Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

Archives for October 2013

Arsyeja është pasqyrë e ndërgjegjes (Nevetes) së kujtdo

by

Nga Vilhelme Vranari Haxhiraj/

“…Veprimi pa arsye nuk të çon askund.

Është njëlloj si, kur të eturin e çon në

100 çezma dhe nuk i jep një pikë ujë.

Jeta pa arsye, ngjet me një udhëtim rreth

planetit pa orientim, pasi mungon busulla...”

Arsyeja është thirrja që ndërgjegjja i bën logjikës, për të arritur një pikësynim, apo për realizime sa më të avancuara të jetës. Nëse arsyeja i përgjigjet kësaj thirrjeje, atëherë vepron logjika e ftohtë dhe e fortë dhe cilido di të udhëtojë drejt zgjidhjes së çdo enigme.

Veprimi pa arsye nuk të çon askund. Është njëlloj si, kur të eturin e çon në 100 çezma dhe nuk i jep një pikë ujë. Jeta pa arsye, ngjet me një udhëtim rreth planetit pa orientim, pasi mungon busulla.

Kur mungon arsyeja, mendimi është si pema e tharë që nuk jep fruta, pasi njeriu është pa asnjë synim në rrugëtimin e tij të gjatë që e ka emrin jetë. Nëse në një mendje gjendet një arsye e fortë dhe bindëse, gjithsesi ajo nuk është e aftë të bëjë asgjë, kur individit i mungon talenti dhe pasioni. Duhet të theksoj se arsyeja është individuale, është vetjake siç është liria e shpirtit, liria vetjake, së cilës i përgjigjet vetëm “Njëmendësia”. Kjo e fundit vepron sipas aftësisë mendore, shpirtërore, fizike dhe mbështetet në talentin, pasionin dhe vullnetin me të cilat është pajisur individi.Që arsyeja të veprojë siç duhet, veç atyre cilësive të lartpërmendura, nevojitet kurajo dhe guxim për të vepruar.

Duke kujtuar thënien e një poeti, piktori dhe filozofi Libanez, Khalil Gibran(Jubrān Khalīl Jubrān- që lindi më 6/12/ 1883 dhe vdiq 10 /4 /1931 në New York), se: “Arsyeja dhe pasioni janë timoni dhe vela e shpirtit tonë lundrues…”,po vazhdoj…
Jeta e njeriut i ngjan lundrimit të një detari, në kohë dhe mot të ndryshëm, anija e të cilit vozit në ujëra të qeta, të turbullta apo të trazuara nga stuhitë. Sipas Khalil Gibran, arsyeja është timoni i anijes, kurse pasioni është vela që ecën në drejtim të erës ose kundër saj. Ç’ndodh me njeriun vallë gjatë këtij lundrimi të gjatë e të vështirë në thellësi apo në cekëtina, sipas rrymës apo kundër saj? Si formohet ky njeri? Ç’shkallë personaliteti dhe nga se karakterizohet individualiteti i tij?
Arsyeja, talenti dhe pasioni përbëjnë një trinom i cili jep rezultat e diuhura, kur janë krijuar kushtet dhe janë të gjitha mundësitë për njohjen e botës. Arsyeja jashtë realitetit është si një hambar i zbrazët. Ndaj si bazë e aryes shërben njohja, jo si termë filozofik, por përmes saj arrihet tek realja nëpërmjet të të prekurit të shqisave dhe të menduarit.

* Më parë duhet të dimë se deri ku mund të arrijë njohja, gjë që varet nga vullneti për ta arritur në një konkluzion. Veçanërisht duhet të dimë se a është e aftë apo në gjendje “Njëmendësia”(Nevetja) të arrijë kufirin e njohjes së botës dhe të zbulojë se sa vërtetësi ka në këtë njohje? Nëse në njohjen e botës mungon e vërteta, atëherë në të gjitha shkencat do të sundojë subjektivja.

* Po kështu nuk mund të ketë letërsi dhe kulturë që t’i përgjigjet realitetit nëse nuk ekziston liria vetjake e të menduarit. Theksoj se kjo liri fitohet kur e njeh botën dhe një nga kushtet e kësaj njohjeje është përvoja jetike, që ndryshe, ose shkencërisht quhet empirizëm.

*Ato që e bëjnë individin ta njohë botën deri në qelizë, janë shqisat, përmes të cilave krijohen ndjesitë për të shprehur atë që njohe dhe çfarë ndjen gjatë njohjes. Kjo quhet “Përvoja Ndijore” (sensuale), që është burim i pazëvendësueshëm i njohjes. Kjo është mëse e vërtetë. Bota reale nuk mund të njihet pa njohjen e jashtme të saj, nëse nuk shihet, nuk preket, nuk dëgjohet ,nuk shijohet dhe nuk nuhatet.

*Por për ta njohur botën dhe vetveten, njeriut i duhet edhe përvoja e brendshme, ndjesitë e individit(sensualiteti) lidhur me atë çka ndodh brenda qenies së tij. Duke u nisur nga këto ndjesi që pëcillen nga gjymtyrët apo nga gjendja e brendshme shpirtërore, njeriu reflekton përmes ndërgjegjes.

*Disa filozofë(Platoni, Lajbnici, Dekarti, Spinoza etje) thonë: “Arsyeja është i vetmi burim kryesor i njohjes së botës.” Pa arsye nuk mund të kuptohet se cila është themelore në jetë. Pa veprimin e mendjes apo arsyes nuk mund ketë as shkencë, as art, as letërsi, as kulturë dhe as zhvillim tërësor të njerëzimit. Kjo shkallë e njohjes quhet Racionalizëm. 

Duke e lidhur me artin apo letërsinë, them se nuk ka art të mirëfilltë, të shkallës sipërore kur mungon përvoja jetike dhe njohja e thellë e botës. Nëse vendosim përballë dy autorë letrarë të shquar, për realizimin e një drame letrare me temë të njëjtë nga genocidi i diktaturës komuniste edhe në rolet të jenë aktorë nga shtresa të ndryshme sociale. Autorët të jenë me prejardhje të ndryshme shoqërore, pavarësisht se tema do të jetë zgjedhja e tyre, sipas mendimit tuaj, cila prej tyre do të jetë më e arrirë?

Jam e bindur se autori që e ka provuar dhembjen deri në palcë, do të nxjerrë një vepër të përkryer, madje madhore, sepse nuk mbështet në hamendësime, por në njohjen e realitetit, i prekur fiszikisht dhe shpirtërisht nga ai. Jo më kot është thënë:”Arti, letërsia burojnë prej dhembjes, por pa lënë në harresë lumturinë.”Veçse arti që buron nga dhembja është tronditës, të bënë të mendohesh dhe të mbash qëndrim kritik ndaj problemeve që shkaktojnë dhembje dhe vuajtje. Kurse ai që buron nga lumturia është si limonada me akull në verën e nxehtë. Iku vapa , akulli shkrin dhe ky lloj arti apo letërsie harrohet. Ndërsa ai që ka në qendër tragjedinë e një kombi, lë vragë dhe nuk harrohet. Ky art shërben si udhërrëfyes i njereiut pozitiv, që e do ndryshimin dhe zhvillimin e kombit.

*Duke e parë në mënyrë kritike njohjen që vjen si bashkëpunim i shqisave me mendjen. Njohja fillon me shqisat por formën e saj të plotë e jep mendja, e cila formëson materialin e shqisave që paraqitet në një kaos të vërtetë. Për këtë shoshitje formuese, Kanti si pëfaqësues i Kriticizmit thotë:“Mendja është ligjëdhënëse e Natyrës”.Janë njerëz ata që formësojnë ligjet. Ligjëvënësit, a nuk nisen nga arsyeja që njeriu të njoh ligjin, ta respektojë e ta zbatojë atë, që njerëzit të jenë të barabartë para tij dhe duke u mbështetur në kushtetutë janë të prirur të kërkojnë drejtësi. Përsëri është Arsyeja ajo, që ekzekutuesit e ligjshmërisë i shkelin ato për inetersin vetjak. Shohim se  mendja ndërton dhe prapë ajo shkatërron atë që ngriti vetë.

  *Njohja e vërtetë, njohja e Njëmendësisë, është e mundur vetëm përmes intuitës. Ky proces ndjesish të qëndrueshme(permanente) që nuk spjegohen nga logjika dhe arsyeja humane (por janë aftësi irracionale të njeriut), quhet intuitivizëm. Sipas tij vetëm intuita është në gjendje të njohë dhe të dallojë atë që është kryesore apo më thelbësore për jetën. Pikërisht të nisur nga intuita si bazë njohjeje, shumë autorë veprash e marrin tematikën nga eposi antik, për mos t’i lejuar vetes hapësira kritike.

*Për mundësinë e njohjes së botës ekzistojnë dy pikëpamje po aq të skajshme si: dogmatizmi (besimi në të shkuarën dhe kundërshtim i të resë) dhe skepticizmi :pavendosmëri (luhatje në përcaktimin e njohjes). Këto sot janë nga dukuritë më jetike. Lidhur me dogmatizmin dhe skepticizmin si pikëpamje që pengojnë zhvillimin përmes njohjes së realitetit, shohim se politika e çdo ngjyre, apo njerëzit që udhëheqin kulturën, institucionet e saj, janë gati të hyjnizojnë çdo vepër të së shkuarës, të vlerësojnë dhe mitizojnë shkrimtarët, regjisorët, aktorët që kanë vdekur, vetëm e vetëm për të mos i pasur si ferra nëpër këmbë krijuesit e rinj që japin vlera bashkëkohore.

Lind pyetja:Mos vallë Arsyeja apo Mosarsyeja e shndërrojnë njeriun në dogmatik, skeptik apo realist? Njeriu e zgjedh vetë rrugën për arritjen e qëllimit. Sipas përzgjedhjes dhe zgjidhjes së formimit ndërgjegjësor, gjithmonë vepron arsyeja, e cila nuk është e përkohëshme, as rastësore. Arsyeja mund të jetë e varfër ,por asnjëherë luks fasade, por ajo vepron sipas kushteve, faktorëve në të cilat kalon jeta e individit. Janë pikërisht këto dukuri që ndikojnë në formimin individual të tij. Mbështetur në këndvështrimin individual ndaj botës, problemeve sociale të cilitdo, vepron arsyeja. Nuk është erosi i vetmi ndijim që të burojë art nga shpirti i poetit. Tek një individ që ka lindur me dhunti, duke jetuar me problemet, dramat dhe tragjeditë, nis e vepron arsyeja. Pra bota që e rrethon, me të gjitha dukuritë dhe fenomenet e saj, ndikon në “Njëmendësinë”, në njohjen e “Nevetes”. Nëse arrin të njohësh veten, ke arritur shkallën më të lertë të të menduarit. Mendimi apo arsyeja e këtij njeriu vepron krahas ligjeve të natyrës dhe kurrë krahas kushteve që vënë politikat apo qeveritë. Ato shkojnë e vijnë, kurse njeriu me intuitën e tij, duke vënë përballë dy të kundërtat e arsyes, formëson karakterin e tij, i cili shprehet në të gjitha fushat ku ai vepron si: art, letërsi, shkencë, ekonomi, kinematografi , drejtësi etje.

Atëherë arrijmë në përfundimin se duhet Logjika që të njohim format dhe parimet e të menduarit real dhe të vërtetë. “Logjika është mjeti për të hyrë në studimin e shkencave, në art dhe në fushat krijuese. (Aristotel)”

Shkenca filozofike, që merret me studimin e mundësisë, vëllimit, të vërtetësisë e të kritereve të njohjes së botës, sendeve dhe dukurive të ndryshme, është Gnoseologjia. Duhet studiuar kjo shkencë që të njohim botën dhe veten, gjithmonë përmes arsyes.

Arsyeja është pasqyrë e ndërgjegjes (Nevetes) e cila kur arrin shkallën më të lartë të të menduarit, mendimin e avancuar, ka krijuar Mbinjeriun apo Gjeniun. Pra si pasojë e Arsyes, roli i “Njëmendësisë”,është sa i avancuar në formimin e njeriut “Njeri” dhe po aq i vyer në dhënien e vlerave reale kombëtare. Nga Arsyeja varet formimi i karakterit të njeriut dhe se çfarë është në gjendje ai të krijojë.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Aktori i Hollivudit Mike Dusi midis nxënësve të shkolles Shqipe në Staten Island

by

Nga Keze Kozeta Zylo/

Midis nxënësve të shkollës Shqipe në Staten Island në një shkollë publike amerikane erdhi aktori i Hollivudit z.Mike Dusi.  Nxënësit e pritën aktorin shqiptar me brohoritje dhe dashuri të theksuar.  Ata dëshironin të shkruanin në dërrasë përshëndetjen si: Mirë se erdhe Mike Dusi!  SHQIPE!  We are proud of you!  Nga nxënësit e shkollës Shqipe në Staten Island.

Kur i pyeta nxënësit se pse donin ta shkruanin fjalinë në anglisht “We are proud of you”!  ( Ne jemi krenarë me ty), ata m’u përgjigjën se aktorët në Hollivud nuk flasin shqip dhe ne duam që ata ta lexojnë se sa krenarë jemi ne si shqiptarë në Amerikë me Majkun.

Prof.Dr.Valbon Zylo Watkins ka prezantuar aktorin Mike Dusi dhe i ka uruar atij mirëseardhjen pranë shkollës shqipe.  Majku u takua me të gjithë nxënësit dhe mësuesit shumë përzemërsisht dhe bisedoi me ta kokë më kokë.  Shumë prej tyre kanë ëndrra të ndryshme per të ardhmen, por ka dhe disa që ëndërrojnë të bëhen aktorë, artistë etj.  Ja tha Kristina Melo pianistja dhe artistja e vogël shqiptare në Diasporë që ka kënduar nëpër skena të ndryshme në Amerikë, unë dua të bëhem si ty Majk.  Majk me të qeshuren e tij karakteristike dhe që është pjesë e karakterit të tij si komedian i tha se në Amerikë në se punon fort i realizon ëndrrat e bukura dhe pse jo dhe për ty shpresoj shumë.  Ndërsa dy nxënës të rinj motër e vëlla Julia dhe Eduard që ishin veshur me bluzat e kuqe dhe me shqiponjën e zezë Majku u foli: Hej SHQIPE!  është një emër tepër përshëndetës që përdoret shpesh midis shqiptarësh në Diasporë kur takohen me njeri-tjetrin dhe që Majku duket sikur e ka pronë të tij, ngase në se flet dhe në telefon me të ai të përshëndet: HEJ SHQIPE!  Majku u foli nxënësve midis të tjerave dhe për drogën dhe njëkohësisht i këshilloi ata të dëgjojnë prindërit e tyre, mësuesit dhe të studjojnë sa më shumë.  Ne duhet t’i themi stop drogës, stop alkolit pasi ato shkatërrojnë jetën e njeriut.  Asnjëherë nuk kam pranuar në jetën time të merrem me alkohol vazhdoi Majku, unë pas mësimit kam ndihmuar prindërit në piceri të cilët kanë restorantin e tyre në Quins.  Nga puna e tyre dhe ndihma që ju kam dhënë kam mësuar shumë dhe kam kuptuar se në se njerëzit janë të zënë me punëra të mira, gjithmonë në jetë do të kenë rezultate.  Të gjithë e dëgjonin me vëmendje të posaçme, ndërsa dy nxënësit i treguan Majkut dorën e djathtë, në të cilën kishin vënë dy byzylykë simbole që shprehnin simbolikisht stop drogës dhe alkoholit, jua kishin dhënë në shkollat e tyre.  Pyetjet e nxënësve si të Aurorës, Aaronit, Albës, Almirës, Dautit, Marvinit, Fitimit Arit dhe bisedat e tyre me aktorin e Hollivudit rridhnin të pastra si ujët e Bjeshkës, ishin biseda nga bota e magjishme e fëmijëve shqiptarë të cilët i regjistrojnë për të mos i harruar kurrë në kujtesën e tyre.  Ndërsa gjyshi i Aurorës dhe Aaronit z.Shaban Suka i emocionuar nga takimi i nxënësve me aktorin më tregoi se një foto të tyre në vallen shqiptare sapo e kishte hedhur në facebook.

Në pjesën e dytë të mësimit sopranoja e shquar shqiptare Lindita Mezini Lole me origjinë nga Vlora e cila ka dhënë koncerte në vende të ndryshme të botës si dhe në Carnegie Hall në Manhattan, filloi t’ju mësonte fëmijëve këngë shqiptare.  Të dy artistët Dusi dhe Lole u ulën përballë fëmijëve dhe ata të gjithë i shikonin në dritën e syrit.  Lindita Mezini Lole është nga ato intelektuale artiste që është integruar plot kulturë në botën amerikane.  Ajo është e lincensuar si mësuese muzike nga shteti i Nju Xhersit dhe jep mësin në shkollë.  Zëri i saj duke intepretuar këngën “Ja na erdhi Viti i Ri” duket sikur i rrëmbeu zemrat e fëmijëve dhe ata shpërthyen fuqishëm në kor duke e shoqëruar atë.  Mësimi kulmoi kur së bashku artistë dhe nxënës u ngritën në valle shqiptare dhe këndonin së bashku SHQIP të udhëhequr nga Lindita.

Pas mësimit përgjegjësi i shkollës amerikani që vjen çdo të shtunë vetëm për nxënësit e shkollës shqipe tha se jam befasuar me zërin e Linditës dhe aktorin e Hollivudit Mike Dusi.  Unë lashë punën dhe u mahnita nga zëri i saj që u përhap si jehonë në gjithë shkollën.  Ata të dy ndrijnë si dy yje amerikane.  Pranë TV Alba Life, Mike Dusi u prezantua nga zonjusha Arlinda Balidemaj, bashkëpunëtore e TV Alba Life, një vajzë e talentuar shqiptare që premton shumë për të ardhmen.  Aktori i Hollivudit pasi ka përshëndetur ka ftuar nga ekrani të gjithë shqiptarët në Manhattan se më 1 Nëntor do të shfaqet premiera e filmit të tij MIKEY BOY “The movie”!        Nxënësit shqiptarë kaluan një të shtunë të bukur me aktorin e Hollivudit Mike Dusi dhe takimi me të do t’ju ngelet gjatë në kujtesën e tyre, veçanërisht Hej SHQIPE!

26 Tetor, 2013

Staten Island, New York

Shume zhurme per asgje!!

by

Opinion nga Ervin SHKULAKU/Historian/

Pas vizites se kryeministrit Turk ne Kosove kam ndjekur me kujdes te gjitha lajmet, opinionet dhe komentet e lexueseve ne mediat shqiptare. Per çudi mu kujtua koha kur kam pergatitur temen e diplomes. Ne ate kohe bera kerkime ne gazetat shqiptare te viteve (1906-1912). Kjo periudhe perkon me luftrat Balkanike dhe me pavaresine e shtetit tone. E theksova “Çudi” sepse edhe sot shoh qe kane ndryshuar pak gjera ne opinionet dhe komentet e shqiptareve. Perseri fillojme me opinoine boshe duke akuzuar njeri tjetrin jo grek, serb, turk. Ne nje ane politikanet dhane mendimin e tyre pro ose kunder fjaleve te kryeministrit turk, ne nje ane bashkesia Islame nxorri gjoksin te mburret, ne nje ane partite e pakices turke u munduan te perfitojne nga vizita qe te mashtronje mysliamnet duke bere mitingje, ne nje ane kisha doli menjehere kundra deklaratave te kryeministrit, gjithashtu edhe reagimi i politikes Serbe duket se nuk e ka ndryshuar ideologjine e saj keto 100 vitet e fundit dhe u mundua te perfitoje nga ky moment.

Ateher ky eshte Ballkani!? Nje deklarate e nje kryeministri te Turqise ka aq shume fuqi qe te levizi te gjithe guret ne Ballkan!? Por me e çuditçme eshte se ne Turqi kjo ngjarje perfundoj vetem me viziten e kryeministrit Turk dhe nuk u trajtua pothuajse hiç ne mediat turke. Prandaj mendimi im eshte qe situata e sotme nuk eshte e njejte me ate te para 100 viteve. Luftrat e Ballkanit me Turqine kane mbaruar qe ne vitin 1914 dhe ato pothuajse jane harruar ne Turqi. Keto 100 vjet Turqia nuk ka patur pretendime territoriale sepse kane ndryshuar kohet. Sot shtetet e trysnojne influencen e tyre nepermjet ekonomise, prandaj edhe intelektualet edhe politikanet shqiptare duhet te analizojne çeshtjen se “PSE AEROPORTI I PRISHTINES NUK U RIKONSTRUTUA NGA NJE FIRME SHQIPTARE? ”  Pse ekonomia shqiptare eshte e dobet? Prandja une mendoje qe keto pyetje jane shume me te rendesishme ses a nje deklarate e nje kryeministri. Sot Turqia duke marre shembull perendimin eshte e fokusuar ne zhvillimin ekonomik dhe atje ku ka shtete te varfera atje do te investoje. Deri sa Greqia ishte nje shtet me ekonomia te forte investimet turke ishin te pakta por pasi ra ekonomia e Greqise investimet Turke menjehere u shumefishuan.

Gjitahshtu te shprehja “Kosova eshte Turqi dhe Turqia Kosove” mendoj qe nuk ka qene me qellim te keq. Para disa muajsh nje deputet Turk ka deklaruar se 50 deputete ne Parlamentin Turk jane me origjine shqiptare prandaj nuk eshte çudi nese fjalimi i Erdoganit te jete pergatitur nga nje ekspert me origjine shqiptare.

Gjithahstu keto lloj deklaratash te kryeministrit turk jane te shpeshta. Meqense partia e tij eshte parti me fryme Islamike, shpesh here i permend shtetet me popullesi myslimane si shtete te njejta me Turqine. Ne zgjedhjet me te fundit parlamentare ne Turqi ku fitoi partia e Erdoganit dhe ai shprehu se keto zgjedhje nuk i fituan vetem turqit por edhe palestina, Kosova, Malajzia, Iraku etj. Pra ketu theksoi perkatesine fetare te ketyre shteteve.

Natyrisht keto lloj fjalime jane jo-diplomatike dhe jane bere shkak shpeshhere te keqkuptimeve si ne rastin tone. Prandaj qe edhe influenca e Erdoganit ka pasuar renie ne Turqi muajt e fundit.

 

KUSH ISHTE RAMAZAN DALIPI NGA ZAJAZI?

by

Nga dosja e një antikomunisti nga fshati Zajaz/

Shkruan: Avzi MUSTAFA/

Në këtë trajtesë do të jap një kuadër paraqitës biografik për të mbështetur, në vija të përgjithshme, aktivitetin patriotik të Ramazan Dalipit në vend dhe në emigracion.

Ramazan Dalipi lindi më 05 gusht 1912 në Zajaz të Kërçovës. Ai  lindi  në muajin e  Shenjtë të Ramazanit, andaj i ati Mehmedi e pagëzoi djalin me këtë emër. Mehmedi me lindjen e djalit nuk mund të mos kishte edhe gëzimin edhe besimin se kjo vatër familjare tani e arsyeton si lindjen, ashtu edhe vdekjen, meqë ka kush ta trashëgojë këtë familje.

Si çdo familje në Zajaz, ashtu edhe familja e Mehmedit nuk kishte shumë ditë të mira, sepse koha kur rritej Ramazani ishte një nyje kur shqiptarët në heshtje mezi jetonin e përjetonin varfërinë e disfatën.

Vitet e fëmijërisë dhe të rinisë së Ramazanit karakterizohen vetëm me ngufatje e turbullira të kohës që lanë vulë në shpirtin e tij, as sa edhe qeshjen dhe shikimin t’ia ngulisin si të përmbajtur e të ndrojtur.

Bashkë me shokët e mëhallës, Ramazani ndjek shkollën okupatore serbe në Zajaz. Si nxënës tregonte aftësi dhe talent të pashoq, por shumë i mbyllur e i ndrojtur. Shumë gjëra edhe pse i dinte, nuk fliste, por vetëm vëzhgonte i heshtur. Ashtu si rritej, ashtu rriteshin edhe virtytet individuale të këtij djaloshi. Ai asnjëherë nuk i shikonte njerëzit nga lart, përveç se atëherë kur u shtrinte dorën atyre që ishin të ramë për toke për t’i ngritur. Këtë e shohin kur ai punonte edhe si bujk e punëtor krahu, në shërbim ushtarak nën komandën e Mbretërisë Jugosllave, që ishte një detyrim me shumë mundime për secilin shqiptar.

Shekulli i njëzetë që ishte një shekull i luftërave, një shekull që shtyhen me të madhe gurët e kufijve ku më së tepërmi e preku shtetin Shqiptar, ku asaj ia copëtuan gjymtyrët nga shtetet fqinje të Ballkanit. Nuk do mend se të gjithë shqiptarët krahas varfërisë e vuajtjeve kishin në ideal se si të gjendet rruga dhe mundësitë që  mos të shuhen vatrat në kullat e tyre. Por të huajt shqiptarëve ua kishin vjedhë  lirinë dhe vatanin. Shqiptarët të molisur dhe të futur në greminën e skëterrës për 30 vjet nën Serbi, nuk kishte rrugë tjetër përveç pushkës për të dalë nga kjo gjendje.

Kur edhe në këtë copë territori ku shqiptarët i kishin copëtuar, hasmuar, pa  bukë e shkollë , të detyruar që me trastet në krah të marrin rrugën e kurbetit e kur të mos çmallen me njerëzit e shtëpisë. Kjo jetë me shumë halle e brenga e priste edhe Ramazanin. Ramazani si një djalosh i gjatë e i shëndoshë, shumë shpejt e sidomos pas mbarimit të ushtrisë serbe ra në kontakt me shumë intelektualë e atdhetarë ku patën besim të madh te ky për të marrë ndonjë hap drejt zgjidhjes së çështjes shqiptare.

Me  formimin  organizatave politike, edhe shqiptarët e Maqedonisë të udhëhequr nga intelektualët dhe atdhedashësit e flaktë formuan organizatën e parë “Ballin Kombëtar”, ku më vonë do të formojnë edhe komitetete dhe nënkomitetete në të gjitha trojet shqiptare, që më vonë do të themelojnë njësi e aradha për t’i dalë zot tokës arbërore.

Menjëherë pas formimit të Ballit Kombëtar, më 1943 fushëveprim do të gjejë edhe Legaliteti që vepronte në shumë qytete të Maqedonisë. Ashtu  siç thotë studiuesi Qerim Lita se Balli Kombëtarë dhe Legaliteti nuk kishin dallime të mëdha, por dallimi qëndronte se Balli angazhohej për shtet “republikan”, kurse Legaliteti për “monarki”, me qeveri demokratike.

Ramazani me zemër ishte për të dytën dhe kështu shumë shpejt hyri në radhët e Ballit që më vonë të jap kontributin për Legalitetin, duke bashkëpunuar ngushtë me Muharrem Bajraktarin. Me qenë se ishte trupgjatë, siç thoshin  bashkëvendësit e tij “i kishte hije pushka”, ai hy në njësinë ushtarake dhe merr gradën kapiten. Bëhet dorë e djathtë e komandantit të vendit Mefail Zajazit.

Pas daljes në skenë të dy opsioneve politike: asaj të nacionalizmit progresiv dhe asaj të frontit Nacionalçlirimtar e udhëhequr ngas PKJ, Ramazani me bindje të plotë ishte për Bashkimin Kombëtar. Kështu ai bashkë me Mefailin e Vogël dhe me vëllanë e Mefail Zajazit, si dhe me pesë të tjerë nuk do të heqin dorë nga ideja e bashkimit. Edhe pse kishte  fituar opsioni i Frontit Nacionalçlirimtar ku shumica e shqiptarëve kishin kaluar në taborin tjetër dhe se gjasat për të bërë diçka ishin shumë të vogla, Ramazani në krye me Mefailin e Vogël do të mendojë që të arratisej diku jashtë shteteve komuniste që të vazhdonin misionin. Por, partizanët iu kishin vënë në gjurmë. Pas disa jatakëve, herë në Gostivar e here në Zajaz, vendosën që dimrin ta kalonin në një shpellë mbi Zajaz, te vendi i quajtur “Prroi Vogël“ apo “Xheksina”; aty të qëndrojnë deri sa të dalë pranvera dhe më pas të dilnin në emigracion. Por, partizanët nëpërmjet të ndonjë spiuni, përkatësisht UDB-ja u kishte rënë në gjurmë.

Atë natë të zymtë të fillimit të marsit të vitit 1945, si për kob, kishin biseduar se në qoftë se i zbulojnë të mos bien të gjallë në dorë të pushtetit, nëse ka nevojë të qëllojnë njëri në tjetrin. Mefaili i “Vogël” po atë natë, si asnjë herë tjetër pati një  gjumë të thellë dhe në atë mëngjes të kobshëm i thotë Ramazanit se ka parë një ëndërr shumë të keqe: “se si e ka parë veten duke u shqelmuar i vdekur nga një shqiptar i shitur”, pikërisht ashtu siç i kishte ndodhur edhe Mefalit të Madh, që kishte tentuar ta shkelmojë një bashkëvendës, që partizanët e kishin bërë si komisar.

Në kohën kur Mefaili i Vogël filloi të rruhet me brisk ende pa u shkumëzuar mirë, gjuajnë breshëri plumbash nga pushkët e mitrelezat dhe e plagosin Mefalin e Vogël, kurse të tjerët ikin. Derisa Mefalin e ashtu të plagosur e bartnin në saj për në gjykim, ai kërkon një pikë ujë dhe pas disa minutash ndërron jetë.

Ramazan Dalipin  pas  disa ditësh e kapin dhe me procedurë të shpejtë Gjyqi Ushtarak i rrethit të Manastirit  më datë 25. 04. 1945 me  aktakuzën nr. 555 e dënojnë me 5 vjet burg të rëndë i  akuzuar si anëtar i formacionit kuisling – ballist që “ka marrë pjesë në të gjitha betejat që janë bërë në Kërçovë”.

Burgu i Idrizovës (që gjendet në Shkup) ishte plot e përplot me shqiptarë. Vuajtjet e burgut nuk mund të përshkruhen me fjalë, e sidomos torturat që i bëheshin të gjithë shqiptarëve, veçmas Ramazanit. Për pasojë një grup me 14 të burgosurish shqiptarë, bashkë me  Ramazan Dalipin, në qershor të vitit 1946 u përpoqën të iknin nga burgu. Ikjes ia dalin vetëm 8 vetë, përfshirë edhe Ramazanin, kurse të tjerët u kapën dhe u likuiduan.

Ramazani së pari emigron në Greqi ku jetoi tri vjet dhe pas shumë kërkesash nëpërmjet IRO-së,  transferohet në Bari të Italisë ku qëndroi vetëm një vit. Nga Italia  shkon  në Gjermani dhe strehohet në bazën amerikane “Kompanija 4000” në afërsi të Mynihut. Sipas  dokumentacionit që posedojmë, për Ramazani thuhet se ai pranoi nga CIA që të shkojë në Shqipëri si diversant për të rrëzuar sistemin komunist të cilën ai e quante “murtajë e shekullit”, kurse udhëheqësit  njerëz të “kamxhikut” ku dëshironin që të njerëzit t’i bëjnë të dëgjueshëm të sistemit. Pas disa muajsh stërvitje intensive, ai bashkë me katër shokë: Hajrullah Tërpezën, Abdullah Gashin, Isen Salihun dhe Isen Bajramin emigrant nga Shqipëria me parashutë nga avioni në lëvizje hedhen në vitin 1951 në territorin e Shqipërisë. Por, për fat të keq, të spiunuar nga shërbimet sekrete sovjetike: Isen Bajramin dhe Isen Salihun i kapin të gjallë dhe i likuidojnë. Fatmirësisht Ramazanin, Hajrullah Tërpezën dhe Abdullah Gashin parashuta i hedh diku më larg, kështu që organet sekrete dhe policore shqiptare nuk mundën tќi zbulojnë. Duke kapërcyer malet e Shqipërisë, disi arrijnë të kalonin kufirin e atëhershëm Shqiptaro-Jugosllav dhe fshehtazi arrijnë në Zajaz, ku 4-5 ditë qëndrojnë nëpër kasollet e Zajazit dhe me ndihmën e vëllait të Ramazanit, përsëri kalojnë në Greqi. Nga Greqia shkojnë në Gjermani. Pas tri vitesh Ramazan Dalipit i mundësohet të shkojë në SHBA.

Edhe pas shkuarjes së Ramazanit në SHBA, atë nuk do ta lënë të qetë. Organet jugosllave-maqedonase do ta përndjekin, duke e kategorizuar si: bashkëpunëtor i shërbimeve huaja  zbuluese, si bartës i veprimtarive subversive dhe diversant, si organizator dhe udhëheqës i “Legalitetit” të emigracionit shqiptar, si ballist, si nacionalist shovinist, separatist dhe hegjemonist, si njeri i dënuar.

Ramazan Dalipi do të ndiqet nga organet Jugosllave me pseudonimin “MAHATAN” që nga viti 1975. Nga organet e ndjekjes në dosjen e tij do të shkruhet “Ramazani bën pjesë në “Lidhjen e Prizrenit” në Nju Jork dhe si i tillë ka marrë pjesë në shumë demonstrata armiqësore, gjegjësisht antijugosllave”.

Ramazan Dalipi ishte një njeri serioz, i fjalës dhe i besës e mbi të gjitha human. Ai nuk ishte i qetë kur dëgjonte se rrugëve të trafikimit kanë ardhur shqiptarë nga vendet amë e sidomos nga Kërçova.  Merrte avokatin dhe shkonte që t’i dërgonte në shtetet e Amerikës. Në biseda përherë theksonte se “unë e di se çfarë është sistemi komunist, por vendi është më i dashur, kjo më dhimbset”. Të gjithë emigrantet i vendoste disa ditë në shtëpinë e tij, u gjente punë. Kishte shumë miq, sepse ai ishte edhe pronar i një restoranti.

Organet e ndiqnin këmba këmbës. Policia sekrete nëpërmjet  bashkëpunëtoreve Ramazanit i kishin caktuar dhjetë veta ta ndiqnin e përcillnin çfarë bën, me kë kontakton etj. Ata mbanin nofkat: “Obllak”, “Oran”, “Orion”, “Treska”, “Shej”,”Baftir”, “Nazmija”, “Kluç”, “Dobre Mitrevski”, “Moris”. Të gjithë këta bashkëpunëtorë kishin detyra të caktuara që të ndiqnin aktivitetin e Ramazanit dhe të emigrantëve të tjerë shqiptarë.

Xha Ramazani, ashtu siç e thirrnin, nuk trembej nga përndjekjet, atij nuk i bëhej vonë, kishte qëndrimet e veta dhe atë që e bënte nuk i binte pishman, por revoltohej nga gjërat e pavërteta që ia mvishnin. Këtë mund ta shohin në dosjen e tij “Vështrim mbi gjendjen e bartësit të OO “Mahatan” me nr. 390/2 G.03-5393/111 të 15 qershorit 1980 ku mund të shihen të gjitha burimet me pseudonime kush çka thotë e shkruan raporte për xha Ramazanin.

Xha Ramazanin e mundonte brenga dhe malli për atdheun, me dëshirë e shpresë që të shihte edhe një herë Zajazin. Sa e zinte gjymi, ëndrrat e shpinin në vendlindje, në Zajaz.  Kjo dëshirë iu plotësua më vitin 1991, kur ai erdhi që ta shohë për herë të fundit vendlindjen, Zajazin që aq fort e donte.

GARDA MBRETËRORE,INSTITUCION NDERI DHE BESE

by

Shkruan:Eugen SHEHU/

 Në rrjedhat e trazuara të ngjarjeve,në vitet 20, të shekullit që lamë pas,do të mbetet padyshim,si një kujtim i largët dhe i hidhur,grushti i shtetit i qershorit të vitit 1924.Falangat,anarkiste,të yshtura prej mësuesve të parë të komunizmit në Shqipëri,nëpërmjet atij grushti shteti,kërkuan të shkëputnin kombin tonë prej vizioneve perëndimore të zhvillimit,për t’ia lënë peng doktrinave ogurzeza të bollshevizmit,i cili kish shpikur teorinë e revolucioneve proletare për t’i hapur udhë diktaturës më të egër në botë.Parë në këtë rrafsh,ngjarjet e qershorit 1924,indiferenca popullore karshi kabinetit ministror,të Nolit dhe pritja entuziaste që iu afrua Zogut më 24 dhjetor 1924,dëshmuan,tek e mbtamja pjekurinë politike të shqiptarëve.Ndërkaq,kjo ngjraje e hidhur,nuk mund të kalohej lehtë edhe nga kryeministri shqiptar i asaj kohe,burrit të Matit,Ahmet Zogu,i cili,ndjeu në shpatulla barrën e rëndë të ndërtimit të shtetit modern,një orë e më parë.Ai kishte të qartë se themelet e hedhura në vitin 1920,me qeverinë e dalë nga kuvendi historik i Lushnjës,vlente të rishiheshin nën prizmin e ndryshimeve të mëdha që sillte koha.Më tej,mbi këto themele duhej të ngriheshin mure të forta të betonuara,me ç’rast do t’u bënin ballë tërmeteve politike si ai i qershorit të vitit 1924.Duhet pranuar,se neve shqiptarëve në shekuj me radhë na ka pëlqyer kurdoherë anarkia,më shumë se regulli apo ligjet e administratës.Instikti për të qenë i pavarur,në kushtet kur Shqipëria po bënte shtetin e vet (ndonëse decenie më pas se fqinjët tanë ballkanik) e pengonte së tepërmi administratën shqiptare të kohës.Është kjo arsyeja që kryetari i Republikës,Ahmet Zogu,në fillim të vitit 1925,do të niste menjëherë nga puna për mëkëmbjen e shtetit modern,në çdo aspekt të funksionimit të tij.Krahas hartimit të kodit Penal,Kodit Civil,Organizimin e  Avokatisë dhe në përgjithsi të Drejtësisë,burri i mençur i Matit  do të niste edhe nga organizimi i forcave të armatosura shqiptare.

Në shkurt të vitit 1925,ai kërkon ndihmën e Britanisë së Madhe,me ekspertë në fushën e xhandarmërisë.Kështu,mbrrijnë në Tiranë,kolonelët mbretërorë Stirling dhe Mirac,të cilët njihen me gjnedjen konkrete,me situatën e brendshme në Shqipëri,me kufijtë tanë,duke programuar kësisoj masa konkrete.Në fundmarsin e vitit 1925,Ahmet Zogu i paraqiti parlamentit shqiptar një plan të detajuar,në të cilin,parashihej një shkrirje e strukturave të deritanishme dhe funksionimi i një varg organizmash të rinj,në përputhje të plotë me situatat që kalonte vendi.Brenda numrit të përgjithshëm të milicëve,u pa e arsyeshme,të përgaditej një raport spezial,ose siç u quajt atëherë „brigadat personale“ e cila do të ishte tejet e përgaditur,për të kryer sa ma shpejt dhe me guxim,detyrat e dhëna prej kryetarit të Republikës.Ndonëse ky repart i specializuar,u quajt „Gardë për ruajtjen e Presidentit“,funksionet e tij,normalisht i kalonin kufijtë e këtij emërtimi.

-Së pari,kjo gardë nuk mund të nënkuptonte vetëm idhtarë të Ahmet Zogut.

-Së dyti,disiplina që përshkonte këtë repart ishte e vetëdijshme dhe në shkallën më të lartë.

-Së treti,ajo si strukturë ishte nën kontrollimin e plotë të komandës së përgjithshme të xhandarmërisë dhe kryente plot detyra të tjera në vartësi të saj.

Për më tej,detyra e çdo pjestari të kësaj strukture,ishte e shenjtë,sepse lidhej drejtëpërsëdrejti me besën që po i jepej kombit,për t’i shërbyer atij deri në çastin më sublim.E shoh të udhës,të sjell në këto rreshta,betimin e detyrueshëm të gardistëve ( ashtu si për krejt ushtarët e tjerë të karierës) i cili ende sot tingëllon aktualisht ; „Bëj be,me i ndenjë bensike kryetarit të Republikës,me ba theror jetën per mbrojtjen e Atdheut dhe të ligjes themelore,mos me lanë Flamurin kurrë,me u sjellë pik për pikë simbas ligjeve ushtarake,me iu bindë plotsisht e pikërisht urdhërave të eprorëve,me mbajt e me vuejt nji disiplinë të fortë e me ba çdo gja,që nderi e liria e Atdheut e kërkojnë prej meje.Besa-Besë, Besa-Besë,Besa –Besë!“.(Arkivi Qendror i shtetit-Tiranë.Fo. Komanda Ushtarake,dos 2,fl.202)

Materialet e shumta arkivore,na bëjnë me dije,se fusha e veprimtarisë së këtij reparti special,ishte mjaft e gjërë.Detyrat e gardistëve,as nuk filluan dhe as nuk mbarruan kurrë brenda mureve të presidencës shqiptare.Të instruktuar sidomos nga koloneli Sterling,këto detyra u shtrinë më gjërë në ruajtjen e personaliteteve të tjera shtetërore apo të huaj,në Shqipëri,në sigurimin e qetësisë speziale që u jepeshin reparteve të xhandarmërisë shqiptare të asaj kohe.Sigurisht kjo verpimtari e gjërë,në disa rrafshe,kërkonte jo vetëm dashuri e përkushtim ndaj atdheut e Presidentit,por sidomos përgaditje të larta teorike,profesionale e fizike,duke u shndruar në avangardë të forcave të armatosura shqiptare.Nëse kemi sadopak parasysh,gjendjen e brendshme në Shqiopëri,në vitin 1925,bindemi lehtë për përgjegjsinë e madhe morale,që binte në supet e njoma të gardistëve.Me rikthimin e Ahmet Zogut,e vërteta është se shumë prej politikanëve,oficerëve të lartë apo ministra u larguan nga Shqipëria.Për këtë shërbeu edhe gjyqi i janarit,i vitit 1925.Por disa muaj më pas,me porosi të vetë Ahmet Zogut,fajtorët u falën dhe shumë prej tyre u kthyen menjëherë në Tiranë.Disa prej tyre vijuan punën duke vënë shpirtin dhe mendjen e tyre në shërbim të Atdheut.Të tjerët,vazhduan prapaskenat,duke dashur që në vend të ligjit të fitonte anarkia dhe në vend të zhvillimit prapambetja.Të tjerë akoma, eshihnin Ahmet Zogun,si barrikadë, e cila nuk lejon të luash me fatet e popullit.Pikërisht në këto momente të vështira,duke dashur të punoje sa më qetsësisht për kombin e vet dhe për të mos rëndua buxhetin e varfër të Shqipërisë,Ahmet Zogu mendoi të kishte rreth vehtes 7-8 gardistë.Kështu,me atributet e komandantit të Përgjithshëm të Forcave të Armatosura,ai  dekretoi formimin  edegës së Adjutantëve.“ Në përbërje të së cilës,emëroj kapitenët Zef Serreqi e Llesh Topallaj.Ndërsa adjutant nderi,emëroj nënkolonelin Malo Bushati“. ( Arkivi Qendror i shtetit – Tiranë,Fondi Kryeministria,dosja 11-137/1, fleta 341 ).

Në mënyrë të përgjithshme,veprimtaria e degës së adjetantëve,përfshinte zbatimin e porosive të komandantit të Përgjithshëm të Forcave të Aramtosura,shoqërimin e tij në Shqipëri dhe jashtë saj,paraqitjen dhe përcjelljen e personale të ndyrshëm që takoheshin me komandantin,si edhe kontrrollin e përditshëm të sistemit të sigurimit fizik.Madje në maj të vitit 1926 u hartua dhe u mirata një rregullore e veçantë e adjutantëve.Në paragrafet e kësaj rregullorreje,ishin përcaktuar qartë detyrat dhe të drejtat e adjutantëve,ku përparësi u jepeshin besnikërisë së tyre ndaj Komandantit të Përgjithshëm,Atdheut dhe Kombit.Gjatë viteve 1926-1928,kjo degë u pasurua me lementë të rinj,të cilët,u dalluan jo vetëm për frymën luftarake që suallën,por edhe për besnikërinë e patundshme ndaj Ahmet Zogut.E patrajtuar ende prej historiografisë sonë,janë lufta dhe përpjekjet që forca të brendshme dhe të jashtme në bashkëpunim të ngushtë midis tyre,që kanë bërë kundër Ahmet Zogut.Një e tillë,është dhe ajo e muajit 1928.Pa dashur të analizojë në thellësi atentatin që mbeti në tentativë,ndaj Ahmet Zogut,në majin e vitit 1927,midis disa ithtarëve të Komandantit Kombëtar të Mbrojtjes së Kosovës dhe drejtuesve të Organizatës Maqedone VMRO (Vunutrashna Makedonska Revulucionarska Organizacija) pat filluar një bashkëpunim tejet i çuditshëm.Ky bashkëpunim,nuk i shihte aspak me sy të mirë,traktatet që Shqipëria po lidhte me Italinë.Madje shihte si të tepëruar,prirjet e Ahmet Zogut për të qenë sa më i hapur karshi perendimit.Në janarin e vitit 1928,në mënyrë disi paradoksale,nëpër rrethet intelektuale shqiptare,diskutohej mbi të ashtuquajturin “Komitet maqedonas i Tiranës”,i cili kërkonte të ndikonte kundër politikës evropiane të shtetit shqiptar.Në pranverën e vitit 1928,ky komitet,në bashkëpunim të ngushtë me VMRO-në si edhe njerëz të fshehtë të Internacionales së Tretë Komuniste (komiterni) vendosi të kryeje atentat kundër Presidentit të Republikës Ahmet Zogu,pak ditë përpara se të zhvilloheshin zgjedhjet për Asamblenë Konstituente.Ky atentat i përgaditur me kujdes,kërkonte zhdukjen e Ahmet Zogut nga skena politike,duke parë ate si pengesë kryesore për riinstalimin e komunizmit dhe krijimin e konfederatës ballkanike,me ç’rast kufijtë e shtetit amë shqiptar,do të pësonin një rudhje tjetër.

Kur po arrinin ditët e mbrame të relizimit,komploti u zbulua prej segmentëve të Ministrisë së Brendshme shqiptare dhe komplotistët u arrestuan.Në gjygjin e shtetit më 2 qershor 1928,Teodor Vulkanof,Haxhi Murati.Ibrahim Arapi dhe Teodor Gjorgjev,dëshmuan me hollësi mbi mënyrat e realizimit të atentatit,duke treguar personazhet politike shqiptare e maqedonase,të cilët fshiheshin pas tij.Anipse,atentati në fjalë u zbulua,gadishmëria e degës së adjutantëve ishte në shkallën më të lartë dhe Komandanti i Përgjithshëm i Forcate të Armatosura,në falenderimin që u bëri atyre,i përgezoi për guximin dhe profesionalizëm në kryerjen e misionit fisnik.Më 24 qershor 1928,dega e adjutantëve i nënshtrohej një  organizimi të ri.Tashmë,me urdhër të Ahmet Zogut,ky repart merr emrin Garda e Republikës dhe festohet si e tillë kurdoherë.

Më 1 shtator të vitit 1928,nisur nga mentalitetet dhe vullnetet e popullit,Asambleja Kushtetuese, e dalë prej votës së lirë të zgjedhjeve e kaloi Shqipërinë në stadet e Mbretërisë Demokratike Parlamentare dhe të trashëgueshme,ndërsa Presidenti i saj,Ahmet Zogu,do ta prokalmonte si “Mbret të Shqiptarëve”,të quajtur Zogu i Parë.Në këtë kontekst,ndrron emërtimi dhe Garda e Republikës e cila,paskëtej do të thirrej “Garda Mbretërore”.Si një nga komponentet e rëndësishme të Armatës Kombëtare Shqiptare,”Garda Mbretërore” do të përballej paskëtej me një varg detyrash të rëndësishme,të cilat do t’i kryente me një shkallë të lartë përgjegjësie.Misioni të cilët gardistët mbretërorë,u përpoqën t’a kryenin me devocion ishte shumplanësh,si në aspektin juridik ashtu edhe profesional.Në themel të jetës dhe veprës së gardistëve mbretërorë,kanë qenë padyshim kërkesat e rregulloreve ushtarake të mpleksura këto me dashurinë e shenjtë ndaj Kombit dhe Atdheut.Ndërkaq nuk duhet të harrojmë për asnjë çast,se detyrat e “Gardës Mbretërore” ishin të dukshem edhe në aspektin moral.Pothuaj në të gjitha stërvitjet e atyre viteve,ceremonive apo paradave të ndryshme,gardistët mbretërorë,me disiplinën dhe fisnikërinë që i karakterizonte,mundën të arrijnë parametra të larta gadishmërie,duke filtuar besimin e popullit të tyre.Ky mision,frymëzohej padyshim nga paragrafet e rregulloreve ushtarake,ku pos të tjerave kumtohej : “Efektivat tanë,kanë për detyrë mbrojtjen e nderit,të pavarsisë e të tërësisë toksore të Atdheut dhe të interesave të larta morale e materiale të shtetit”.

Zhvillimet e vrullshme politike,në vitet 1927-1928,do të sillnin ndryshime të vazhdueshme në strukturat e forcate të Aramtosura.Në këtë kontekst,riorganizime të vazhdueshme në këto vite,do të pësonte edhe efektivi i “Gardës Mbretërore”,për tiu përshtatur sa ma realisht situatave që kalonte vendi.Quadri ligjor në këto struktura erdhi duke u përmirësuar dhe veprimtaria e gardistëve shqiptarë ishte plotësisht e kontrolluar,veçanërisht nga Mbreti i Shqiptarëve,Ahmet Zogu.Madje jo vetëm në struktura por edhe në organizimin e tyre,gardistët shqiptarë (falë edhe eksperiencës së ushtarëve të huaj) po u afroheshin gjithnjë e më tepër modeleve perëndimore.”E përfshirë në ndryshimet e shpejta të sistemit të ri të organizimit të Ushtrisë shqiptare,efektivi i Gardës u shtua dhe u fuqizua në forca e armë,brenda për brenda kufijve të një formazioni më të lartë se ai i kompanisë që egzistonte më parë.Batalioni i Gardës tashmë përbëhej nga 4 kompani këmbësorie, 1 togë kavaleria,si edhe në vartësi  të këtij formazioni u fut edhe banda mbretërore”.(“Historia e Ushtrisë Shqiptare “ – Tiranë 1998 , faqe 187 ).

Nisur nga veçoria e detyrave që duhej të kryente,si edhe nga numri i forcate që e përbënin ate,Komanda e Gardës Mbretërore,u vlersua nga ekspertët ushtarak si komandë e lartë dhe u përcaktua në vartësi të drejtëpërdrejtë të Komandës së Përgjithshme të Fuqive të Armatës.Me këtë rast,efektivat e Gardës Mbretërore,u konsideruan si trupë e zgjedhur dhe kujdesi i shtetit shqiptar,doemos ishte i madh.Nga ana e tyre,këto efektiva,u përpoqën me çdo kusht të arrinin çdo objektiv,sado i vështirë të ishte ky,duke iu përmbajtur parimit se shërbimi në këtë repart të nivelit madhorë,duhet të konsiderohet jo vetëm si nder e lavdi,por para se gjithash si obligim ndaj interesave të mëdha të kombit.Në fillim të viteve 30-ta,të shekullit që lamë pas,Garda Mbretërore, përveç një personeli të mjaftueshëm me oficerë,nënoficerë e gardistë,kishte në përbërjen e vet edhe 71 kuaj,nga më të mirët në Shqipëri.Kjo bëri që Garda,të realizoj detyrat luftarake jo vetëm në nivele të larta cilësore,por edhe brenda kufijve kohore të shkurtër.Zgjerimi i mundësive lëvizëse,u dha impulse të reja gardistëve shqiptarë,në situatat luftarake .Terreni i thyer shqiptar,si edhe rrugët e pakta automobilistike, e shihnin si të domosdoshme rritjen e numrit të gardistëve kalorës dhe parlamenti e qeveria shqiptare,nuk u kursyen për këtë rast.Vite më vonë,ambasadori i SH.B.A-ve në Shqipëri ( në vitet 1930-1935) do të shkruante pos të tjerave në kujtimet e veta ; “Një xhandarmëri u organizza dhe një ushtri e vogël ish në gjendje të lëvizte shumë shpejt.Kështu,gurët themelore të një Shqipërie të fortë,të lumtur dhe të pavarur,po i vireshin në vend”.(Herman Bernshtain “Mbreti Zog kallxon historinë e tij” – Dardania,Tiranë 1993, faqe 24 ).

Me dekret ligjin e datës 30 qershor 1931,nën titullin « Mbi rregullin e Ushtrisë Kombëtare” thuhet se në strukturën e Gardës Mbretërore,bëjnë pjesë komanda,një kompani dhe një skuadër,me çrast synohet efektivi gardist të aftësohet sa më shumë për të përmbushur detyra operative.Gjithashtu po në këtë dekret ligj,i kushtohet rëndësia e duhur përgaditjes dhe kualifikimit të kuadrove gardiste,nëpër akademitë ushtarke jashtë vendit.Për hir të së vërtetës,vlen të thuhet se në vitet 1925-1939,janë me dhjetra gardistë shqiptarë,të cilët me bursat e shtetit të tyre u përgaditën nëpër akademitë e larta të Italisë,Austrisë,Francës etj,dhe sullën prej andej një përvojë me të vërtetë të pasur.Banda muzikore,në përbërje të Gardës Mbretërore,do të kishte si efektiv të përhershëm të saj mbi 50 muzikantë,nga më të talentuarit në Shqipëri.Përveç shërbimeve të ndryshme cerimoniale,kur banda frymonte eksekutonte himnin tonë kombëtar,kur mbante të ndezur nga emocionet zemrat e mijëra shqiptarëve,ajo funksiononte edhe si një orkestër e mrekullueshme frymore.Në mënyrë të padiskutueshme,dy herë në jyvë,kjo bandë dilte nëpër rrugët e kryeqytetit shqiptar,me uniformën e shkëlqyer të gardistëve,duke marrë melodi nga më të bukrat,marrshe shqiptare dhe të huaj.Pas marrsheve të gardistëve,ishin me qindra nxënës të shkollave që mblidheshin nëpër sheshe e këndonin këngët tona patriotike.Në kundërshtim me thëniet e historiografisë comuniste,apo të një vargu veprash latrare të realizmit bollshevik shqiptar,Garda Mbretërore,askurrë nuk ka shërbyer fshehtas, e trembur prej popullit të vet.Për më tej,vetë Mbreti i Shqiptarëve,Zogu i Parë,jo vetëm që nuk ka qenë i rrethuar prej gardistëve,por përkundrazi,megjithë atentatet e kurdisura nga kundërshtarët e vetë politik,ai nuk ka munguar të zbresë në popull,i shoqëruar vetëm nga 1 apo 2 gardistë.E shoh me vend të sjell në këtë trajtesë,një pasazh nga fjala e të madhit Faik Konica,i cili, duke folur në radion e “Vashington Times”,më datë 17 janar 1932,i drejtohej popullit amerikan,pos të tjerave : “Do t’ju jap një shembull të thjeshtësisë admirueshme të mbretit Zog.Tre vjet më parë,duke qenë në Tiranë,në Kryeqytetin e Shqipërisë,mu besua një punë e veçantë nga Mbreti dhe i raportoja atij mbi punën time,çdo ditë.Një ditë i kërkova leje që të mungoja nga puna.Mbreti mirësisht më pyeti për arsyen.I thash se dëshiroja të shkoja në Durrës,me qëllim që të vizitoja në lagjen e atij qyteti,skenën e betejës së famshme midis Cezarit dhe Pompeut,në vitin 48 para krishtit.Për kënaqsinë time,Mbreti më tha se edhe ai vetë donte të vizitonte përsëri ate fushëbetejë historike… Në kthim kishin dalë rreth 15 mijë njerëz për të përshëndetur Mbretin.Ai urdhëroi ndaljen e automobilit dhe doli,duke biseduar me kënaqësinë e tij demokratike,trimërinë dhe popullaritetin në Shqipëri”.(Intervistë Faik Konica në radio “Vashington Times”17.janar.1932)

Garda Mbretërore shqiptare,ka patur ndërkaq edhe heronjtë e saj,ata që me sakrificat sublime të tyre,u përpoqën dhe ruajtën të pacenuar,nderin dhe dinjitetin e mBretit dhe të Kombit shqiptar.Heroi i parë i këtij formazioni mbretëror padyshim është kapiteni Llesh Topallaj,i cili në Vjenë,dha jetën e vet,duke mbajtur jetën e Mbretit,prej sulmit të dy shqiptarëve.Emri i tij,gjendet i shkruar sot,me germa të arta,në memorialin simbolik të gardistëve,në vendin e parë.Vlen gjithashtu të mos harrojmë se dhjetra e dhjetra gardistë mbretërorë,në vitet 1939-1944,treguan shembuj të shumtë sakrifice,duke udhëhequr formazione legaliste në luftëra të pambarimta e të pabarabarta si kundër okupatorëve sllav,ashtu edhe tundra atyre fashiste e comuniste.Në këto luftime,spikatën jo vetëmn guximi dhe trimëria e gardistëve mbretërorë,por edhe largëpamësia politike e tyre.Të bindur se luftonin për Mbret e Atdhe,shumë prej tyre vaditën me gjak trojet etnike të Shqipërisë,duke dhënë jetën si me le.Pmavarsisht se jetët e shkurtëra dhe heroike të tyre,janë mbytur në baltëra ideologjike bollshevike,shembulli fisnik,duke kaluar deceniet vjen sot si klithmë kushtërimi për paqë dhe ardhmëri shqiptare.Ndonëse në vitin 1944,në mënyrë krejt të paligjshme,i ashtuquajturi Kongres i Përmetit, e ndaloi kthimin e Mbretit Zog në Shqipëri,gardistët mbretërorë i qendruan besnik lëvizjes legaliste edhe në mërgim.Kudo ku janë të shpërndarë,ende sot,në Francë,Itali,Belgjikë,Turqi, Amerikë apo Angli,gardistët e dikurshëm mbretërorë,janë kthyer në interpret të fuqishëm të ndejnjave liridashëse të kombit të tyre.Ata ende sot luftojnë me forcë zemre,për Mbret,Atdhe,Komb  e krejt kufijtë etnike arbërore.

Bern-Zvicër