Nga Prof. Sami REPISHTI/*
Dielli-Arkiv- Botoi DIELLI(New York) v.11,nr.73, ff.1,2 – Prill,1982). Ribotohet me rastin e 35 vjetorit te demonstratave studenteske ne Kosove/
Fqiu i im i vjeter:
Nji vjet ma pare, kur dimni paloste krahet e bardhe e toka e jone shkrihej per lulezim e fllade pranverore, ti erdhe ne Kosove. Te pashe qe kalove i harlisun neper rruget e sheshet kosovare, i veshun me rrobe ushtarake, i mberthyem ne arme, i mbrojtun me qerre te armatosuna, i percjellun me fluturake qe gumezhijshin ne qiellin lane shkret nga zogjet e frikesuem. Nuk u besova syve te mi!
Po ate dite, ne tryezen e menses se studenteve, supa e zeze qe ushqente ishte ftohe nga pritja e gjate ne rreshtat e pa fund te te rinjeve qe gjallnojshin me ate supe kazani. U deshprova, e ndjenja e vorfnise qe me mundonte per shume vjet me rradhe, brumosi vendimin tim me protestue, me demonstrue haptas e pa frike, me trumbetue te verteten time me fuqi, per ty e per boten mbar.
Ti nuk e ndigjove zanin tim, por bota mbar deshmoi krizmen e armes tande vrastare qe shkrepi, e vazhdoi pa nderpremje, por jo ma e fuqishme se zani i im e i mijera shokeve te mi. Pashe rreth e rrotull meje gjakun e kuq qe rrodhi nga trupat e te rinjeve te vrame, fetyrat e zbeme te viktimave, friken e madhe te voglusheve qe na ishin ngjite per trup, e ndigjova te perzieme me shamjet tueja, britmat e mases ne panik, e vajin e te vegjelve qe nuk kuptojshin, ashtu si edhe te gjithe ne, pse vellau dhe motra ma e madhe po vriteshin ne sheshet kryesore te qyteteve tona te lindjes.
Tri dite me rradhe vazhdoi perleshja e uniformes serbe me kesulat e bardha shqiptare! Ato dite, -per mue, per te mijte, per te gjithe ata qe nuk veshen rroben ushtarake si ti-, nji bote e rreme u rrokullis, u permbys njihere e perhere, e ne zbraztine e mbetun u gjet turma e kercenueme dhe e keqtrajtueme.
Zjarri i armes vrastare ne doren tande, me vdekjen qe keputi jetet e shokeve ne lule te rinise, vulosi rrugen e se ardhmes per te kercenuemet: ne rreshtat e gjate te te shtypunve ne marshim per buke, e paqe edhe liri!
*****
Sot, nji vjet ma vone, fetyra yte tregon shprehjen e kenaqesise qe ndrite tek fitimtari. Ngadhenjyes! Ne ate fetyre pasqyrohet e tashmja qe ti e shikon si vazhdim i panderpreme i se kaluemes sate te lavdishme. Qe nga ditet kur te paret tuej zbriten nga Uralet e u vendosen ne kete gadishull tragjik te Ballkanit, tue u ba keshtu fqinji i im shekullor, fiset e shperndame sllave qe formuen ma vone kombin tand serb kane njohe nji histori plot vuejtje e plot lavdi, kane kalite vjet mbas vjeti nji karakter qe u dallue per kambengulje e guxim, kane ndertue mbretni e perandori, e me te gjitha veshtiresite qe u dha koha e vendi ku jetuen kane arrijte sot, ne shekullin tone, te sigurojne per ty dhe per ata te te kombit tand nji shtet te pavarun qe permbledh ne gjiun e vet te gjithe bijat e bijte e fisit serb, dhe mundeson zhvillimin perhere ma te plote te identitetit tyne serb. Ne kete bashkesi politike e shoqenore, serbin nuk e shtyp ma i hueji, as nuk pengohet ai me kendue lavdite e se kaluemes, e me festue ditet e medha te kombit serb. Ne kete shtet serb, ku herojt e kombit serb ngrihen ne piedestalet e pavdekshmenise, rinia serbe ashte e lire me adhurue simbolet e krenarise serbe, ndersa mesuesi i tyne, ne shkollen ku edukohen, ushqen me frymen e dashunise per vend e respekt per traditeen serbe trembedhete here shekullore….
Per serbin, po! Por jo per shqiptarin!
I huej ai ne vendin e vet, ende sot i mohohet atij kombesia, I fyhen atij herojt, i nençmohet historia, e te rinjte e te rejat shqiptare mbahen sot te lidhun ne vargoj. Prandej, shprehja yte ngadhenjyese tregon dukshem edhe gjurmet e randa te shtypesit. Ne hovin e pa permbajtun te rritjes sate, kamba yte ka shkele toket qe nuk jane tuejat, ka shkele token time. Vendi qe ti sundon sot, si fitimtar, nuk ashte ai i vellazenve tuej; ai ashte vendi i im e i vellazenve te mij. Shteti qe ti zgjanove mbylli mbrenda kufijve trojet e mia stergjyshore, trevat ilire e dardane ku ata kishin banue, para ardhjes tande ne Ballkan., kohet epike te mbretnive te tyne te lavdishme, dhe tragjedite e shkaterrimeve barbare qe sollen invazionet e njimbasnjishme te gadishullit. Ne ato troje ishte formue tashma identiteti i popullit tim ma i vjetri ne Ballkan.
Megjithate, para rrezikut te perbashket qe kercenoi Ballkanin dhe Europen, na gjetem vullnetin e duhun per bashkim e perpjekje te perbashket, ma shume se nji here. Gjate atyne koheve, ti krijove legjenden e Kosovopoljes ku humbja u shndrrue ne fitoren ma te madhe shpirtenore te popullit serb, ndersa ne toket shqiptare epopeja qe filloi prane Nishit e kulmoi ne Kruje, frymezoi per ma shume se pese shekuj çdo fjale e veper te vellazenve te mi. Te dy te shtypun, na u afruem si dy fqinj te frikesuem nga pesha e rande e kercenimit te huej e njohja e vuejtjes se perbashket, ruejtem ne zemrat tona kujtimin e lavdive te kalueme, e ushqyem me kujdes per vete e per te tjeret shpresen e nji dite te lire e fatlume…!
Ma vone, gjaku e gjuha sllave qe te bajne vella me kombe tjera te shumte e te medhaj sollen ftohjen tone, largimin, ndamjen e ballafaqimin. Tragjedia ime rifilloi me fitoren tande te pare. Ushtrite e hueja e tueja se bashku dogjen e plaçkiten toket tona, e katundet ku shqiptari vendas nuk pati kohe me u largue me kohe u mbushen me viktima, burra, gra e femije. Nji vale e eger urrejtje u versul mbi kombin tim qe ne Prizrenin e lashte u perpoq t’i tregonte botes mbar, e sidomos ty, o fqiu i im i vjeter, se rruga e paqes ne Ballkan e liria e perbashket kalojshin vetem permes trojeve te lira te te gjithe kombeve ballkanike, tue perfshi edhe kombin shqiptar.
****
Per fat te keq, ti as ndigjove thirrjen time, as kuptove dhimbjen time!
Une lexoj kudo sot tregimet mbi aktet e shemtueme te ushtrive serbe ne token shqiptare, mbi perpjekjet e qeverive serbe kunder lirise se shqiptareve, mbi urrejtjen patologjike te klases sunduese serbe kunder fqiut shqiptar, e pyes veten: perse? Ne arkivat e pasuna zyrtare e ne kanget e thjeshta popullore, une lexoj e ndigjoj vetem per krimet tueja kunder meje e vellazenve te mi, e kambenguljen tande me me pengue lirine e jeten ne paqe ne toket qe banoj per tridhjete shekuj te gjate me rradhe. Kundrejt kujtimeve te ketilla, zanet fisnike serbe qe denuen krimin e kriminelet qeveritare mbeten per mue te vetmet burime ngushellimi.
Sot, te shkruej o fqiu i im i vjeter, sepse kam nevoje te ndigjoj zanin e nji serbi fisnik qe denon krimet e sotme serbe kunder meje. Kam nevoje per nji za qe te ringjalle ne zemren time shpresen se fisnikeria e kombit tand, cilesia qe mveshe me dinjitet karakterin e kombit tand, nuk ashte shue fare e mbetet veçse nji kujtim i se kaluemes, shpresen se nana serbe linde perseri bij e bija te afte per ate fisnikeri.
Ne qofte se fjala “njerezim”(covecanstvo) ka nji kuptim per ty, ajo keshillon te ushqesh nji cilesi thellesisht njerezore, nji ndjenje e prirjes kah dashunia e respekti per cdo qenie njerezore, tue perfshi edhe Shqiptaret.
Ne qofte se fjala “dinjitet”(dostojanstvo) ka nji kuptim per ty, ajo keshillon te ushqesh nji cilesi qe nalteson karakterin tand si qenie njerezore, keshillon nji perpjeke fisnike kah ngritja e vleres sate si individ, e siguron admirimin e besimin e te tjereve, tue perfshi edhe ate te Shqiptareve.
E ne qofte se fjala “komb” (narod) ruen ende tingullin magjik qe mobilizoi serbet per shekuj me rradhe, ajo fjale keshillon gjithashtu te shikosh tek kombi nji bashkesi njerezish qe jeton me ndjenjen e vellaznimit ne gjak e gjuhe te perbashket, qe banon ne trojet e veta me doke e zakone te veta, e qe bashke me interesat e se tashmes shpreson per nji te ardhme te perbashket e perhere ma te mire- nji anderr shekullore qe perkdhelin edhe Shqiptaret.
Shqiptaret, o fqiu i im i vjeter, jane nji komb, jane qenie njerezoe me dinjitet, jane pjese e pandame e njerezimit mbar. Ky ashte mesazhi qe dergojne rreth e rrotull botes dy miljone shqiptaret qe banojne sot ne Jugosllavi: i thjeshte, logjik, historik!
Karakteri historik i mesazhit u forcue perseri me gjak nga shqiptaret e Kosoves se martirizueme ne pranveren e vjetit qe kaloi, ndersa ne burgjet e erreta te Serbise ai po kalitet gjithenji e ma shume me vuejtjet e qindera, ndoshta mijera, shqiptaresh te mbyllun e te torturuem vjete te gjata me rradhe. Ata qe rane ne altarin e atdheut shqiptar, ata qe u mbyllen e qe po mbyllen çdo dite mbrenda mureve te frikeshme te keshtjellave te vjetra serbe jane sot ndergjegja vete e nji kombi te tane. Ata jane çfaqja ma e nalte, shprehja ma koshiente e nji natyre njerezore, e dinjitetit personal, dhe e kryenaltesise kombetare shqiptare. Ata, o fqiu i im i vjeter, nuk jane “meturinat e se kaluemes””elemente te degjeneruem””fundrrinat e historise” siç i trumbeton sot shtypi i shitun i kalemxhinjve qe shperblehen per çdo shamje, “udheheqsit” qe nuk udheheqin veçse veten e tyne ne rrugen e servilizmit ndaj sistemit- “
klasa e re” e te privilegjuemve, pergjegjse e vrasjeve, e burgimeve dhe internimeve, pergjegjse para viktimave, nanave qe nuk pushojne se vajtuemi, te vejava qe u ashte nexi jeta, te jetimeve qe rriten pa prind…!
Qe nga fushat dhe qytetet kosovare te reduktueme ne krematore nga ushtrite serbo-malazeze deri ne masakrat e rinise kosovare te pranveres se kalueme; qe nga mohimi i gjuhes shqipe e i librave shqip per femijte shqiptare sot ne bankat e shkollave shqipe ne Jugosllavi; qe nga ditet e “sharraxhinjeve te Beogradit” deri tek njiqindmije te papunesuemet shqiptare qe nuk kane sot buken e perditeshme; qe nga “shiftari” i perbuzun e i perçmuem i se kaluemes deri tek ”bastardhet e Kosoves” siç quhen sot ata dhe ato qe po fitojne admirimin e perkrahjen e botes se qytetnueme, kalon e veshtire dhe e mundimshme rruga e Golgotes shqiptare ne Jugosllavi, kryesisht per arsye te arrogances serbe qe, ashtu si klaset e privilegjueme ne shoqenite e padrejta, refuzon me njohe lirine dhe te drejtat e shqiptareve, popullit ma te vjeter ne Ballkan.
Liria ashte shperblimi i guximtarit!
Shqiptaret po i tregojne sot botes mbar se kane kuptue ma se mire mesimet qe u dha historia e se kaluemes jo shume te larget. Shqiptaret ne Jugosllavi sot po rrezikojne jetet e tyne ne vijen e pare te zjarrit qe te fitojne lirite e mohueme, lirite qe ju serbet konsideroni si privilegje ekskluzive te kombit tuej. Shqiptaret ne Jugosllavi po tregojne me bindje dhe guxim se ju nuk do te jeni kurre me te vertete te lire, o fqiu i im i vjeter, ne qofte se nji pjese e bashkevendasve te juej nuk gezon te njejten liri – edhe pse nuk jane sllave si ju!
Atje ne Bella Crkven serbe, pushka trime e Ivica Jovanoviqit kumtoi nji mesazh per te gjithe popujt e shtypun te Ballkanit te okupuem: vullneti i nji kombi te vogel me jetue i lire dhe i pavarun nuk mund te thyhet kurre nga nji tjeter komb shtypes dhe i huej, sado i madh e i fuqishem te jete ai. Si ashte e mundun, o fqiu i im i vjeter serb, si ashte e mundun, qe sot, kater dekada ma vone, ti nuk pranon mesimin e madh qe te dha njeni nga bijte tuej ma te mire, kur fjala ashte per lirine e pavaresine e shqiptarit?
Oh! Sa do te deshirojshe une me pa diten kur dy kombet tona, zote ne trojet e veta, te jetojne prane njeni tjetrit, e ne miqesi per shekuj te gjate me rradhe.
Sami Repishti, Ph.D.
11 mars 1982 i kombesise shqiptare
——————————————————————————————-
(Shenim: Botue ne DIELLI(New York) v.11,nr.73, ff.1,2 – Prill,1982)