojë për Përmetin”. Dhe më tej:  “E përsëris  që problemi ynë nuk bën fjalë për një ndërtesë,  por fakti është që kemi të bëjmë me një pëdhosje”. Janullatos,  sikur e keni nxehur shumë  karrigen e pamerituar që rrini, që mos të kesh të bësh  më me përdhosjen, që thoni, duhet të largoheni nga Shqipëria bashkë me erën e keqe të përdhosjes.  Dhe Janullatosi vazhdon:  “Nëse kishat tona ortodokse qenkan kundër qendrës kulturore, siç thonë ata, kush e ka kultivuar më shumë se sa ne në arkitekturë, pikturë muzikë, ndihmë reciproke ndaj njëri-tjetrit më shumë se sa kisha jonë. Pra, për çfarë qytetërimi, e kulture këta kanë ndërmend? që të vënë kumar dhe bilardo aty brenda. Këto janë ngjarje të idhta, dhe ne të gjithë e dimë që të gjithë ortodoksët në Shqipëri marrin pjesë në këtë fyerje që na është bërë”. (5).

Ju  Janullatos, edini shumë mirë historinë,  por e anashkaloni të vërtetën, prandaj po citoj disa pjesë të saj:  Janë pellazgo-Ilirët e djeshëm,  shqiptarët e sotëm, që i vunë themelet e të dyja kishave të Lindjes dhe të Perëndimit që kultivuan arkitekturën, pikturën, muzikën etj.

Ndalimi i Krishtërimit nga Perandori Trajan, si një vepër kriminale kundër shtetit në vitin 111 të e. s., shkaktoi trazira të mprehta në krahina, ku krishterimi kishte ndikim të fuqishëm, siç ishin Azia e Vogël, Afrika e veriut , Galia, Italia dhe Ballkani. Për rrjedhojë  vdiqën aq shumë të krishterë nga ajo që quhet: (Martirologjia e hershme), sa që autoritetet  e kohës, ndërtuan një monument, që mbante fjalët latine “Exticto nomene Cristianorum” (Emri i të krishterëve është shuar).

Iliro – shqiptari,  Perandori Kostandini i Madh  306-337 e. s. lëshoi një proklamatë që i dha fund persekutimit të kristianëve dhe vuri themelet e supremacisë spirituale në të dy kishat e Perndimit dhe te Lindjes.  Proklamata përmëndet nër histori si “Dekreti i Milanit”.  Ky dekret  u ktheu nënshtetasve kristianë të parandorisë të  gjitha të drejtat civile  dhe lirinë e besimit fetar që ua kishin mohuar faltoret si dhe  pasurinë që ua kishin konfiskuar. (6).

Në vitin 325 Kostandini thiri të parin këshill të Nikesë. Perfaqërsimi i 318 peshkopëve nga e gjithë perandoria, ishte me rëndësi,  sepse dëshmoi për shtrirjen e Bashkësisë Krishtere gjatë shekujve.  Kostandini ndërtoi Kostandinopolin nga viti 324 deri ne vitin 334 dhe kryesoi ceremoninë solemne të inagurimit të Kryeqytetit, i cili mori më vonë emrein e tij. Kostandinopoli, grumbulloi gjithë zhvillimin e qytetërimit Përendimor. Mbas shek V-të  (të vitit 476 kur Roma u shkatërrua nga gotët. Ndërsa Kostandinopoli jetoi edhe 1000 vjet më tepër, kur u pushtua nga Turqit më 1453 Shën. im). Roma dhe gjithe Europa Perëndimore  u pushtua nga popuj barbarë (gotët) dhe bota e qytetëruar u mbulua nga errësira e mesjetare. Gjatë asaj kohe, Perandoria Romake e Lindjes, mbajti gjallë traditat e kulturës latine dhe greke te vjetër me prejardhje pellazge.  Atje shpëtuan thesaret e letërsisë të kulturës antike. Kur Evropa u zgjua prej  gjumit të mesjetës, ajo gjeti në bibliotekat bizantine kryeveprat e kulturës  klasike që i dhanë frymëzim intelektual fazës së re të qytetërimit  që është duke vazhduar  edhe sot. (7) Justiniani (527-565), një tjetër shqiptaro-Ilir. ( Përmendet “Kodi i Justinianit”, vepra legjislative, që  është një monument historik i pavdekshëm. )Ndërtoi katedralen e Shën Sofisë, një vepër arkitekture  që e imagjinoi Justiniani vetë dhe që ka tërhequr  admirimin e botës gjatë 14 shekujve. (8).Është vërtetuar se vendi ynë ka nxjerrë dy papë dhe katër shenjtorë:   Papë Inocenti i I-rë, (402-417) Ilir, i 40-ti në radhë.Papa Klementi  XI (Xhan Francesko Albani (1700-1721), i 243-ti në radhë. (9).Shën Martini Ilirjani  316-397. Bazilika ku prehet u bë vend mbrojtje dhe pelegrinazhi, më  i nderuar në gjithë Galinë. Kulti i tij u përhap në të gjithë Francën. Më shumë se 500 komuna mbajnë emrin e tij.Shën Jeromini, Ilir,  347-420. Përkthyesi i pare i Biblës në latinisht. (autor i Vulgatës).   Niketë Dardani, 340-414, njihet si autor i “Te Deum” himni bazë  dhe simbol i krishtërimit; ky artist nga Dardania është një nga themeluesit të kulturës së krishterimit . Vepra e tij më e njohur  është  “Te Deum Laudamos”, përhapur në Europë në vitin 525, dhe mbi të cilën kanë shkruar muzikë kompozitorë të tillë si G.B. Lulu, G. F. Haendel, J. S. Bah, Mozart,  Shubert, Verdi etj. Jan Kukuzeli  1078-1158, muzikant nga Durrësi, një ndër figurat e kishës bizantine, ka krijuar:  hymnet e aniksandrit, këngët e kerubinëve, Psalmi 107, Polilei 117 etj. (10).                     Arqitekt  Mehmet Isai  nga Tepelena ndërtoi Taxh  Mahalin, në qytetin Agres të Indisë në shek. 17, njër ndër shtatë mrekullitë e botës  etj.   Shkrova për këta dishepuj  ILIRO – SHQIPTARË ,  jo. Për t’u treguar juve, Janullaos, por për ta  lexuar priftërinjtë  dhe renegatët  shqiptarë që të ndjekin pas,  për të njohur paraardhësit e tyre. Gjika nga Parga e Çamërisë, familje princore rumune dhe Elena Gjika  “Dora d’ Istria”  poete.Historiani  Arben Llalla thotë: “Historikisht arvanitasit kanë dhënë një kontribut  të madh në gjithë fushat e jetës politike kulturore të Greqisë. Shumë prej tyre përfshihen  në listat e emrave më të shndritshëm , që i dhanë lavdi Greqisë së Re. Këta luftëtarë trima,  heronj të kryengritjes së vitit 1821, jo vetëm me armët e tyre luftuan për pavarësinë e Greqisë, por ishin kryetarët e parë të shtetit grek, që drejtuan Greqinë drejt zhvillimit të jetës evropiane.  Shumica e kryeministrave të Greqisë  ishin arvanitas (shqiptarë) me origjinë nga ishujt  që historikisht njihen të banuar  që nga koha pellazge. Të banuar dhe që banohen  nga popullata arvanitase, si Hidra, Speca, Poros, Salamina etj. ..vetëm nga ishulli i Hidrës kane dalë gjashtë Kryeministra  në shtetin grek”.(11).  “Që nga Pjetri i Parë apo Katerina e Dytë të Rusisë, kishin strategjinë për të dalë në Mesdhe në dy pika mbështetëse:  a. Në ortodoksinë e banorëve të Ballkanit.  b. Në pansllavizmin e territoreve të tyre. Është një fakt historik dërgimi nga Rusia (në atë periudhë që Turqia kishte marrë tatëpjetën), të 17,000 politikanëve dhe priftërinjve ortodoksë në Ballkan, për kundër Ali Pashë Tepelenës  dhe për përçarjen e shqiptarëve. Kisha ortodokse futi përçarjen midis shqiptarëve të krishterë dhe myslimanë dhe nxiti vëllavrasjen.  (12).  “Kryengritja e 1821, ishte një kryengritje e shqiptarëve të krishterë dhe myslimanë për të çliruar trojet nga Turqia. Të bashkonte trojet shqiptare në një shtet dhe të fuste në të dhe Greqinë, që banohej prej 70%  nga shqiptarët.  Kleri ortodoks filloi të zhdukte të gjithë udhëheqësit shqiptarë të revolucionit për krijimin e shtetit grek. Kështu heroin kombëtar Kollokotroni u dënua me vdekje, por për mëshirë u fal. U vranë a po u zhdukën  Andrucua, Karaiskaqi,  Bubulina etj. Valle a nuk është sakrilegji,  në vend të mirënjohjes, që grekut jo vetëm i mungon, por të ngul thikën,  si i pabesë që  është?  (13). Me urdhër të kishës, në vitet 70 të shek. 18 qarkullonte i quajturi “Çoban Baba”, murgu Kozma. Ai predikonte ungjillin duke u premtuar shqiptarëve se do tu falte mëkatet, nëse do të braktisnin  gjuhën shqipe në kishë, shkollë dhe shtëpi. Më 24 gusht 1779 u ekzekutua si agjent politik i kishës greke.

Nga Prof. Fedhon Mekshi citojmë: “…shqiptari i kamur panhelenist V. Zhapa, bëri të mundur të çeleshin në Shqipërinë e Jugut 163 shkolla në gjuhën greke vazhduan për 32 vjet 1860-1892”.  “Historia e Shqipërisë” Tiranë 1962 f. 105.

Gjuha shqipe e arvanitasve,  jo që nuk u bë gjuhë zyrtare, por edhe u përndoq nga kleri ortodoks,  çmenduria e të cilëve shkonte deri aty sa u thoshte arvanitasve se  Zoti nuk kupton shqip . Kërshtu vazhdon edhe me mesazhin e Janullatosit sot në gjuhën greke. A nuk është sakrileg kur nuk përdor gjuhën e kombit shqiptar, duke qëndruar në karrigen e kryepeshkopit në Shqipëri?

“Qendrës Studimore Pellazgjike”  dhe Prof. Dr.Mathieu Aref,  që iu dha titulli  “Doktor për shkencat e historisë  së antikitetit (Greqia  antike) të Universitetit  Paris  Sorbonë”, vërtetoi për të nxjerë në dritë figurat e ndritura shqiptare prej lashtësisë  Pellazge e në vazhdim, se semito-egyptianët “grekë”kanë manipuluar duke i quajtur për grekë.  Një shembull,  heroin e Kretës,  nga Konispoli,  Haxhi Mehmet Dalani,  është   shkruar në enciklopedinë greke:  Haxhi Mihal Dalani i vrarë 1828 në Kretë.  Pse ia ndryshuan emrin nga Mehmet në Mihal?…  Po kështu Janullatisi e quan  Skënderbeun  Jorgo për grek. Ka akoma më keq për të folur për poshtërsitë greke: Shumë durohet Prifti Janullatos,  kur arrin të vlerësoj  e të ngrejë çështjet e Shenjta mbi ligjet e shtetit. Harron Janullatosi se është në Shqipëri.  Kur ne kemi Kombin mbi fenë, “feja e shqiptarit është shqipëria”. Ndal Janullatos dhe mos u futë në konflikt me shqiptarët për Kombin,  Naim Frashërrin,  Thimistokli Gërmenjin etj.

Po të lexosh dy librat:  Jorgos Margaritis, “Bashkëpatriotë të padëshëruar” dhe Robert  D’ Kapllan,  “Greqia:  Dashnoria e Perëndimit, dhe Gruaja e Lindjes”, të ngjethet  mishtë dhe të ngrihen flokët e kokës. Në Selenik  më 1913 grekët thyen e bastisën 400 dyqane çifutësh, për shkak të një thashethemnaje, se gjoja çifutët kishin helmuar puset e ujit.  Me 1916 trupat greke pushtuan Selenikun . Me 1917 ra një zjarr i madh që rrafshoi krejt rajonin çifut të qytetit, përfshirë edhe  34 sinagoga. Numri  i të pastrehëve arriti  në 75.448, prej të cilëve 53.757 ishin çifutë. Kur gjermanët pushtuan Selenikun, në prill të vitit 1941, sikur të mos kishte qenë nxitja e agjentëve vendas, as që do t’u kishte shkuar ndonjëherë ndërmend sakrileg i shkatërrimit të nekropolit të lashtë çifut të Selanikut. Selaniku në atë kohë ishte kryeqyteti kulturor i çifutërisë sefardike (spanjolle). Gjermanëve iu deshën dy vjet rresht pune ditë për ditë, për t’i plaçkitur Selanikut çifut thesaret e tij artistike.  U deshën 15 trena të mbushur plotpërplot, për 5 muaj me radhë, për të boshatisur Selanikun nga çifutët e tij. I gjithë qyteti u dërgua në kamp përqendrimi të shfarosjes. U shkatërruan 500.000  varre të varrezave çifute. Mbi këto varre është ngritur Universiteti i Selanikut. A nuk është një  sakrileg i madh që rëndon Kishen Grek?  (14).

Çamëria veson gjak.

Dinakëria greke triumfoi.  Dy javë përpara  masakrës së Çamërisë, u ftuan në një takim  Myftinjtë Hasan Abdullai,  Sali Hafizi dhe kryeplaku Qazim Rexhepi. Takimi u bë në fshatin Popovë. Pala greke (Edesit) kryesohej nga Lefter Shtrungari dhe dy oficerë anglezë dhe kurdoherë i pranishëm Peshkop Dorotheu. Grekët premtuan: “Në Çamëri paqe të plotë!  Njerëzia të mos ikin!  Ju japim fjalën e nderit se nuk do të preket kush as me një lule”.  27 qershori, rojet mbrojtëse të qyteti dalluan se po afroheshin zervistët nga të tri anët e qytetit. Dhespot Dorotheu dhe nënprefekt Kanellopulli vrapuan te myfti  Sali Hafizi dhe i mbushën mendjen për ndërprerjen e qëndresës , pasi zervistët do të hynin në mënyrë paqësore  dhe nuk do të ngacmonin asnjeri. Myfti Saliu e hëngri atë rreng dhe së bashku me despotin u ngjitën në Gallata, ku u bënë thirrje luftëtarëve të ndalonin zjarrin, duke premtuar paqen. Peshkop Dorotheu dhe major Kranai shkuan në mitropoli dhe njoftuan  me tellall:  “Urdhërohen tëre ata që kanë armë t’i dorëzojnë menjëherë, se qetësinë do ta mbajë ushtria. Askush të mos ketë frikë!  Këdo  e quajmë vëlla.  Rreth mesditës, kur ende nuk kishte mbaruar dorëzimi i armëve, kur tregtarët sapo kishin hapur dyqanet,   zervistët grupe- grupe, të drejtuar nga oficerët, u derdhën egërsisht mbi popullatën çame. Ndër vrasësit ishin: prift Andoni, rrobaqepsja Athina, samarxhiu Cili Coni,  Nikoll Rafti etj . Ata qëllonin këdo që shihnin dhe vrisnin këdo që gjenin përpara. Krismat ushtuan me të gjitha llojet e armëve dhe me thika, hanxharë e sopata. O Zot çfarë tmerri!…

Peshkop Dorotheu, i cili kishte qenë garant për mos cënimin e popullsisë myslimane, festonte “fitoren” me komandantët e bandave dhe bekonte krimet e tyre. (15)

Të vrarë dhe të humbur ishin 4700 vetë, shtëpi të shkatërruara dhe të djegura 5800, dhe 85 xhami  të rrafshuara.  U rrëmbye i gjithë produkti ushqimor dhe të gjitha llojet e bagëtive.

I nderuar lexues,  A ka më të madh sakrileg, se e Peshkop Dorotheut të djeshëm, që masakroi Çamerinë dhe peshkopi i sotëm Janullatos, që kërkon të mos njohë ligjin suprem te kushtetutës?. Vallë, kush vjen pas këtij guximi  të Janullatosit?  Aka stomak qeveria Shqiptare dhe Akademia e Shkencave ta durojë?…

Referenca:

1.Aristidh Kola, “Gjuha e Perëndive”, F. 239.

2. Prof. Dr. Kristo Frashëri, “Skandali i Kishës…”, 26-8-2013.

3. Prof. Sherif Delvina, “Mbi Epirin”, f.  97, 236.

4. Edwin Jacques,  “Shqiptarët”, bot. 1995,  f. 401-402;  (7) f. 163.

5. Prof. Janullatos. “Kryepeshkopi i rikujtoi…”,  Gazeta “Bota sot”, 22-8-2013.

6. Tajar Zavalani, “Historia e Shqipërisë”, bot. 1998,  f. 56; (8) f. 68,70.

9. Enciklopedia Britanike Almanak, bot. 2003,  f.731.

10. Prof. Ramadan Sokoli, Gazeta “Illyria” 21-3-2008,f. 28.

11.  Prof. Arben Llalla, internet,  4 janar 2009.

12, Prof. Albert Kotini,  “Çamëria denoncon”, bot. 2002, f. 94,196.

13. Prof. Eleni Kocaqi, “Roli Pellazgo-Ilir”, f. 198.

14. Prof. Dr. Robert D. Kaplan, “Greqia dashnore e …”, bot. 2002, f. 25.

15. Prof. Beqir Mete,  “Tragjedia Çame,  bot. 2007, f.71.                                                            

 

 

Pabarazia e shpërfillur

by

Nga Albin KURTI/

Pas krizës financiare të vitit 2008 që u quajt edhe krizë globale, janë shtuar aq shumë studimet që tregojnë se rritja e pabarazisë në shoqëri e rrit numrin e vrasjeve, numrin e të burgosurve për 1.000 banorë, dhunën në përgjithësi, obezitetin, problemet shëndetësore, numrin e tinejxhereve shtatëzëna, analfabetizmin, etj. Kur analizojmë ekonominë është pabarazia ajo së cilës i duhet kushtuar shumë më tepër vëmendje dhe jo vetëm bruto produktit vendor e bruto produktit vendor për kokë banori. Mirëpo, Qeverinë e Kosovës sigurisht që nuk mund ta kemi aleate: synimi ekonomik i saj nuk është punësimi i popullsisë (si njerëz), por  rritja ekonomike (si shifër).

Pabarazia e qytetarëve në aspektin socio-ekonomik është ose pabarazi në të ardhura, ose pabarazi në pasuri, ose të dyja këto (jo vetëm për shkak se vijnë të ndërlidhura). Dallimi në të ardhura përkthehet në dallim në pasuri, i cili mandej rritet: fundja, dallimi në qera e rrit dallimin e pronave që ipen me qera. Pabarazia socio-ekonomike që mbetet e paadresuar konsiston edhe në sistem legal e juridik të pabarabartë, i cili më shumë sesa që i korrigjon pabarazitë, i formalizon dhe i pasqyron ato në jetën politike, shoqërore dhe institucionale duke i sforcuar ato.

Dëshira për të bërë para e individëve, dëshira e pervertuar sepse e kufizuar te mjeti i shkëmbimit, nëse nuk kufizohet nga institucionet dhe shoqëria, i shpie në theqafje të dyja këto. Është pikërisht tatimi progresiv ai i cili na shpëton të gjithëve, madje edhe të pasurit. Duke i pasur njerëzit të pabarabartë në shoqëri, nuk paraqet kurrfarë drejtësie shoqërore trajtimi i barabartë i njerëzve. Kjo është arsyeja pse Alternativa Qeverisëse e Lëvizjes VETËVENDOSJE! parasheh tatim progresiv në të ardhura duke mos i parë të ndara Shtetin Zhvillimor dhe Shtetin Social, përkatësisht prodhimin dhe barazinë. Natyrisht që me qeverisjen e Lëvizjes VETËVENDOSJE! nuk do ta bëjmë tatimin progresiv në llogari të luftimit të informalitetit, por njëkohësisht duke e luftuar në mënyrë të pakompromis informalitetin e duke e zgjeruar bazën tatimore. Prandaj, Shteti Zhvillimor dhe Shteti Social e kanë të bashkangjitur aty edhe shtyllën tjetër – Shtetin e së Drejtës.

Barazia në ekonomi nuk është thjesht çështje etike e zelli moralizues, por edhe funksionim efikas e sukses përfitues. Tregu kosovar gjithsesi do të funksiononte shumë më mirë e do të rritej ndjeshëm nëse do të kishim më shumë barazi. Të pasurit blejnë pse munden edhe gjëra që nuk iu nevojiten, sidomos gjëra që nuk iu nevojiten. Shpenzimet kryesore i kanë për mallra luksi të cilat nuk i prodhojmë ne vetë në Kosovë. Më shumë barazi në Kosovë, do të rriste edhe fuqinë blerëse aktuale, edhe kërkesën agregate, edhe prodhimin vendor.

Pabarazia është ofenduese. Kur njerëzit trajtohen në mënyrë të pabarabartë, ata fyhen dhe vuajnë. Kjo mandej lë pasoja në ndërtimin dhe zhvillimin e tyre emocional dhe intelektual. Duhet të kemi mirëkuptim për njerëzit që janë të kushtëzuar nga rrethanat e vështira jetësore, por edhe për ata që vuajne pasojat e zgjedhjeve të gabuara në jetë. Ky mirëkuptim i yni duhet të shprehet në politikat sociale dhe ndarjet buxhetore.

Ata që janë të pasur a të sukseshëm, përgjithësisht, besojnë që kjo është për shkak se ata janë të veçantë (për të mirë) përkundër sistemit (i cili është aq larg nga të qenit i përsosur). Mirëpo, po këta njerëz nuk duan t’i shohin të varfërit a të pasuksesshmit si viktimë të po atij sistemi (aq të papërsosur), por sërish si njerëz të veçantë (për të keq). Tipike neoliberale: gjykim i të varfërve me moralin e të pasurve. Kundrim i asistencës sociale duke presupozuar e duke ua përshkruar të tjerëve lakminë e vetvetes së tyre. Mirëpo, s’do mend se kjo gjë tashmë është kontradiktore.

Individualizmi, të cilin e kanë aq shumë për qejf neoliberalët, shikon e thekson dallimet midis njerëzve e jo ngjashmëritë dhe të përbashktën e tyre. Individualizmi mbetet i verbër për sa i përket shkakut dhe karakterit të suksesit të individëve. Nuk e sheh dot qysh edhe aftësia njerëzore, edhe produktiviteti njerëzor, janë shoqërore për nga natyra. Multimiliarderi amerikan, Warren Buffett, është ndër të paktit i cili e pranoi këtë gjë kur deklaroi se po të kishte lindur në Bangladesh, nuk do të bëhej tjetërçka përveçse bujk.

Duke e konsideruar pabarazinë fakt të kryer dhe duke ia vënë barrën e argumentimit dhe arsyetimit atyre që afirmojnë idealin dhe nevojën për barazi, kjo njëmend dëshmon që shoqëria jonë ideologjikisht ndodhet nën kthetrat e neoliberalizmit, por, njëkohësisht, edhe dëshmohet se te pabarazia si fakt i kryer s’ka asgjë të natyrshme dhe gjithçka është e imponuar.