Në Këlcyrë, varreza greke dhe italiane- Athina kërkon të legalizoj teorinë e Vorio-Epirit/
Nga Nuri Dragoj/
Qeveria shqiptare pranoi zgjerimin e varrezave greke në Këlcyrë e Bularat, madje mori përsipër të gjej edhe varret e ushtarëve grekë të rënë gjatë Luftës Italo-Greke, në një kohë që Athina zyrtare nuk mbajti asnjë prej premtimeve të veta. Ajo që tërheq vëmendjen është dhënia e varrezave të statusit historik, që nënkupton rënien e ushtarëve në trojet e tyre, gjë e cila mund të shoqërohet me pasoja në të ardhmen. Në fushën e luftimeve, gjatë muajve nëntor 1940 – prill 1941, mbetën të vrarë rreth 17 mijë ushtarë italianë dhe grekë, secili për interest e veta, duke e kthyer Shqipërinë në shesh beteje, jashtë vullnetit të saj. Italia i tërhoqi trupat e të rënëve, për t’u prehur në vendlindjen e tyre, ndërsa Greqia nuk i luajti nga vendi, pasi Athina zyrtare vazhdon ta quaj Jugun e Shqipërisë pronë të saj. Ne nuk jemi kundër gjetjes së eshtrave të ushtarëve grekë, pasi nderimi ndaj të rënëve është kulturë dhe detyrim qytetar. Por nuk e shohim me vend grumbullimin e tyre nëpër manastire të ndërtuara në tokën shqiptare. Greqia mund t’i tërheq eshtrat e ushtarëve të rënë dhe t’u bëjë gjithë nderimet e nevojshme. Në fakt, jo vetëm që nuk e bënë një gjë të tillë, por e lidhën rënien e ushtarëve me kisha e manastire, pas të cilëve fshihet diçka e kobshme për interest kombëtare shqiptare.
Përderisa pranohet ngritja e varrezave greke, njëkohësisht duhet pranuar që, krahë tyre të ketë dhe varrezë me ushtarët italianë të rënë po në këto luftime, pasi shumë prej eshtrave të tyre ndodhen ende në nëntokën shqiptare. Ndërkohë nuk duhet të mungojë as varreza shqiptare, pasi shumë bijë të këtij vendi kanë për të mbrojtur vatanin ose si viktimë e planeve grabitqare të fqinjëve. Të trija varrezat të shoqërohen me tre flamujt, që përfaqësojnë tre kombet. Në të kundërt, rreziku është mjaft i madh.
Përse përbëjnë rrezik për kombin shqiptar varrezat greke në Këlcyrë?
Nuk do të kishte asnjë shqetësim, nëse bëhej fjalë për një shtet fqinj që nuk ka pretendime territoriale ndaj Shqipërisë, apo nëse Athina do t’i njihte kufijtë e saj. Por e vërteta është ndryshe dhe gjërat duhen thënë siç janë. Greqia vazhdon ta quaj jugun e Shqipërisë tokë greke. Qeveria shqiptare nuk duhet të harrojë përpjekjet e bëra nga shteti fqinj, për të përfshirë brenda kufirit grek, dy prefekturat shqiptare që përfaqësojnë trojet e ndodhura në jug dhe juglindje të Shqipërisë, prefekturën e Korçës dhe atë të Gjirokastrës. Politika greke e ka kërkuar këtë territor, duke filluar nga gjysma e dytë e shekullit XIX dhe i shtoi përpjekjet në vitet 1870 -1880, në kuadër të Traktatit të Paqes së Shën Stefanit (3 mars 1878) e më pas në Kongresin e Berlinit (13 qershor 1878) për t’i rinisur gjatë zhvillimit të punimeve të Konferencës së Ambasadorëve të Londrës 1912-1913, por edhe më pas, në Konferencën e Paqes së Versajës 1919-1920 dhe atë të Parisit të vitit 1946. E njëjta gjë vazhdon edhe sot, kur ajo e ka shtrirë minioritetin deri në afërsi të qytetit të Vlorës. Greqia i bën presion qeverisë shqiptare se nuk do ta votojë për në BE, nëse nuk i hapet rruga për të plotësuar objektivat e hershme, në funksion të helenizmit të Shqipërisë së Jugut.
Bazuar në Kushtetutën e Shqipërisë, por dhe në atë të Greqisë, theksohet që në marrëdhëniet me shtetet e tjera, parimi i reciprocitetit është parim bazë. Ky parim me rëndësi në marrëdhënie midis shteteve është shkelur me të dyja këmbët. Politika pranon vendosjen e varrezave të ushtarëve grek në të gjithë vijën që Athina e quan “Vorio-Epir”, por asnjë politikan nuk ka kërkuar reciprocitet, që varreza të tilla të ngrihen dhe në Greqi, ku janë vrarë e masakruar dhjetra mijë shqiptarë të krahinës së Çamërisë edhe më gjerë. Numri i të vrarëve zë fill që nga koha e Lidhjes Shqiptare të Prizrenit, për të vijuar me kohën kur zhvillonte punimet Konferenca e Londrës 1913, masakrat e vitit 1914, vrasjet dhe dëbimet në vitet 1918-1924, si dhe ato gjatë Luftës së Dytë Botërore. Po këta të rënë për idealin e tyre dhe të kombit, a nuk duhen nderuar duke ngritur varreza në qendrat e tyre të vendlindjes, që është Greqia? Duket se shteti shqiptar nuk ka qenë i aftë ta detyrojë Athinën të zbatojë reciprocitetin në marrëdhëniet midis dy shteteve.
Nuk mund të ketë reciprocitet midis dy vendeve, kur Shqipëria ka nënshkruar Konventën e Këshillit të Evropës për njohjen dhe mbrojtjen e minoritetit, ndërsa Greqia nuk e ka nënshkruar një konventë të tillë. Kjo tingëllon vërtet ironike dhe sarkastike. Athina insiston dhe këmbëngul pranë qeverisë shqiptare që të zgjerohen të drejtat e minoritetit grek në Shqipëri, duke kërkuar dhe gjëra që shkojnë përtej një kërkese reale dhe të pranueshme, në një kohë që Athina zyrtare nuk pranon as të përmendësh fjalën Çamëri në bisedime dypalëshe, le pastaj të diskutosh si partner për mënyrën e zgjidhjes së këtij problemi të madh, pa të cilin nuk mund të ketë mirëkuptim dypalësh.
E vërteta mbi luftimet e palëve në Këlcyrën strategjike
Enciklopedia ushtarake greke e konsideron Këlcyrën nyje lidhëse për jugun e Shqipërisë, pikë kyçe strategjike, prej së cilës mund të kontrollohen lehtësisht kalimet për në Korçë, Berat, Tepelene, Gjirokastër e më gjerë. Për pozitën e saj gjeografike, Këlcyra paraqiste çelësin për zgjidhjen e betejës së madhe midis ushtrisë greke dhe asaj italiane, piketuar në pesëmbëdhjetë ditëshin e dytë të muajit nëntor 1940. E ndodhur midis malesh të lartë, Këlcyra kontrollonte kalimet drejt detit Jon dhe drejt Prevezës. Hanë të shumta dokumentet që flasin për interesimin e politikës greke në marrjen e Këlcyrës, pasi në këtë mënyrë do të kishin në dorë Jugun e Shqipërisë.
Kryeministri grek Metaksa pohonte në janar te vitit 1940, se forcat greke do të çlironin dhe toka shqiptare, por jo në dobi të pavaresisë së Shqipërisë, duke lenë të nënkuptohej se trevat jugore ishin territor i Greqisë dhe se trupat e tyre nuk do t’i lëshonin kurrë. Edhe Italia pretendonte të njëjtën gjë. Pra dy shtetet ndërluftuese e dredhin gjakun për të zhvatur pjesë nga trupi i Shqipërisë. Në kujtimet e tij, Biagio Branacci përshkruante ditët e dhjetorit të vitit 1940 dhe fillimin e vitit 1941, ditë dimri me borë që binte pa pushim, i ftohtë i madh në lartësi, por për shkak të vlerës strategjike të Këlcyrës justifikohej flijimi i shumë të rinjëve italianë. Atëherë Greqia mundi të pushtonte Këlcyrën dhe të shtrihej deri në malin Qarishtë e Spadarë. Në frontin Dhëmbel – Këlcyrë – Qarishtë ushtria greke la shumë të vrarë kundër trupave italiane, të cilat e patën kthyer Këlcyrën në një kështjellë të fortë.
Në ditët e para të dhjetorit ranë një e nga një Pogradeci, Erseka, Leskoviku, Përmeti dhe Delvina. Më 8 dhjetor grekët hynë në Gjirokastër. Premtimet e gjeneralit Viskonti Prasca, që mendonte se operacioni do të zgjaste vetëm pak ditë, gati ishin harruar. Në fakt ushtria italiane ishte tërhequr dhe qe vendosur në vijën mbrojtëse Himarë-Liqeni Ohrit. Pika kyçe ishte pozicioni Këlcyrë-Tepelenë, e cila duhej të mbrohej me çdo kusht. Humbja e kësaj pike strategjike u krijonte mundësi trupave greke të dilnin në Këlcyrë, Berat e Vlorë. Prandaj ushtria helene sulmoi me forca të përqëndruara dhe e mori Këlcyrën. Bora e madhe në malet përreth dhe veshjet e dobëta të italianëve e rënduan më tej gjendjen e ushtrisë. Në kushte të tilla, Viskonti Prasca u detyrua të largohej dhe vendin e tij e zuri gjenerali Ubaldo Soddu, e më pas komandën e mori Kavalero.
Batalionet italiane ngulmuan sërish për të marrë Këlcyrën, por më 17 dhjetor u thyen në drejtim të Tepelenës. Me këtë rast Duçja i dërgonte një letër të ashpër gjeneralit Cavallero, ku i thoshte se nuk njihte kthim prapa, derisa trupat të vdisnin të gjithë në vend. Një ditë më pas Cavallero shkoi te Duçja në Itali dhe i premtoi se atë javë do të organizonte një ofensive të madhe në Këlcyrë dhe Tomorricë.
Më 19 dhjetor u dha lajmi se divizioni Siena qe shpartalluar në bregdet. Duçja përgatitej të njoftonte Hitlerin për humbjen, por priste përgjigjen e Cavalleros për sulmin e premtuar në vijën Tepelenë – Këlcyrë. Në prag të Krishtlindjeve italianët e rimorën Këlcyrën. Pozicionet u mbajtën, por ishin shumë të vrarë që duhej të varroseshin sipas riteve fetare. Më 23 dhjetor 1940, trupat greke sulmuan sërish dhe dëmet në radhët e ushtarëve italianë qenë të shumta. Ishin vrarë një numër i madh oficerësh. Në janar forcat greke, nën komandën e gjeneral Aleksandër Papagos, sulmuan sërish trupat italiane të vendosura nga Qarrishta në malin e Topojanit dhe Vjosë, të cilat nuk rezistuan gjatë. Më 9 janar, një sulm tjetër grek në drejtim të Këlcyrës bëri që ajo të merrej prej tyre. Më 11 janar, Cavallero njoftonte për humbjen e Këlcyrës dhe rolin e propagandës anglo-greke me anë të shtypit dhe radios në dëm të Romës. Dështoi dhe divizioni Lupi di Toscana, mbi të cilin ishin mbështetur shpresa të mëdha. Gjithsesi, mbrojtjen e atyre ditëve italianët e quanin heroike.
Shqiptarët u vunë në ndihmë të ushtrisë greke
Shumë shpejt shqiptarët e përfshirë në radhët e ushtrisë italiane e kuptuan se qëllimi i Romës në sulmin ndaj Greqisë, nuk ishte realizimi i aspiratave shqiptare për bashkimin kombëtar, por pushtimi i vendit. Për këtë arsye, oficerë dhe ushtarë të batalioneve shqiptare dezertonin çdo ditë nga fronti, duke i krijuar shqetësime të mëdha komandës italiane. Mijëra të tjerë kërkuan të reshtoheshin me ushtrinë greke. Për komandën italiane u bë mjaft shqetësues largimi i shqiptarëve nga fronti. Propaganda bënte të pamundurën për të frenuar largimin e tyre. Mareshalli Badolio kujtonte optimizmin e madh që ekzistonte te Duçja për fitoren ndaj Greqisë. Ata besonin se trupat greke do të dezertonin në masë dhe sipas tyre kjo nuk ndodhi, sepse shqiptarët që ishin pjesë e ushtrisë së Romës ndërmorën akte sabotazhi kundër saj ose kaluan me grekët. Në rrethana të tilla, komanda italiane u detyrua t’i tërhiqte forcat shqiptare dhe t’i çarmatoste. Musolini i shkruante Hitlerit, më 20 nëntor 1940, se ndër shkaqet kryesore të mos suksesit qe dezertimi i forcave shqiptare, të cilët ishin revoltuar kundër njësive italiane.
Askush nuk donte të largohej nga Këlcyra. Ajo ishte marrë e lënë disa herë nga palët. Më 29 janar forcat italiane të divizionit Pusteria dhe Sforzesca, të vendosura në brinjat jugore të malit të Trebeshinës dhe Shëndëllisë, morën urdhër për një sulm të rreptë, me qëllim që të rimerrnin Këlcyrën. Por pas 48 orë luftimesh, trupat helene të komanduara nga gjenerali Ekonomakis u hodhën në ofensivë, dhe jo vetëm që mbajtën Këlcyrën, por shkuan deri në Tomorricë.
Më 30 janar forcat greke sulmuan nga lartësitë e Dhëmbelit e Golikut, për të marrë Urën e Dragotit. Italianët qëndronin fort midis lumit të Drinos dhe Bënçës. Mijëra të vrarë. Të dy palët luftonin ashpër, njëri për të mbajtur dhe tjetri për të marrë nyjen lidhëse të Shqipërisë Jugore. Luftohej edhe për zotërimin e një ure, në një kënd të së cilës mdodhej një pllakë metalike e salduar me mbishkrimin “Ansaldo, 1938”. Bëhej fjalë për Urën e Dragotit.
Cavallero e la Këlcyrën. Londra i bënte jehonë dezertimit të forcave shqiptare nga fronti, ndërsa qeveria italiane përpiqej ta fshihte këtë fakt në publik, duke deklaruar se shqiptarët kishin besim te Italia dhe po qëndronin përkrah forcave të saj. Dy majorë italianë, në informacionet e dërguara në datat 12-14 nëntor 1940, raportonin se batalionet shqiptare kishin patur shumë të ikur dhe ankoheshin për mungesa në veshje e çadra. Ndaj jepej porosi të plotësoheshin disa kushte dhe angazhimi i trupave shqiptare në vijën e parë të frontit të bëhej përherë i shoqëruar nga trupat italiane, të mbikqyrura prej tyre.
Duçe e shihte shkakun e humbjes te bllokimi i mjeteve të motorizuara nga balta dhe sidomos te dezertimet, ndaj urdhëroi çarmatosjen e 6 000 shqiptarëve. Këtë fakt e pranonte dhe vet mareshalli Pietro Badolio (Pietro Badoglio), kur shkruante se forcat shqiptare që bënin pjesë në divizionet italiane kishin dezertuar, madje një pjesë patën kaluar në anën e grekëve.
Në ditarin historik të regjimentit të 47 të këmbësorisë, duke bërë fjalë për batalionin shqiptar Dajti, thuhej se gjithë efektivi i tij “me pajisje dhe armatim kaloi te armiku”.Theksohej se gjatë gjithë ditës dhe natës vazhdonin goditjet e mortajave Brixia dhe mitrolozëve Breda mbi trupat italiane. Besohej se ishin shqiptarët që i përdornin ato armë, pasi grekët nuk i njihnin dhe s’mund t’i përdornin dot, sidomos mortajat Brixia.
Me marrjen e këtij informacioni, komanda qendrore urdhronte që shqiptarët të tërhiqeshin në prapavijë, pasi do të fillonte riorganizmi i tyre në Shijak. Një numër i madh prej të rekrutuarëve u burgosën. Çështja u bë problem deri në instancat e larta. Vet Musolini në telegramin që i dërgonte Hitlerit, më 10 nëntor 1940, humbjet e shkaktuara për ushtrinë italiane dhe mos përparimin e saj, i shpjegonte me mungesën e mbështetjes shqiptare në fushën politike, mos organizmin e kryengritjes në Çamëri dhe qëndrimin e keq të disa reparteve shqiptare. Sipas Musolinit, detyra mbrojtëse e ushtrisë gjatë dimrit, në radhë të parë duhet të ishte ajo e rimarrjes së tokës që shqiptarët patën humbur.Të njëjtën gjë pohonte dhe Enver Hoxha. Sipas tij, shqiptarët u detyruan të shkonin në radhët e ushtrisë italiane nën forcën e bajonetave, por nuk zbrazën asnjë pushkë kundër vëllezërve grekë. Ata dezertuan nga fronti dhe u kthyen pushkën pushtuesve.
Gjeneral L. Zannini i shkruante komandës së Korpormatës C për qëndrimin e batalioneve shqiptare Dajti dhe Gramozi, të cilët me intensifikimin e sulmit armik, braktisën në mënyrë kolektive frontin e luftës. E njëjta situatë vërehej edhe në batalionet e tjera vullnetare. Zannini arrinte në konkluzionin se prezenca e batalioneve shqiptare në kompanitë divizionale italiane ishte e dëmshme. Sipas tij, prania shqiptare mund të ndikonte negativisht para ushtrisë italiane, sepse mund të krijonte kriza të rënda apo të sillte ndonjë situatë kompromentuese. Në radhët e tyre kishte paqëndrueshmëri, pasi një repart shqiptar, i cili në mëngjes dukej aktiv për luftë kundër trupave greke, në mbrëmje mësohej se kishte kaluar në krahun e armikut me gjithë armatime. I pari u shkëput batalioni Tomorri, ndërsa trupat e prapavijës sulmoheshin kudo, në rrugë e kazerma. Shqiptarët mbështetën luftën greke, u dhanë atyre armët e rrëmbyera nga depot italiane dhe u kërkuan që të lejoheshin të krijonin repartet e veta, në luftë kundër ushtrisë pushtuese, por nuk u lejuan. Në këto rrethana, ata u ndodhën midis dy zjarresh, ushtrisë italiane dhe asaj greke. Ushtarët shqiptarë të batalionit Gramozi, ku ishte caktuar këshilltar major Grandi, nisën të dezertonin në javën e parë dhe u shpërbënë plotësisht më 10 dhjetor 1940.
Natyrisht, askush nuk mund të bindej në delegimin e përgjegjësisë te shqiptarët, ndonëse ajo ndikonte në humbje. Në letrën drejtuar Hitlerit thuhej se gjithë trupat shqiptare kishin hedhur armët, duke kaluar në masë te armiku, prandaj çarmatimi i ushtarëve shqiptarë ishte i domosdoshëm. Hendeku i krijuar mes ushtarakëve italianë dhe atyre shqiptarë vinte duke u thelluar. Fryma e mosbesimit ndihej kudo. Kishte raste kur nga italianët propozohej zgjidhja e mosmarrëveshjeve me anë të pushkatimit të elementeve të veçantë, por kjo nuk mund ta zgjidhte problemin e dezertimeve, pasi numëroheshin rreth 3 100 raste.
Numri i të dezertuarëve në muajin janar të vitit 1941 arrinte shifrën 3 114 vetë, nga të cilët 1 872 këmbësorë, 135 karabinierë, 542 artilierë etj. Këta oficerë dhe ushtarë shqiptarë u dërguan në gjyqin ushtarak territorial të luftës. Shqiptarët e dezertuar shprehën gatishmërinë për të luftuar krahas trupave greke, por u pritën me indiferencë dhe u internuan në kampe përqëndrimi, duke u trajtuar si robër lufte. Pas shembjes së boshtit Romë – Tokio – Berlin, nga kampi i Kretës u liruan 842 ushtarë dhe 45 oficerë shqiptarë.
Athina zyrtare miratoi Ligjin e Luftës me Shqipërinë për të justifikuar pushtimin/
Megjithe dezertimet e shqiptarëve, shteti grek nuk pranoi t’i afronte në radhët e frontit antifashist. Komandat e dy ushtrive të huaja bënin arrestime kur dyshonin që persona të ndryshëm viheshin në shërbim të kundërshtarit. Për pasojë, lista e nëpunësve të arrestuar me motivacionin: “s’kanë mbajtur sjellje të mirë gjatë okupacionit italian”, ishte relativisht e gjatë. U arrestua Goli Dango, mësues në Kaludh të Përmetit, me argumentin se ishte sjell keq. Peço Stefani, mësues në Limar të Malëshovës, u raportua prej kryetarit të Komunës Zagori, me pretendimin se kishte qenë spiun i autoriteteve greke. Nën arrest u vunë edhe Monika Pantazi nga Delvina; Marika Vaso, Nivicë; Gjergji Jani, Delvinë; Koço Mosko, Libohovë; Grigor Muço e Misto Vrana, Piqeras; Spiro Mëhilli nga Salaria e Tepelenës, të cilët akuzoheshin se qenë vënë në shërbim të politikës greke. Por nuk qëndronin pas dhe forcat ushtarake të Athinës. Sipas ministrit të Arsimit, komanda greke pati arrestuar dhe internuar 6 mësues, “për të cilët deri tash s’dihet asgjë”. Ata ishin: Hamid Rami, nga Tatzati, mësues në Kalasë të Delvinës; Sami Seferi nga Malëshova e Këlcyrës, mësues në Leskaj; Pandeli Neçka dhe Filip Tole nga Labova e Poshtme e Tepelenës; Foto Meksi nga Labova e Madhe dhe Andrea Andriku, mësues i gjuhës shqipe në Dhrovjan.
Ndërkohë kishte filluar ndjekja dhe internimi i familjeve që gjykoheshin me bindje antiitaliane dhe sidomos ato të oficerëve dhe nënoficerëve që dezertuan nga fronti. Prefektura e Gjirokastrës, në bazë të propozimit të bërë nga nënprefektura e Përmetit, vinte në dijeni MPB për internimin e disa personave që kishin mbajtur qëndrim të papëlqyeshëm për Romën.
Nga ana tjetër qeveria greke nuk rrinte në heshtje. Ajo mori masa për t’u informuar hollësisht mbi zhvillimet në Shqipëri dhe punoi për krijimin e një fryme antiitaliane në trevat jugore të saj. Por edhe pse shqiptarët e dënuan agresionin italian kundër Greqisë, autoritetet greke nuk shfaqën as më të voglin vlerësim. Me të stabilizuar frontin, komanda helene ndaloi ngritjen e flamurit shqiptar dhe përdorimin e gjuhës shqipe në administratë”. Nisur nga mënyra e sjelljes së tyre u kuptua se të dy palët kishin qëllim pushtimi dhe jo çlirimi. Ushtarakët shqiptarë pranuan të luftonin krahas trupave greke, me kusht që kompanitë dhe batalionet e tyre të mbanin flamurin shqiptar, gjë e cila u kundështua nga komanda greke. Fillimisht mobilizimin e trupave nën komandën e oficerëve shqiptarë e pranoi dhe Metaksa. Por më 29 nëntor 1940, shefi i shtabit të përgjithshëm të ushtrisë helene, gjenerali Aleksander Papagos, e hodhi poshtë një kërkesë të tillë, me argumentin se shqiptarët mund të ktheheshin kundër ushtrisë greke.
Politika e Athinës kundështoi organizimin e revoltës së armatosur antiitaliane në prefekturën e Gjirokastrës, e cila kishte si kusht të vetëm njohjen e pavarësisë së Shqipërisë. Ahmet Zogu premtoi të sillte në frontin antiitalian 30 mijë forca, në sajë të mbështetjes së madhe që kishte në veri të vendit. Duke u rënë italianëve pas vijës së frontit, mendonte se mund t’i detyronte që të lëshonin vijën mbrojtëse. Ky propozim u pëlqeu anglezëve, por nuk u pranua nga Athina.
Shqiptarët ndodheshin midis dy zjarresh. Të dy palët kërkonin aneksimin e trojeve të tyre. Propaganda e huaj vazhdonte ta rendiste Shqipërinë si pjesëmarrëse në luftën kundër Greqisë. Nga ana tjetër, komanda ushtarake italiane bënte përpjekje për tërheqjen e shqiptarëve në luftë kundër Greqisë, duke u kujtuar atyre ngjarjet e vitit 1914, ndërkohë politka greke rivendosi lidhjet me njerëzit e saj në Shqipëri dhe synonte marrjen e “Vorio-Epirit”. Grekomanët në jug të vendit u riaktivizuan dhe dukej qartë se Athina nuk do të hiqte dorë nga zonat e pushtuara, madje çështjen e “Vorio Epirit” e dërgoi në tryezat më të larta të diplomacisë europiane.
Pra siç shihet, shkak i morpranimit të luftëtarëve shqiptarë në radhët e ushtrisë greke, qe bërë vendimi i qeverisë së Athinës, nr. 2636/40, të muajit nëntor 1940, si dhe dekreti i Mbretërisë së Greqisë, nënshkruar më datë 10 dhjetor 1940, që e cilësoi Shqipërinë vend armik, me të cilin Greqia ishte në luftë. Ky vendim vinte si kundërpërgjigje e “dekretit mbretëror shqiptar”, nr. 194, datë 9 qershor 1940-XVI-II, në nënin nr. 1 të të cilit thuhej: “Mbretëria e Shqipënisë njifet e hymne në luftë me ato shtete me të cilat mbretnija e Italisë ka me qënë në luftë”. Në fakt, ky dekret ishte i Viktor Emanuelit III, i cili qe shpallur mbret i Italisë dhe Shqipërisë. Kjo u realizua me anë të mëkëmbësit të mbretit italian në Tiranë, Francesco Jakomoni, i cili e detyroi qeverinë kukull të Vërlacit të miratonte ligjin në fjalë, më 9 qershor 1940. Mirëpo ky ligj nuk mund të penalizojë popullin shqiptar, pasi Shqipëria ishte nën pushtim dhe qeveria e Tiranës dirigjohej nga Roma. Këtë e dinin mirë edhe krerë të politikës së Athinës, por atyre u interesonte ta rendisnin Shqipërinë në krahun e agresorëve fashistë, pasi në këtë mënyrë realizonin më me lehtësi qëllimin e tyre ekspansionist.
Ka 78 vjet që luhet me një ligj të tillë. Loja ka për synim realizimin e qëllimeve djallëzore në dëm të Shqipërisë. Me pushtimin e Greqisë nga Gjermania, në mesin e vitit 1943, kryeministri grek Jorgos Xolagoklus e hoqi ligjin e luftës me Shqipërinë, sepse kërkonte paqe në kufijtë e saj. Por qeveria helene që mori pushtetin në vitin 1945, e rivendosi sërish. Kabineti i qeverisë së Andrea Papandreut, në të cilën qe ministër edhe Karolio Papulias, më 28 gusht të vitit 1987, e shfuqizoi sërish atë ligj. Qeveria shqiptare besoi. Në muajin mars të vitit 1996 u nënshkrua Pakti i Miqësisë, Bashkëpunimit dhe Sigurisë për fqinjësi të mirë. Tashmë vazhdon të thuhet se ligji nuk është hqur. Në rrethanat e krijuara shtrohen disa pyetje: Si mundet të nënshkruhet pakti i miqësisë midis dy vendeve, kur njëra palë është me duar në xhepa dhe tjetra me mitraloz në dorë? Pse qeveria shqiptare nuk e ka shtuar këtë çështje në NATO? Si mund të rrinë dy shtete fqinjë anëtarë të NATO-s, kur janë në gjendje lufte? A pranon BE të anëtarësoi në radhët e veta dy vende që janë shpallur armiq dhe vazhdojnë të jenë në gjendje lufte? Përse nuk është shtruar me forcë kjo çështje në Bruksel? A e dinë qeveritarët tanë që Greqia ka patur dhe vazhdon të ketë pretendime territoriale ndaj Shqpërisë?
