Archives for December 2013

Gëzuar Vitin E Ri nga Familja Mbretërore Shqiptare

December 31, 2013 by dgreca

Të dashur bashkatdhetarë,

Deshiroj t’ju uroj nga zemra Gezuar Vitin e Ri 2014! Qofte ky nje vit i deshirave te realizuara!
Shqipëria do të vazhdojë të përballet, edhe në vitin që vjen, me sfida të një rëndësie jetike për të ardhmen e saj. Viti 2014 duhet të na gjejë të përgatitur dhe të ndërgjegshëm për potencialet dhe talentet që kemi, si dhe për perspektivën shpredhënëse që na jepet nga miqtë tanë europianë.
Në të vërtetë, vendimi per shtyrjen e marrjes së statusit kandidat në BE për Shqipërinë nuk duhet të shihet si një deshtim për popullin shqiptar, por si një vërejtje dhe thirrje ndërgjegjësimi ndaj politikës në tërësi. Është detyra e të gjithëve, megjithatë, të bëjmë përpjekjet maksimale për të merituar marrjen e këtij statusi, me bindjen që është një angazhim serioz, detyrues dhe i pandalshëm për ne.
Perspektiva e integrimit europian nuk duhet të na zbehë detyrat që na vë historia në lëmin delikat të respektimit të të drejtave të shqiptarëve që jetojnë në territoret e vendeve fqinje. Nëse zgjedhjet në Kosovë shprehën një frymë të lartë të vetëdijes kombëtare dhe klasës politike, e cila doemos duhet përshëndetur, problemi i Preshevës, për sa i përket të drejtave dhe lirive të popullsisë shqiptare atje, duket si i anashkaluar dhe i lënë pas dore nga aktualitetet politike të ditës në Tiranë e Prishtinë.
Gjithashtu, zbatimi i plotë i marrëveshjes së Ohrit ende mbetet një problem akut për shqiptarët e Maqedonisë.
Nuk duhet harruar as çeshtja çame, e cila, në emër të marrëveshjeve ndërshtetërore për të përshpejtuar dhënien e statutit kandidat, bëhet shpesh, padashje, objekt negocimi dhe harrese mediatike.
Familja mbretërore shqiptare, e cila nderohet nga besimi që i shfaqin bashkatdhetarët tanë në këto treva, do të qëndrojë e gatshme për të dhënë kontributin e saj moral dhe material, në arritjen e një ekuilibri midis respektit të dinjitetit të çdo fqinji dhe ruajtjten e promovimin e të drejtave themelore të shqiptarëve të ndodhur në territore jashtë kufijve tanë.
Në këtë kuadër, dhe e vetëdijshme për misionin e saj historik, Familja mbretërore shqiptare do të vazhdojë pa ngurim të propozojë vizionin dhe alternativat e saj etike për një shoqëri të përparuar shqiptare në shërbim të të gjithëve.
Vërtet, gjate këtij viti u vu re një ndërgjegjësim qytetar i mirëfilltë i shqiptarëve, manifestuar kjo në ngjarje të rëndësishme të jetës së vendit, siç ishin zgjedhjet parlamentare dhe debati mbi çmontimin e armëve kimike siriane në vend. Kam shpresë se shqiptarët, edhe këtë vit që vjen, do të kenë pjekurinë për të kuptuar politikën e së sotshmes dhe perspektivat që ajo propozon, duke gjykuar me maturi dhe duke ndikuar, si nëpërmjet debatit publik, po ashtu edhe nëpërmjet institucionit të votës, në përpunimin e një strategjie të vërtetë progresi në shërbim të interesave publike madhore.

Duke patur parasysh këtë kontekst gjithpërfshirës, dhe megjithëse ruaj një konsideratë dhe një mirënjohje të thellë për emërimin tim në postin e këshilltarit pranë kreut të Shtetit, funksioni i cili kulminoi rrugëtimin tim personal dhe profesional në njohjen e administratës dhe shtetit, e gjej të volitshëm momentin për tu tërhequr nga kjo detyrë dhe për t’ju kushtuar tashmë vetëm rolit tim krejt të veçantë të kreut të Familjes mbretërore shqiptare.

Ky rol paraqet për Shqipërinë një avantazh. Ai i shërben gati ekskluzivisht imazhit, prestigjit dhe dinjitetit të një vendi me histori dhe tradita si i yni. Në këtë kuadër, Familja mbretërore shqiptare, megjithëse me mjete të pakta, ka zhvilluar aktivitete të shumta, duke i ofruar miqve tanë në të gjithë botën, një vitrinë sa më reale, por dhe sa më tërheqëse të një Shqipërie që meriton të njihet më mirë.

Gjatë vitit që po lëmë pas, kam përfaqësuar Familjen mbretërore dhe vlerat e historisë sonë të përbashkët, në shume evenimente me rëndësi. Me ftesë të princit dhe mjeshtrit të madh të Urdhërit Sovran të Maltës, isha i pranishëm në 900 vjetorin e themelimit të këtij institucioni shekullor humanitar, në bazilikën e Shën Pjetrit në Romë, mes shumë krerë shtetesh, familjesh mbretërore dhe Papës Benedikti XVI. Në mars, kumtova mbi mundësitë e investimeve të huaja në Shqipëri, në kuadrin e konferencës së investitorëve të Marmara Foundation në Stamboll, ku ritakova dhe miqtë e mij, princeshën Margarita dhe Princin Radu të Rumanisë. Në qershor, pata nderin të shoqëroj për homazhe në mauzoleun e Familjes mbretërore në Tiranë, një grup deputetësh dhe ministrash hungarezë, për të celebruar kështu miqësinë e vjetër dhe të vyer midis dy kombeve, aq simbolikisht të mishëruar nga figura e gjyshes sime, mbretëreshës Geraldinë. Në gusht, vëllazëria e vjetër shqiptaro-egjiptiane u rigjallërua me pjesmarrjen e Familjes mbretërore shqiptare në martesën e princit Muhamed-Ali, djalit të mbretit të fundit të Egjiptit, Madhërisë së Tij, Fuadit II. I shoqëruar nga e fejuara ime, Elia Zaharia dhe përfaqësues të familjeve historike shqiptare, u ftova të merrja pjesë në ceremonitë e 400 vjetorit të dinastisë së famshme Romanov. Së fundmi, pata nderin dhe kënaqësinë e veçantë të pres në vizitë, në fillim të këtij muaji, princin Karlo të Burbon-Dy-Sicilive, kre i Familjes mbretërore të Napolit, i cili erdhi në Shqipëri për të forcuar lidhjet midis dy familjeve mbretërore dhe për të celebruar bashkjetesën fetare ndër shqiptarë.

Në të gjithë këto aktivitete, përfaqësimi dinjitoz i trashëgimisë që mishëroj dhe i imazhit të Shqipërisë mbetet motivimi im parësor. Si shumë personalitete, ente dhe institucione që përpiqen në mënyrë të lavdërueshme për ngritjen e imazhit të vendit tonë dhe që meritojnë mirënjohje prej të gjithë nesh, edhe Familja mbretërore, në rolin e saj krejt të veçantë, përpiqet të nderojë dhe të lartësojë emrin e kombit dhe të Shqipërisë e cila është e mira jonë e përbashkët më e çmuar.

Vlerësoj sukses të përpjekjeve tona krijimin e Fondacionit “Mbretëresha Geraldine”, i cili që në hapat e tij të para restauroi plotësisht shkollën fillore në fshatin Gjalish të Matit dhe sot vazhdon të ndërhyje në shkolla të tjera të harruara.

Shqiptarë, duke ju siguruar për devotshmërinë time dhe të Familjes mbretërore ndaj të gjithëve, ju uroj, kudo që ndodheni, një Vit të Ri, të gëzuar, të mbarë, të paqtë e me suksese për ju e të afërmit. Qoftë një Vit i bardhë dhe i favorshëm për Shqipërinë !

Princi Leka II I Shqiptarëve

Vatrani më i ri në Degën e Vatres në Detroit

December 31, 2013 by dgreca

Nga Valentin Lumaj/

E njohur tashmë si një nga Degët më të vjetra të Vatrës ( Dega 33 e Detroitit ) shtohet me “vatranin” më të ri, të cilin Kanunorja “se pranon”, por gjyshi i tij ka vendosur t’i paguaj kuatizacionin per vitin 2014 dhe vitet ne vazhdim. E ky është Emiljano Rakaj, djali i sapolindur i Sekretarit e Vatrës për Degën e Detroitit, Mondi Rakaj. I ati i Mondit, Pal Rakaj e ka vendosur këtë pa asnjë ngurrim, sapo Emiljano ka lindur. “ Ja edhe vatrani më i ri”, – thotë Pali, kur na fton për një kafe, e cila siç shihet i kalon kufijtë e kafes.

Të pranishëm në këtë gëzim ishin Don Fran Kola, Famullitari i Kishës Katolike të Shën Palit, një nga Qendrat më të njohura fetare dhe kombëtare në emigracion, Alfons Grishaj “ Pishtar i Demokracisë” dhe Kryetar i Degës së Vatrës në Michigan, Botuesi Pjeter Jaku, aktivistet e njohur Kujtim Qafa, Julian Çefa etj.

Përshëndetjet dhe urimet në raste të tilla janë të pakursyera, ashtu siç janë dhe deshirat e secilit për të marrë pjesë në gëzime si ky. Secili prej nesh e ka pasë një ditë të tillë, mvaret se si e kanë përjetuar dhe se ku. Në emigrim, gëzimi i lindjeve bëhët i dyfishtë. Çdo njëri i lindur në emigracion mbart me vete gjithë jetën peshën e dy atdheve, atdheun e babait dhe të kombit prej nga vjen dhe atdheun ku ka lindur. Të lindësh në Amerikë është një privilegj që shumëkush në botë e deshiron. Fëmija, natyrisht nuk e din se ku ka lindur, por e ndjen dorën e një vendi si Amerika dhe, disa herë më mirë është kur e ndjen edhe dorën e përkushtimin e prindit.

Emiljani, si dhe shumë fëmijë të tjerë shqiptarësh dhe nacionalitetesh të tjera, që lindin në Amerikë, kanë nevojë për një pikë reference në patriotizmin dhe frymën kombëtare, me të cilën duhen rritur dhe për të cilën i detyrohen gjithë jetën prindërve, atdheut dhe fëmijëve të tyre. Vitet kalojnë shpejt e asgjë nuk duhet lënë për nesër, ndaj “ nxiton “ Pal Rakaj për ta “berë” anëtar të Vatrës, ndaj gëzohet Nëna Gjyle, ndaj ndjehet mirë nëna që e lindi Matilda që para pak muajsh e la atdheun, ndërsa Fredi, xhaxhai i Emiljanos, mendon se si do ketë fatin e tij dhe të gjithë e urojnë dhe presin dasmen!

Mondi, tashmë baba mediton familjen, të nesërmen, duke parë në sytë e tij të qeshur, Palin dhe Gjylen, Ferdin dhe motren, duke parë gjithë udhën, prej nga erdhi deri këtu.

Le të kemi sa më shumë fëmijë e prindër të tillë për t’i shtuar atdheut, për t’i shtuar shqiptarisë një vatran si Emiljani!

NE KUJTIM TE KAPEDANIT TE MIRDITES

December 31, 2013 by dgreca

Copëza kujtimesh për mikun tim të paharruar Kapidanin e Mirditës

Ndue Gjonmarku (1914-2011)/

Nga Tomë Mrija/

Trojet etnike shqiptare, gjatë shekujve të historisë së lavdishme, kanë nxjerrë burra të shquar të pushkës dhe penës, të cilët, ishin dhe mbetën ndera e krenaria, jo vetëm e krahinës, ku, ato janë lindur dhe rritur, por edhe më gjërë, duke qenë gjithëkombëtarë, për kontributin e madh, që dhanë gjatë jëtës së tyre.

Kur këto patriot të shquar, nuk ndodhen sot në mesin tonë, ne me nostalgji përkujtojmë veprën e tyre, që gjithnjë do të mbetët e pavdekshme në panteonin e ndritur të historisë shqiptare.

Nga ana tjetër, kur një personalitet të komunitetit tonë shqiptaro-amerikanë e ke njohur nga afër (për shumë dekada), ke folur dhe kuvenduar shtruar, me orë të tëra, në takimet mes liderëve apo bisedave të lira si miq shtëpie këtu, në çdo çast, kur përmendet emëri i Kapidanit të Mirditës Ndue Gjonmarku, më rizgjohen kujtime të hershme të paharruara dhe shumë domethenësë, për këtë pinjollë të derës së famshmë, që ka një histori të lavdishme shumë shekullore.

Kur lexon sot bilancin e hidhur, që përjetoi Dera e famshme e Kapidanëve të Mirditës, shohim, se kjo principatë, është ndera dhe krenaria jonë e ligjshme, që mundi të mbijetoi me stërmundime për 5 shekuj mizorisë otomane, por që për hironi të fatit të keq, u tjetërsua (bijtë më të mirë të Derës së Kapidanëve) u vranë, u burgosën (torturuan mizorisht deri në vdekje), u internuan familjarisht, në kampet e përqendrimit, u vodhën dhe shkatërruan të gjithë pasurinë materiale, dokumentare dhe sekuestruan kullat e famshme historike në Orosh të Mirditës dhe në qytetin e Shkodrës…).

Kjo histori e hidhur, u ndodhi sistematikisht nga bashkëkombasit komunistë, që po me barbarizëm dhe urretje po realizonin planin bolshevik për zhdukjen e plotë të historisë së lavdishme të Principatës zëmadhe të Kapidanëve të Mirditës.

Mbas pushtimit dhe kolonializimit pesë shekullorë të Perandorisë mizore Otomane në trojet e Arbërit, shohim, se për fat të keq, kemi shuarjen e plotë të gjithë principatave shqiptare (për një arsye apo tjetër), gjatë rrjedhave të historisë, të cilat sot nuk ekzistojnë më, por që përmenden në analet e historisë dhe librat shkollore të arsimit shqip në trojet etnike shqiptare.

E vetmja, që mundi t’i bëj ballë me sukses rrëbesheve të përgjakshme të armiqve shumë shekullorë, ishte dhe mbeti Principata e Dukagjinit, që kulmon me histori të lavdishme të mishëruar tek Pal Dukagjini dhe më pas shumë i mirënjohuri Lekë Dukagjini, që na la trashëgim Kanunin, me të njëjtin emër, që ndryshe është kodi juridik i malësive tona, e cila vijon të ndiqet me respekt deri në kohën moderne.

Nga kjo derë principate në fjalë, vjen pinjolli, juristi Kapidani i Mirditës Ndue Gjonmarku, i shkolluar në universitetet më të njohura të Europës, si Austri dhe Itali.

Këtë vit mbushën 3 vjet, kur më 4 Janar 2011, në Spitalin “North Shore” Forest Hills, Queens NY, në moshën 97-vjeçare, u nda nga jeta Kapidani i Mirditës Ndue Gjomarku, i rrethuar nga familja, vëllai Kapidan Nikollë Gjonmarku, djali Gjoni dhe vajzat: Kristina, Bardha dhe Aleksandra. Ishin të pranishëm meshtari Dom Pjetër Popaj dhe miqte e ngushtë të familjes Gjomarku: Dr. Gjon Buçaj Kryetar i Federatës Panshqiptare “Vatra”, miku i familjes Tomë Mrijaj, Sekretar i Përgjithshëm i “Lidhjes së Tretë të Prizrenit” në ShBA.

Si e njoha unë Kapidanin Ndue Gjonmarku?

Me ardhjen time në New York, në vitin 1978, pata fatin, nderin dhe kënaqsinë e veçantë, të njihem nga afër dhe të mbesim miq të pandarë, me mikun e paharruar deri sa ai kaloi në amshim.

Në Orosh të Mirditës, lindi më 29 shtator 1914 Ndue Gjonmarku, që i shton gëzimin prindërve të vet dhe vëllait të parë Markut. Kjo familje e madhe oroshase, do të ketë 10 fëmijë, pesë djem dhe pesë vajza.

Aty lindën fëmijët njëri mbas tjetrit, duke filluar me Markun, që është fëmija i parë dhe më pas u lind Ndoja, Lleshi (Aleksandri), Deda, Nikolla dhe motrat: Dava, Gjela, Marta, Dila dhe Bardha. Kapidani Ndue Gjon Marku, nga nëna ishte nipi i Bajraktarit të Kurbinit i Gjok Pjetër Pervizi, një përsonalitet i njohur askohe për besë, burrëri, zakone e tradita të hershme e bashkëkohore shqiptare.

Babai Gjoni, përkujdeset që djemtë të ndjekin shkollën fillore, ku, midis tyre edhe Ndue Gjomarku vijon pesë vitet e para fillore dhe gjimnazin pranë shkollave private katolike në vitin 1934 në qytetin e Shkodrës.

I prirur pas botës së librave dhe kulturës civilizuese perëndimore, adolishenti Ndue niset në vitin 1937 për studime të larta sëbashku me vëllaun Lleshin në Universitetin (College) në Terezianum të Vjenës në Austri. Pas disa vitesh kthehet në Shqipëri dhe pas disa muajsh shkon në Universitetin e Firences (Itali), për të ndjekur studimet e larta në Jurisprudencë.

Ai, për asnjë çast nuk e shkëputi lidhjen me vendlindjen, miqte e huaj dhe vendas, të cilët e donin dhe respektonin, mbasi gjithnjë Dera e Kapidanit të Mirditës, ka respektuar popullin e Mirditës dhe krahinat të tjera të Atdheut.

Me anije i riu Gjomarkaj në vitin 1943 kthehet në Shqipëri. Jeta studentore, miqtë e rinj dhe shokët në vendindje bëjnë, që ai të zgjerojë rrethin e të njohurve. Kështu sikurse kujtojnë disa bashkëkohës që ende jetojnë sot në qytetin e Shkodrës dhe në Orosh të Mirditës, familja dhe ai vetë, ka pasur nderin, fatin, privilegjin dhe kënaqësinë të marrë pjesë në shumë ngjarje atdhetare, fetare dhe kulturore në qytetin e njohur të Shkodrës etj., duke kuvenduar me krerët, parinë e qytetit, klerikë të lartë katolikë, konsuj dhe udhëtarë të huaj, që vinin shpesh në Shqipëri dhe në veçanti në trevën e Veriut.

Gjatë bisedave të lira e pyes Kapidanin, se a keni përjetuar ndonjëherë në jetën tuaj, një çast, i cili, ju ka mbetur në kujtesë. Dhe ai me një buzëqeshje fisniku m’u përgjigj: “Isha shum i ri, rreth 16-17-vjeçar e m’kujtohet rasti kur n’Shkodër po pergaditej nga Kleri Katolik shugurimi i Ipeshkvit të qytetit dhe Primat i Shqipnis Imzot Gaspër Thaçi (1882-1946). Paria e Shkodres, vjen në shtepin time dhe me thon t’ju prij në ket ceremoni të randsishme për qytetin dhe besimtart e devotshëm katolik. U thash se baba gjindet n’Mirditë. Ata me thanë, se ju mund t’a zavendsoni Kapidan Gjonin. Unë me shumë knaqsi mora pjesë në shugurimin e Ipeshkvit. Paria e qytetit, ku banin pjesë krent e familjeve ma të njohuna të qytetit, si: Çoba, Muzhani, Pistulli, Pogu, Bianku, etj., ku ma caktuen vendin n’krye të sofres n’mesin e dy konsujve italian dhe jugosllav. Isha shumë i ri me marrë pjesë në atë rreth të madh, në mesin e atyne figurave të nderueme të qytetit, por e kalova mirë proven e parë, mbasi në Kullën e Oroshit kishim mësue të dëgjonim e jo të flasim…”.

Edhe studiuesi Idriz Lamaj, në shënimet biografike për Kapidanin Ndue Gjon Marku shkruan, se: “…Ndojt i paraqitën raste me pritë e përcjellë përsonalitete të shqueme shqiptare dhe të hueja dhe me perfaqsue oxhakun e tij të njoftun… Por simbas tij, në Mirditë në kontakt me popull e krenë, dhe të krahinave të ndryshme, formohet në pikpamje tradicionale e kanunore. Të gjitha këto kontakte e formojnë moralisht e politikisht, me kuptue realitetin e gjendjes të ndërlikueme të kohës”. (Idriz Lamaj, “Komiteti Kombëtar “Shqipëria e Lirë” 1949-1956”, New York, USA, 2000, fq.101).

Në bisedë e pyes Kapidanin, se si e kalonit kohën në malet e pashkëlura të Mirditës. Ai si zakonisht, me një buzëqeshje fisnike, më përgjigjet: “Mirdita, për mue asht vendi ma i bukur në botë e ma i dashtuni. Populli fisnik i krahines së Mirdites, na ka dasht e respektue edhe ma shumë. Na nuk kena prit asnjiher qi populli me na pershndet ne, por na i kena pershendet përpara të gjithë, pavarsisht se a kanë kenë të rij apo ma të vjetër se ne. Na kena shkue shumë mirë me popull dhe kena kenë tamam si nji familje e madhe. E prandaj Oroshi e tanë krahina e Mirditës asht gjithçka për mue e Derën tonë”.

Dera e Gjonmarkut

ishte alfa dhe omega në luftën kundër komunizmit

E gjithë treva e Veriut dhe qarqet diplomatike e shoqërore të komunitetit shqiptar në atdhe, asokohe e kanë njohur e vlerësuar lart figurën e madhe të Kapidan Gjon Marka Gjonit dhe të bijve të tij: Dr. Mark Gjonmarku (Ministër i Brendshëm), Ndue Gjomarkut dhe Llesh Gjonmarkut, të cilët, gjithnjë kanë qenë shumë aktiv dhe janë marrë përherë me politikë, kurse Ndoja, sikurse e thotë edhe vetë ka pas më shumë kënaqësi në jëtën private e familjare.

Atë e bir, duke nuhatur afrimin e furtunës së tërbuar komuniste, që kishte bërë kërdi në Europën Lindore dhe kryesisht në Rusi, fillojnë të përgatisin terrenin për të rizgjuar ndërgjegjën e forcave nacionaliste, që t’i bëjnë ballë komunizmit, kësaj ideologjie të shkatërrimit, moral, material, filozofik, ateist dhe paatdhe të njerëzve, që jetojnë historikisht në trojet stërgjyshore autoktone.

Koha kërkonte, që bijtë e shqipes më shumë se kurrë të tregojnë atdhetadashurinë, për të ruajtur vlerat e lënë trashëgim nga të parët, dinjitetin e shqiptarit, fenë, pasuritë private të individit, pluralizmin e mendimeve, përparimin ekonomik dhe lidhjen shpirtërore, ekonomike dhe politike me vendet e Europës Perëndimore.

Për të bërë një politikë më të konsoliduar Kapidan Gjoni, në pranverë (mars) të vitit 1944, i jep jetë themelimit të “Grupit Nacional Indipendent”, ndërsa i biri Dr. Marku, duke gjetur përkrahje dhe mbështetje në nismen e vet krijon “Lidhjen e Shkodrës”, duke mbledhur rreth vetës të gjithë eksponentët kryesorë antikomunistë, që ishin rreshtuar në organizatat e mirënjohura nacionaliste, si: “Legaliteti”, “Balli Kombëtar” dhe “Grupi Nacional Indipendent”.

Jo rastësisht, por interesat e larta patriotike, e bëjnë Ndojën që të përfshihet menjeherë në politikë dhe sapo merr vesht, se forcat e ashtëquajtura partizane po i afrohen vendlindjes së tij të dashur (Mirditës), lajmëron vëllain e vet në Tiranë, se krahina dhe e gjithë Shqipëria e Veriut po sulmohet nga bisha e kuqe, që për fat të keq kishte emër e gjak shqiptari.

Ai, ndër të tjera kërkon të lëshoj kushtrimin e qëndresës me vullnetarët e vendosur antikomunist. Menjëherë i vjen përgjigjja pozitive dhe inkurajuese e vendosmërisë nga i vëllai Dr. Marku, që ishte shumë i shqetësuar për fatet e brishta të vendit.

Sikurse kujton Kapidani Ndue Gjon Marku dhe shkruan z. Lamaj për këtë çështje, i thotë se: “Ndue i dashtun, sot fillon nji kthesë e re në historinë e Derës sonë, të Mirditës e Shqipnisë mbarë. Mbledh sa më shumë vullnetar e fillo qëndresën kundër brigadave komuniste. S’kemi rrugë tjetër”. (Idriz Lamaj, Vep. e cit., fq.102).

Organizimi i forcave politike dhe luftëtarëve nacionalistë bënë që një ditë Ndoja të takohet me përfaqësuesit më të lartë të grupimeve nacionaliste të “Legalitetit” dhe “Ballit Kombëtar”, të cilët, gjatë përleshjeve të tyre të mëparshme kishin pësuar humbje në forca, por që nuk iu dorëzuan komunistëve.

Ata tashmë kishin arritur në Veri të Shqipërisë. Udhëheqësi i Organizatës “Balli Kombëtar” patrioti Mit’hat Frashëri dhe drejtuesi i “Legalitetit” Abaz Kupi, kishin mbërritur në shtëpinë e Gjon Fushës në Bulger të Mirditës. Mit’hat Frashëri, që mbetet në Mirditë, sëbashku me ballistët e tjerë shkojnë në Sh’Pal, ku, i pret Ndue Gjomarku atë natë dhe të nesërmen i përcjellë me besnikët e tij për në Shkodër.

Me shërbestarin e kombit Mirt’hat Frashërin (i biri i patriotit të flaktë të Rilindjes Kombëtare Abdyl Frashërit), Ndoja, do të ketë edhe takime të tjera dhe bashkëpunime të frytshme në luftën e rezistencës kundër komunizmit në Shqipëri, Europë dhe ShBA.

Ngjarjet asokohe zhvilloheshin me shpejtësi. Si gjithnjë truri dhe kryet e lëvizjes antikomuniste mbetën në Veri të Shqipërisë, me seli në Mirditë. Nga ana e tjetër Dr. Mark Gjonmarkaj, me të gjithë forcat vullnetare, që kishte nën kontroll, duke mos u demoralizuar, më 26 nëntor 1944 len qytetin e Shkodrës dhe merr rrugën drejt malëve të Veriut. Tashmë Ndoj me bashkëluftëtarët e tij, për pesë muaj në shi e dëborë, luftojnë pa u mposhtur me të gjithë brigadat partizane, të drejtuara nga Mehmet Shehu, me urdhër direkt të gjeneralit e komandantit asokohe Enver Hoxha.

Forcat e brigadave komuniste, duke pasë ushtri të madhe në numër dhe të armatosur mirë pushtojnë krahinën e Lumes dhe Lurën, duke iu afruar shumë pranë trevave të Mirditës. Forcat nacionaliste, të drejtuar nga Ndue Gjonmarku gjenden para një rrethimi shumë të vështirë, kur brigadat komuniste sulmojnë në tre drejtime menjëherë, pa i dhënë mundësi nacionalistëve që të organizohen mirë.

Në këtë situatë të rëndë të krjuar, sikurse kujton Kapidan Ndoj, asokohe nuk i mbeti asgjë tjetër veçse të ngujohet në Sh’Pal. Kështu fillon një luftë e ashpër, midis komunistëve, që kërkonin të gjunjëzonin e pushtonin me dhunë krenarinë e historisë së lavdishme të Mirditës dhe nacionalistëve, që kërkonin të mbronin vlerat demokratike dhe lirinë e popullit nga një robëri internacionalistëve proletare, që ishin për një botë pa Zot dhe robëri, nata e zezë e së cilës filloi më 29 nëntor 1944 në tërë Shqipërinë.

Megjithë rezistëncën e madhe, për tre ditë me radhë, duke parë edhe humbjet e mëdha në radhët e forcave nacionaliste, Ndue Gjomarkaj, jep urdhër për tërheqje në drejtim të Shkodrës, që ishte kthyer në një qendër të madhe të rezistencës antikomuniste.

Kapidan Gjoni, Dr. Marku dhe Ndoj takohen dhe zhvillojnë bisedën e fundit, për planin e ri, që kishte menduar Dr. Marku. Kështu, ai kishte vendosur sipas logjikës së tij të shëndoshë, që i ati Gjon Marka Gjoni dhe vëllai i tij i dytë Ndoja, duhet të largoheshin nga Atdheu, me arsyetimin, se nuk duhet të shuhet dera e tyre nga përpjekjet luftarake, që do të bëhen me forcat komuniste.

Vërtetë e dhimbshme, por e domosdoshme kjo zgjidhje e menduar shumë mirë nga Dr. Marku, të cilën pas 9 dekadave mbi supe Kapidani Ndue Gjonmarku e kujton me dhimbje, kur flet për momentin e ndarjes me antarët e tjerë të familjes. Ka qenë pikërisht Kisha e Kastratit në Malësi të Madhe, kur Ndoj ka shtrënguar dorën për herë të fundit me Dr. Markun.

Atë e bir nisën prej Kastratit në Tuz, Kolashin, Vishegrad, Sarajevë, Zagreb, në Vjenë, Linz dhe në Insbruk, në një dimër të ashpër dhe nën breshërinë e bombardimeve të shpeshta nga forcat e aleatëve. Nga qëndrimi për disa ditë në Insbruk, me një makinë udhëtojnë drejt Italisë, duke kaluar në “Passo di Resia” afër kufirit të Zvicrës. Për pesë muaj ata qëndruan në Merano deri në gusht të vitit 1945 dhe më pas morën drejtimin drejt Romës, që mbetet edhe stacioni i fundit i tij.

Me të mbërritur në Perëndim (Itali), Kapidani Ndue, mendoi të bashkoi forcat nacionaliste dhe antikomuniste, për të hedhë bazat e krijimit të një organizate të mirëfilltë politike, kundër rregjimit të kuq të Tiranës zyrtare, që po e zhyste popullin në mjerim. Fryt i këtyre përpjekjeve, është edhe krijimi i partisë politike me emrin “Bloku Kombëtar Indipendent” në vitin 1946 e cila do të ketë jetëgjatësi deri me përmbysjen e komunizmit në Shqipëri më 13 dhjetor 1990, duke i qëndruar me dinjitet deri në fund, ku e mbylli me nderë e njerëzi.

Gjatë vitit 1948, në bashkëpunim me aleatët perëndimore anglo-amerikanë, Kapidanit Ndue i paraqitet rasti për të dërguar vullnetar për të përmbysur komunizmin në Shqipëri, duke krijuar në këtë mënyrë Komitetin Kombëtar “Shqipnia e Lirë”, ku, bënin pjesë shumë antarë të Blokut.

Në lidhje me këtë mision Kapidani kujton: “Në pikëpamje morale ishem kryenalt, tue marrë në konsiderim luftën kundër rregjimit komunist, vendosa me ftue dy luftarë besnikë, të cilët pranuen pa kurrfarë kundërshtimi. Kështu filloi ndërmarrja e jonë kundër rregjimit komunist në Shqipni”.

Bloku, bëri hapin e parë dhe ruajti linjën e përpjekjeve qëllimmirë për të bërë bashkimin e të gjithë forcave antikomuniste shqiptare në mërgatë, që ishin ndarë dysh në Komitet dhe jashtë Komitetit. Kjo inisiativë, synonte afrimin e grupeve të ndryshme dhe harmonizimin më të plotë e të qartë të veprimtarisë së tyre në dobi të atdheut dhe në një front të përbashkët kundër komunizmit. Mirëpo, rruga e nisur nuk ishte e kollajt, mbasi fillojnë polemikat dhe pengesat ndaj inisiatorit të saj mirditor.

Përpjekjet e Kapidanit Ndue Gjonmarkut hasin në pengesë, për mospranimin e tij në Komitetin e parë nga ana e përfaqësuesve të organizatës Balli Kombëtar, që zotëronte asokohe të gjitha postet e organizatave. Ndërhyrja energjike e diplomacisë angleze dhe amerikane (ku përfaqësuesit amerikanë këmbëngulën, që Kapidani të pranohet pa kushte), bëri të mundur që të zgjidhet ky problem dhe kështu Kapidani i Mirditës bëhet një ndër drejtuesit e Komitetit, falë kulturës së shëndoshë perëndimore, vizionit largpamës, për të ardhmen, origjinës me emër shumë të mirë të familjes nga ai vinte, kontributi me armë në dorë, që kishte dhënë drejtpërdrejtë kundër komunizmit etj.

Ndue, do të ketë takime të rëndësishme në Itali, me ushtarakë të lartë italianë, sikurse ishte admirali i marinës italiane zotin Talarigo dhe të misionit anglo-amerikan, përfaqësues të lartë të Ministrisë së Jashtme Italiane.

Takime të tjera ka pasur edhe me z. Herbert, një përsonalitet i njohur britanik për çështjen shqiptare, amerikanin z. Mc Lean etj. Gjithashtu Ndoj këmnguli, që në këtë Komitet duhet të përfshihet patjetër edhe intelektuali i shquar ing. Xhafer Deva, mbasi ai ishte një njeri me influencë të madhe në Kosovë dhe në malësitë e Shqipërisë politike. Kapidan Ndoj, ka organizuar hedhjen e parashutistëve të grupit të ing. Xhafer Devës në Shqipëri.

Kapidani, kishte një respekt të veçantë për atdhetarin e flaktë Mit’hat Frashërin. Për figurën dhe veprën e tij, Kapidani, flet me një admirim të veçantë, për arsye sikurse thotë, se: “Ishte nji njeri me nji prestigj të naltë kombtar dhe pinjoll i nji familje me merita të mëdha atdhetare”.

Në vitin 1956 Kapidani Ndue Gjonmarku hap familje të re, duke u martuar me zonjushën romane Maria Teresa Agustini, një vajzë e diplomuar në gjuhët frëngjisht dhe anglisht në Universitetin Internacional “Pro Deo” në Romë.

Çifti i ri, do të gëzohet me lindjen e tre vajzave: Kristina, Bardha, Aleksandra dhe Gjoni djali i vetëm, që ruan emrin e gjyshit të vet shumë të mirënjohurit Kapidanit Gjon Marka Gjonit.

Kapidan Ndue, u interesua qysh në fillim të shkollojë fëmijët në të gjitha nivelet. Kështu vajzat dhe djali mbasi përfundojnë shkollën e mesme, ndjekin dhe përfundojnë me rezultate shumë të larta kolegjet më të njohura në ShBA.

Me vdekjen e prindërve të gruas së Kapedanit dhe të babait të tij Kapidanit Gjon Marka Gjoni, në vitin 1966, familja e tij emigrojnë në ShBA. Edhe këtu fillon një etapë e re e lëvizjes antikomuniste, ku, aktiviteti i tij zgjerohet dhe respekti, për kontributin e tij rritet edhe më shumë kur zgjidhet si Kryetar i Blokut dhe për vetë faktin tjetër, se ai tashmë është trashëgimtar i Derës si Kapidan i Mirditës, krenari dhe nder, të cilën e mbajti deri në moshën 97-vjeçare, kur ai kaloi në amshim.

Veprimtaria e Kapidanit, është shumë e madhe me shkrime publicistike, në organet zyrtare të Blokut, gazetat: “L’Albanie Libre” dhe “Lajmëtari i të Mërguemit”, që asokohe botoheshin në New York dhe Rome.

Famlja, do të ruajë marrëdhënie shumë të mira me klerikët katolikë shqiptarë në emigracion, një traditë e trashëguar edhe nga të parët e kësaj Dere brez mbas brezi dhe shekuj pas shekujve në Mirditë.

Kështu qysh në Itali, ruajti lidhje të ngushta me atdhetarët e antikomunistët konseguentë, studiesin, shkrimtarin, meshtarin e palodhur, bashkëvendasin e bashkemigrantin, klerikun e nderuar në të gjithë komunitetin shqiptaro-amerikanë, nacionalistin e madh, që luftoi me pushkë e pendë, themeluesin e Kishës së Parë Shqiptare në ShBA “Zoja e Shkodrës”, të nderuarin e respektuarin Dr. Mons. Zef Oroshin (1912-1989).

Gjatë viteve të fundit të jetës, ai po merrej me saktësimin e disa interpretimeve të gabuara, që i janë bërë (gjatë kohëve të ndryshme) veprës së Atë Shtjefen Kryeziu Gjeçovit me titull: “Kanuni i Lekë Dukagjinit”, të cilin e la në dorëshkrim. Fryt i këtyre hulumtimeve serioze, është edhe botimi në vitin 2002 në New York të veprës së parë me titull kuptimplotë: “Mirdita Dera e Gjomarkut Kanuni”.

Mirdita, është krenaria dhe lavdia e dinastisë së Derës të Kapidanit, është vetë historia e pasur e Mirditës dhe Derës së Kapidanëve, bijtë e nderuar të së cilës njeri mbas tjetrit, bënë një epokë të lavdishme gjatë shekujve. Ata sëbashku plotësojnë njeri-tjetrin dhe janë dy anë të së njëjtës medalje të çmuar në xherdanin e pasur të historisë së popullit shqiptar.

Mbas gjithë kësaj historie dhe kalvari të pambarim, që kaloi Dera e Kapidanëve të Mirditës, shteti dhe qeveritë e ndryshme shqiptare, që kanë kaluar tash 24 vjet, nuk u kujtuan asnjëherë të rindërtojnë Kullat e famshme historike në Orosh të Mirditës dhe Shkodër, dhe t’i kthejnë ato në muze kombëtare, mbasi ata janë pjesë e historisë së lavishme të trojeve shqiptare ndër shekuj.

Mirëpo nga ana e tjetër, shteti e ka për detyrë, të riabilitojë dhe të vendos në piedestalin e nderit të kombit me prova konkrete deshmorët e kësaj Dere, si: Kapidan Dr. Mark Gjomarku, Llesh Gjomarku, që ranë dëshmor në malet e Veriut, në luftën e vendosur kundër komunizmit.

Vëllai i tyre, juristi Kapidani Ndue Gjomarku (në pranverën e vitit 1944), ishte i pari, që për 6 muaj me radhë, organizoi dhe ngriti në këmbë Mirditën, në luftën e armatosur, kundër qeverisë komuniste, luftë të cilën e vijoi në emigracion, me organizimin e parashutistëve në malet e Shqipërisë, sëbashku me babain e tij Kapidan Gjon Markagjonin deri me shembjen e komunizmit në Shqipëri në vitin 1990.

A mund të mohohet kontributi i madh i antikomunistit Dedë Gjomarku, që kaloi 39 vjet në burgjet e tmershme të diktaturës komuniste dhe vëllai i tyre i vogël Nikolla, i cili, e theu perden e herkut të burgut me guxim dhe kaloi jashtë kufirit!?

Gjithashtu edhe nipi i tyre Gjon Marku i Ri, i cili, u rrit në kampet e përqendrimit deri në rënien e komunizmit dhe më pas arriti të bëhet deputet në Parlamentin pruralist shqiptar, duke përfaqsuar trevën e Mirditës, ku, ka dhënë një kontribut të madh me Karitas-in austriak, duke i ardhur në ndihmë popullit të tij të shumëvuajtur, si në ndërtimin e shumë shkollave dhe ringritjen e kishave të shkatërruara.

Le të jetë viti 2014, Viti i Shqiptarëve!

December 31, 2013 by dgreca

GËZUAR VITI I RI 2014/

Nga Frank Shkreli/

Viti i Ri është festa më gjithpërfshirse dhe më e celebruar në botë. Me këtë rast, ne përpiqemi që — në nivelin personal — këtë ditë ta festojmë me më të afërmit, me familje, me miqë e dashamirët tonë, për të shënuar atë që shpresojmë të jetë një fillim i ri sukesesesh dhe realizim objektivash për veten tonë dhe për familjen, njëherazi duke lënë pas, moskënaqsitë, dështimet dhe humbjet e vitit ose viteve që kaluan. Mbi të gjitha, urojmë njëri tjetrin që Përendia të na dhurojë në Vitin e Ri, gjërat bazë dhe më të rëndësishme, siç janë jeta dhe shëndeti, për veten tonë, për familjet tona dhe për miqët dhe dashamirët tonë të ngushtë, por shpreesojmë edhe për lumturi dhe begati.

Është gjithashtu traditë që më rastin e Vitit të Ri, të angazhohemi duke i bërë vetes (dhe të tjerëve) premtime se vitin e ardhëshëm do ndërmarrim veprime dhe projekte për përmirësim, për ndreqjen e gabimeve, dhe për rritjen e vlerave dhe të cilësisë së punës dhe veprimtarisë tonë në përgjithësi.

Bëjmë urime dhe dërgojmë mesazhe frymëzimi për një Vit të Ri të lumtur, me besimin për një fillim të ri, të bindur se ky Vit i Ri do të jetë më i mirë dhe më i suksesëshëm se ai që posa mori fund. Edhe pesimisti më i madh në këtë ditë, përpiqet që të fillojë Vitin e Ri me një qendrim më pozitiv dhe më shpresëdhënës, për një të ardhëme më të ndritur dhe më të lumtur.

Prandaj le të jetë kjo një ditë celebrimesh për ju dhe të afërmit tuaj, një ditë gjithashtu premtimesh dhe mundësishë për realizimin e objektivave të mëdha, por të jetë njëkohësisht edhe një ditë ëndërrimi dhe besimi, se viti i ardhëshëm do të jetë vërtetë më i mirë se viti që kaloi, për ne si individë, për familjen tonë të ngushtë dhe për familjen më të gjërë, kombin shqiptar dhe për vendin kudo që jetojmë, të përhapur anë mbanë botës.

Në nivelin kombëtar, Viti i Ri do të jetë një vit vendimesh me rëndësi si për Shqipërinë ashtu edhe për Kosovën. Ky do të jetë viti vendimtar i avancimit ose jo të aspiratave të shqiptarëve për integrimin e mëtejshëm dhe të plotë të kombit shqiptar në organizmat euro-atlantike.

Por për të bërë të mundur një gjë të tillë, a do jetë ky viti gjatë të cilit politika shqiptare në të gjitha trevat, do të ngrihet mbi interesat personale dhe partiake për të këthyer njëherë e mirë timonin e anijes së kombit shqiptar drejtë Europës duke përvetësuar vlerat, standardet dhe angazhimet e përbashkëta të kontinetit. Ndonëse, shqiptarët dikur ishin mësuar të luftonin trimërisht të huajin, kryesisht të bashkuar me njëri tjetrin për idealet kombëtare, sot duket sikurë qielli i trojeve shqiptare është mjegullosur nga lufta politike vëlla me vëlla, për pushtet dhe interesa të ngushta personale, duke mos përfillur interesat madhore e afatgjata të kombit.

Besoj se të gjithë shqiptarët vullnet mirë, brenda dhe jashtë trojeve të tyre, urojnë dhe dëshirojnë që Viti i Ri 2014, të sjelli një atmosferë debati të hapur e miqësor, një debat që me të vërtetë ka munguar por një debat të cilin e meritojnë shqiptarët dhe e ardhmja e tyre në Europë. Kjo është përgjegjësia morale dhe atdhetare e atyre që udhëheqin sot shqiptarët.

Urojnë shqiptarët vullnet mirë që të ketë një ripërtërirje rrënjësore politike e pse jo edhe morale në radhët e klasës politike shqiptare, ashtuqë interesat kombëtare — megjithë ndryshimet e theksuara në pikëpamjet e përfasuesve të kësaj klase — të bashkrendohen dhe të harmonizohen me qëllim të krijimit të shtetit dhe të një qeverisjeje në përputhje me frymën moderne të kohës, si dhe në përshtatje të vlerave dhe standardeve europiane. Le të jetë viti 2014, viti i fillimit të integrimit përfundimtar të shqiptarëve në Europë. Le të jetë ky brezi fatlum që realizon ëndërrën shekullore të shqiptarëve. Le të jetë ky angazhimi serioz për Vitin e Ri — i atyre që kanë sot në dorë fatin e shqiptarëve, pa ua hedhur fajin të huajve ose njëri tjetrit — për realizimin e këtij objektivi të madh e historik në interes të kombit.

Të nderuar pjesëtarë të të gjitha ngjyrave politike, angazhonju se në Vitin e Ri që po fillon, me veprat tuaja do të lartësoni vlerat kombëtare të shqiptarëve duke ndezur një shkëndi drejtë rrugës së integrimit të plotë euro-atlantik, një rruge që do të hapë epoka të reja në historinë e shekullit 21-ët të shqiptarëve.

Në këtë kuptim, le të jetë viti 2014, Viti i Shqiptarëve. Gëzuar Viti i Ri.

Qielli tymzi

December 31, 2013 by dgreca

Tregim nga Hazir Mehmeti/

Ai… u ngrit, mori xhaketën ngadalë, që të mos dëgjohej, largoi anash dy krahët e hapjes së çadrës së najlonit dhe doli jashtë. Çdo gjë pikonte ujë, përzier me vesën e mëngjesit të fundmajit. Lugina e rrethuar me kodra në Bjeshkqyqen e lartë ishte bërë strehë e banorëve të fshatrave që grantoheshin papushim. Gurgullima e përroit që vinte nga lart e kishte humbur zërin e tij të vërtetë. Dukej që sillte vetëm vuajtje, frikë e tmerr. Rafalët e mitralozave gjithandej, rënkimet e pleqve dhe të sëmurëve, vajet e fëmijëve, ishte përjetim i përditshëm. Tani e disa ditë nuk ishte parë bukë në luginën e lartë që nga fillimi i ofensivës së fundit. Ushtarët që furnizonin popullatën me ushqime tani ishin vu në pozicionet mbrojtëse, kundër vërsuljeve armike mbi banorët e zhvendosur. Çdo gjë ishte bërë e tepërt dhe e mërzitshme. Bombardimet e fshatrave rrëzëbjeshkore e kishte rënduar më shumë gjendjen.

Largimi i territ u zëvendësua nga hijet e zeza të ushtarëve sojzinj të armikut shekullor. Rrethi ngushtohej. Ecja e atyre hijeve drejt tyre ishte e frikshme. Fëmijët strukeshin në trupa e nënave dhe mbulimi i syve të përlotur ishte i vetmi ngushëllim i mundshëm.

Nuk vonoj dhe erdhi urdhri i tyre i prerë: Të prishen të gjitha çadrat dhe të gjithë të niseshin luginës drejt fshatrave poshtë bjeshkës ! Rruga nuk ishte e gjatë, por mundimet ishin të mëdha. Bartja e të sëmurëve, pleqve, fëmijëve ishte një mundim i madh. Të rrallë ishin ata që mund të ndihmonin dhe të shumtë ata që kërkonin ndihmë.

Në fushën mbi fshatra e ndaluan turmën. Pleqtë e plakat të dërmuar kishin drojën e mbesave e nipave dhe mallkonin fatin që kishin pasur jetë aq të gjatë

që të provonin edhe një herë luftën me një armik të lig e të pashpirt. Djegien e fshatit të tij, J…, më i vjetri në atë mes, e përjetonte për të dytën herë. I mbështetur dhe i dërmuar me pak frymë varej mbi patericat mes dy krahëve. Gjysmëkëmba i rrinte varur me gjysmëpantollonat, të cilat zgjatnin leckat e shqyera cangël në valëzimet e erës.

-O, Zot! – u dëgjua rënkimi i tij, deri kur ky pushtues do luaj me ne?!

Tanket ishin vendosur me gryka topash e mitralozash drejt tyre. Snajperët, në muret e kështjellës dhe shtëpive në kodër, vëzhgonin çdo lëvizje. Ushtaraku që drejtonte ekspeditën dha urdhër që të gjithë të qëndronin në shpatin e gjerë, nën kështjellë, prej nga si në pëllëmbë dore dukeshin fshatrat përreth. Ushtarët e maskuar ishin të gatshëm aty për aty të vrisnin secilin që nuk zbatonte urdhrat. Nga turma u nxorën burrat nga të cilët ata me plisa e pastaj me radhë.

-Si e ke emrin ti matuf? – u çirr komandanti, duke lëmuar grykën e kallashnikovit me dorën e majtë.

-Gjon Gurashi, por nuk jam matuf, jam njeri, jam në oborrin tim,- u gjegj ai gjakftohtë.

-Ah, po e kuptoj, e kuptoj, edhe majmunët nganjëherë duken sikur njerëz. Ku ke parë shqiptari të jetë njeri, të gjithë janë majmunë- ia drodhi ai me ton të ngritur, duke iu dridhur zëri nga inati që dikush guxoi ta kundërshtoi fjalën e tij.

Djersët i shkonin rrëke fytyrës, mustaqet rrinin mbi buzët e glacuara prej thinjave të bardha. Dy ushtarë e rrëmbyen plakun për të dy krahësh dhe ashtu zvarrë e tërhoqën, u dëgjuan britma grash e fëmijësh. Njëra nga gratë, aty afër, vrapoi drejt plakut, por një e goditur nga polici e la pa zë të shtrirë përdhe, kërcyen të tjera në ndihmë. Krisma e automatikut ndaloi turmën.

-Majmunë janë ata që sillen keq, nuk e respektojnë njeriun, djegun shtëpi, vrasin fëmijë, dhunojnë gra e burra, ata janë maj…

Rrëmbimi për gjoksi nga dora e kryepolicit ia ndërpreu fjalën. Zinxhiri me kryqin u shkëput përdhe. Shkëlqimi i arit nga dielli i lodhur i pasditës, ia rrëmbeu sytë kryepolicit. E shtyu plakun anash, e rrëmbeu me forcë përbindëshi zinxhirin e florinjtë.

-Ç ‘është ky, është, flori apo…E futi në xhep me shpejtësinë e hajdutit, ndërsa pjesa e kryqit të mbetur jashtë varej mbi uniformën në të cilën njolla balte krijonin një pamje të të zotit.

-Deshe të na hedhesh me kryqin, matuf, ne nuk mashtrohemi lehtë. Nga e more këtë, kujt ia ke plaçkitur matuf? – u shfryu me inat dhe ngriti dorën ta godas plakun, të cilin e mbanin për krahësh dy policë.

-Kryqin e kam nga nëna, që nga shugurimi kur isha shtatë vjeç, unë nuk jam plaçkitës e as matuf.

-Ha…ha…ha, qeshi kryepolici me fytyrë nga qielli, duke i rrjedhur jargë mjekrës së parruar e gjysmë të thinjur.

-Kush tjetër ka gjëra ari, zinxhir, vathë, rrathë, unaza le të ndahen anash, përndryshe atij që i gjendet do i pritën gishtërinjtë, duart, veshët, qafa…Dhe me një ashpërsi iu kthye plakut:

-Hë matuf, nëna, nëna, jebemti nanu i babu i sve zivo, ku e ke xhaminë që ta…

-Ja, atje matanë, tej luginës.

-Kënd e rren ti matuf, ajo është kishë serbe e jo xhami!

Nuk jam matuf, ajo është kisha ime, aty u shugurova e vura kryqin që ju ma plaçkitet. Mua më vrisni por, kryqin ma ktheni, e kam nga nëna dhe kurrë nuk e kam hequr.

Në atë moment, sikur ta kishte kurdisur dikush, kambanorja lëshoj një jehonë mbytëse…

Gjoni deshi të kthehej andej dhe të bënte kryq për të fundit herë, por duart nuk i punuan. Në zvarritje u pa vetëm xhaketa e tij gjysmë e zhveshur, derisa pas kulumrijave të dendura u dëgjua breshëri automatiku dhe fluturim i pëllumbave të frikësuar në qiellin tymzi.

-Ti matuf plak, ku e ke zinxhirin e arit dhe kryqin e plaçkitur? – i zemëruar iu drejtua plakut Amrush me shallin e bardhë e të trashë rreth kokës, ku i vezullonte vetëm maja e bardhë e plisit.

-Unë nuk kam zinxhirë ari e as kryq, ju jeni plaçkitës e vrasës të …

Një e goditur e fortë ia ndërpreu fjalën përgjysmë. Gjaku filloi t’i rridhte anash gojës dhe buzëve të çara.

-Fol matuf, fol ose shko edhe ti atje në pleh dhe bëri me dorë drejtimin e rrugës së Gjonit.

Një ringjallje nga goditja bashkë me zemërimin ia përshkuan shpirtin në trupin nëntëdhjetë e tre vjeçarit. Hapi sytë dhe pa në mjegullim mjekrën e pikur të kryepolicit nga thinjat ku shkëlqenin jargët mjekrës së larmë. Trupin ia përshkuan mornica të ftohëta, mori frymë thellë dhe kur të gjithë e pritnin fjalën e tij, ai nxori një gllomkë pështymë dhe phu… phu… ia hodhi surratit të kryepolicit.

I trishtuar nga poshtërimi, kimineli, u mundua të fshinte me bërrylin e majtë, kurse me të djathtë grushtoj pa mëshirë plakun. Kapeni, briti dhe me revole në dorë i përcolli dy policët që bartnin plakun e alivanosur disa hapa dhe me një rafal e qëlloj duke bërtitur:

-Svi ovako, svi qemo ubiti, govno. Ova zemla qe da bude çista od govno i majmune. (Të gjithëve, të gjithëve do ju mbysim, mu.., Kjo tokë do pastrohet nga mu… dhe majmunët…)

Shpatmali lindor, në gjirin e të cilit frymonin katër fshatrat, kurrë nuk kishte pasur njerëz më shumë, kurrë nuk kishte dëgjuar kaq shumë vaje fëmijësh e nënash, kurrë nuk kishte përjetuar një tmerr të tillë, një poshtërim të tillë.

Me hapa ushtaraku e duar papa kryepolici i inatosur bëri një marshim, duke përplasur çizmet e tij fuqishëm për barin e përzier me ferra gomari, i përcjell nga dy policë me maska dhe automatikë të gatshëm për gjuajtje pa ngurrim. Ai ngadalësoi hapin dhe filloi shikimin e secilit nga afër. Si të ngrirë qëndronin fshatarët me fytyra të mërrolura, mjekra të parruara, të kërrusur nga jeta maleve nën tendat e najlonit. Ata nuk reagonin ndaj provokuesve, të gjithë e kishin drojën e fëmijëve, caku i preferuar i gjakësorit.

-Po ti mistrec, pse nuk i ke shkurtuar pak këto mustaqe, pse i bartë kot? T’i shkurtojmë ne, e kupton!!

Plaku lëshoi një shikim mospërfillës, por nuk bëri zë. “Mua aq më bënë, por

ç’t’ju bëjë fëmijëve, ata le të shpëtojnë. O, Zot! Po shpëtuan ata do ringjallet kulla”.

I hutuar nga shikimi aq injorant, kryepolici, gati sa nuk fshiu fytyrën me mëngën e tij.

-Të gjithë tre hapa mbrapa, duart pas koke, me fytyrë nga gardhi!- urdhëroi ai tani disi më i qetësuar.

Nga turma u dëgjuan rënkime, vaje fëmijësh. Fillimmbrëmja i dha shkëlqim dritës nga flaka që kishte përfshi çatitë e shtëpive, stalla, hambarëve, gjerdheve, stoqeve të sanës e tallës dhe gjithçka që brenda ruante energji kohe e mundi. Kërcitjet nga zjarri dëgjoheshin tani gjithnjë e më të fuqishme, toka dridhej nën këmbë. Tymi i zi bashkë me erën dërmuese përdridhej furishëm, duke krijuar lart shtëllunga që përdridheshin në qiellin e asaj fillimmbrëmjeje. Flaka e unëve shkrihej në prushorën e kuçedrës gllabëruese të çdo gjëje që i del para.

Lëvizjet e dy tankeve krijuan një zhurmë, e cila tani në fillimmuzgun hijerëndë do mund të dëgjohet që larg. Ata sikur nuk guxonin t’iu largoheshin njerëzve të rrethuar para syve të cilëve zjarri gëlltiste shtëpitë e çdo gjë tjetër. Lëvizja e ushtarëve dhe makinerisë së tyre ishte bërë e varur nga turma e fshatarëve dhe çdo shkëputje nga ajo nuk ishte e sigurt se nuk do goditej nga aeroplanët e NATO-s. Sikur edhe t’u thoshe të shtinin mbi turmë, zor që do ta zbatonin një urdhër të tillë, pasi kjo do thoshte goditje e vetvetes. Dhe ku, në një luftë që nuk guxonin ta humbnin. “Kjo do ishte tradhtia më e madhe ndaj Lazarit, shpirtit të tij lart në qiell, pa të cilin nuk do mund të jetoj asnjë prej tyre, do thoshte mbarimi i turpshëm i saj. Vetëm ky kujtim të bën të çmendesh në pikë të ditës”.

Kjo porosi e kryetarit të tyre i bënte të fortë kryepolicin dhe ushtarët e tij të vazhdonin me misionin e papërfunduar shekujve. Kryeneçësia nuk lejonte të kuptonin realitetit e humbjes. Ata nuk e kishin pritur që jeta e tyre të ishte bërë e varur nga jeta e viktimës së tyre. Po vdiq njëri, vdiste edhe tjetri, apo më mirë të themi, po vdiq preja vdes edhe grabitësi, kështu ishte thjeshtësuar tani raporti i forcave të luftës. Kërcënimi nga vdekja i bënte të barabartë, pasi që të dy mund të vdisnin së bashku e këtë nuk e do asnjëherë egoja e grabitësit.

A vdiset njëkohësisht me prenë, për të cilën ishin lindur ta gjakosnin. Kështu ishin rritur me gjakun e tyre, kishin ngritur dolli me kupat e mbushura me gjak të tyre në vend të shlivovicës që nga ardhja e tyre në të djathtën e Danubit. Kafkat e presë i kishin ruajtur me kujdes si trofe të çmuara për lavde e grada. Jo rrallë ato i kishin ngulur lart në hyrje të rrethojës që të dukeshin sa më larg, ashtu e donte karakteri kanibal. Pllana, Nisusi, Toplica, Vranja, Uglari, Medvegja kështu ishin fituar. E sot të vdiset me ta, apo kushedi, para tyre, nuk do kishte as kuptim as logjikë. Kjo do ishte kundër ligjeve të natyrës zemërgjerë me adhurimin e saj ndaj gjakësorit, viktimës, lindjes e vdekjes në mënyrë absolute të barabartë. Çdo gjë është natyrë dhe ndodh sipas ligjeve të saj.

Tani nuk kishte kohë për rikujtime, as për ankime, ishte momenti i fundit i të gjithëve, por askush nuk e kishte menduar kështu kaq vandal e poshtërues. E kishin përjetuar kullat djegien disa herë vetëm ato dinin të rrëfenin mizori shekullore të shkruara në gurët e tyre sikurse në faqe libri. Dhe askush tjetër.

Shpend Gurxixa që ishte brenda turmës, i mbështetur për një cungu i kishte mbushur të nëntëdhjetat. Për të kjo ishte kallja e dytë e fshatit bashkë me kullën e tij, secila më mizore se tjetra. Asnjë shtëpi nuk i kishte shpëtuar zjarrit, vetëm zoti e di se si dhe kur u ndërtuan përsëri ato. Shumica e burrave të fshatit ishin pushkatuar, gratë e fëmijët ishin dhunuar e poshtëruar. Fshati kishte qenë afër zhdukjes dhe vetëm fati e kishte shpëtuar. Po sot, si do bëhet, do shpëton apo do vdesin të gjithë, një zot e di. “Si nuk u lodh ky zjarr duke kallur shtëpitë tona, shpresat tona. A kallen shpresat, o i panjeri? Dora jote është e shkurtër, e ligë dhe e dobët të arrijë deri atje tek çerdhja maje lisi. Ju armiq mbetët gjithmonë të rrënjosur në pakuptueshmërinë dhe fatalitetin e juaj.”

Kështu mërmërite plaku mjekërbardhë me sy të përlotur. Djersët i shkëlqenin fytyrës së zbehtë që krijonin një portret madhështor pranë trungut të vjetër. “Nga ajo që kishim na metën lëkura e gjallë dhe varret. U ringjallem nga dheu shumë herë dhe kullat i ngritëm. Kurrë nuk kemi dyshuar se nuk do t’i kallin, kurrë nuk kemi dyshuar se do t’i ngrehim prapë edhe më të forta. Përballë shpresës së ringjalljes çdo zjarr ishte vetëm një xixë në Detin Jon. Ku ka varre ka edhe ringjallje. Ruani varret! Po u zhduken varret, mbaruat! Njeriu për së vdekuri flet më shumë. Unë po nisem rrugës që flet”.

Fjalët e plakut mbetën në kujtesë nën ankthin e plumbave. A… ia mbylli sytë në heshtjen e frikshme.

Një fishkëllimë në ajër u dëgjua nga perëndimi dhe u përcoll me shikimin nga lart turmës. Shpresa se Forcat Aleate do vepronin para se të bëhej kasaphane, ashtu siç dinin gjakësorët serbë, me zjarrin dhe bajonetat e tyre, po jetësohet. Shikimi u ndal në përroin e Shpatit të Kullës i shoqëruar me një eksplodim të fuqishëm, i cili lëkundi tokën nën këmbë. Lugina u ndriçua me vetëtima verbuese nga eksplodime që pasuan me radhë bashkë me flakën e tymin që mbuloi luginën. Raketa goditi cakun saktësisht. Përroi shpatë bjeshke, në një pozitë strategjike, kishte qenë vend frike e tmerri që prej kohesh. Reflektorët e fuqishëm kujdeseshin natë e ditë për ruajtjen e tankeve e municionit luftarak që ishte vendosur aty kushedi kur.

Zverdhja e fytyrës së kryepolicit erdhi nga Përroi i Kullës nga vinin eksplodime e kërcitje të vazhdueshme. Kur dukej se pushoi dhe nuk do ketë më eksplodim, dëgjohej një tjetër më i madh i përcjellë me disa tjerë të vegjël. S’ka dyshim depoja bashkë me shokët e tij kishin pësuar fatin e zi të luftës dhe tani ishin pjesë e hirit të pavlerë. Ndërsa mendonte kështu, ai e qetësonte vetën si njeri me fat që nuk ishte bashkë në hirin e zi. I mllefosur dha urdhrin që të lidhen të gjithë burrat. Vetë zuri pozitë mbi rimorkion e ndryshkur gjysmëdisqet e rrotave të së cilës i kishte mbuluar dheu.

-Dëgjoni! Kush nga ju kupton serbisht, le të lajmërohet menjëherë? – bërtiti me të madhe kryepolici i tërbuar nga ajo çka polli pas goditjes nga raketa.

Fshatarët shikuan njëri- tjetrin të habitur. Cili do ketë guxim të dalë e të ketë punë me këtë mizerabel njeri.

-Flisni, ose ju korra automatik, keni kohë dy minuta!

Heshtje, frikë, rënkime nënash e vaje fëmijësh. Nga mesi i turmës lëvizi N … fshatari, me trup të gjatë, kapelë të leckosur me një shall rreth qafe. Të gjithë e dinin se ai kishte punuar hamall një kohë të gjatë në një qytet afër Danubit. Ngadalë iu afrua kryepolicit dhe me një gjysmë zëri tha:

-Unë kuptoj dhe flas serbisht, mund t’iu ndihmoj.

Turma sikur u lirua nga ankthi.

-Ti do të përkthesh saktësisht atë që them, a kuptove ose do mbarosh…dhe bëri me dorë kah trupi i pajetë i xha Amrushit disa metra larg.

“Dëgjoni mirë” e filloi fjalimin duke u dridhur. “Ata nga lart që godasin vendin tonë, vrasin njerëz pa faj, bombardojnë qytete, ata miqtë tuaj po ua shkaktojnë krejt këtë vuajtje. Ne jemi shpëtimtarët tuaj, ne nuk ju vrasim, ne vrasim vetëm armiqtë tanë e ata janë edhe armiqtë tuaj. Ata ju shkaktojnë gjithë këto vuajtje, ata ju vrasin”. – dhe bëri me dorë nga qielli që errësohej në çdo minutë. “Ja, shihni oborret tuaja, nga një stallë ua kemi lënë të padjegur që të mund të strehoheni aty bashkërisht çdo lagje. Aty do ta kuptoni njëri- tjetrin, do ta njihni, do ta doni ose do ta vrisni, ashtu siç dini”- bëri një hap mbrapa dhe kërceu nga rimorkio e ndryshkur.

Turma sikur filloi të merr frymë me një druajtje akoma më të madhe. Nuk ishte hera e parë kur shkau paraqitej i butë nga fjalët, por menjëherë e tregonte gjenin e egërsisë duke u derdhur me tërë arsenalin mbi njerëz.

“Ne do fitojmë, do kthehem këtu përsëri”- vazhdoi me një zë akoma më të fuqishëm. “Deri atëherë ju do na kujtoni gjithkund, në ara, oda, në festa e dhembje. Ne jemi të qiellit. Atje lart jemi ne.- dhe bëri me dorë kah qielli. Atje Lazari ynë jeton pa kokë, ne jemi fara e tij, ne jetojmë edhe pa kokë, por me zemër këtu”- dhe tregoi me dorë tokën nën këmbë.

N…i lodhur nga përkthimi i shpejtë dhe frika iu shter zëri duke iu ngatërruar fjalët deri në belbëzim. Kjo e bëri të dyshimtë në përkthimin e tij.

“Çka po belbëzon ti muti i mutit, përkthe…”!

N…, gjakftohtë vazhdoj përkthimin e fjalimit të kryepolicit para automatikëve nga të cilët sapo u vra Gjoni.

Dy policë po lëshoheshin me shpejtësi shpatit në drejtim të turmës. Kryepolicit i ngelën fjalët në grykë, bëri me dorë nga policët që e shoqëronin, duke u kthyer bashkë me ta në drejtim të tyre. Sapo u afruan, ai u nda nga shoqëruesit e tij, u përshëndet me policët me rrobat e tyre të nxira nga thëngjilli, plehu, pluhuri e pisllëqet e gjësendeve tjera dhe pak iu dallohej ngjyra e tyre e kaltër me shqiponjën me katër stilizimet e tyre të njohura për gjakësi. Pëshpëritën disa minuta dhe në fund u ndanë me një dëshpërim që dukej në fytyrat dhe ecjen e tyre.

Rrugës së Shpatit u panë dritat e dy autoblindave që lëviznin shpejt në kthesat poshtë rrugës malore, e cila lëshohej në luginën e padukshme e pastaj drejt Kodrës Rrëzëbjeshke ku kishin themelet e tyre disa fshatra. Xhamia e ndërtuar së fundi, ishte me gjysmë minare dhe përplot vrima nga gjithfarë granatash. Sapo autoblindat u drejtuan rrugës së drejtë për në fshat, dritat e tyre u reflektuan në muret dhe oxhaqet sipër të cilave rridhte tymi i hollë i unëve që akoma digjeshin.

Kryepolicit iu pre fjala në grykë sapo u ndal njëra nga autoblindat me gjethet maskuese, njohu nga larg ushtarakët, u nis drejt tyre duke ua bërë me dorë përcjellësve që ta ndjekin. Kobi i tyre po thellohej. Kjo dukej në ecjet e tyre jo të rëndomta. Dy kamionë të mbushur me burra zhurmuan poshtë rrugës pa drita edhe pse muzgu tani kishte prekur tokën. Vargut të tankeve që lëshoheshin nga shpatiet e bjeshkës shtohej me të tjerat që dilnin nga plevicat, shtëpitë e shkatërruara, shkolla e fshatit ku kishin qenë të fshehura. Kush nuk do besonte se kishte pasur kaq shumë tanke, autoblinda, kamionë rreth tyre të gatshëm për të vrarë.

A… u befasua me ditarin e saj, i dukej sikur nuk e kishte shkruar vetë. ”Do ta botoj” -mendoj dhe dy pika loti rrëshqitën faqeve, duke lagur pllakën e mermertë në rreshtin e njëqind e shtatëdhjetetre të regjistrit mortor të ditës.