Dossier/
Hasan Reci, intelektuali antikonformist i dënuar tre herë më vdekje në një cerek shekulli/
Ja si u asgjesuan pionierët e së majtës anglo-amerikane mbas vitit 1939 në Shqipëri/
Pjesa e dytë dhe e fundit/
Nga Shefqet Kërcelli/
Dënimi i dytë me vdekje i Hasanit
Kur Hasan Reci u kthye në Tiranë, “Grupi Komunist i Tiranës”, pothuajse ishte shpërbërë. Kështu Xhevdet Doda dhe Isuf Kambo kishin kaluar me “Grupin e të Rinjve”, disa të tjerë me “grupin e Shkodrës”, kurse shumica midis tyre Demir Godelli, Anastas Plasari dhe Uan Filipi kishin kaluar me “Grupin e Zjarrit”, me të cilin ishte bashkuar dhe Selim Shpuza. Mbas kthimit nga Jugosllavia, Hasan Reci dhe Mustafa Gjinishi bënë përpjekje për të riorganizuar grupin e tyre, por tashmë ishte vonë. Grupet e tjera, sidomos ai i Korcës, mbajtën ndaj tyre një qëndrim të ftohtë. Shkak kryesor i kësaj ftohje ishte teza e H.Recit dhe M.Gjinishit se, lufta e shqiptarëve për clirim nga zgjedha fashiste duhej të zhvillohej në aleancë me fuqitë perëndimore, në radhë të parë me Britaninë e madhe, në atë kohë e angazhuar në luftë me Gjermaninë hitleriane, kurse BS ende nuk kishte hyrë në luftë. Këtë tezë komunistët bolshevikë shqiptarë e lidhnin me takimet që M.Gjinishi kishte bërë me majorin britanik O.Hill, një nga organizatorët e xhandarmërisë shqiptare, i cili dyshohej se nga kryeqyteti jugosllav drejtonte qendrën e agjenturës britanike në Shqipëri. Për “bolshevikët” shqiptarë, emir i H.Recit ishte i lidhur ngushtë me atë të M.Gjinishit, aq sa meritat ose mëkatet e njërit i atriboheshin dhe tjetrit. Të nderuar lexues, hija si agjentë anglo-amerikanë i ndoqi të dy këta militantë revolucionarë deri në fund të jetës së tyre, traditë që vazhdon ende për vijuesit e botkuptimit të tyre mbi demokracinë dhe shtetin ligjor. Por, le të ecim me historinë e personazhit tonë. Pasi filloi lufta gjermano-sovjetike, në qershor 1941, H. Reci dhe M.Gjinishi e zgjeruan tezën e tyre, duke shpallur se shqiptarët duhej ta lidhnin luftën e tyre clirimtare të barasvleshme si me lindjen, BS ashtu dhe me perëndimin, Britani e Madhe, SHBA-të. Por, kjo tezë nuk u pëlqye nga krerët e grupeve komuniste që morrën përsipër barrën e formimit të PKSH. Sipas tyre PKSh-ja duhej të pranonte publikisht se rreshtohej në koalicionin anglo-sovjeto-amerikan. Kjo ishte arësyeja përse H.Reci dhe M.Gjinishi nuk u thirrën të mernin pjesë në mbledhjen themeluese të PKSH, në fillim të nëntorit 1941, megjithë veprimtarinë e tyre të pasur revolucionare.Gjithsesi, nga sedra dhe bindjet e tij, pa e shprehur pakënaqësinë dhe kundërshtimin ndaj PKSH, Hasani vazhdoi veprimtarinë e tij patriotike në përputhje me direktivat që kishte lëshuar PKSh. Kështu krahas agjitacionit politik antifashist, ai krijoi pa dijeninë e PKSh –së, një njësit guerril për të kryer aksione kundër pushtuesve fashistë. Një ditë ai mori guximin për të kryer një nga aksionet e para: ti vinte zjarrin depozitave të karburantit që kishte grumbulluar ushtria fashiste në fushën e aviacionit, në afërsi të Kasharit. Ishte nga aksionet e para kundër fashistëve. Por plani për realizimin e këtij aksioni, dukej i pastudjuar mirë. Në mars 1942, kur H.Reci së bashku me Hamit Shijakun {Librashitës}, një komunist tiranas , ju afruan fushë së aviacionit për të kryer aksionin, u arrestuan nga rojet ushtarake italiane duke u kapur me armë në brez. Arrestimi i tyre ndodhi në rrethana politike tepër interesante. Mbas themelimit të PKSh-së, qeveria kolaboracioniste e Shefqet Vërlacit ishte zvëndësuar, më 2 dhjetor 1941, me qeverinë kolaboracioniste të Mustafa Krujës, i cili konsiderohej si dorë e fortë e pushtetit fashist në Shqipëri. Në qeverinë e M.Krujës bëntë pjesë si Ministër i Drejtësisë Hasan Dosti. Zoti Dosti njihej në opinion si jurist patriot me pikpamje demokratike, ndaj ngjalli habi në postin e bashkëpunëtorit të M.Krujës. E habitshme ishte dhe mbështetja e zotit Dosti për dekretin e propozuar nga Kryeministri M.Kruja, njëkohësisht dhe Ministër i Brendshëm, dekret i miratuar nga mëkëmbsi Jakomoni, më 6 prill 1942, me këtë përmbajtje: “Mbi propozimin e Ministrit Sekretar Shteti për punët e Brendshme, dekretojmë : Neni1.Cilido që, pa pasur leje, gjendet me armë zjarri ose me mjete plasëse jashtë banesës në qytete me 4000 banorë e sipër, dënohet me burgim të rëndë prej 5 deri në 20 vjet burgim dhe nqs ka rrethana rënduese mund të zbatohet kundër tij dhe dënimi me vdekje, {Fletore Zyrtare, nr.38. Tiranë, 7 prill 1942}. Bazuar në këtë nen, gjykata fashiste dënoi H.Recin dhe H.Shijakun me vdekje, vetëm se u kapën me armë pa leje. H.Dosti u step kur pa se H.Reci, shoku i tij i lëvizjes antizogiste, u dënua me vdekje në bazë të nenit që ai kishte mbështetur. Si Ministër i Drejtësisë, ai refuzoi ta nënshkruante vendimin e gjykatës për të dy të dënuarit me vdekje. Hezitimi i tij shkaktoi një debat të ashpër midis kryeministrit M.Kruja dhe ministrit të Drejtësisë H.Dosti. Kruja e zuri ngushtë Dostin, duke i treguar se gjykata po zbatonte një vendim të mëbështetur nga vetë Dosti. Përfundimisht, H.Dosti, në shenjë proteste, paraqiti dorëheqjen. Ndërsa Kruja e mbylli cështjen duke i kërkuar Jakomonit të nënshkruante dënimin me vdekje vetëm për H.Shijakun, kurse dënimin e H.Recit ta kthente në burgim të përjetshëm. Pak ditë pas nënshkrimit të këtij dekreti, H.Shijakun e varën në litar, gjë që i shkaktoi H.Recit një dhimbje, të cilën nuk e harroi derisa vdiq. Nënvizojmë se gjatë kohës që në qeverinë kuislinge zhvillohej debate për dënimin me vdekje të H.Recit, në Tiranë u mblodh fshehtas Konsulta e I-rë e Aktivit të PKSh-së, {6-8 prill 1942}. Enver Hoxha, i cili ndërkohë mori në dorë drejtimin e PKSH, jo vetëm nuk e kundërshtoi dënimin e padrejtë të H.Recit, por e sulmoi ashpër atë bashkë me M.Gjinishin. Ai u rekomandoi anëtarëve të aktivit që ti mbanin sytë hapur si ndaj H.Recit ashtu dhe ndaj M.Gjinishit dhe të vëzhgonin cdo hap të veprimtarisë së tyre. Me këtë hap, PKSH shkeli programin e saj të miratuar që në rezolutën themeluese, ku thuhes se partia duhej të afronte dhe bashkëpunonte me të gjitha rrymat antifashiste, pamvarësisht nëse e quanin veten komunistë ose nacionalistë. Përkundrazi në Konsultën e I-rë të PKSH, Hasan Reci dhe M.Gjinishi u shpallën armiq të PKSH. Fill mbas dënimit nga Gjykata fashiste, Hasani u dërgua duarlidhur në burgun famëkeq të Barit. Mbas disa ditësh, qëndrimi e dërguan në ishullin Ventotene, larg Napolit, ku vuanin dënimin krerët kryesorë të lëvizjes socialiste e demokrate italiane. Në burgun e Ventotenes, H.Reci qëndroi më shumë se një vit, deri sa armata e 8-të e Forcave Aleate të Mesdheut zbarkoi në Napoli dhe cliroi midis të tjerave dhe ishullin Ventotene. Pasi u lirua, H.Reci së bashku me shumë shqiptarë të tjerë që ndodheshin të burgosur ose të internuar në Italinë e Jugut, u dërguan në kampin e ngritur posacërisht për ta, në pritje të kushteve të favorëshme për riatdhesimin e tyre në Shqipëri. Në kampin e Barit, oficerët anglo-amerikanë të armatës së 8-të, pasi morën vesh se H.Reci e fliste rrjedhshëm anglishten, e morën në zyrat e tyre, me qëllim që ta kishin si përkthyes në kontaktet e tyre me Ushtrinë NACL. H.Reci u kthye në Shqipëri me një ND-se së bashku me oficerët anglo-amerikanë, të cilët vinin në Shqipëri me detyrë pranë Shtabit të Përgjithshëm të UNACL. Në këtë mision Hasani ishte angazhuar si përkthyes. {Kështu Hasani bëhet një nga bashkëpunëtorët e parë të luftës antifashiste me aleatët anglo-amerikanë}. Edhe pse përkthyes ai shkaktoi habinë e E.Hoxhës, kur u takua me të në Odrican, Përmet. Ky takim ishte një fatkeqësi tjetër e H.Recit, i cili në vend të ngrohtësisë që shpresonte të gjente në zonat e lira, u ballafaqua me fytyrën e vrenjtur të E.Hoxhës.
Dënimi i tretë me vdekje
Pasi u ritadhesua, H.Reci e la detyrën e përkthyesit në misionin ushtarak anglo-amerikan. Ai u rreshtua në radhët e ushtrisë NACL, por gjithmonë i ndjekur e vëzhguar nga partia e tij. Me këtë qëndrim të ftohtë të PKSH dhe Shtabit të Përgjithshëm të Ushtrisë NACL, e gjeti Hasan Recin, clirimi i plotë i Shqipërisë. Pas clirimit qeveria “demokratike” e E.Hoxhës i dha atij një detyrë modeste e pa peshë në strukturat administrative të shtetit të ri shqiptar. Ai u emërua Drejtor i konvikteve në Ministrinë e Arësimit, në një kohë kur në Shqipëri nuk funksiononte asnjë konvikt. Atij ju tha të organizonte konviktet e shkollave, pa pasur asnjë lloj fondi për ndërtimin e tyre. Por, ajo që preku dhe indinjoi më shumë intelektualin majtist, ishte rruga që ndërmori PKSH për të ndërtuar Shqipërinë e re.Vizioni i tij për ndërtimin e Shqipërisë ishtë ai perëndimor, konkretisht anglo-amerikan, me të cilin ai ishte njohur që në shkollën “Harry Fultz”, dhe jo modeli sovjetik që po zbatohej në Shqipëri. Dukë lënë mënjanë detyrën që do kryente Hasani këto vite, shqetësimet politike të personazhit tonë në vitet e para të clirimit, ishin katër. Sipas tij, Shqipëria, së pari duhej të hapte dritaret e kulturës jo vetëm nga Lindja, por dhe nga Perëndimi, pikërisht ashtu sic e kishte parashikuar Komiteti i Clirimit Nacional, Gjenevë.{Cuditërisht anëtarët e këtij komiteti të majtë u eleminuan të gjithë në vite, ndërsa ata të Kominternit, mbijetuan?!}. Së dyti, Shqipëria duhej të shpallte liritë demokratike dhe të lejonte veprimtarinë e disa partive, përfshirë dhe ato opozitare. Së treti, Shqipëria duhej të fillonte nga reformat ekonomike, që ti siguronin asaj jo përqëndrimin e ekonomisë në duart e shtetit, por veprimtarinë e lirë të ndërmarrjeve private. Në fund, Hasanit, si intelektual patriot, nuk i pëlqeu gjunjëzimi i skajshëm i qeverisë së re “demokratike” ndaj Republikës Federative të Jugosllavisë, e cila po cënonte sovranitetin dhe aspiratat e Shqipërisë, sic thonte ai. Mbështetur në idealet e tij, H.Reci ra shpejt në kontakt me personalitetet që kishin marrë pjesë në Luftën NACL, por që nuk ishin dogmatikë, në mënyrë të vecantë me ata që dikur ishin Konaristë, Komiteti Nacional Revolucionar, ose clirimtaristët, të cilët dëshëronin një Shqipëri demokratike e të pavarur. Natyrisht, në kohën kur dara e diktaturës komuniste vinte duke u shtrënguar nga dita në ditë, H.Reci ra shpejt në kurthin e Sigurimit të Shtetit. Ai u arrestua më 1947, së bashku me një grup jo të vogël patriotësh demokratë. Ndër ta mund të përmendim Kostandin Boshnjakun, Riza Danin dhe figura të tjera të shquara të ideve demokratike shqiptare. Më 23 dhjetor 1947, prokurori Nevzat Haznedari, kërkoi nga trupi gjykues dënimin me vdekje të më tepër se dhjetë të pandehurve, midis tyre dhe atë të Hasan Recit. Ibrahim Hasnaj, i cili merte pjesë si i pandehur në këtë process gjyqësor dhe u dënua me 20 vjet burg, ka shkruar për qëndrimin që mbajti H.Reci para trupit gjykues, kur u pyet për të thënë fjalën e fundit: “Pas Riza Danit u cua Hasan Reci, i cili me trimërinë që e ka karakterizuar gjithmonë, i drejtoi një pyetje kryetarit të gjyqit, {Niko Cetës}: “Unë jam dënuar me vdekje në rregjimin e Zogut si antizogist, në okupacionin fashist Italian si antifashist, e prapë sot në rregjimin e Partisë po dënohem si armik i partisë. Unë ju bëj një pyetje: Cfarë jam unë atëherë?!
Kryetari {Niko Ceta}, ju përgjigj ashpër:- “Cfarë je ti?! Ti je një dallaveraxhi politikan, armik i popullit dhe i Partisë! Ulu aty! Po atë mbrëmje, afër mesnatës trupi gjykues dënoi me vdekje H.Recin dhe demokratë të tjerë si, Kostandin Boshnjaku, Riza Dani, Uan Filipi, Faik Shehu, Islam Radovicka, Syrja Selfo, Ilmi Hysi, Mestan Ujaniku, etj. Me ndërhyrjen e ambasadorit sovjetik në Tiranë, D.Cuvakin, vetëm dënimi i Kostandin Boshnjakut, u kthye në burgim të përjetshëm. Pas vendimit të dënimit me vdekje, Hasan Reci u mbajt gati dhe një muaj në burg. Ato ditë pranë tij, në qelitë e burgut ndodhej i burgosur dhe shoku i tij i vjetër, Petro Marko, bashkë me të cilin kishin vuajtur internimin në Itali. Për momentet e fundit të jetës së Hasanit, shkrimëtari bregdetas Petro Marko, shkroi:-“Hasan Reci u dënua me vdekje për të tretën herë. Por kësaj radhe e treta e vërteta thanë, kur të marrin për të të ekzekutuar, nuk i shpëton dot vdekjes”. I tërë aktiviteti i tij patriotik e revolucionar bashkë me ëndrrën e popullit për një Shqipëri demokratike e clirim kombëtar, të lidhur e mbështetur në aleatët, jo vetëm ata lindorë, por dhe me aleatët anglo-amerikanë, u quajt një tradhëti e lartë. Në katin e parë të burgut të ri, karshi birucës sime ishte në izolim edhe Hasani, shkruan zoti Marko. Para ekzekutimit, shkëmbyem dy fjalë: “po dole i gjallë këtej, amanet vajzën, është 7 muajshe”. Hasan Reci u ekzekutua më 22 janar 1948. Ashtu si për shumicën e të ekzekutuarve, vendi ku u varros u mbajt i fshehur. Tashmë pas këtij jetëshkrimi të aktivitetit të Hasan Recit, mund ti përgjigjemi shkurt pyetjes së fillimit: po, kush ishte Hasan Reci? Në dëshminë {1}216 të Rregjistrit të Gjendjes Gjyqësore, lëshuar nga Ministria e Drejtësisë së Republikës së Shqipërisë më 22 korrik 1993, thuhet:
“Për të quajturin Hasan Reci, biri i Selim dhe i Rukije, lindur më 1904 në Tiranë; me vendim të Gjykatës së Lartë Ushtarake nr.25 dt.22 janar 1948, me akuzën: ka zhvilluar aktivitet dhe ka vepruar kundër popullit dhe shtetit në bazë të neneve 2 e 3, nr.2-7-8-9-10-12-13-14, të ligjit: “Mbi fajet penale kundër popullit dhe shtetit dhe nenit 4-të të po kësaj ligje, dhe e dënoi me vdekje me humbjen e të drejtave civile e politike baraz me kohën e ndëshkimit dhe konsfiskimin e pasurisë së luajtshme dhe të paluajtshme”. Pra, intelektuali patriot, Hasan Reci u dënua me vdekje si “armik i popullit dhe i shtetit”, pa cilësuar se cilat ishin këto faje kaq të rënda që justifikuan dënimin e tij kapital. Nga sa u parashtrua mund të thuhet me bindje të plotë se H.Reci, ishte një patriot i përkushtuar ndaj atdheut, një demokrat revolucionar me prirje majtiste, një adhurues i përparimit Lindor dhe Perëndimor. Ai ishte, sic e ka përcaktuar Petro Marko, “luftëtar i radhëve të para, midis plejadës së shquar së antifashistëve”. Mbi të gjitha shkaqet e dënimit, kryesore ishte se, Hasan Reci ishte një socialdemokrat i shkollës perëndimore, pra, një kundërshtar i vendosur i Diktaturës së Proletariatit. Këtë fakt e ka evidentuar më së miri një nga historianët më të mirë të shqipëtarëve, Prof.Dr.Kristo Frashëri, i cili i ka kushtuar intelektualit patriot majtist Hasan Reci, një monografi të tërë. E pra, nuk ka vlerësim më të madh, kur studjuesi ynë i madh i historisë i është përkushtuar këtij heroi. Por, ajo që më shqetësoi gjatë gjithë kësaj historie është nënvletësimi dhe mënjanimi i këtij personazhi demokrat, me pikpamje të qarta majtiste-perëndimore dhe qytetari të hershëm tiranas nga institucionet tona. Si ka mundësi që qyteti i stërmadh i Tiranës, djepi ku u lindi, u rrit dhe zhvilloi veprimtarinë Hasan Reci, ky bir tiranas, nuk ka një emër rruge, thjesht të asaj rrugice afër shtëpisë së tij?! O ju këshilltarë të djathtë e të majtë të Bashkisë Tiranë, bashkë me drejtuesit tuaj, nqs nuk jeni njohur me ketë person, kini mirësinë të lexoni këto rreshta. Ndjesitë e mija pozitive për këtë hero, u shtuan nga dita në ditë duke u njohur me fakte, dokumente, dëshmi e tregime të bashkëkohësve të këtij heroi që jeton në cdo familje tiranase, por cuditërisht jo në mëndjet e ofiqarëve tanë. Madje gjatë gjithë kohës kur shkruaja më shoqëruan një duzinë pyetjesh, të cilat po ja parashtroj dhe lexuesit:
-Pse s’ngritën kokë kuadro dhe intelektualë të Shqipërisë së Mesme e më gjerë, ku ndikimi i shkollave Amerikane dhe angleze ishte më i fuqishëm?
-Pse për mëse një shekull, Shqipërisë së Mesme, më shumë se kudo ju eleminuan trimat me bindje majtas-djathtas?
-A e dinë lexuesit se baza e Cetës së Pezës ishin nxënësit e shkollës amerikane të Kavajës.{do e sjellim në shkrimet e mëvonëshme}.
-Gjatë luftës antifashiste, anglo-amerikanët donin aksione konkrete, jo llafe, këtë bëri dhe Hasan Reci me shokë.
-Sa institucione, rrugë, etj. mbajnë emra të kuadrove, intelektualëve e trimave të kësaj treve në Tiranë, Durrës, Kavajë, Elbasan?
-A i kanë evidentuar mirë studjuesit dhe historianët tanë këto, dhe t’ja japin të shkruara bashkive dhe institucionit të presidentit, apo vazhdojnë të ndjekin damarët bizant-post bizant dhe individë që ju interesojnë.
-Si shpjegohet që këta të rinj si Hasan Reci me shokë, që në emër të idealeve atdhetare, komuniste perëndimore sakrifikuan jetën, rininë, shoqërinë, miqësinë, të qënurit tiranas, etj, s’kanë një gur vari e një emër rruge në Tiranë e gjetkë, ndërkohë që janë vënë me qindra emra anonimë me tepri.
-Deri tani opinioni shqiptar ka njohur si viktima të komunizmit më tepër të djathtë e antikomunistë, por ka dhe të majtë që për shkak të debateve të brendshme në PKSH, ideve dhe qëndrimit properëndimor u goditën që në vitet e para pas clirimit. Këta persona të papërsëritshëm, këto mendje të hapura të kombit tonë, duhet të zenë vendin që i takon në historinë e popullit shqiptar, madje tani që po hapen dosjet është mundësi e mirë që populli ynë të njihet me veprën e tyre përmes dokumentacionit që ekziston në arkivat tona.
-theksojmë se këta patriotë e intelektualë të shquar shqiptarë nuk ishin agjentë të anglo-amerikanëvë sepse dinin anglisht dhe kishin kulturë të gjerë, por ata forcuan themelet e miqësisë shekullore Shqiptaro-Anglo-Amerikane.
-Ne si shqiptarë kudo që jemi i gëzohemi faktit që diplomatë, ushtarakë, personalitete, studentë, qytetarë amerikanë dhe anglezë mbrojnë cështjen shqiptare që nga OKB e në cdo cep të globit, investim i pamatë, na vjen mirë për këto, por harrojmë se rrënjët e kësaj mbështetje janë miqësia dhe lobimi që kanë krijuar këta shqiptarë të thjeshtë në vite, atje në terren, në sajë të integritetit e erudicionit të tij tyre të pashoq. Dhe kush është shpërblimi, diskriminim politik-ekonomik-social, burg ose një plumb mbas koke.
-Është për të ardhur keq të dashur lexues, që ai mentalitet e sjellje brutale e zbatuar ndaj këtyre intelektualëve të cmuar para 70 viteve, vazhdon dhe sot. Të jesh i aftë, i zoti në fushën tënde, ta duash vendin tënd me shpirt, të kesh afeksion për demokracinë anglo-amerikane, ende sot je i diskriminuar. Edhe po të qasën në administratë do të japin një rrogë qesharake, {200-300% $ në muaj se, pagat e majme i marrin halldupët që i ke më shumicë gjithandej}, cfarë do që të bësh në sektorin dhe për vendin tënd; ndërsa për të tjerat ruhu, ruhu se, të japin nonjë helm, ty ose fëmijëve të tu. E pra, kjo është Katovica shqiptare, e realizuar 300% , nga strategët rrotull nesh dhe sahanlëpirësit e tyre në Shqipëri, Kosovë, Maqedoni, Mal të Zi, e gjetkë.
Porosia e nipërve Reci në New York
Si korespondent i gazetës më të vjetër shqiptaro-amerikane “Dielli”, jam interesuar të pasqyroj jetën e cdo familje shqiptari që ka lidhje me SHBA. Ndërkohë si historian, fusha ime e studimeve historike është detaria shqiptare, por, si jugor që ¾ e jetës po i kaloj në Shqipëri të Mesme, ndjej një detyrim moral për të evidentuar mjaft figura qytetare e intelektuale të kësaj treve. Në këto kërkime me coi rasti të takoj dhe dy qytetarë tiranas, që banojnë në SHBA, bashkë me familjet e tyre, zotërinjtë Bardhyl e Rexhep Reci. Ata tashmë me fëmijët e tyre, me punë e djersë kanë ndërtuar një jetë të lumtur në SHBA, pa harruar traditat tiranase. Familje të integruara shumë mirë me realitetin amerikan. Dihet që banorët e Shqipërisë së Mesme, nuk i pëlqejnë shumë daljet dhe ekspozimet në media, cështje modestie dhe mentaliteti, të cilin unë e njoh mirë. Gjithsesi, më në fund arrita ti mar një intervistë dy vëllezërve Reci, të cilën do e botoj më vonë. Por, gjatë intervistës e pashë që ata kishin një merak,- Shefqet më thanë, para se të shkruash për ne, duhet të shkruash për xhajën tonë, të ndjerin Hasan Reci, ndaj të cilit kemi shumë detyrime jo vetëm ne, por gjithë Tirana. Kështu mori udhë ky dossier.
A do marë fund brenga e znj.Fatmira Reci?
Duke ndjekur porosinë e miqve të mi Rexhep e Bardhyl, për të marë më tepër informacion për figurën e Hasan Recit, takoj të bijën e tij, zonjën Fatmira Reci. E lodhur nga hallet e jetës, sëmundja e diabetit dhe diskriminimi 70 vjecar, pijmë një kafe tek librari “Agolli”, ku qëndroj sa herë shkoj në Tiranë. E kishte të vështirë të fliste për jetën e babait, por në duart që i dridheshin mbante një zarf me dokumente dhe foto të heroit tiranas, Hasan Reci. Nuk doja ta lodhja me pyetje, se pamja e saj fliste shumë? Ajo ishte vetëm 7 muaj, kur ja pushkatuan të atin. Si Hasani dhe ajo, nuk mundën të shijonin gëzimin bijë-babë e ansjelltas. A e kuptoni, o njerëz?! Vuajtjet e kësaj zonje trime dhe fisnike, nuk kanë përfunduar këtu. Ka kërkuar gjithë jetës varrin e babës dhe nuk e ka gjetur. Shyqyr që e kanë lënë gjallë. Ajo tashmë po i afrohet 70-ve dhe ende s’ka ku ti vendosë një buqetë me lule babës së vet. Mbase po të ishtë gjallë shkrimëtari i njohur Petro Marko, mund t’ja kishte cuar deri në fund amanetin. Fatmira Reci, kjo bijë tiranase, po jeton mes lotësh në brengën e saj shumëvjecare:- mirë një varr ose një gur për babën e saj se gjeti, po një pllakë ku të shkruhet emri i babës së saj, nuk ka vallë?! Këtë shumë mirë mund ta zgjidhë Bashkia e Tiranës, këshilltarët e saj, duke vendosur emrin e këtij biri hero të Tiranës, në rrugicën ku lindi dhe u rrit Hasani, ose njërit nga konviktet e shumta që ai ngriti mbas clirimit të vendit? Gjithashtu me një akt administrativ të thjeshtë të bashkisë, ose të institucionit presidencial, vendoset nderi dhe dinjiteti i mohuar i intelektualit të shquar Hasan Reci. Zotërinj ofiqarë të majtë e të djathtë e keni mundësinë t’ja hiqni brengën dhe ti pakësoni lotët kësaj gruaje fisnike, që bën apel për babën e saj. Ndërkohë ky akt ju nderon ju.
