Archives for January 2014

AMANETI I SHKJAUT MALAZEZ MBI LOTËT E SHQIPTARIT E SAKICËN E HJEKËSISË

January 16, 2014 by dgreca

Nga Ramiz LUSHAJ/

Etno-historia dëshmon se Mahmudët e Hotit, ashtu sikurse edhe Kurtët e Hotit, janë rrënjas në Hotin e Vendit mbi liqen të Plavës, janë dera ma e vjetër e këtij fisi flamur, e këtij visi dinjitar. Përndryshe, siç ma tha me artin e fjalës një hotjan në Amerikë: “Mahmudët kanë lind para lisave në Hot”. Këta nuk kanë lidhje gjaku me vllaznitë e tjera të derisotme të Hotit të Vendit, pasi ishin të degëzuar genetikisht në breza si bark më vete. Njihen si Derë e madhe dhe e fortë, aqsa kujtesa popullore kallxon se ishin të njoftun në krajlitë e kohës “nga Stambolli në Çetinë”. Kjo derë e trimave nuk la pasardhës, pasi mashkujt iu vranë në luftra, në duele ballas, në hjeksi pritash, në flakë të betejave. Në shekullin e kaluar, në dekadën ’70, u shue nga shëndetligësia edhe i fundmi i tyne, Rexha, i mbetur i vetëm e pa kujdes e përkrahje nga shteti okupues sllavo-komunist malazez. Emni i kësaj dere të lavdisë shqiptare ka me mbetë në historinë tonë kombëtare.

Një nga lisat e kësaj dere të Mahmudëve të Hotit të Vendit, një nga trimat e mëdhenj të Shqiptarisë në Ballkan, është edhe luftëtari epik, epope e epokal, Osman Murat Mahmudi, për të cilin më rrefejnë se “ka lind me orë” dhe emnin e tij e lidhin ngushtë me “Luftën e Nokshiqit” (Lufta e Ultinës së Epërme të Limit). Kjo ka shpjegimin e vet domethanës: Ky është dëshmori i parë i Luftës së Nokshiqit, i cili eci prijtas para hotjanëve të vet, ku luftoi i vetëm tue vra 15 pushtues malazezë. E mbrapa tij, ballas betejës, ia nisën luftës edhe Alush Smajli Haxha me vllazën, vet i 37-ti apo 43 luftëtarë nga te’tana vllaznitë e Hotit të Vendit: Mehaj, Sinanaj, Hysenaj,Mujaj, e ngjitas me ta edhe një i Dedushajve të Vuthajve. Hotjanët tana herët kanë shkue bashkarisht, krahë e supe lidhun jo vetëm në beteja luftarake, po ata, të nisun nga Kodra e Rexhës, binin në kuaj shale e në vargni ecjeje edhe në tregun e Plavës e atë të Gucisë nga 20-30 veta. Malet e njerëzit thoshin asokohe: “Erdhën djemtë e Hotit…”

Shpesh Osman Muratin e Mahmudëve, si hotjanët edhe plavë-guciasit, e thirrnin: “Murati i Dytë”, në nderim të babës së tij trim i rrallë, që ishte vra heroikisht në luftë jo vetëm me malazezët. Nga ky titull i fisit të vet e i viseve përreth, i mbeti edhe emni tjetër popullor, ndryshe: Murat Osmani. Boshnjakët (shqiptarë të atyshëm të asimiluar, ardhacakë nga rrethinat) i thirrshin: “Murata Osman” dhe e përdornin atë shprehjen e famshme të mbetun në kohna: “Nema rata, bes Murata” (Nuk ka luftë pa Muratin). Edhe Osmani me ia përtri në gene breznie të gjakut të vet emnin e lavdinë ia vnoi djalit të vet emnin: Murat, i cili (siç e lart thashë) la pas vetit një djalë: Rexhën (Rexhin).

Fishta i madh, “Homeri Shqiptar”, teksa ngrinte monumentin e tij kombëtar, kryeveprën “Lahuta e Malsisë” (Lahuta e Malcies) i shkeli me kambët e veta krahinat luftarake nga brigjet e Liqenit të Shkodrës deri në Liqenin e Plavës, përndryshe edhe “nga Hoti (i Rrafshit) në Hot” (i Vendit). A kanë mysafir nderi edhe në kullën e Alush Smajl Haxhajt, derë e parë e Hotit të Vendit, të cilët me mikpritjen e vet të fisme e mbajtën ma shumë se një natë e, sipas traditës shqiptare e hotjane, ishin në sofrën e bukës e të muhabetit përfaqësues të atëhershëm nga të gjitha vllaznitë e sotme: Mehaj, Sinanaj, Hysenaj, Mujaj. Edhe aty Fisha u njoh me madhështinë e Luftës së Nokshiqit, natyrisht edhe me të Osman Murat Mahmudit (Murat Osmanit), heroi legjendar i kësaj lufte, që u vra më 4 dhjetor 1879…

Kësaj here po due me fol për Murat Osmanin e Mahmudëve të Hotit të Vendit. Due me e zdrit anën njerëzore të tij, si njeri me besë hotjane, si njeri me shpirt bardhësi. Kjo ishte ana e medaljes shqiptare. Njëkohësisht po due me rrëfue edhe anën antinjerëzore të shkjaut malazez me kapicë të zezë, me pabesi malazeze, me shpirtzi, me bio-urrejtje ndaj shqiptarëve trojenik të fisit të Hotit të Vendit e të fiseve të Plavë-Gucisë, si kelmendas, etj.

Ky luftëtari i madh hotjan, i thirrun Murat Osmani i Mahmudëve, e kishte një malazez “mik për shpirt”. Dikush më kallxonte se kit’ malazezin e kishte probatin (vllam) e të tjerë më thonë se e kishte “kumbar”. Në të vërtetë shqiptari luftëtar Murat Osmani e kishte malazezin gjithçka, ndërsa në të vërtetë ky malazezi shqiptarin Murat Osmani e kishte si i thonë asaj fjalës kundërthënëse: kurrgja(!)

Sllavët (malazezët e serbët, po nganjiherë edhe boshnjakët ekstremistë) për me i zhduk lisat e trimërise e fisnikërise shqiptare të dyerve të mëdha, luftëtarët e trimërive të rralla, si Mahmudët e Hotit të Vendit, i përdornin duelet e hjekësitë. Jo pak burra të mëdhenj u sakrifikuan në të tilla raste në Hotin e Vendit, në krahinën e Plavë-Guci, në trollin e Mahmudëve të Hotit.

Shkijet, për me e farue krejt derën e fortë të Mahmudëve ia banë skenarin e hjekësisë vrasëse tue e (keq)përdor kumbaren e tij malazez. I thanë me i krye disa akte: me e cokat mirë sakicen tande, me e thirr në shtëpinë tande Murat Osmanin dhe kur të flejnë gjumë në oden e miqëve të shtëpisë tande kie me u çue e me ia pre kryet, me e pre në qafë, me ia këput krejt kryet nga trupi. Atëhere merrja kryet me veti e çoje tek krajl Nikolla në Çetinë e ta shohin se çfarë fati kanë shqiptarët si Murat Osmani që luftojnë kundër malazezëve.

Ia çuan fjalën Osman Muratit të Mahmudëve të Hotit: e kie kumbaren shumë të lig e a ka do me dekë, ndoshta pa e nxanë e nesërmja. Ky lajm e preku thellë në zemër luftëtarin e madh hotjan, ndaj e pleqnoi me vllaznit e vet të Hotit të Vendit dhe e mori rrugën për tek shtëpia e kumbarës të vet. Ka shkue me një frymë, aqsa lodhjen e ndjente edhe kali i tij i shalës kur e lidhi në oborrin e kumbarës malazez.

I thirri tek dera me tanë fuqinë e shpirtit e hyni brenda me merak të madh për fatin e jetës së probatimit të tij. Në të vërtetë ish kanë i smutë randë kumbara i tij. Ishte tepër ligsht në krevat. Ishte i lodhun në të pame e në të folune. Ai e pa se nuk i qeshnin sytë dhe as nuk i dilnin fjalët si herët e tjera.

Kur Murat Osmani i Mahmudëve të Hotit e pa gjendjen e randë të probatimit të tij, ndonëse ishte luftëtar i madh në beteja me malazezët pushtues, i ranë lotët nga sytë e nga thellësia e zemrës së tij njerëzore i dolën lotët e shpirtit. Po qante me za të neltë. As kur hyni në odë gruaja e kumbarës të tij nuk mujti me e ndalë të qajtunen me lotë. Zakoni nuk e donte që burrat me kajtë në sy të grave, prandaj ajo doli përjashta.

Trimi i përlotur i Hotit të Vendit e ndoi kryet e vet mbi gjoksin e kumbares malazez sikur donte me ia ndie të rrahunat e zemres së tij. Shqiptari ia donte jetëgjatësinë malazezit, kurse e kundërta ishte e planifikuar nga malazezi: ai donte t’ia merrte jetën në mënyrë barabare, antinjerëzore: me kokëprerje, natën në gjumë, në shtëpinë e tij.

– A po ma ndie një fjalë o Murat Osmani i Mahmudëve të Hotit, i tha shkjau malazez.

Vërtetë të paskam kumbar, probatim e gjithçka, se t’u paskam dhimbtë fort. Nuk e di se cili nga të afërmit e mij do ta kishte ndie një dhimbje kaq të madhe sikur tu dhimbta ty kësaj mbasditeje…

– Ç’ka je ka m’i thue këto fjalë, o kumbara im, i tha shqiptari Murat Osmani i Mahmudëve të Hotit. Ta kam dhanë besën e shqiptarit njëherë e kam me i qëndrue sa të jem gjallë unë e brezat e mij. Ti je ma mirë nga shëndeti po unë u ligshtova pak…

Kumbara malazez e çoi dorën tek jasteku nën kryet e vet e prej andejna e nxori sakicën e cokatun, me të cilën donte me ia pre kryet. Ia kallxoi historinë e hjekësisë fill e për pe, qysh e kishte ba planin me malazezët e shtetit për me e vra atë natë.

– Po ta la një amanet, i tha kumbara malazez: Kurrë mos i beso shkjaut, se ai të

nxenë kumbarë apo probatim veçse me të zhduk, me të farue krejt…

Edhe pak orë kishte me ra nata e asaj dite vere. Shqiptari trim e njerëzor Murat Osmani i Mahmudëve të Hotit të Vendit, i lypi leje kumbarës së tij malazez për me u çue, pasi e mendonte të keqen tjetër: kur ta shihnin malazezët e tjerë që ishte gjallë do ta vrisnin me ndonjë hjekësi. Me hjekësi sllave, të tipit malazeze ose serbe. Ai hypi në kali shale dhe u nisë për udhë si kreshnikët. Ai mori me vete një amanet, një mësim për jetën e tij e të brezave. Ai iku nga ajo shtëpi ku nuk do të trokiste astenjiherë tjetër, pasi kumbara malazez i foli për hjekësinë, i foli për pabesinë e pakryeme ose të pritshme.

Prapa krahëve shqiptari i besës e la Andrijavicen, dikur tokë etnike shqiptare, me shumicë popullsi shqiptare. Luftëtarit e heroit të Luftës së Nokshiqit para syve i shfaqej në vizion Hoti i Vendit.

Me thanë të vërtetën nuk e di se në cilën shtëpi shqiptare ka fjetë atë natë shqiptari i besës, njeriu njerëzor, heroi i mbetur në hije, Murat Osmani i Mahmudëve të Hotit të Vendit. Po diçka e di saktësisht: amaneti i malazezit ende rrinë zgjuar prej asaj dite e deri më sot, e deri më nesër. Dëgjojeni, besojeni, vlerësojeni!

Ramiz LUSHAJ

@ Nuk lejohet publikimi në faqe interneti e në media pa lejen me shkrim të autorit.

THIMI THOMA KREJI – NJË VEPRIMTAR I RILINDJES KOMBËTARE NGA KRUSHEVA

January 16, 2014 by dgreca

Nga Avzi Mustafa/

Thimi Kreji, sipas disa shënimeve, thuhet se ka lindur rreth vitit 1842 në Krushevë të R. së Maqedonisë së sotme. Me shpërnguljen e vllehve të Gramozit dhe të Voskopojës në fund të shekullit VIII dhe në fillim të shekullit XIX, këtu vendoset edhe një pjesë e madhe e shqiptarëve nga Shqipëria e Jugut. Supozohet se kjo familje ka ardhur nga rrethi i Gjirokastrës. Shumica e të shpërngulurve vllahë ishin të detyruar për arsye politike, ndërsa shqiptarët për arsye ekonomike. Varfëria e vendeve malore, si dhe shtypja dhe shfrytëzimi i pamëshirë i administratës osmane, kërkonte ndërrimin e vendbanimit për kushte më të mira jetese. Kështu shpërngulja ishte edhe një ikje nga pronat e pronarëve, që ata të mund të merren me zejtari dhe tregti ose te gjejnë një “tokë pazot”.

Në Krushevë ose, siç i thonë vendasit, Krushovë, mërgimet bëheshin grupe-grupe nga koha në kohë. Prandaj ky qytet është formuar mbi ndarjet familjare dhe etnike. Kështu Krushevën e përbëjnë 12 mëhallë: mëhalla e vllehve, mëhalla Arbinesh (e Shqiptarëve), mëhalla e mijakëve të ardhur nga Reka e Dibrës, mëhalla e Gjipëve (mëhalla rome), si dhe mëhallët sipas familjarëve: e Strungës, e Bushës, e Matakëve, Koku etj.

Çdo mëhallë e kishte qendrën e vet, ndërsa në qendër të mëhallëve ekzistonin dyqane, furra, si dhe zejtaritë të ndryshme. Në mëhallën e mijakëve ekzistonte edhe një kishë. Po në këtë qytet ekzistonte edhe një shkollë meshkujsh dhe një shkollë femrash.

Mesha në kishën e mijakëve mbahej në gjuhën shqipe, por pas vitit 1821, kur Greqia e shtoi zgjerimin e kufijve dhe krijoi të ashtuquajturën “Megali-Idea”, ajo i përdori të gjitha mjetet e mundshme që ta identifikonte fenë me kombësinë. Kështu të gjithë ortodoksët, pra edhe shqiptarët ortodoksë, i llogariste grekë. Kjo bëhej me qëllim të caktuar dhe në vende ku jetonte popullatë ortodokse e etnive tjera. Kisha, nëpërmjet klerit, bënte propagandë, por përdorte edhe mjete të tjera për helenizimin e popullatës ndaj etnive jogreke. Këtë e shohim edhe në rastin e mitropolitit për Ohër e Prespë, ku bënte pjesë edhe Krusheva. Ndonëse mitropoliti grek i kësaj eparhie selinë e kishte në Ohër, ai e transferon atë në Krushevë vetëm e vetëm që ta ndalojë të mos dëgjohet aty gjuha shqipe ose arumune. Ky metropolit i kishte thënë popullit të Krushevës: “Gjuha arumune dhe gjuha shqipe janë mallkuar dhe aforisuar nga të gjithë të shenjtit, por edhe nga vetë Zoti dhe se vetëm gjuha greke është gjuha e dashur e Zotit”.

Thimi Krej ndoqi shkollën e meshkujve në vendlindje. Aty mësimi zhvillohej në gjuhën greke. Familja e tij ishin zejtarë – me kohë e kishte ushtruar zanatin e ngjyrosjes së flokje dhe merreshin me shitjen e tyre. Thimin, krahas shkollës, e dërguan edhe në zanatin e terziut te një mijak. Dukë punuar në dyqanin e terziut, edhe pse ishte i ri, Thimi me vëmendje dëgjonte gjithçka mbi shqetësimet e ndryshme që rëndonin mbi jetën e këtyre banorëve, si dhe kërkimin e zgjidhjeve për të ardhmen. Megjithëse nuk dihet se ku e ka mbaruar shkollën e mesme në gjuhën greke, në bazë të informacioneve të mbledhura nga njerëz të ndryshëm të këtij qyteti, përshtypje më lë plaku 92-vjeçar Nako me një memorie të çuditshme, i cili pohon se të “tonit” kanë mësuar “gërkisht”, ngase kisha i dërgonte nëpër shkolla të gërkishtës. Në fakt, të gjithë ortodoksit, pra edhe shqiptarët e këtij konfesioni, për arsye fetare mësonin greqisht, sepse mësimi në këtë gjuhë llogaritej si cilësi e një kulture të lartë, duke anashkaluar gjuhën shqipe dhe duke mos lejuar shkolla në gjuhë amtare. Por, kur diskutojmë për familjen e Krejit, plaku Naku thekson se nuk ka dijeni për këtë personalitet, sepse shpeshherë pushtuesit na kanë djegur e plaçkitur, por thotë se “ne (duke përfshirë edhe shqiptarët – A.M.) jemi marrë me tregti dhe se neve na quanin grekë me kuptimin tregtarë”. Disa familjarë nguliteshin në ato vende, ku punonin edhe me familje. Gjithashtu plaku 90-vjeçar rrëfen me ofshamë se “neve na kanë shitë bullgarët te osmanlinjtë”. “Shumë familje vllahe e shqiptare pësuan gjatë kryengritjes së Ilindenit, ndërsa disa u shpërngulën brenda qyteteve të tjera”. Prandaj, thotë xha Nakoja, edhe Tomajt mund të kenë ikur. “Tomaj ka në Kërçovë, Manastirë, Shkup.. Bisedën e mbyllë duke thëne “se kemi qenë të detyruar disa herë edhe llagapet t’i ndërrojmë. Të tonit punonin kudo, edhe në Egjipt, edhe në Stamboll, edhe në Selanik, Bukuresht e gjetiu”.

Kushtet, rrethanat dhe motivet ekonomike-shoqërore e psikologjike ishin faktorët kryesorë që shumë shqiptarë të kërkojnë fatin e tyre nëpër vendet e botës. Kjo gjendje tepër e vështirë e detyron edhe Thimi Krejin të marrë rrugën e mërgimit. Ai një herë mendoi të shkojë në Bukuresht ose në Sofje, sepse atje kishte shumë ortodoks që punonin, por në kohën kur ai përgatitej të largohet nga vendlindja me të madhe flitej për Egjiptin si një vend ku mund të gjendet punë.

Mërgimet në Egjipt janë ato që lidhen me luftën që beri Turqia kundër mamlukëve dhe me vendosjen ne krye të qeverisjes së shqiptarit Memhmet Ali Pasha. Egjiptit ndodhej në zhvillim e sipër dhe atij vendi i duheshin punëtorë të profesioneve të ndryshme. Shumica e shqiptarëve që kishin shkuar atje si ushtarakë, kishin mbetur edhe pas luftës. Prej tyre shumica e shqiptarëve ishin vendosur në qytete të ndryshme, si: Kajro, Aleksandri, Benisuef, Shibin El Kom, Mansuri, Fishnje, Mamflutë, Bibe, Vostë etj. Një pjesë e shqiptarëve kishin mërguar në Egjipt edhe për shkaqe ekonomike, ashtu që shumica e shqiptarëve, përveç punëve nëpër karakollë, punonin edhe punë të ndryshme të zanateve e të tregtisë. Shqiptarët që jetonin në Egjipt, sipas P. Kabue-së, ishin afër 30 mijë.

Si te shumica e shqiptarëve në vendet tjera, edhe në Egjipt ata rronin së bashku dhe në ditët e festave ose kohët e lira ose me ndonjë rast të veçantë, në shtëpitë e banimit ose në hanet e ndryshme gjëmonte kënga dhe vallja shqiptare. Këtë më së miri e përshkruan Spiro Dine, i cili thotë: “Karakollët e Kajros qenë plot gegë e toskë, këngët e vallet nuk reshtin, buzuku, tamburaja e bakllamaja buçitnin në katër anët… na dukej sikur gjendeshim në Shqipëri”.

Thimi Kreji në vitin 1860 nga porti i Selanikut udhëton për në Egjipt dhe bashkë me një shok vendoset në qytetin Shibin El Kom. Me t’u vendosur aty, për Thimin do të fillojë një jetë të re. Ai shumë shpejt do të bie në kontakt me bashkatdhetarë të viseve të ndryshme të Shqipërisë. Pasi siguron një vend pune, duke iu falënderuar njohjes së gjuhës frënge, pas orarit të punës shkonte në klube e vende ku tuboheshin shqiptarët. Meqë mërgimi ngjallë dashurinë me të madhe ndaj atdheut, ai me inteligjencën e dhuruar nga Zoti nuk mund të mos inkuadrohej në biseda patriotike. Siç duket, ai si intelektual, gjatë studimeve, kishte njohuri nga historia, e njihte mirë gjuhën greke, vllahe, bullgare, turke dhe gjuhën frënge. Ndërkaq tani ai do të interesohet për gjuhën shqipe, për letërsinë shqipe, për lashtësinë e shqiptarëve, për trashëgiminë kulturore etj. Ai lexonte çdo gjë që i binte në dorë. Si njeri që nuk përtonte të kontaktonte me secilin dhe i dashur që ishte, që shihet edhe nga korrespondenca e tij me shumë intelektualë e patriotë të kohës, ai do të inkuadrohet me tërë qenien e tij në jetën kulturore dhe në lëvizjen patriotike.

Në fillim shqiptarët e Misirit e kishin vështirë të mendonin dhe të vepronin në mënyrë të organizuar në lëvizjen kombëtare. Prandaj ishte e nevojshme që shqiptarët e Misirit të krijojnë një vatër ku do të tuboheshin gjithë shqiptarët e Misirit, ashtu siç vepronin shqiptarët në Bukureshtit e të Sofjes. Siç dihet, shqiptarët e Misirit në fillim u organizuan si një degë e Shoqërisë së Stambollit, e quajtur “Shoqëri e të shtypurit shkronja shqip”, e cila u krijua në Aleksandri me ndihmën e Jani Vretos, por kjo pati një jetë të shkurtër.

Thimi Kreji, bashkë me Thimi Mitkon dhe të përkrahur edhe nga patriotë të tjerë, u angazhuan të formojnë një shoqëri me emrin “Bashkimi i vërtetë i atdhetarëve shqiptarë”, që do të kishte organin “Besa”. Kjo shoqëri zgjodhi motom “Bashkimi bënë fuqinë”. Në maj të vitit 1882 në Egjipt formohet shoqëria e përkrahur nga të gjithë të mërguarit kudo që jetonin në Egjipt, që do të quhet “Vëllazëria Shqiptare”, e cila për qëllim kryesor do të ketë ruajtjen e gjuhës dhe të traditave kombëtare shqiptare. Aty Thimi Kreji do të zgjidhet sekretar i kryesisë së Shoqërisë për Shibin el Kom.

Anëtarët e Shoqërisë me vëmendje po i ndiqnin ngjarjet e viteve 1878-1881, kur propagandat e huaja shoviniste, sidomos ajo greke ushtronin veprimtarinë e tyre grabitqare. Anëtarët e Shoqërisë haptazi iu kundërvunë këtyre qëllimeve grabitqare dhe asimiluese nëpërmjet polemikave të botuara në shtypin kombëtar, si “Shqipëria”, “Toska”, “Spata”, “Pellazgu” etj.

Gjuha shqipe për shqiptarët e Egjiptit ishte një ndër çështjet më të mëdha që mund ta ruante kombin tonë. Por, siç dihet, ende nuk kishte gjetur zgjidhje alfabeti i përbashkët i gjuhës shqipe. Prandaj atdhetarët tanë në Egjipt nuk kursenim as mund e as djersë për të gjetur format më të ndryshmet që të organizojnë lëvizjen arsimore dhe kulturore, si në mërgim, ashtu edhe në Shqipëri. Në një letër që mban datën e 17 majtit 1877 Thimi Mitko i shkruan kështu Thimi Krejit: “Për sa i përket qytetërimit të Shqipërisë së prapambetur do të ishte një vepër me më shumë sukses ngritja në Egjipt e një tipografie për të shtypur vazhdimisht libra dhe një gazetë”. Po ashtu nëpërmjet të shoqërisë shqiptare që do të “përhapte diturinë do të mundësohej që të hapen një ose dy shkolla shqipe në qendër të Shqipërisë”.

Thimi Kreji do të futet në problemet e kohës dhe do t’i zgjerojë lidhjet e veta me shumë atdhetarë, si në Misir si me Jani Vruhon, Milo Duçin, Çajupin, L. Lligorin,Th. Tashko, Th. Manon, V. Vithkuqarin, S. Dinen, Th. Mitkon, Jani Vreton etj., por edhe me patriotë të tjerë të kolonive të tjera shqiptare. Ai nuk do të shkëputet nga forcat përparimtare. Si njeri me një intelekt të çuditshëm, ai do të inkuadrohet në çështjet rreth alfabetit. Derisa të gjendej një zgjedhje përfundimtare, dominonte mendimi që “toskët ta shkruajnë shqipen me germa helene, kurse gegët me ato latine”, por intelektualet shqiptarë, si ato të Stambollit, Bukureshtit e Sofjes, po përgatitin variante të ndryshme të alfabeteve. Një variant që e kishte përgatitur Jani Vretoja kishte kërkuar mbështetje edhe nga patriotët e Misirit. Ai ia dërgon këtë variant pikërisht Thimi Krejit në Shibin el Kom që ai ta propagandojë atë. Kështu këtë variant të alfabetit e përkrahin edhe Thimi Kreji, Thimi Brandi, Sipro Dine etj. Kështu, të kënaqur për punën e Vretos, këtë alfabet e quajtën atë si një sistem shkronjës, si një alfabet shumë i përshtatshëm. Kreji, i bindur se ky ishte një alfabet origjinal i bërë nga një intelektual i formuar si Jani Vereto, në vitin 1877 do të angazhohet të shkruajë edhe një traktat mbi alfabetin shqip. Me aprovimin e këtij varianti ai do të hapë polemikë të ashpër sidomos me shqiptarët në Benisuef, të cilët udhëhiqeshin nga Thimi Mitko, sepse nga ata nuk u pranua ky variant i alfabeti të Vretos, siç ndodhi edhe në mesin e shqiptarëve të tjerë të Misirit dhe të patriotëve në kolonitë tjera .Me gjithë kundërshtimet, ai nuk e humbi miqësinë me patriotët e tjerë shqiptarë. Këtë e vërejmë në letrën e Thimi Mitkos dërguar Thimi Krejit më 12.7. 1878, ku ai shkruan: “Thash dhe kuvendova. Papo secili të ketë idhenë e vet. Idherat e njërëzëve janë të respektueshme”.

Në vitin 1878 Jani Vretoja përsëri do të ofrojë një variant tjetër me 8-9 ndryshime, ndërsa Thimi Kreji, edhe pse është përkrahës i projekt-stautit të Kanonizës së vitit 1878, ai nuk është kundër një alfabeti të përbashkët kombëtar, i cili do të përkrahet nga të gjithë. Edhe ky variant i alfabetit të Vretos nuk do të gjejë popullarizim dhe do të kritikohet nga atdhetarët e tjerë, ndërsa Kreji përsëri do të arsyetojë këtë variant të alfabetit të Vretos. “Ai (Vretoja) është pjesëmarrës në Mbledhjen e Stambollit, ku do ta paraqesë një variant të vetin, duke dhënë edhe këtë sqarim: “Këtë alfabet e ka dërguar tek ne i lartpërmenduri Jani Vreto, me qëllim thjeshtë që të na kallëzojë vështirësitë e këtij alfabeti”.

Studiuesit e ndryshëm nuk kanë njohuri se me cilin variant u paraqit Vretoja në Mbledhjen e Stambollit, por krahas supozimeve të ndryshme, më i bindshmi është ai i shkencëtarit Alfret Uçi, i cili mbështetet në fjalët e Thimi Krejit, i cili shkruan: “Në mbledhje janë paraqitur disa alfabete: grek, latin dhe arab. Më në fund ranë dakord se secili të mendojë e të parashtrojë projektin e vet. Jani Vretoja në Mbledhje i prezanton të tre variantet e alfabetit vet”. Megjithatë, ndryshimet që u bënë në vitin 1879 janë pikërisht të Vretos, ngase u morën gati 20 shkronja nga ai (nga të tria variantet) dhe të atij të Stambollit.

Prandaj Kongresi i Manastirit në nëntor të vitit 1908 për një alfabet të përbashkët shqip nuk është punë rasti, por është një punë e vazhdueshme gjatë gjithë periudhës së Rilindjes Kombëtare Shqiptare.

Thimi Kreji ishte i pasionuar ndaj leximit, shkruante edhe vetë, por mbi të gjitha atë e karakterizonte oratoria dhe zgjedhja e fjalorit. Kryeneçësinë nuk e adhuronte, ishte tolerant, por vendimet i merrte vetë. Këtë Ai tërë jetën e vet, me energjinë dhe entuziazmin që kishte, punoi për të qenë një shëmbëlltyrë e vërtetë morale dhe fizike. Gëzohej shumë kur dikush botonte ose shkruante në periodikun e kohës. Daljen e librit të Thimi Mitkos “Bleta shqyptare” ai e priti me dashuri të veçantë, madje në letrën që i dërgon autorit të veprës menjëherë pas botimi ai do të shprehet kështu: “Shumë kënaqemi duke kënduar zakonet e vendeve tona, të cilat po thuaj se i kemi humbur”.

Thimi Kreji, krahas veprimtarisë iluministe, na paraqitet edhe si një figurë që trajton personalitete historike dhe si një frymëzues me poezitë e tij, që janë parulla kushtrimi për çlirim, janë mësime moralizuese, shprehen kundër fanatizmit fetar, kundër gjakmarrjes etj.

Pas largimit të tij nga vendlindja, ai do të kthehet aty në vitin 1864 dhe do të bëjë një vizitë jo vetëm në Krushevë, por edhe Korçës, Kavallë, Manastirit e Janinës. Aty do ta shohë gjendje shumë të rënduar të popullit të molisur nga taksat, grabitjet, vëllavrasjet, ndasitë fetare, injoranca etj. Kjo gjendje do ta mundojë shumë gjatë dhe kurrë nuk do t’i hiqet nga mendja. Madje, ndoshta nga kjo arsye, ai do të fillojë të botojë vjersha me frymë atdhetare Kështu në vitin 1888 do ta shkruajë vjershën me titull “Shqipëria”, ku do të lëshojë kushtrimin ashtu siç kishte bërë Vaso Pashë Shkodrani.

“O zot im, Perëndi,

shtjer syt’e tu, shikomë ti!

Përse më le të shkretë sot,

e mjera vdes dhe s’duroi dot.

O mëmëzë e dashurë,

ç’na je kështu se ç’pate ti?

Përse na je helmuarë?

Përse qan e na mban zi?”

Gjendja në të cilën gjendej Shqipëria, e lidhi Krejinme realitetin jetësor. Gjakmarrja dhe ndasitë fetare i shprehin shqetësimet dhe idealet e autorit. Vjersha me titull “Vret vëllai vëllanë”, po ashtu është një problem i madh që të huajt ua kishin mbjellë shqiptarëve, duke mbrojtur të fortit e kriminelët që gjenin mbështetje te pushteti i korruptuar. Ai habitet se si mundet një Shqipëri me një histori të trimërisë, tani e ndarë dhe e coptuar, tanimë nuk i ngjan aspak Shqipërisë së Skënderbeut. Shpëtimin e Shqipërisë Kreji e shihte vetëm në nëpërmes arsimit në gjuhën amtare, të bashkuar pa dallim feje e krahine dhe në besën e dhenë.

Krijimtaria e tij do të marrë frymëzime kryesisht edhe nga historia e lashtë e Shqiptarëve. Qëllimi i tij i madh është që, nëpërmjet frymëzimit nga heronjtë e Atdheut, të arrihet bashkimi i të gjithë shqiptarëve, ashtu siç ndodhi edhe në kohën e Skënderbeut. Prandaj, ai do t’i rreket përshtatjes nga gjuha greke në gjuhën shqipe të një historie të Skënderbeut me titull “Istoria e Gjergjit Kastriotit që u quaj Skënderbej, Princ i Shqipërisë” nga një autor i panjohur. Vepra është në dorëshkrim dhe gjendet në bibliotekën e Korçës.

Rreth shkrimit të kësaj historie ekziston edhe letra ndërmjet Thimi Mitkos dhe Krejit. Kreji më 17.05.1877 do t’i kërkojë Mitkos disa të dhëna lidhur me “sinoret” (kufijtë) e Shqipërisë. Në këtë Mitkoja i përgjigjet se ai posedon një kopje të një J. Pema në Zagazik të një “historie të Shqipërisë në gjuhën frënge… Ajo do t’u vlejë. Unë kam një kopje, por ajo është në gjuhën gjermane dhe nuk ju vlen”, por Mitkoja nuk e lë Krejin pa i dhënë disa shënime mbi kufijtë: “Mbë Veri Mali I Zi, Bosnja Serbija,M’anën e Diellit: Kaçaniku, Shkupi, Velesi, Përlepi, Manastiri (Dhiavati), Ohëri, Mali i Thatë, Gramozi, Konica, Zagori, Narta (Arta). Në jug është Deti Jonë, nga perendon Dielli, Adriatiku. Nahite Shqipënisë: Gegëria, Shkodra, Zadrima edhe Malësia, Miridita, Mati Daradania (Shkupi, Dibraçlart-poshtë edhe bregu i detit gjerë në Shkumbin e në Elbasan. Toskëria që nga Shkumbini (lum) gjer në lum të Viuosës, e përpjetë Korça e Kolonjë e Leskovik, Arbëria që në Viosë e gjer në Delvinë e Gjirokastër (Kaonët), Çamëria, nga Delvina gjer në Nartë (Thesprotia dhe në krahinën e Sulit edhe Mollosia e përpjetë gjer në Janinë. Ndarjen e Shqipërisë së Sipërme nuk e njoh…”. Kjo do të thotë se Historia e Skënderbeut nuk është thjesht një përkthim.

Thimi Kreji me vëmendje do t’i ndjekë të gjitha ngjarjet që ndodhin mbi Shqipërinë dhe shqiptarët. Atij i dhimbset shpirti vetëmohues luftarak i shqiptarëve. Ai kurrë nuk do të kënaqet me atë që i ndodhte Shqipërisë nga fuqitë e mëdha. Ai ushqente edhe më tej shpresë, edhe pse ishte në moshë të thyer, se përsëri shqiptarët duhet të organizohen si më pare për ta ndihmuar shtetin shqiptar dhe shqiptarët e Misirit. Në vitin 1930 Thoma Kreji përsëri në Kajro do ta themeloi një tjetër shoqatë me emrin “Tomorri” me qëllim që të botojë edhe një gazetë me këtë emër. Mirëpo, kjo mbetet vetëm iniciativë, sepse ai më vitin 1931 ndërroi jetë.

Veprimtaria patriotike e Thimi Krejit, me punën e tij vetëmohuese, mbetet një shembull i përpjekjes së një shqiptari nga Krusheva për koloninë shqiptare të Misirit për Shqipërinë dhe shqiptarët. Edhe pse figura e tij nuk është i ndriçuar thuajse aspak, roli i tij është i madh dhe radhitet ndër personalitetet që punoi shumë për zgjimin kulturor, arsimor dhe politik të shqiptarëve në mërgim, duke u radhitur ndër figurat më të merituara të Rilindjes Kombëtare.

Katolikët shqiptar dhe Serbia !

January 16, 2014 by dgreca

Nga Fahri XHARRA/E rikujtoj thënjen e Z.Edit Durham : “Nuk më befasonte që serbët e urrenin islamin por u ngrina kur e pashë që ata e urrenin edhe kishën tjetër të Krishterë. Nuk e pritja që katolikët shqiptarë ishin më shumë të urryer nga sllavët se sa myslimanët ( E.Durham, Londër 1920).

Këtë që dua ta trajtoj sot ,nuk është e panjohur as për ne si shqiptar e as për qarqet diplomatike të Europës.Shtypi botëror e di me saktësi qëllimin e serbëve dhe lojën e tyre me shqiptarët e të dy konfesioneve : musliman dhe atij katolik.Kësaj rradhe nuk do të trajtoj qëndrimin dhelpërak serb ndaj shqiptarëve ortodoks në mbarë tokat shqiptare të cilat mbetën nën okupimin serb.

Duke i lexuar kronikat e kohës dhe duke e bërë një analizë shumë të thjesht , arrijmë në përfundimin e njejtë se : “Rrezikun më të madh për KishënOrtodokse Serbe, e kjo do të thotë edhe për popullin serb, e paraqet Kisha Katolike në kufijtë tanë të rinj.( “(“Vesnik Srpske Crkve”) Ndarja e Shqipërisë pas 1913 -tës ishte një favor shumë i madh për Serbinë ,por edhe ajo ndarje dhe ai copëtim i tokava tona e donte një “marifet” të menaxhimit në mënyrë që me sukses të kryhej kolonizimi i atyre tokave dhe përfundimisht të zhdukej shqiptari nga faqja e dheut. .“Rrezikun më të madh për KishënOrtodokse Serbe, e kjo do të thotë edhe për popullin serb, e paraqet Kisha Katolike në kufijtë tanë të rinj. Ky do të jetë një demon i cili nuk do të na lë të qetë dhe i cili në vazhdimësi do të jetë barrë edhepër shtetin edhe për popullin.Katolicizmi në këto anë është zgjëruar dhe, ç‘është më e keqja, është përhapur dhe ka lëshuar rrënjë… Të rralla janë vendbanimet në krahinat e reja ku katolicizmi nuk e ka kapur ndonjë shpirt serb (!) dhe nuk ka fituar ithtarë.” Priftëria katolike shqiptare dhe besimtarët e tyre janë fajtorë, sipas popit Bojoviq, për të gjitha mossukseset serbe “(“Vesnik Srpske Crkve”).

Këto janë thënjet e tyre jo të mijat ¸por unë iu besoj shumë në qëllimet e tyre. Qëllimet e tyre janë ende të parealizuara në masën 100 %,Nëse.realizimi i tyre deri në vitet 1940-ta është kryer pa kufizim, pa dro dhe me dhunë , ai ende nuk është përfunduar. Ata sot kërkojnë mënyra tjera për likuidimin e plotë të elementit katolik nga tokat shqiptare.

Dhuna dhe zbrazja e tokave me dhunë për momentin nuk është opcion falë rrethanave të reja në botë, por kërkohet dhe synohet bashkëpunim nga vetë ne shqiptarët në realizimin e zhdukjes totale të elementit katolik shqiptar.

Me 20 Mars 1913, gazeta “Reichpost” shkruante: Ne rrethin e Janjeves mbi 400 vjet nga sot, rreth 8000 Shqiptar Katolik, të ashtuquajtur Laraman apo Katolik te Fshehur, jetonin aty. .Kur mbërritën Serbet, me qindra nga këta Laraman deshtën që haptazi të deklarohen që janë Katolik. Kur përfaqësuesi i shtetit serb të instaluar rishtas dëgjoi për këtë, tha: “Ose mysliman ose Ortodoks. Jo katolik!”.

Po pse, ose musliman ose ortodoks ? Shumë e lehtë të kuptohet . Në momentin kur këto toka mbesin terësisht muslimane , janë dy mundësi : ose të bëhet Snxhaku i dytë i Novi Pazarit ose lehtësohet shpërngulja e tyre nëpër botën islame.. Çubrilloviqi në projektin e tij thoshte.” Pasi që shqiptarët të binden që i takojnë një bote tjetër asaj lindore , atherë e kemi më lehtë ´ta.Por kjo do kohë”

“Numër i panumëruar i Katolikëve ishin vrarë ne Ponoshec, nga dora e sllavit (rrethi i Gjakovës). Afër Zhurit (rrethi i Prizrenit), kryetari i fisit ishe vrarë e thërrmuar nga shteti, mu pse ishte Katolik. E njëjta gjë ndodhi edhe në Gjakovë në famullinë e Nikajve, kur mbi 70 Katolik u vranë nga malazezet”.( 20 03. 1913, gazeta “Reichpost”)

Po unë si shqiptar apo ti gjithashtu si shqiptar që rastësisht i kemi takuar besimit musliman , ne pranojmë që bashkëkombasit tonë shqiptar të fesë katolike t´i katandisim nëpër botë , dhe në këtë mënyrë të bëhëmi bashkëpjesëmarrës në çfarosjen e një pjeseje të madhe kombëtare , të jemi në vijën e Serbisë. ? Jo.Unë jo. Por as Ti ,jo!

Tek e fundit shqiptarët katolik nuk janë një mallë tregtar, me të cilët ne mund të bëjmë tregti.!

Gazeta e kohës, “Neue Freie Press” me 20 Mars 1913 shkruan: “Me 7 Mars, soldateska e prirë nga një pop Ortodoks,në dhe rreth Gjakovës deshtë me forcë të konvertoj Popullatën katolike në besim Ortodoks. Mbi 300 vetë, gra, burra dhe fëmijë nën kërcënimin me vdekje duheshin të konvertoheshin. Popi Ortodoks iu tha: “Ose nënshkruani deklaratën se e keni pranuar fenë e vërtetë ose këta ushtarë të Zotit, do i dërgon shpirtrat e juaj në ferr”.

Te gjithë e nënshkruan përveç Patër Angjelit. rezultati ishte skena më trishtuese e paparë në atë shekull”( www.albanianhistory.net)

Serbia aspak nuk brengoset që sot nuk mund të përdorë të njejtën metodë si atë të viteve 1913 ,për pranimin e “ fesë së vërtetë “ (sllavo-ortodokse fxh), sepse po tenton në mënyra tjera të ralizon qëllimet e veta. Pse ne sot duhet të jemi “ altoparlanta” (zërritësa dhe zëdhënësa) të Serbisë?. E mëndojmë këtë ?

Me 1919 qeveria jugosllave “nënshkruante” çdo akt ndërkombëtar kundër diskriminimit. Të njetën e bënë edhe sot Por persekutimet ndaj katolikëve kosovarë vazhdonin. Në Shkup patriotin shqiptarë , të atin e nënës Terezë e helmuan serbët. Serbët e shihnin rrezikun në shqiptarët katolik se për ata mysliman ishin planet tjera. Me 1929 u vra At Shtjefen Gjeçovi një françeskan shumë i respektuar nga shqiptarët. Edhe pse K. Jereqek i përshkruante shqiptarët “popull i vjetër me kulturë qytetare; edhe pse organizimi qytetar ishte i rëndësishëm edhe për Ilirët; sllavët medoemos e bënin sllavizimin, e turqit turqizimin e shqiptarëve, herë ndaras e herë në bashkëpunim.Pra ?

Magazin für die Literatur des Auslandes ,1843 shkruan :“Serbët ishin armiqët e betuar të malësorëve katolik(…)serbët kishin një urrejtje shfrenuese ndaj katolikëve shqiptar.”

Ndërkaq një historian i shekullit XIX shkruante se ,serbët i urrenin shqiptarët katolik ,për dy arsye, e para se ata ishin pengesa e parë dhe e fundit e tyre në realizimin e politikave te tyre doktrinare-religjioze ne mbeshtetje te Rusisë dhe përkrahjen herë pas hershme te Turqisë, dhe se dyti se ata e sidomos kleri i tyre mesonte brezave te kaluaren dhe mbanin trashegimin e saj ne origjinalitet. “
E unë pse të kam urrejtje shfrenuese ndaj dikujt që flet shqip, frymon shqip?
Ndërsa një kronist tjetër në vitin 1841 thotë “Në malet e larta të Gjakovës dhe Prizrenit jetojnë malësorët shqiptar katolik dhe dominojn ato pjesë… ndërsa serbët janë armiqët e betuar të tyre, dhe se shpesh armiqësia e tyre ka qenë e përgjakshme dhe shkatërrimtare.

” Vendbanime të arnautëve të besimit të krishterë në terenin serb në kohët e kaluara kishte kryesisht nëpër qytete si Prishtinë, Vidin., Novi Pazar,Krushevac,Prokuplje ,Nish dhe Çupri ( Acta Bulgariae polissimum ecclesiastica (Monumenta spectantia historiam Slavorum Meridionalium, vol. XXIII, 339).Në çdo shkrim të së kaluarës mund të hasësh në të njejten urrejtje të serbëve ndaj elementit katolik shqiptar.

”Disa analistë të jashtëm presin konflikte të reja religjioze ndërshqiptare. Muajve të fundit mediat zhvillojnë një luftë të ashpër. Është krijuar një përshtypje sikur fetë të jenë kapur keq ndërmjet veti? (Xhemal Ahmeti)”

Çka po përgatitet ? Jemi ne të vetëdijshëm dhe të ndërgjegjshëm që diçka po përgatitet ?

”Thonë ose krijojnë përshtypjen sikur t’iu ketë ardhur koha të vendosin ndërmjet perëndimit apo orientit. Mirëpo kjo është një luftë me fantomë. As myslimanët e as katolikët (shumica) nuk jetojnë në hënë, por në Evropë. As njëra e as tjetra nuk e vënë në pikëpyetje rrugën evropiane të Kosovës. Muajve të fundit në Kosovë vërehet të ketë marrë turr një rrjet fanatikësh pseudoislamikë që punojnë për supranacionalizma të ndryshëm: saudit, turk, arab, iranian. Këta e bëjnë zhurmën suksesshëm sepse mediat reagojnë dhe bien në kurthin e agjendave të tyre. Bash këtyre ditëve në rrjetet sociale u hap tema e interdiskriminimit në Kosovë. Katolikët duket të mos jenë në gjendje të mirë. Këtë e dëshmon edhe migrimi i madh i tyre drejt Evropës, bëhet fjalë për të rinj e të reja me suksese të mahnitshme në shkencë, biznes jashtë Kosovës. Këtij diksriminimi duhet rënë në gjurmë; ai duhet të studiohet, analizohet dhe të ndërpritet menjëherë sepse dëmton Kosovën në aortë. ” ( Xhemal Ahmeti , studjues)

Politikanë dhe drejtues të kishës ortodokse serbe herë nën zë e herë haptazi mundohen ta quajnë Kosovën një shtet të tipit mysliman bilës një shtet të tipit fundamentalist dhe kur kisha katolike shqiptare nuk është gjendur në anën e tyre si falsifikatore e historisë dhe fakteve atëherë dhe ajo është kthyer në objekt sulmi dhe shpifjesh. Ky sulm dhe këto shpifje ashtu si dhe lufta e përhershme ndaj shqiptarëve është e hershme.(Gjon Marku)

Gjithnjë udhëheqësit shpirtëror e në mënyrë të veçantë klerikët katolik shpalleshin armiqtë më të mëdhenj të popullit serb jo rastësisht. Por Faik Konica në revistën e tij “Albania” shkrunte :se katolikët shqiptar janë shkak që u mbajt gjallë gjer më sot kombësia jonë.

Përfundimisht të bindemi që Kisha serbe harton, shpif dhe përçanë. Boll mo!

Fahri Xharra

14 Janar 2014, Gjakovë

ALI PODRIMJA – POET I KUJTESËS

January 16, 2014 by dgreca

NGA MAZLLUM SANEJA/VARSHAVE/

Kujtimit të shenjtë të poetit/

Kosova është gjaku im që nuk falet… (Epika)/

Poeti këtë varg antologjik e shkroi qëkur i kishte tetëmbëdhjetë vjeç, si nxënës i gjimnazit ne qytetin e lindjes, Gjakove. Ky varg u bë për shqiptarët një manifest sui generis i revoltës dhe i mospajtimit përballë realitetit të hidhur. Ai u citua nëpër sheshe ku mbaheshin mitingje proteste, u bë si moto e shkruar nëpër flamuj të bartur nëpër manifestime kryengritëse.

Ali Podrimja – ky fenomen poetik, sipas kritikës letrare shqipe – konsiderohet poeti më i madh bashkëkohës shqiptar në hapësirën gjuhësore shqiptare. Autor i më se tridhjetë librave me poezi dhe eseistikë, krahas Ismail Kadaresë është shkrimtari më i përkthyer shqiptar në gjuhë të botës si në anglisht, gjermanisht, italisht, frëngjisht, suedisht, polonisht, hungarisht, sllovenisht etj. U lind me 1942 në Gjakovë, jeton dhe krijon në Prishtinë, në vendin që i thonë Kosove, në vendin që shtrihet në vetë zemrën e Gadishullit Ballkanik, rrethuar nga Bjeshkët e Nëmura. Shqiptarët si një popull i vetëm – askurrë nuk u bashkuan vullnetarisht në shtetin jugosllav as në vitin 1918, ashtu edhe ne vitin 1945. Shqiptarët gjithmonë janë konsideruar si një racë më e ulët: “Fajtor është Shqiptari që merr frymë/ ec ne dy këmbë/që flet shqip/që ha shqip/që dhihet shqip/”.

Ali Podrimja shkruan në gjuhën shqipe. Kjo gjuhe përbën grupin e veçantë ndërmjet gjuhëve indoevropiane dhe nuk ngjason me asnjë gjuhe tjetër. Gjuha shqipe ka mbijetuar dhe është ruajtur falë gjenisë së popullit, duke kaluar nga njëri brez tek tjetri, me gojë a me të treguar gojë pas goje, falë këngës, legjendës.

Ali Podrimja, është, para se gjithash, poet i kujtesës, poet i kujtesës kombëtare. “Letërsia – thotë me te drejte poeti – nuk mund te ndërroje as te beje gjë pos te mbaje gjalle kujtesën…” Poezia e tij përtërin dhe shpalos toponiminë gati të harruar (Iliria, Morea, Janina, Nikopoli, Preveza), përkujton dhe ngjall figurat mitologjike ringjall historinë tonë të hershme dhe gojëdhënat e moçme:

/ A ju kujtohet detin e zbuluam/ … a ju kujtohet për në Iliri/ për në Albanopol udhëtuam/a ju kujtohet/ Atlantida Atlantida Atlantida/ .

Përkujton mitet dhe historinë e hershme(“Rozafati”,Morea”,”te Guri i Prevezës”).

Në poezinë e tij poeti shumë herë shfrytëzon thesarin e gjenisë së popullit. Në veprat e tij poetike të krijuara në trajtë mitesh, gojëdhënash apo legjendash, poeti vë dialog me historinë, mitologjinë. Ai është i vetëdijshëm se nuk bën të jetojë dhe të krijojë pa rrënjë, pa origjinë, pa të kaluarën. Poezia e Podrimjes në mënyrë sintetike dhe koncize shtron dhe kap problematikën e historisë së popullit shqiptar, problemet e identitetit të rrezikuar kombëtar.

Vepra e tij poetike përbën një tërësi të përbërë, të ngjeshur, të kristalizuar, konsekuente dhe të saktë. Kjo është një poezi e një niveli të lartë artisti dhe e një dimensioni të jashtëzakonshëm etik, që ngërthen në vetvete respektin e thellë për njeriun e rëndomtë, për thjeshtësinë, guximin dhe nderin. Lidhjet e saj me nocionet themelore dhe elementare si dinjiteti e guximi njerëzor apo kërkesa e natyrshme e së bukures. Heroi i Podrimës tërë kohën gjendet në një situate të zgjedhjes: identiteti i tij është i definuar ekskluzivisht si qenie dramatike – ndërmjet . Ndërmjet mitit dhe realitetit, traditës dhe bashkëkohesisë, idesë dhe konkretes, mendimit dhe veprimit.

Ali Podrimja si një poet i kursyer ne fjale, i papërsëritur ne sintaksën poetike, ai është një poet me shpirt të trazuar, gjithnjë në kërkim të mjeteve te reja te shprehjes artistike, përmes një gjuhe provokuese. Poezinë e tij e karakterizon një game e gjere e problematikes dhe një shumëllojshmëri e mjeteve shprehëse. Podrimja është poet i revoltës dhe i rezistencës , gjithnjë ne lufte me te keqen, me mizorinë, barbarinë dhe me ne fund ne lufte me sëmundjen, vdekjen. Ai solli ne poezinë moderne shqipe një ndjeshmëri dhe intonacion te ri poetic. Ne veprat e tij poeti nuk shtron vetëm probleme te ekzistencës kombëtare, te etnisë dhe te Atdheut, te realitetit te hidhur te kohës, po ai shtron probleme universale te ekzistencës njerëzore te rëndësishme ne luftën e individit përballë sistemeve totalitare për liri dhe demokraci, te individit te mbërthyer me trauma e kriza gjithfarëshe, ne kohen qe karakterizohet si shekulli i qytetërimit teknik, po edhe I shkatërrimeve me te mëdha njerëzore , për te cilat dëshmon historia.

Se këndejmi shtrohet pyetja: Çfarë na solli fundi i shekullit XX? Po, zhvillimin marramendjesh te botes, qe ndodhi me një ritëm te shpejte, i cili zhveshi dobësinë e natyrës njerëzore, pafuqishmerine e madje komizmin ne lufte ne eliminimin nga kultura dhe vetëdija, te pjesëve përbërëse te jetës çfarë janë: vuajtja dhe vdekja. Shkaku tjetër I shqetësimit te poetit dhe heroit te tij lirik`është vete fundi i shekullit XX. Sa me te drejte thotë filozofi dhe mendimtari anglez Thomas Hobbes se “njeriun per njeriun eshte ujk”(Homo homini lupus”) dhe njeriu ne fund te shekullit XX u shndërrua në bishë. Egërsire. Monstrum. Fundi I shekullit – fin de siecle – solli me vete ndjenjën e fuqishme te fundit te saj, çfarë ishte e njohur dhe e pranuar si dhe friken e ankthin para te se ardhmes te panjohur, ndjenjën e ankthit dhe te pasigurisë, pandjenjën e tragjedisë dhe te vdekjes.

Fishta dhe Lorca ndikuan tek Podrimja

Ne formimin e tij krijues ushtruan ndikim dy poetë te mëdhenj: Gjergj Fishta dhe Federico Garcia Lorca. Derisa Fishta ia mësoi dinjitetin njerëzor dhe guximin, Lorca dëshmonte konstatimin se popujt dhe kulturat kane diçka të ngjashme qe I ofron : dhembja, shqetësimet, fatet,imagjinata. Megjithatë ekzistojnë ca karakteristika qe I bashkojnë poetet, pa marr parasysh ne epokën dhe gjerësinë gjeografike. Këto janë ndjeshmëria dhe mahnitja.

Imagjinata poetike e Podrimjes është plot e përplot ngjyra te errëta dhe simbole. Macja e zeze simbolizon fatin e keq, fatlumin:

Një mace e zeze me ndjek

Ne udhëtimin tim

Orën e fatit ajo dikton

Si armiq dinak dhe forca te errëta simbolizojnë poashtu gjarpri, ujku dhe luani. Ndërkaq, simbolika e Gurit dhe Kullës – si metafora te qëndresës dhe te rezistencës shqiptare përmes shekujve, qe përsëriten aq dendur ne poezinë e Podrimjes, qe me aq mjeshtëri brilante i kultivon poeti, janë një pasqyre e aftumit shqiptar, artikulohen si shenja dalluese te identitetit ne mbrojtje nga sulmet barbare:

Merreni këtë gur e hidheniku te doni

Fortësia e tij na përjetëson

(“Merreni këtë gur”)

Deri te Kulla ime

Udha e panjohur me çon

/… /

nen koke

ve Çelësin dhe Shpatën

(“Kulla”)

Kulla – lexohet edhe si simbol I vetmisë , te asaj vetmie te ekzistencës pi edhe I vetmisë ndërmjet bashkëqytetareve tre shtetit jugosllav, ku veçantia kulturore u shndërrua ne ajke tehuajsim dhe burim kërcënimi. Poetin gjithnjë e tmerron shkapërderdhja e popullit te vet dhe ndihet I pafuqishëm karshi indiferencës dhe hipokrizisë se Evropës se përgjumur, qe I izoluan Shqiptaret nga qytetërimet e tjera, qe aq mizorisht e ndan dhe e copëtuan një popull me një qytetërim te lashte, me “Murin Shqiptar” te mallkuar te mospërfilljes dhe te hipokrizisë:

Shoh Evropën përmes grilave

Duke shpaluar trupin

Ne breg te erërave

(“Evropa përmes grilave”)

Imazhi i Atdheut te ndare dhe te copëtuar ne sytë e poetit pa atdhe është nga fenomenet me tronditese dhe me tragjike, qe Podrimja e artikulon aq mjeshtërisht ne poezinë tone te martirizuar, qe është n je kaptine tragjedisë sonë te jetuar:

Gjymtimi yt pikëllon dhe ne ëndërr

Na kujton cungun ne pyll rrufesh

(“Fotografia jone, etnia”)

Ndjenja e vetmisë shkakton dhe ngjall copëtimin – gjymtimin tragjik nga shteti ame Nena Shqipëri, e cila i fanitet, i shfaqet poetit aq shpesh si diçka e largët dhe e huaj si “Ishulli Albana”. Nga ai breg i vetmuar, poeti thërret me zë të lartë, këlthet:

Xhuxhe je

Xhuxhe je moj

Pa mua

Dhe kurrkush jam

Jam kurrkush moj

Pa ty

(“Etyd për Shqipërinë”)

“Lum Lumi” në poezinë shqipe të shekullit XX

Ali Podrimja – ky poet modern si për nga mënyra e ndijimit, ashtu edhe mënyra e të shprehurit, kredon e tij poetike e shpreh prej revoltës dhe protestës. Pikërisht revolta dhe qëndrimi stoik i njeriut karshi fatit të sfiduar përbën shprehjen e besimit te tij, duke mos u dorëzuar par atë papriturave te jetës. Një mënyrë e këtillë e të kuptuarit te botes dhe të poezisë i karakterizon pothuaj te gjitha veprat poetike të Ali Podrimjes, veçmas veprën poetike “Lum Lumi”(1982), e cila sipas kritikës letrare është vepra më e mirë, më e arrirë në gjithë poezinë shqipe të shekullit XX.

Asgjë e çuditshme, sepse kemi te bëjmë me një poezi shume te pjekur, e përshkuar pers dhembjes, revoltës dhe zemërimit ironik.

“Lum Lumi” është një libër i dhembjes dhe i dashurisë për vete Lumin , te birit e poetit, një homazh kujtimi për humbjen e parakohshme te birit. Është ky libër I tragjikes dhe heroikes njerëzore. Duke lexuar dhembjen e madhe te poetit ne udhëtimin e tij prometeik, lexuesi nuk mund te qëndroje indiferent, nuk mund te mos trazohet shpirti I tij duke u tronditur thelle. Megjithatë ky nuk është pikëllimi I lirikut as madje I ekzistencialistit te kredhur ne rezignacion e vale dëshpërimi mbi fatin tragjik te shpirtit njerëzor. Toni i dhembjes te Podrimja është i përmbajtur, i përkorë, sikur vetë poezia, e liruar nga patosi dhe patetika. Qëndrimi i tij përballë tragjedisë së ndodhur është i papërkulshëm, stoik dhe plot dinjitet, megjithatë me shpresë dhe besim në jetë:

Erdhe në jetë

Nuk ka nevojë për kujë

Lutje

Kryesorja të jetosh

Këtë gur ta hedhësh me larg se Unë

(“Me jete”)

Poeti na bind se qëllimi i shpëtimit të njeriut nuk qëndron në atë që të këtë një jetë të rehatshme dhe të lumtur, po të dëshmojë të vërtetën, të ngjesh armët e të luftojë ngadoqoftë për të shenjtën liri në çdo rrethanë:

Ti heq shpirt me kokë

Në jastëk

Turp

Vogëlushi im

Ke mundur tekefundit të ngjeshësh

Armët e Agimit

E të shkosh në Bejrut

Të vdesësh për Palestinën

(“Të shkosh në Bejrut”)

Poeti gjithnjë e ushqen me shpresë dhe besim heroin e vet, të birin Lumin, duke e këshilluar: behu i guximshëm, mos humb besimin, reago kundër dhunës, mos duro te keqen,me pleh kurrë mos u pajto, mbi te keqen, mbi te mirën, mendo me koke tende,m kurrë mos pështy ne dashuri – mallkim i fisit, ne çdo kohe – te dish te thuash fjalën kur duhet thëne,te dish t’i duash njerëzit dhe botën, natyrën, sepse urrejtja është me e rende se vrasja, para se gjithash behu besnik i vetvetes dhe i parimeve te tua.

Madje ne momentet me tragjike poeti nuk humb besimin ne jete. Të jetosh domethënë te ekzistosh, domethënë të mësohesh me vdekjen – thotë poeti.

Dhembjen e tij personale prej babai dhe poeti si një pjese e pandare ekzistencës njerëzore e ngre ne një nivel gjithnjë njerëzor.

Ne udhëtimin e tij, ta quajmë nga askund ne askund, ne këtë “planetë te zgjebosur”, gjithnjë poetin e ndjekin: “macja e zeze”, “Zoti i zi”, “kënga e zeze”, derisa “vdekja ishte me e shpejte se unë”. Ne udhëtimin e tij prometeik, poeti është gjithnjë ne kërkim te njeriut, qe ne fushën e bardhe e harruam, ndonëse poeti është i vetedishem se jetojmë në një botë gjithnjë më të tëhuajsuar dhe të dehumanizuar:

U bënë vite që e kërkoj

Dhe që nuk flas”

(“Mora udhe të takoj njeri”)

Megjithatë, poetin gjithnjë e mban shpresa dhe besimi, edhe pse:

Po ky litar

Rreth kokës

***

dhe prape vetëm

rreth flakës

(“Pa folje”)

Si përfundim mund të themi se poezia e Ali Podrimjes është një ngjarje e veçante ne letërsinë bashkëkohëse shqipe, sepse është ngjarje e hidhur e dinamizmit te gjithanshëm te psikikes njerëzore. Ali Podrimja ky poet i dhembjes dhe i durimit, i revoltës dhe i rezistencës gjithnjë synon te kuptoje thelle qeniesine e fenomeneve dhe te gjerave, depërton ne substancën shpirtërore te ngjarjeve dramatike, duke u futur ne kuptimin e ekzistencës si te njeriut, ashtu edhe te gjerave.

Gjuha poetike e Podrimjes është e stërholluar, e rafinuar, e kursyer dhe konkrete, jashtëzakonisht karakteristike, e mprehte dhe e ashpër.

Ali Podrimja ky humanist evropian porsi Shimborska apo Herberti ne mënyrë te distancuar, duke hulumtuar dhe studiuar historinë dhe bashkekohesine, te cilat e mbajnë te gjalle përgjithësisht kujtesën njerëzore e edhe kujtesën kombëtare, gjithnjë na befason dhe na mban te gjalle me pushtetin e fuqishëm te fjalës se shkruar. Qëllimi i kësaj poezie është zgjimi i shqetësimit, i se vërtetës, te zbuluarit te se bukures dhe te kërkuarit e pareshtur te kuptimit te ekzistencës njerëzore.

_______

MAZLLUM SANEJA

VETEM VDEKJA ËSHTË E PËRKRYER

– Kujtimit të ndritshëm të Ali Podrimjes –

Kurrë nuk u pajtove me të keqen
As me dhunë as me pleh

Ngado që udhëtove nëpër botë
Në shpirt e mbarte Kosovën

Diç të botës antike pate në vetvete
Dhe trishtimin e epokës sonë

Vendi yt më i sigurt
Ishte poezia

Njëherë në njëqind vjet
Lindin poetë të tille sikur ti

I lumtur është ai popull
Që ka poetë të tillë

Vetëm vend ndërrove
Të jetosh i pavdekshëm

Lamtumirë miku im Ali
Jeta e njeriut qenka një shtegtim i pambarim

Varshavë,
22 korrik 2012

15 FAMILJE MYSLIMANE NDERTOJNE KISHEN

January 16, 2014 by dgreca

Diku -diku në trojet shqiptare toleranca fetare duket se vërtetë është një virtyt. Rasti më i fundit është ndërtimi i një kishe me kontributin e 15 familjeve myslimane.

Si rrallë herë, në fshatin Derven të rrethit të Krujës banorët e fesë myslimane kanë kontribuar financiarisht, apo me punë vullnetare ndërtimin e kishës së Shënkollit, e cila sipas tyre po ringrihet për herë të tretë, pas luftrave apo vendimeve për asgjësimin e objekteve fetare në periudhën komuniste.

Banorët që kanë ndihmuar në ngritjen e kësaj kishe shprehen se ky kontribut ka ardhur pasi në këtë fshat nuk ka ezkistuar asnjëherë dallimi fetar mes myslimanëve dhe katolikëve.

Edhe përfaqësues të kishës katolikë e kanë vlerësuar këtë gjest human në ceremoninë e përurimit të kishës.

“Pa dallim feje, Myslimanë dhe të Krishterë, janë bashkuar vullnetarisht me ne për të ndërtuar Kishën për të cilën u jemi shumë mirënjohës. Ky solidaritet vëllazëror, human e fetar është i veçantë për të gjithë ne dhe Shqipërinë, sepse në të gjithë botën, vetëm Shqipëria ka një fe të përbashkët, Myslimanë dhe të Krishterë”, tha meshtari i Kishës së fshatit Derven, Pashk Cypi.

“U habita kur pashë aq shumë njerëz. Unë mendoja se do jenë 20 veta. Gëzohem gjithashtu që shoh aq shumë fëmijë, sepse Shën Kolli është shenjtori i veçantë i fëmijëv”, u shpreh zv/Ipeshkvi i Tiranës dhe Durrësit George Frendo.

Për ndërtimin e kishës së Shënkollit kanë kontribuar banorët e 5 fshtatrave, kryesisht të besimit musliman.( Marrë nga gazeta e Kosovës, Express)