Archives for November 2013

U NDA NGA JETA PUBLICISTI ADNAN ABRASHI

November 6, 2013 by dgreca

Në vend të përkujtimit për mikun dhe bashkëpunëtorin e Agjencionit Floripres:Vdes publicisti i shquar Adnan Abrashi/

Papritmas më datën 3 nëntor 2013 vdes publicisti i shquar shqiptar, Adnan Abrashi. Ai ishte njeri ndër publicistët më aktiv dhe më në zë kundër dukurive negative./

Njëherësh, publicisti Abrashi mbetet në kujtimet tona, si njeri me virtyte të larta njerëzore e kombëtare. Vdekja e z. Adnan Abrashit ka prekur zemrat e të gjithë shqiptarëve.
Njëherësh, publicisti Abrashi mbetet në kujtimet tona, si njeri me virtyte të larta njerëzore e kombëtare. Vdekja e z. Adnan Abrashit ka prekur zemrat e të gjithë shqiptarëve.

Adnan Abrashi u lind më 21.12.1957 në Prizren. Shkollën fillore dhe atë të mesmen e kreu në vendlindje, ndërsa më 1982 diplomon në Fakultetin Juridik të Universitetit të Prishtinës. Me të diplomuar, përkatësisht që nga viti 1982, punon si referent juridik e me pas sekretar i ndërmarrjes grafike-botuese “Ramiz Sadiku” në Prizren. Për shkak të bindjeve të veta politike, në vitin 1992, largohet nga puna si politikisht i papërshtatshëm për regjimin e asaj kohe.

Që nga vitet e shkollës së mesme, si amator i pasionuar, është marrë me analizën e fenomeneve të ndryshme metafizike dhe paranormale. Që nga kjo kohë, përmes artikujve analitik nga kjo fushë specifike, ka bashkëpunuar me shumë revista të kësaj natyre: Ishte njëri prej themeluesve të parë të revistës mujore “Astra”, që botohej në Prizren, e vlerësuar si revistë e parë gjithëshqiptare e specializuar për trajtimin e temave psikologjike, filozofike, parapsikologjike, metafizike… Po ashtu, një kohë të gjatë, me mjaft sukses ka bashkëpunuar edhe me revistat: “Kosovarja” që editohej çdo dy javë në Prishtinë, si dhe revistën “Horoskopi”, që dikur botohej në Prizren. Ka qenë editues i faqes shumë të suksesshme elektronike personale në internet: www.syri3.com, e cila po ashtu trajton tema të kësaj natyre.

Ishte bashkëpunëtor i rregullt i agjencisë Floart,Floart-Press dhe Floripress, por edhe i shumë mediave të shkruara dhe elektronike shqiptare.
Ka marrë pjesë në mjaftë kurse, ligjërata dhe seminare nga këto fusha.
Përveç artikujve të shumtë eseistik, deri më tash ka botuar edhe dy vepra: “Paratheniet e Nostradamusit” dhe romanin: “Ne vorbullën e jetes“.
Ka punuar si producent në Televizionin “Opinion” me seli në Prizren.

Pak orë pas finalizimit të librit “Në vorbullat e jetës”, vdiq më 3 Nëntor 2013.

Sworn Virgins, an Albanian Social Construct: Perspectives from Uruci and Alika

November 6, 2013 by dgreca

By: Ermira Babamusta/

In the following interview director Roland Uruci and writer Blerta Alikaj talk about this practice “Sworn Virgins – Burrneshat” that has been an Albanian tradition since 1400s and stems from the Albanian culture. For centuries sworn virgins were viewed as respected figures, equally dignified as men. Director Uruci features this topic in his movie “The Superintendent” that tells the story of Shota who “makes the ultimate sacrifice and reveals the most precious secret to a mere stranger”.

In your movie “The superintendent” you bring up a topic that may be unheard of in the western world or not as popular “burrneshat” (sworn virgins). What interested you about this topic and why did you choose it for your movie/script?

Roland Uruçi: This has always been an interesting topic for me especially since it is a very unique phenomenon within the Balkans, especially northern Albania.

Blerta Alikaj: I started writing and entertain my friends with a horror story for Halloween, but it went in a different direction. I wanted the readers to think the story was going one way, then another, and be caught off guard. I also thought it would be interesting to show what a sworn virgin does when she comes face to face with the realization that she is in a different country, where her sacrifice is not necessary, understood or appreciated.

Tells us a little bit more about the origins of Burrneshat (Sworn Virgins)

Roland Uruçi: To me this choice has more of a social weight than the choice of sexual orientation. It is living a life or the perception of a specific life as a gender. It is accepted by others and once it is out there it is simply there.

How do you make the distinction between sworn virgins and sexual orientation? What are some of the principles that define both terms?

Roland Uruçi: Sexual orientation does not require a gender shift. You can remain within your gender. With a Burrnesh there is a gender shift. It has to be a shift for it to hold. It is an oath to never look back to what you were.

Blerta Alikaj: The story of “The superintendent” is not about sexual orientation at all, but about two women rediscovering parts of themselves again and sort of helping each-other. In a way it is about unlikely friendships. Sworn virgins are men for all intents and purposes. They are the way highland society deals with an unusual situation. Being called a man is a compliment. “This woman is shouldering such a hard responsibility, she is now a man, part of an exclusive club. She enjoys all male freedom as long as she keeps within the man frame and smothers her female side.”

A woman with a different sexual orientation who chooses to emulate men, or even change gender is at the other end of the spectrum. She has understood and accepted herself, and she is true to what she perceives to be her nature. She might look, dress and act the same as a sworn virgin, but for completely different purposes.

What is the social context behind “Burrneshat”. What drives the choice of a woman to become man? What are the causes for this phenomenon? What are some of the social pressures if any for women to become men?

Roland Uruçi: My own perception of the root cause is the struggle of the Balkans through out history combined with a male dominant culture. Wars, blood feuds and the like had the Balkans with men sometimes not reaching their 30s. To keep that social norm going women needed to step into the perceived man’s role and this was what came out of that.

Blerta Alikaj: Most women are selfless, compassionate and caring, so if becoming a man is the only way to keep the family together, clothed, fed and alive, they do it. In the highlands, becoming a man was the only way to keep property in the family of women, escape an undesired marriage, or pursue a blood feud. Modern life is not much different. Any woman who rushes off to work in pants, square shoes and sans eyeliner every morning, feels the pressure.

Are there traces of Sworn Virgins today? Is it still practiced today and where?

Roland Uruçi: From what I understand there are still some in Northern Albanian populated areas including areas in Macedonia, Montenegro and Kosova.

How do you view the role of gender in Albanian society and how has the gender role shifted over the years? In what areas have you seen improvement?

Roland Uruçi: I think gender roles have changed with more contact with other cultures. I know growing up there was a great deal of respect for women and that their opinions mattered. Older women were sought out for their help in resolving issues within families. There was pride in working together in making a family which meant both husband and wife worked hard together. How this changed I think happened with a false sense of modernization where ideas of independence seem to be forgotten. Can we have a Shota Galica today? I am not sure we could allow that even thinking that the role of women has improved.

Blerta Alikaj: It is a well-known fact that women have gained a lot of ground. There are prominent women in all fields of life, and many are able to bring food to the table and get recognized for that fact alone.

What does the concept of “Burrnesha” say about the gender role, rights and social equality?

Roland Uruçi: There will always be struggles for equality between genders, sexual orientation, religion and class structure. People are social creatures that tend to divide by nature. I do feel that the concept of a Burrnesh allows for people to see things from a different point of view. That someone can be seen as they wish to be seen without a negative connotation associated to that specific choice.

Blerta Alikaj: To me “The Superintendent” is a story of unlikely friendships and of self-discovery.

What is the status quo in Albanian society about Burrneshat? How is this concept of Sworn Virgins accepted in the Albanian culture, by the society and men?

Roland Uruçi: Again from my understanding they are accepted as equals to men. They work jobs that are preferred by men and there is no real doubt of their ability to perform as their chosen gender. Is that 100 percent… I feel that with a world culture gaining ground in Albanian culture this will change.

After the screening of “The Superintendant” what feedback did you receive from the American public? What interesting conversation came up regarding this topic?

Roland Uruçi: When people saw our short film there were a sense awe in something so different. It is a thinking persons film. It brings a different point of view to gender that people have not thought about before. One of the best compliments I received was that I respected the character in the story and the concept of the story itself.

How is this notion of Sworn Virgins understood in United States? How does it fit in with the social context, cultural context and the psychology of self/identity?

Roland Uruçi: It is not understood clearly with there still being an idea that it is really a choice of sexual orientation rather than a choice or perception and how one fits into a society. It is a mental transformation that does not require a physical change. I think here in the US it would be accepted more but, even here people find it more exotic than anything else.

What are some of the assumptions people make in United States about Sworn Virgins. How do those perceptions change after they see the movie “The Superintendent”?

Roland Uruçi: Here there is the concept of gender as always chained to sexuality and in Albanian culture gender is more connected to social standing. It is is something that makes people think more than just accept. That is what films and art should do for people. It all should make people think and reevaluate what perception is as we as a world evolve into a global culture.

What’s next for you?

Roland Uruçi: Currently I am trying to get a feature film into production. The film is based on the real experiences of my friend, Julian Biba, in Greece in the 1990’s. This was during the Albanian Civil war and economic breakdown. His desire to find a better life in Greece was met by a harsh experience that no one should have to live through and some did not. The title is Paftuar (uninvited) and we hope to shoot in Albania in the next year.

While I am working on getting Paftuar on its feet I am shooting another Albanian themed short that I plan to shoot in the next couple of months. I do not want to talk about the subject matter but, I will say that it is very topical with its subject matter. (www.rolanduruci.com)

Blerta Alikaj: Currently collaborating on the Albanian-American Success Stories project, an excellent private opportunity to present ourselves in a good light. Occassionally, you will also find a few of my works at www.bletebzz.wordpress.com.

Caption: Qamile Stema, Sworn Virgin, Photo by Johan Spanner

Rilindja dhe liberalizimi i vizave me Ameriken

November 6, 2013 by dgreca

Shkruan: Ervin Shkulaku/

Korespodent ne Cihan/Stanboll/

Shqipetaret kane 23 vjet qe presin qe te titullohen nga Evropa si njeres qe kane kulture demokratike. Presim dhe vetem presim, por kemi 23 vjet qe ne, dhe politika jone nuk po bejme diçka qe kjo pritje te marre fund.

Per 23 vjet degjojme nga politika premtime pa fund. Per 23 vjet degjojme dhe shikojme politiken por nuk po degjojme dhe shikojme vetet tona. Nuk po shohim se si kemi jetuar keto vjet. Nuk po degjojme se çfare thote ne te vertete politika per ne. Pavaresisht se vazhdimisht kane dale video ku tregohet haptazi korrupsioni qe behet nga politika perseri shohim, degjojme, buzeqeshim, kometojme por nuk veprojme. Gjithçka pranojme dhe perseri te varfer jetojme.

Te gjithe e duam kombin, flamurin por nuk e nderojme ate. Ne çdo raport te Bashkimit Evropian jemi te paret ne korrupsion e krim dhe jemi te fundit ne zhvillim. Presim ndihma si personazhi i Migjenit nga Evropa, Turqia, Amerika, Rusia. Keto ndihma vijne dhe perseri nga politika gllaberohen, kete e di i madh e i vogel por perseri pranojme. Politikanet shahen mes tyre ne syte e Evropianeve sa mbledhjen e kaluar te Parlamentit Evropian me politikanet shqiptaret evropianet thane: MJAFT E AKUZUAT NJERI-TJETRIN! dhe ne, shikojme dhe pranojme. Edhe keto qe une po shkruaj ju do me thoni qe i dime dhe do me gjykoni sepse edhe ne gjykimin e te tjereve jemi te paret.

Vitet kalojne dhe brezat po ndryshojne por gjendja s’po ndryshon. Politikani po i le trashigimi te birit pasurine e korrupsionin ndersa qytetari po i le trashigimi te birit bindjen e varferine.

Habia me e fundit ishte ne zgjedhjet e 23 qershorit kur u fol qe “ Nese fitojme do liberalizojme vizat me Ameriken” Ne, shteti me i varfer i Evropes do shkonim pa viza ne Amerike. Por ne çfare beme- Shume prej nesh i besoi kesaj fraze… Perseri degjojme, besojme.

Por si mendoni pse na thane kete fraze? Sepse ashtu mendojne per ne. Mendojne qe ne nuk kemi llogjike por besojme. Pas zgjedhjeve u fol me rilindje. Do e shohim nese do realizohet kjo rilindje sepse ka 23 vjet me fjale te tilla.

Realizimi i rilindjes eshte teper i veshtire sepse pjesa derrmuese e shqiptareve jane mosha 30-50 vjeç. Kjo moshe eshte edukuar ne komunizem dhe ka shume mungesa ne arsimim. Nuk jane te pergatitur qe te perballen me demokracine. Kjo qe edhe arsyeja qe shume te rinj hyne ne instutucione te rendesishme por kjo nuk do mjaftoje. Pjese e kesaj rilindje eshte dhe nje parti e thyer ne moshe e cila nuk do lejoje rilindje.

Por çeshtja me e rendesishme eshte se si do edukohet rinia shqiptare. Çfare rruge duhet qe kjo rini te mos bjere pre e ideologjise se prapambetur te paraardhseve te tyre? Nese kjo çeshtje zgjidhet atehere do te kete Rilindje dhe do liberalizohen vizat me Ameriken.

A PO E DJEGIN SALI BERISHA DHE KLANET E PD-së LULZIM BASHËN!

November 6, 2013 by dgreca

Lulzim Basha, në fakt, është një nga figurat e pakta në PD me plot shanse që t’ia kthente emrin e mirë PD-së, të kohës së idealeve demokratike të 22 marsit 1992, si një parti e qendrës së djathtë, me një elektorat të gjërë antidiktaturë./

Opinion nga ELIDA BUÇPAPAJ/

Është normale që në një parti të tipit Perëndimor, lideri i saj historik të projektojë pasardhësin, fati i të cilit pastaj vendoset sipas parimeve e normave demokratike deri tek verdikti i votës. Si mund të ishte rasti i Lulzim Bashës, të cilit Sali Berisha pas një çerek shekulli timonier, t’i lëshonte vendin. Pas një mijë gabimesh, do të ishte veprimi i parë i tij i drejtë. Por Sali Berisha nuk ka ndër mend të ndryshojë kurs dhe po e përdor Lulzim Bashën si trampolin për t’u rikthyer dhe rimarrë frenat e partisë. Sali Berisha e ka shumë lehtë ta bëjë lolo PD-në, kur të gjithë deputetët ia dinë atij për nder karriken. Dhe për Sali Berishën është shansi i fundit.
Për t’u rithyer në krye të PD-së, Sali Berishës i duhet ta djegë njeriun të cilin, pas disfatës personale të 23 qershorit, e « zgjodhi » si pasues të tij. E vendosa në thojza fjalën « zgjodhi »- sepse në psikën e tij Berisha nuk pranon të ketë një lider më të mirë se vetja. Egocentrizmi, arrivizimi dhe komplekset e së shkuarës nuk kanë lejuar që në PD të ketë vend për njerëz të suksesshëm dhe me integritet, të cilëve Sali Berisha ua ka drojën. Mos hapja e Dosjeve, popullimi i PD-së me ish-Sigurimsa dhe sistemi zgjedhor që i jep liderit të partisë monopolin për të zgjedhur deputetët, është në funksion për të monopolizuar lidershipin e PD-së, të përqëndrimit të pushtetit në duar të njëshit, dmth të Sali Berishës.
Disfata e 23 qershorit me dorëheqjen e Berishës, në vend që të ishte arsye për të reflektuar e për të nxjerrë në pah shkaqet e humbjes, me qëllim gjallërimin e demokracisë inekzistente brenda PD-së, ishte në fakt një fiksion për të larguar vëmendjen e opinionit publik nga analiza dhe shkaktarët e saj. Sepse po të pranoheshin de jure humbësit dhe shkaktarët e humbjes, largimi i Sali Berishës do të ishte definitiv. Andaj katapultimi i Lulzim Bashës ishte zgjedhje më e mirë që bëri Berisha, por vetëm si një procedurë e përkohëshme e lidershipit historik. Sepse mentaliteti autoritarist i Sali Berishës nuk pranon as rivalë, as konkurencë fair dhe as të lëshojë pushtetin.
Për të realizuar skenarin e rikthimit, Sali Berishës i duhet që figura e Lulzim Bashës të konsumohet shterrshëm në atë farë grade sa të shkaktojë pakënaqësi si në bazë, në instancat e larta të partisë, mundësisht deri tek ndërkombëtarët. Për koincidencë, sot gazetat e Tiranës, botonin inkskenime protestash të PD në rrethe që e kërkojnë prapë liderin historik edhe de jure në krye.
Lulzim Basha, në fakt, është një nga figurat e pakta në PD me plot shanse që t’ia kthente emrin e mirë PD-së, të kohës së idealeve demokratike të 22 marsit 1992, si një parti e qendrës së djathtë, me një elektorat të gjërë antidiktaturë.
Lulzim Basha i takon gjeneratës së re, nuk ka qenë anëtar i PPSH, nuk ka qenë ish-Sigurims, është i arsimuar në Perëndim, me një profil të suksesshëm, i përfshirë në të gjitha projektet më të rëndësishme gjatë dy mandateve qeverisëse të PD-së. Ai ishte ministër Transporti në projektin e Rrugës të Kombit; ishte ministër i Jashtëm gjatë vizitës të Presidentit Bush në Shqipëri dhe anëtarësimit të Shqipërisë në NATO; ishte Ministër i Brendshëm gjatë reformave që kërkonte liberalizimi i vizave dhe kandidati i vetëm i PD-së që mundi Edi Ramën për kreun e Bashkisë të Tiranës. Ai është karizmatik, elokuent dhe është i mirëpritur nga faktori ndërkombëtar. Pra Sali Berisha kur e katapultoi, e kishte të qartë se me Lulzim Bashën efekti mediatik do të ishte i plotë, pasi do të thoshin se, të paktën pas disfatës, ai veproi si do të duhej.
Veprimi aktoresk i Berishës për t’ia dorëzuar çelësat e PD Lulzim Bashës është vetëm një manipulim. Sepse Sali Berisha synon rikthimin edhe de jure, dhe sa më të shpejtë. Ai ka dy muaj që e ka provuar shijen e të qenit pa pushtet, pa puthadorë, pa kamera 24 orë nonstop për të shqiptuar retorikën e tij pa proteina dhe pa jetë. Ai e ka shijuar hidhësinë se sa i parëndësishëm është në një shoqëri klienteliste pa norma dhe pa moral, të cilën e ka krijuar vetë.
Por që të ketë rikthim, si kusht sine qua non, atij i duhet që të djegë Lulzim Bashën. Qëllimi i tij bie në rezonancë të plotë me klanet brenda PD-së. Klanet në PD e urrejnë Lulzim Bashën, sepse tek ai shohin konkurentin real, çka përbën rrezik për kolltukët dhe pushtetin e tyre. Aq më tepër, kur Lulzim Basha, që i njeh shumë mirë se sa të pavlerë janë, do ta kishte si objektiv të tij vendosjen e partisë në shina demokratike.
Aktualisht Lulzim Basha gjendet në një pozitë shumë të vështirë. Në njërën anë atij i duhet të vendosë standarte demokratike në një parti që nuk e njeh demokracinë brënda vetes së saj. Pastaj i duhet të mbrojë veten nga Sali Berisha dhe klanet brenda PD-së, të cilët janë bërë të gjithë bashkë me objektivin për ta djegur Lulzim Bashën.
Djegien e liderit të ri ata po e bëjnë për çdo ditë, si mjeshtra diabolikë, duke mediatizuar njollosjen e integritetin e tij. Po të hapni gazetat dhe televizionet për çdo ditë dëgjoni për „aferën e pallatit të vjehrrit të Lulzim Bashës në Vlorë“. – Pra kësisoj Lulzim Basha paraqitet si njeri me lidhje nepotike, që e ka përdorur pushtetin për të përfituar privilegje e pasuri. Nga ana tjetër, në publik, shohim një Lulzim Bashë që ka dalë totalisht nga lëkura dhe nga fjalori i tij. Vokabolari që përdor Lulzim Basha sapo ka marrë në dorë partinë, nuk është i një lideri të qendrës të djathtë, por i një ekstremisti, aventurieri dhe anarkisti, i cili përbën rrezik për sigurinë jo vetëm të vendit, por edhe të rajonit. Sepse, sa herë del përpara kamerave, Lulzim Basha kërcënon me kobure, protesta dhe rebelim kundër një qeverise e cila nuk i ka mbushur dy muaj.
Edhe në daljen më të fundit, me rastin e humbjes të PD-së në Korçë, në vend që të përdoret për reflektuar, duke i denoncuar natyrisht shkeljet, Lulzim Basha akuzon mafien për blerje votash. Po lind pyetja, kjo mafie për të cilën ai flet nuk lindi për 60 ditë, ajo do të duhet të jetë fuqizuar pikërisht gjatë qeverisjes 8 vjeçare të PD-së. Pastaj pretendimi që ka PD është vetëm për efekte propagande, sepse unë jam dëshmitare se, sa herë në Shqipëri ka patur zgjedhje, kemi marrë ftesa për të udhëtuar gratis me avion, si simpatizantë të PD! Këta të PS kanë financuar udhëtimin e me autobuz të studentëve, ndërsa këta të PD-së udhëtimin me avion?! Bëjini llogaritë!
Në këto pozita ndodhet Lulzim Basha. Shumë të vështira. Po të kemi parasysh të gjitha vështirësitë ku ndodhet sistemi dhe shteti ligjor, të cilit do t’i duhej një opozitë dhe një lider opozite me nivel europinist. Lulzim Basha mund të jetë i tillë. Lulzim Basha mund ta bëjë, por nuk e lejon vetë Sali Berisha dhe klanet brenda PD-së, të cilat duan ta djegin, sepse kësisoj do të vegjetojnë brenda degradimit, pa analiza, pa shkaktarë të disfatës, pa shpresa për rimëkëmbje dhe për ringjallje deri në degjenerimin e PD në një parti me katër-pesë deputetë. Nëse nuk do të ketë shkundje dhe pastrim, mos u çudisni, kjo ditë do të vijë…

Letra e nënës greke: Tiranët më vranë motrën came

November 5, 2013 by dgreca

Meditime për një letër…

Kur në gjysmën e dytë të shek. XIX, engjëlli mbrojtës i shqiptarëve Naim Frashëri, do të shkruante në gjuhën greke poemën “Dëshirë e vërtetë e shqiptarëve” dhe pak kohë para tij Rigas Ferajo, poeti i madh ëndërrimtar dhe idealist grek, do t’i këndonte miqësisë së popujve ballkanikë, jam i bindur se përveç vetëdijes së lartë qytetare dhe emancipuese që ata jepnin për kohën, bëheshin edhe zëdhënës të popujve që u përkisnin, ose më saktë, zbërthenin kodet e popujve. Sepse popujt kanë kodet e tyre të komunikimit dhe mirëkuptimit, herë të qarta e të dukshme, herë-herë të mjegullta, me simbole nga më të çuditshmet….
Ballkani ynë i vogël, ky gadishull mitik, me popuj dhe kultura magjepsëse, që prej mijëvjeçarëve vazhdon të rrezatojë jo vetëm në Europë, pjesë e së cilës është, por edhe në botë një art të papërsëritshëm, ka qenë edhe i mbushur me grindje, sherrnaja nga më absurdet, luftëra, përgjakje…
Lexoni poezinë popullore ballkanase, rapsoditë, eposin e popujve të këtij gadishulli apo letërsinë e krijuar në të dhe do të gjeni të pasqyruara dramat ballkanase në shekuj…
E megjithatë, po t’u rikthehemi kodeve të komunikimit, popujt e Ballkanit, kanë ditur që përtej acareve të politikave përçarëse, ideologjive ekstremiste nacionaliste, stinëve të shpeshta të përgjakura që kanë shoqëruar historinë e tyre, të mirëkuptohen mes tyre…. Dhe nuk kishte si të ndodhte ndryshe… Ballkanasit e sertë, por edhe të mençur, kanë ditur të japin dhe marrin mes tyre…. Një këngë, valle, melodi, befas natyrshëm kapërcente kufijtë e një fshati të humbur malor dhe qindra kilometra më në jug, veri, lindje apo perëndim, bëhej pjesë e kulturës shpirtërore të atij vendi…
Kështu ka ndodhur edhe mes shqiptarëve e grekëve, veçanërisht në zonat skajore të tyre…
Shumë vite më parë, duke ndjekur në qytetin e Durrësit shfaqjen e një grupi popullor nga Greqia fqinje, kam ndjerë emocione të papërsëritshme, kur valltarët e talentuar grekë, kërcyen mahnitshëm vallen “çamiko”, pra vallen e çamëve të Thesprotisë… Unë mbaj mend që në dasmat çame në qytetin e vogël të Rrogozhinës, këndoheshin dhe kërceheshin edhe këngë e valle popullore greke… Në një nga kasetat me këngë e valle popullore greke, që unë e dëgjoj shpesh në shtëpinë time në Tiranë, më emocionon sa herë e dëgjoj, një këngë për valltarin çam dhe trimin kundër pushtuesit turk, Osman Taka.
…. Të gjitha këto përsiatje apo meditime, më shoqërojnë sa herë që lexoj një letër që vjen përtej brigjeve të lumenjve mitikë Kalama dhe Aheron. Letra është marrë nga libri “Margariti” (Athinë 1989, f. 125), shkruar nga Tula Stefanidhu (Malakata).
Është një letër tronditëse, e shkruar me dhimbje, dashuri, patos, humanizëm… Është një letër-mesazh, më e vërtetë se e vërteta, më tragjike se tragjikja. Atje shpaloset drama e një populli, që u bë pre e nacionalizmit ekstrem, që u penalizua në masë, që nga fëmija i pafajshëm e deri tek plaku i pafuqishëm dhe i sëmurë. Tula Stefanidhu (Malakata) u flet bashkëkombësve të saj, troket në ndërgjegjen e trazuar të atyre që bënë krime monstruoze, apelon për drejtësi e humanizëm, rikujton të pafajshmen, motrën e saj çame, miqësitë e ndërprera nga dhuna mizore… Tula Stefanidhu (Malakata) të drithëron me sinqeritetin e saj dhe zërin revoltues në fund të letrës: “O Zot! Sa të tmerrshëm, sa të neveritshëm gjakatarët, tiranët, paranoitikët, që vunë popujt të vriten dhe nuk i lanë të rrojnë me dashurinë e zemrën për njëri-tjetrin!”
Popujt tanë kanë nevojë për mesazhe si ajo e znj. Stefanidhu…. Unë jam nga ata që besojnë në miqësinë njerëzore… Unë jam nga ata që adhuroj kulturën e madhe greke… Në zyrën time në Muzeun Historik Kombëtar, në tavolinën e punës, mbaj dhe e rilexoj “Antologjinë e poezisë greke”, ndërsa në bibliotekën personale shumë vepra të autorëve grekë, që nga Homeri i madh deri tek Kazanzaqi, Samaras, Ricos, Kavafis etj., etj. Unë nuk urrej. Të parët e mi, që janë lindur e rritur pranë brigjeve të lumit Kalama, më kanë folur e më flasin për miqësitë me familjet ortodokse çame, familjet greke dhe ato vllahe të Thesprotisë… Unë nuk urrej… Sepse Tula Stefanidhu (Malakata) nuk urren… Popujt kanë nevojë për zëra si ajo e znj Tula… E ardhmja u përket këtyre mesazheve. Lum ata politikanë, intelektualë apo klerikë që i kuptojnë mirë kodet që vijnë nga brigjet thesprote dhe Greqia e demokracisë dhe e kulturës… Jetojmë në një epokë globale, të lirisë, demokracisë, respektimit të të drejtave të njeriut, qarkullimit të lirë të njeriut, respektit reciprok… Jam i bindur se zëri i Tula Stefanidhut (Malakata) nuk është i vetëm në Greqinë fqinje. Unë nuk e njoh këtë grua e nënë. Nuk kam parë në ndonjë foto as portretin e saj.. E megjithatë jam i bindur se ndonjë ditë, po të më jepej mundësia të kapërceja lumenjtë Kalama e Aheron, të shkoja në Margëlliç (Margariti) e më tutje, në Athinë, do ta njihja atë mes mijëra grave e nënave greke. Sepse Tula Stefanidhu (Malakata) është një nënë e mirë greke e ballkanase, siç janë edhe nënat shqiptare, edhe nënat serbe, boshnjake, malazeze, maqedonase, bullgare, rumune, turke… Ne, ballkanasit, kemi nevojë për këto zëra nënash, kemi nevojë për kodet e mirëkuptimit të popujve tanë. Letra që publikojmë është një zë tjetër nga Greqia fqinje. Është zëri i një nëne, që përcjell mesazhe dashurie e miqësie, por edhe që i mallkon ata, siç shkruan ajo në fund të letrës: “O Zot! Sa të tmerrshëm, sa të neveritshëm gjakatarët, tiranët, paranoitikët që vunë popujt të vriten dhe nuk i lanë të rrojnë me dashurinë e zemrën për njëri- tjetrin”. Ky zë tronditës, mendoj se është shumë e shumë herë më i fuqishëm sesa zërat anakronikë që po dëgjojmë sot.
Dhe në fund të këtyre shënimeve, do të kisha dëshirë që, në qoftë se është gjallë, doja ta takoja këtë grua fisnike, t’i shprehja mirënjohjen për mesazhet që përcjell, t’i puthja duart në emër të mijëra e mijëra çamëve…
Dhe në qoftë se ka ndërruar jetë, do të shkoja në vendin ku prehet e qetë, për t’i vënë një tufë me manxuranë apo vasilikua nga brigjet e Thesprotisë sime. Letra që po publikojmë, është përkthyer në gjuhën shqipe nga i ndjeri Petrit Demi.
NJË LETËR
Bashkatdhetar që kthehesh nga Shqipëria! Mos ke mësuar vallë për motrën time? Si ne, çame, nga vendet tona është. Jam e pikëlluar. Asnjë nuk di pas kaq shumë vitesh që kanë kaluar.
Bashkatdhetar! Ti, që je kthyer para do kohe nga Shqipëria, mos vallë e di nëse rron ende motra ime e dashur?
Ishte truppakë, sygështenjë. E bukur. E martuar së vogli. Bijë e vetme mes katër vëllezërve. Dhe s’kishte mbushur motin që kishte lindur një vajzë. E pamësuar ishte me vështirësitë e jetës.
Të vogla, ktheheshim në ovorua dhe loznim me guralecë. Në sterenë e madhe ulnim kokat dhe thërrisnim të dëgjonim jehonën e zërave tanë.
Motmoti besimi nuk na ndante, kisha dhe xhamia na bashkonin. Një miqësi e lashtë i lidhte familjet tona.
– Ta ketë duruar rrugën e mërgimit?
– Mendoj se po, jeton – përgjigjet zemra e përmalluar. Por, vitet kalojnë pa lajme dhe gjithçka e bren dyshimi dhe ankthi.
Dhe ja, dyzet e ca vjet më pas, nga Shqipëria vjen një letër e përmortshme, bukur shkruar nga vëllai i madh.
Në fillim për të afërmit pyet: Kush rron? Kush nuk është më? Dhe në fund vijnë vuajtje pa fund:
“Sapo lamë vatrat tona, rrugës na vdiq motra jote. Ishte vetëm njëzet vjeç. Dhe nuk vonuan ta ndiqnin e bija dhe i shoqi.
Vdiq edhe i ndjeri baba me gjyshen. Të pambaruara qenë lotët e hidhërimit para se të arrinim të çlodheshim diku.” Letër e kobshme! Kaq vjet zëmërdridhur, kaq vjet dyshimet largoja.
O Zot! Sa të tmerrshëm, sa të neveritshëm gjakatarët, tiranët, paranoitikët që vunë popujt të vriten dhe nuk i lanë të rrojnë me dashurinë e zemrën për njëri-tjetrin. (Marrë nga libri i Tula Stefanidhu (Malakata): “Margariti”, Athinë, 1989, f. 125).
Shënim: Letra është përkthyer nga Petrit Demi
*Autori është historian çam (Kortezi Gazeta Shqiptare)