Archives for June 2018

“Hebrenjtë e Beratit”- Ribotohet libri i Vrushos

June 22, 2018 by dgreca

1 Hebr e Vrushos KODAK Digital Still Camera 3 Hebrejte e vrush

Nga Berati Sulo Gozhina/

BERAT – I botuar vite më parë, ndërkohë që në librarit e qytetit dhe më gjerë nuk gjendej asnjë kopje në shitje, si dhe kërkesat nga lexuesit e vendit dhe të huaj, por dhe turistët hebrenjë që vitet e fundit janë shtuar dukëshëm në qytetin muze, ka bërë që tërheq vëmendjen e shumë institucioneve mes tyre edhe të Drejtorisë Rajonale të Kulturës Kombëtare Berat, madje kjo e fundit, organizoi një aktivitet kulturor me rastin e ribotimit të librit “Hebrenjtë e Beratit” të autorit të mirënjohur beratas, Simon Vrusho. Libri “Hebrenjtë e Beratit”, botuar së pari në vitin 2010 nga shtëpia botuese UEGEN, ribotuar po prej saj ditët e fundit. Në këto kushte nga sot në biblotekën e qytetit, por dhe më gjerë libri i ribotuar do të jetë present kudo për të plotësuar kërkesat e lexuesve brenda dhe jashtë kufijve të Kombit tonë. Duhet theksuar se mjaft studentë shqiptarë, sidomos berates që kanë kryer studimet në Itali në profile sociale apo historike, janë laureuar me tema që kanë pasur në fokus marrëdhëniet, bashkëpunimin dhe miqësinë midis komunitet hebre dhe popullsisë shqiptare, e konfirmuar në shekuj, por që shkëlqeu, veçanërisht, në kohën e Holokaustit, ku në Berat u strehuan dhe u shpëtuan mbi 600 hebrenj. Në këtë aktivitet kulturor morën pjesë dhe folën edhe Prefekti i Qarkut Beratit, z.Harilla Dafa, deputeti Fadil Nasufi, Drejtori i Drejtorisë Rajonale Kombëtare Kulturore, Eugen Kallfani, autori i librit dhe i Muzeut “Solomoni”, Simon Vrusho, specialisti i kulturës i bashkisë Berat, Kadri Kuka, Ing. Dhimitër Llazi, Arben Jaupaj, Stavri Bobo, drejtori i dy Muzeve Kombëtare Agron Polovina etj.
Deputeti i Fadil Nasufi mes të tjerash tha se – Ribotimi i librit “Hebrenjtë e Beratit” të autorit Vrusho, tregon qart arritjen e një punë mbi 20 vjeçare, tashëm historia njerzore e di mirë qëndrimin e beatasve gjatë luftës dytë botrore për strehimin dhe mbrojtjen e mbi 600 hebrenjëve gjë të cilën në 17 Janarin e vitit 2008, organizuam edhe konferencën shencore për mbrojtjen e hebrenjëve. Ajo që dua të them është se njerëzit e letrave, njerëzit e kulturës , njerëzit me shpirt duhen mbështetur me të gjitha forcat tona. Shteti duhet të bëjë shumë më shumë se ç’ka bërë qoftë në nivel qëndror, por mbi të gjitha në nivel lokal, aty ku historia zë fill, merë frymë, jeton , mbron dhe sakrifikon për jetën njerzore të pa mbrojtur. Këtë tregon edhe libri që sot është ribotuar nga DRKK-ja me Eugen Kallfani, libër që ka se ç’të tregoj edhe kur të huajve t’ju bjej në dorë për ta lexuar në gjuhën e tyre, kanë për të mësuar historin me të cilën krenohemi për mikpritjen e sakrificën në çdo moment histrik që ndodhemi.
Harrilla Dafa, Prefekti Qarkut Berat citoj në fjalën e tij , se do të ishte me interes për të huajt që ky libr që ka kërkime historike mbi qëndrimine hebrenjëve në qytetin e Beratit të botohej në Anglisht e më gjerë, pasi do të kërkohej jo vetem nga turistët që shkojën në Kala, rruga kryesore ku dhe ndodhet edhe muzeu ‘SOLOMON” . Një botim i till do të ishte me interes edhe për hebrenjtë në Izral, SHBA e kudo që ndodhen që të mësonin historin e hebrenjëve gjatë kohës të Holokausit, se si qytetarët berates dhe të fshatrave për rreth, ditën t’i mbroni duke sakrifikuar në shumë raste edhe jetën e tyre. Kjo mundet të arrihet në bashkëpunim me biznesin , me njerzë të artit , kulturës, dashamirës të librit, historisë etj.
Eugen Kallfani – Në fjalën e tij drejtori i DRKK-së, Eugen Kallfani mes të tjerave citoj: …. Kam nderin të them disa fjalë në lidhje me veprimtarinë e sotme e cila vjen si një mbështetje e drejtpërdrejtë e Drejtorisë Rajonale të Kulturës Kombëtare – Berat dhe Ministrisë së Kulturës në kuadër të promovimit të trashëgimisë kulturore jomateriale , në këtë rast në fushën e krijimtarisë letrare të njërit prej autorëve më interesantë beratas, Simon Vrusho. ” Ne i premtuam autorit Vrusho që për vitin 2018 do të mundësonim ribotimin e librit “Hebrenjtë e Beratit” dhe ja tek jemi sot, tek diskutimi rreth librit, me ribotimin nëpër duar. Simoni Vrusho më pas, me inisiativën e vet për t’u admiruar hapi dhe muzeu “Solomon” këtu ku jemi sot, ndaj nuk kish se si të ndodhte më natyrshëm ku me një veprimtari ne kërkojmë të japim një mesazh të fortë : Njerëzit artdashës, njerëzit e letrave, njerëzit e kulturës , njerëzit me shpirt duhen mbështetur me të gjitha forcat tona. Shteti duhet të bëjë shumë më shumë se ç’ka bërë qoftë në nivel qëndror, por mbi të gjitha në nivel lokal, ku roli dhe mundësia për të mbështetur poetët, artistët, mjeshtrat janë detyrë në radhë të parë e qeverisjes lokale, sepse ka të bëjë direkt me jetën kulturore e artistike të Beratit. Nga ana tjetër përzgjedhja e vendit pikërisht këtu është kaq e rëndësishme : Lidhet me ribotimin e një libri që ka të bëjë direkt edhe me tematikën që përmban fotofakti ” SOLOMON ” pra me marëdhëniet midis dy popujve ai shqiptar me atë të hebrenjve. Dy fjalë do t’i thoja edhe për librin: Jo më kot sot këtë aktivitet e kemi menduar të realizohet nën togëfjalëshin kuptimplotë.

“KULTURA BASHKON POPUJ”, sepse e tillë është edhe tematika e këtij libri ku me artin e thjeshtësisë autori na përshkruan një panoramë të qartë të marrëdhënieve të familjes beratase në qytet dhe në fshat në qendër apo në rrethina me familjet hebreje. Një vështim nëpër gjurmë si e përshkruan autori përshkruhen mjeshtërisht histori njerëzish, histori familjesh, histori marëdhëniesh mes dy popujve që buron prej shumë e shumë larg. Të ndalesh në rreshtat e këtij libri të krijohet një ndjesi shumë pozitive, sepse nga njera anë zbulojmë shpirtin mikpritës të familjeve të shumta beratase, por nga ana tjetër jepet një panoramë shumë e qartë e personazheve me vlera të spikatura në këtë qytet, e intelektualëve duke i përshkruar ata nën kontekste reale e ngjarje që zgjojnë memorien kolektive dhe shpalosin vyrtytet më të larta të familjeve beratase.. . Teksti është një pasqyrë mbresash dhe një përshkrim kuptimplotë që na bën të reflektojmë se sa e madhe dhe e rëndësishme mund të jetë mirësia e një populli, mirësia e një qyteti, mirësia e një kombi… Më vjen në mend një fjali e Dostoyevskit “Si mund të thuash që ke jetuar kur nuk ke një histori për të treguar ”.

Welcome to America!

June 22, 2018 by dgreca

Nga: Aleksander Rena-New York USA/

Nese ju kujtohet marrëveshja e Obames qe beri me lindjen e mesme, Azine dhe Afriken e jugut, per te sjell ne SHBA qindra mijera emigrant nga keto vende dhe ku embargo njerezore ne ate kohe ishte; 5 njerez nga keto vende dhe një nga nje vend i europes apo e ballkanit. Me pas Obama nenshkroi traktatin, qe, kush nuk ju jep privilegj ketyre kombeve, do t’a kete punen pisk me qendrimin ne US dhe keshtu beri. Filloi te pastroje te gjithe europianet dhe ballkanasit deri me ndarje familjare. E beri kete me bindje te forte, pasi ne shumicen e puneve te krahut, e sidomos ne New York, disponohen nga europianet dhe ballkanasit. Pra ishte nje lufte e hapur, pasi monopoli i ndertimit (aty ku shumica punonin ne te zeze), disponohej nga keto vende te siperpermendura. Kjo natyrisht nuk ishte nje gje e mire per US, sidomos per ata qe kerkojne te paguajne taksa dhe te jetojnë te rregullt si qytetarë te nderuar. Ne rafshin ekonomik, vendet e lindjes se mesme, Azize dhe Afrikes, i dhane nje dem shume te madh vendit si prsh; ulja e cmimeve te punes, pagesat shume te dobta, cilesia e punimeve, ofertat me zero kosto per te pa nje pune etj etj si keto. Sot, tregu po ka veshtiresi te medha dhe hendek midis kompanive, te cilat nje pjese e mire e tyre jane ushqyer me krah te lire pune dhe aspak profesionalizem te treguar. Kjo mbase ishte metoda e shfrytezimit, ku shtyrja per te punuar sa me shume, te garantonte vendin e punes nga pronari. Por jo, kjo nuk ishte dhe nuk eshte aspak e drejt, sepse nje njeri nuk jeton me kacidhe per lemoshe dhe nuk duhet kurre te jetoje si i braktisur nga jeta edhe pse jeton ne US. Cdo kush duhet te jetoje ne mënyrë te rregullt, te disiplinuar, duke paguar ato cfare ai/ajo merr ne kembim pas. Kjo eshte nje drejtesi e mohuar per te gjithe ata/ato qe US e shohin si token e premtuar dhe që udhetojne qindra ore larg ilegalisht per te ngecur pastaj ketu ne meshire te fatit. Politikat e Trump, nuk po e lejojne kete gje. Paraja pa ne te zeze, eshte shfrytezim, baltosje, sakatosje, c’nderim dhe perbuzje per cilindo qe i nenshtrohet fatit te mbijeteses. Politikat Trump, po mbyllin kapitullin Obama, ku pas tij fshihej Soros si dhe kukuvajka Hilari, qe kjo e fundit e deklaroi haptazi, se per punet e renda ne Amerike duhet fuqi puntore nga jasht dhe treg te lire transaksionesh. Me pak fjalë; kerkohej shfrytezimi i krahut te punes deri ne palc dhe paraja te perfundoje ne kontot e George Sorosit, si njeriu qe njihet per shkaterrimin e disa shteteve nga ekonomia. Pra Trump nuk eshte ketu per te percare njerezit, por per t’i shtyre ata, te kene integritetin e tyre si njerez te rregullt. Nese Obama dhe kompania e tij qe i vjen nga pas mendoi se do zevendesonte ekonomine e US me nje kolaps te kesaj natyre, tani eshte koha e duhur per t’i thene ndal cdo zullumi pabesie qe eshte thurr nderkohe ne kurriz te miliona njerezve qe presin nje shanc dhe një jete me te mire per te kaluar. Eshte koha per t’i thene cdo kujt qe e meriton, pa allishverishe apo jete te shfrytezuar: Welcome to America. Time is now!

PËRKEQËSOHEN MARRËDHËNIET AMERIKANO-TURKE

June 21, 2018 by dgreca

Nga Frank Shkreli/

Senati i Shteteve të Bashkuara miratoi këtë javë një projektligj që autorizon shpenzimet ushtarake për Pentagonin, një projektligj i cili njëkohësisht do të blokonte shitjen e aeroplanëve luftarakë amerikan të tipit F-35, Turqisë nëqoftse Ankaraja nuk heq dorë nga blerja e raketave ruse të tipit S-400. Miratimi i kësaj mase legjislative, i cili është pjesë e Aktit për Mbrojtjen Kombëtare që autorizon shpenzimin e 700-miliardë dollarëve për armët dhe programet ushtarake amerikane, është aprovuar me 85 vota në favor dhe 10 kundër nga Senati amerikan. Dhoma e Përfaqsuesve e Kongresit amerikan, miratoi versionin e saj të këtij projektligji i cili u kritikua ashpër nga Ankaraja zyrtare. Kryeministri turk, Z. Yildirim e cilësoi miratimin e legjislacionit nga Kongresi amerikan si, “Një zhvillim fatkeq” dhe shtoi se “Turqia nuk është pa alternativa të tjera”.

Kongresi tani duhet të zgjidhë ndryshimet midis dy versioneve të këtij projektligji për shpenzimet ushtarake duke arritur një kompromis midis tyre dhe t’ia dërgoj Presidentit Trump për nënshkrimin ose veton e tij.

Në të dy Dhomat e Kongresit amerikan dhe në radhët e përfaqsuesve të dy partive kryesore – demokratë dhe republikanë – ekziston një mbështetje e fortë që të bllokohet shitja e aeroplanëve tepër modernë, Turqisë – një vend anëtar i aleancës NATO, por marrëdhëniet e të cilit po acarohen gjithnjë e më shumë me Shtetet e Bashkuara.

Një javë para miratimit të projektligjit për të bllokuar shitjen e aeroplanëve luftarakë amerikanë Turqisë, një grup prej 44 anëtarësh të Kongresit amerikan i dërguan një letër Sekretarit Amerikan të Mbrojtjes, Z. James Mattis që të bllokonte shitjen dhe dërgimin e këtyre aeroplanëve Ankarasë, për arsye të masave armiqësore ushtarake të saj në Siri, kërcënimit të Turqisë për t’i dhënë Rusisë — një fuqie armiqësore ndaj interesave të NATO-s dhe Shteteve të Bashkuara — sekretet ushtarake të NATO-s, dhe për të blerë nga Moska një sistem raketor rus, si dhe për shkeljen e të drejtave të njeriut dhe për sulmet e Ankarasë zyrtare kundër institucioneve demokratike të vendit”.

“Në kundërshtim me obligimet dhe me pritshmëritë e saj si anëtare e NATO-s, të cilat duhej të zbatoheshin nga një aleat i përgjegjëshëm”, në vend të kësaj,Turqia — theksojnë kongresmenët në letrën e tyre drejtuar shefit të Pentagonit – “Po vepron aktivishit për të minuar interesat e Shteteve të Bashkuara anë e mbanë botës.” Ligjëvensit amerikanë theksojnë më tej në letrën e tyre, se “Veprimet e vazhdueshme ushtarake të Turqisë kundër interesave amerikane, degradimi i pamëshirë i të drejtave të njeriut dhe demokracisë nën regjimin e Presidentit Erdogan në vend, si dhe qëllimet e qarta të tij për të ndërtuar një partneritet strategjik me Rusinë, kanë dëmtuar rëndë marrëdhëniet midis Shteteve të Bashkuara dhe Turqisë”, theksohet në letrën e kongresmenëve amerikanë. Me gjithë paralajmërimet nga Washingtoni, kongresmenët thonë se Turqia nënshkroi marrëveshjen me Moskën për blerjen e sistemit rus të raketave. Si rrjedhim, ligjvënsit amerikanë të dy partive politike – demokratë dhe republikanë –përfundojnë letrën e tyre dërguar Sekretarit amerikan të mbrojtjes, Z. James Mattis, se “Ne duhet ta mbajmë Turqinë përgjegjëse për sjelljet që kërcënojnë interesin kombëtar të Shteteve të Bashkuara, sjelljet që minojnë interesat e partnerëve dhe aleatëve tanë dhe të cilat janë simbol i sulmeve të gjithanëshme ndaj vlerave themelore demokratike. Për këto arsye”, përfundojnë kongresistët amerikanë letrën e tyre të dates 14 qershor, dërguar shefit të Pentagonit, “Ju bëjmë thirrje që të merrni të gjitha masat e nevojshme për të bllokuar shitjen dhe dërgimin e aeroplanëve amerikanë të tipit F-35, Turqisë.”

Letra e plotë e kongresistëve amerikanë në anglisht:*1

https://sarbanes.house.gov/sites/sarbanes.house.gov/files/Turkey_F35

Duket se sa më të ngushta të bëhen marrëdhëniet midis Presidentëve Vladimir Putin dhe Recep Erdogan, aq më shumë keqësohen marrëdhëniet e Rusisë dhe të Turqisë me Bashkimin Evropian dhe me Shtetet e Bashkuara. Ankaraja akuzon Bashkimin Evropian se ndër të tjera, mbështet kryengritësit kurdë, ndërsda Shtetet e Bashkuara i akuzon se strehojnë klerikun Fethullah Gulen dhe se përkrahin kurdër sirianë, të cilët Turqia i konsideron si terroristë. Aykan Erdemir, një ish anëtar i Parlamentit turk dhe tani një eskpert pranë Fondacionit në Mbrojtje të Demokracive është shprehur në një prej medieve të Lindjes së Mesme se bllokimi i shitjes së aeroplanëve amerikanë Turqisë, tregon se sa poshtë kanë rënë marrëdhëniet midis Shteteteve të Bashkuara dhe Turqisë. Për këtë gjëndje të krujuar në marrëdhëniet dy-palëshe, eksperti turk fajësoi zyrtarët turqë dhe medien pro-qeveritare, se po inkurajonë anti-amerikanizmin me deklaratat e tyre kërcnuese siç është kërcënimi se Turqia do të sulmojë forcat amerikane në Siri”, u shpreh ai.

Sidomos gjatë luftës së ftohtë, Shtetet e Bashkuara e konsideronin Turqinë si një prej aleatëve më të ngushtë të Washingtonit – ushtarëve turq u kishte dalë nami për heroizmin e tyre gjatë luftës së Koresë kundër forcave komuniste në fillim të 1950-ave — por gjatë 10-viteve të fundit, kjo aleancë që dikur ishte shumë e fortë midis këtyre dy vendeve, sidomos në fushën ushtarake, ka ardhur duke u keqësuar si rrjedhim i shkeljes së vlerave dhe normave demokratike nga Presidenti turk, Recep Erdogan. Fatkeqësisht, rezultat i këtij keqësimi në marrëdhëniet midis Washingtonit dhe Ankarasë është edhe bllokimi nga ana e Kongresit amerikan të shitjes së aeroplanëve modernë luftarakë amerikan, Turqisë.

A U.S. Air Force F-35A Lightning II aircraft. (U.S. AIR FORCE PHOTO/ALEX R. LOYD)

Ndërkaq, Rusia dhe Turqia kanë lënë mënjanë rivalitetet e tyre historike si dhe ndryshimet midis tyre që mund të kenë lidhje me çështjet rajonale, përfshirë edhe Ballkanin Perëndimor, ku duket se për qëllime të përbashkëta, kanë gjetur një “modus vivendi” midis tyre, në përpjekje për të minimizuar influencën amerikane dhe të BE-ës në rajonin e vendeve ballkanike në interesin e tyre dhe të aleatës së tyre Serbisë, duke lidhur marrëdhënie të forta ekonomike dhe një partneritet strategjik afat-gjatë midis Putinit dhe Erdoganit, ndërsa të pakën në sipërfaqe, marrëdhëniet midis dy vendeve sa vinë e keqësohen.

Besoj se Shtetet e Bashkuara dhe Turqia, heret ose vonë, me Erdoganin si udhëheqës i Turqisë ose me ndonjë tjetër — në interesin e tyre të përbashkët strategjik dhe ushtarak – dy vendet do i rregullojnë marrëdhëniet midis tyre, por shpresoj dhe lutem që në këtë ndërkohë, marrëdhëniet e shqiptarëve me Shtetet e Bashkuara mos të pësojnë ndonjë dëm afatgjatë, si rezultat i deklaratave të vazhdueshme dhe entuziaste të zyrtarëve më të lartë shqiptarë, “admirues” të Presidentit Erdogan dhe mbështetës të politikave të tija të mbrendshme dhe të jashtme, në kundërshtim me qëndrimet e aleatës strategjike, mbështetses historike të interesave të kombit shqiptar, Shteteve të Bashkuara të Amerikës. Mos të na marrë edhe ne me vete Erdogani në klubin e tij me Putinin!

*** *

page1image4015124192

The Honorable James N. Mattis Secretary of Defense
1000 Defense Pentagon Washington, D.C. 20301-1300

Dear Secretary Mattis:

a€nngrees of toe InitebWaatyittgton, @(g 20515

8taiea

June 15, 2018

We write to urge you to prevent the planned delivery of F-35 Lightning II jets to the Republic of Turkey.

Contrary to its NATO obligations and the expectations that should govern a responsible ally, Turkey is actively operating to undermine U.S. interests around the world. Turkey’s repeated military actions against American interests, relentless
degradation of human rights and democracy under President Erdogan, and clear intention to build a strategic partnership with Russia have completely eroded the U.S.-Turkey relationship.

Our concern about the sale of F-35 jets to Turkey comes against the backdrop of Trirkey’s planned prirchase of the Russian S-400 surface-to-air missile system. As a NATO ally, Turkey integrates its military systems with those of other NATO members. The United States and NATO have warned Turkey that the integration of the Russian S- 400 missile system with the F-35 aircra’ft would threaten exposure of our most closely guarded military secrets to a major power hostile to NATO and U.S. interests. Despite these warnings, Turkey signed tlie agreement with Russia and recently pushed up the delivery date from 2020 to 2019. The growing ties between Turkey and Russia and their shared penchant for authoritarian rule, hostility to the sovereignty of other nations, and domestic human rights abuses are fundamentally at odds with U.S. interests. It is inconceivable that we would place the F-35 technology in the hands of the deepening Russian-Turkish military relationship.

We also have no confidence that Turkey will use F-35s responsibly in the region. Under the guise of targeting the Kurdistan Workers’ Paity (PKK), Turkey has bombarded civilian areas and U.S.-suppozted Kurdish YPG forces. Turkish attacks have also killed Kurdish Peshmerga fighters in Iraq. Turkey’s assault on Afrin in Northern Syria has
killed hundreds of civilians and displaced more than one hundred thousand others. In the face of international condeinnation, Turkey is expanding its campaign in Northern Syria and has set its sights on Manbij, wliere U.S. troops maintain a presence in the continuing fight against ISIS. Turkey’s duplicity and military adventurism in Syria have given

PRINTED ON RECYCLED PAPER

page2image3975274832

advantage to ISIS, Iran, and Russia, as well as to extremist rebel forces, all at the expense of tlie United States. Erdogan’s outrageous threat to attack American soldiers in Syria is reason enough to block the delivery of any military sales to tlie Repriblic of Turkey, let alone the most advanced generation of military attack aircraft.

Turkey has also shown that it cannot be counted ripon to demonstrate restraint
even when on American soil. On May 16, 2017, President Erdogan set loose his security forces against peaceful protesters assembled in Wasliington, D.C. This brutal attack was condemned unanimously by the House of Representatives in a vote of 397-0, and led Congress to prohibit a plaru’ied sale of firearms to Erdogan’s security forces. Tliis vote recognized that Erdogan’s despotic attack on American citizens was an attack on orir cherished constitutional libeities. The brazenness of this assault and Turkey’s re’tusal to cooperate with the subsequent investigation demonstrates the level of contempt President Erdogan has for tlie United States and for our democratic values and exposes Turkey as a practitioner and exporter of extreme, violent aritlioritarianism.

In addition to its threats against tlie United States, Turkey has made a common practice of aggressively targeting U.S. allies, while aiding and abetting our adversaries. Erdogan has relentlessly harangued Israel, calling it a”terrorist state” and, in retaliation for the opening of the U.S. embassy in Jerusalem, recalling the Turkish ambassadors
from tlie United States and Israel. Turkey continues to provoke Greece and violate its territory; tlie ramming of a Greek vessel by a Turkish sliip is one of tlie latest salvos in this long-running dispute. Furthermore, more than foity years after illegally occupying Cyprus, Turkey’s violations of Cypriot sovereignty have grown more brazen, including recently ordering military vessels to prevent Cypriot-licensed Italian sliips from exploring Cyprus’ exclusive economic zone for natural gas. Turkey has indicated that it will intensify tlie standoff by sending its own drilling ships to corinter those recently
dispatched by ExxonMobil. The European Union took the step of formally denouncing Turkey for tl”iese illegal acts. All the while, Turkey has embarked on a strategic
realigi’unent witli our adversaries, Russia and Iran, actively siding with both nations to bring about an outcome in Syria that excludes the United States and rindermines our national security interest of denying Iran strategic depth across tlie Middle East.

Within Turkey itself, the lurch towards authoritarian rule is intensifying by the day, with American citizens now becoming a target. Under the state of emergency law enacted following tlie July, 2016 failed coup, Turkey has detained Americans, including U.S. consulate employees; refused to recognize the U.S. citizensliip of dual citizens; and denied U.S. diplomats access to the detained. Recently, 220 Members of Congress wrote to Erdogan demanding the release of Pastor Andrew Brunson, an American lield by Trirkey 011 baseless cliarges since October, 2016. Turkey lias rebriffed appeals by tl’ie Administration and Congress for these Americans’ release and appears to be holding
tliem as leverage to secure tlie extradition of Fethullali Gulen. Allies worthy of our most advanced military tecl’u”iology would not hold Americans liostage over an unrelated disprite. Turkey has also held German, Greek, and other nationals hostage for trade in ongoing disputes with tliose coruitries.

page3image4014154976

Since the coup, Trirkey l’ias arbitrarily arrested 160,000 of its own citizens and
fired approximately tlie same number of civil servants. These arrests amount to collective punishinent, as Erdogan targets not just critics of his despotic regime but their families as well; more tlian 600 cliildren are currently imprisoned in Turkey. Arbitrary detention and sliam trials are hallmarks of authoritarianism. Tliese mass firings and arrests of

journalists, acaden’iics, civil servants, judges, and others are designed to intimidate any opposition to Erdogan and cliill the freedoms that are tlie pillars of any free society.

It is hard to imagine a more compelling case for reevaluating the delivery of U.S. military tecl’inology to a foreign state. We must hold Turkey accountable for conduct
that threatens U.S. national security, undermines the interests of orir paitners and allies, and represents a broadside attack against fundamental democratic values. For these reasons, we urge you to take whatever steps are necessary to prevent the planned delivery of F-35 fighter jets to Turkey.

avid N. Cici i e Member of Congress

rad Sherman
Member of Congress

Jkms4!?tikzIleana Ros-Lehtinen
Member of Congress

Gus M. Bilirakis Member of Congress

pi?AlFMrankembJPre.ralOlofnCeO,

Sincerely,

Ted Deutch
Member of Congress

page4image3975961712

Huffm ember of Coi’i

Member of Congress

Perln”iutter
Member of Congress

‘Pka of Congress

as>Josh Gottheimer

Member of Congress

Membe

C ngr

S’m-‘?=m-Carol Shea-Potter

Member of Con ess

Jamie Raskin
Member of Congress

page5image4011403376

bio Sa
Mem of Congress

Terri Sewell ThaMember of Congress

Dina Titus
Mem of Con

iarold Nadler
e gf Congress

G. Eshoo
ber of Congress

Pramila Jay
Member of Congress

Member of Congress

Dana Rohrabaclier Mei’i’iber of Congress

C astoplier Member of

H. Smith Congress

J ki en’i

Speier
of Congress

Member of Congress

Adam B. Scliiff Member of Congress

Ted Poe Member

Je Member

of Congress

Neianey
of Congress

page6image4016850592

Member of Congress

ed S. Y . D.V.M. Membe 6f Congress

:Gl’6h wleyMem of Congress

David E. Price Member of Congress

CC:
Tlie Honorable Michael

Vice Admiral Matliias Lightning II

Pompeo,

W. Winter,

Secretary

United

Alan Lowenthal Member of Co

Zoe f
M ber of Co

Robeit B. Aderholt Member of ess

Luis V. Guti6rrez Member of Congress

State

States Navy, Program Executive Officer, F-35

The Honorable A. Wess Mitchell, Assistant Secretary of State, Bureau of European and Eurasian Affairs

John Bolton, Assistant to the President for National Security Affairs

MUZIKA TRADICIONALE LABE

June 21, 2018 by dgreca

FJALA E STUDIUESIT- MUZIKA TRADICIONALE LABE/

Prof. Dr. SPIRO J. SHETUNI-Universiteti Winthrop-Rock Hill, South Carolina-USA/

“Ç’më fute në mendime, moj kënga labe!/

Melodinë tënde ndjek,/

Por mendimin s’ta kap dot lehtë!/

Ngjitesh, zbret, zbret, prapë ngjitesh./

Isua të mban. (Një melodi me rrënjë!)/

Më ngjan herë-herë si mërmërtje e shqetësuar!/

E prapë ti di të jesh edhe kushtrim,/

Di të jesh edhe e gëzuar!”/

Robert Prendushi (1936-)/

Çështje etnomuzikologjike, si: shqyrtimi i vendit që zë muzika tradicionale labe brenda muzikës tradicionale shqiptare, njohja e tipareve të saj më të rëndësishëm lëndoro-substancialë e strukturoro-formalë, marrdhëniet me dialekte të tjerë të muzikës tradicionale shqiptare, rrezatimi kulturoro-artistik brenda dhe jashtë kufijve etnikë të Shqipërisë, etj., kanë qenë, ndër vite, sa shqetësime vazhdimisht të thellë, aq edhe ëndrra ngaherë të bukura, që unë kam pasur! Duke dhënë një pamje të përgjithshme të përfytyrës së dialektit muzikor lab gjatë shekullit XX, artikulli im nuk përfaqëson vetëm se një përpjekje modeste për të njohur sadopak këtë lloj dialekti.

Parashtrim

Muzika tradicionale labe është dialekti i muzikës tradicionale shqiptare që bën jetë në Shqipërinë Jugperëndrimore, ose, më mirë, në bashkësinë e madhe të zonave etnografike, që, në popull, njihet me emrin Labëri. Nga pikëpamja tipologjike, ajo ekziston thjesht në një dialekt të vetëm, pra, pa nën-dialekte të caktuar muzikorë. Sakaq, ndër stilet muzikorë më të spikatur të saj, lejomëni të përmend: stilin muzikor të Kurveleshit, stilin muzikor të Lopësit, stilin muzikor të Lunxherisë, stilin muzikor të Zagorisë, stilin muzikor të Gjirokastrës, stilin muzikor të Smokthinës, stilin muzikor të Himarës, stilin muzikor të Dukatit, stilin muzikor të Pilurit, stilin muzikor të Bënçës, etj. Midis tipareve themelorë dallues të muzikës tradicionale labe, më lejoni të vë në duke sidomos: 1) përbërja, në disa raste, nga një linjë melodike, përsa i takon strukturës së përgjithshme ose sasisë së linjave melodike, çka nënkupton edhe të interpretuarit, zakonisht, nga një këngëtar ose instrumentist i vetëm, individualisht, solistikisht; përbërja, në shumicën e rasteve, nga dy, tri ose katër linja melodike, përsa i takon strukturës së përgjithshme ose sasisë së linjave melodike, çka nënkupton edhe të interpretuarit nga shumë këngëtarë ose instrumentistë, kolektivisht, në grup; 2) natyra recitative, deklamative, folëse e mjeteve të saj shprehës në përgjithësi dhe e melodikës në veçanti; 3) sistemi modal/tonal pentatonik; 4) kontrasti si thelb i ndërthurjes së linjave melodike; 5) metrika/ritmika më shpesh e matur, e qartë, e përcaktuar; 6) mos-shoqërimi me instrumente muzikore (fjala është për muzikën tradicionale zanore labe), etj.

Muzika tradicionale labe pёfaqёson njё art, sa me përmbajtje të thellё, aq edhe me formë të pasur. Ashtu sikurse ndodh brenda muzikёs tradicionale toske, edhe brenda saj vërehet një dallim i ndjeshëm midis stilit grarishte dhe stilit burrërishte të të kënduarit. Përsa i takon stilit lab grarishte, vëmendje tërheqin sidomos: struktura e përgjithshme dy ose tri-zërëshe; melodika e kristalizuar; kontrasti i ndjeshëm midis linjave melodike; metrika/ritmika e matur, etj. Ndërkohë, përsa i takon stilit lab burrërishte, përshtypje bëjnë veçanërisht: struktura e përgjithshme dy, tri ose katër-zërëshe; melodika e zhvilluar; kontrasti i mprehtë midis linjave melodike; metrika/ritmika e matur, etj. Të njohësh së brendshmi muzikën tradicionale labe do të thotë të njohësh, së paku, dy tipare kryesorë të mbarë muzikës tradicionale të Shqipërisë Jug-perëndimore: strukturën modale/tonale pentatonike dhe kontrastin si kriter kryesor të ndërthurjes së linjave të saj melodike.

Përsa i takon sistemit modal/tonal, muzika tradicionale labe afron mjaft sidomos me muzikën tradicionale toske (nën-dialektin muzikor tosk, nën-dialektin muzikor myzeqar, nën-dialektin muzikor çam, së toku): në të dy rastet, sistemi modal/tonal është i njëjtë: pentatonik. Vetëm se pentatonika labe ndryshon në thelb prej pentatonikës toske. Po kështu, ndërsa brenda muzikës tradicionale labe, si kriter kryesor i ndërthurjes së linjave të saj melodike, shërben kontrasti, brenda muzikës tradicionale toske, si kriter kryesor i ndërthurjes së linjave të saj melodike, shërben imitacioni. Pёrveç sistemit të përbashkët modal/tonal, një afri tjetër midis këtyre dy dialekteve muzikorë, ndonëse s’është aq thelbësore, shfaqet karakteri a cappella: mos-shoqërimi i muzikës zanore me instrumente muzikore.

Të kuptuarit e mënyrës së ekzistencës së muzikës tradicionale labe ka qenë një proces bukur i vështirë! Ç’është e vërteta, gjatë viteve të para të studimeve të mia, unë, thuajse qetësisht, mendoja se muzika tradicionale labe–zanore o intrumentore, një-zërëshe o shumë-zërëshe– ekziston thjesht si një dukuri kulturoro-artistike e pandashme në njësi të veçanta, pra, si një dialekt muzikor që nuk degëzohet në stile muzikorë! (Në atë kohë, ndoshta me naivitet, unë arsyetoja pak a shumë në këtë mënyrë: “Përse duhet vallë që muzika tradicionale labe të ekzistojë në stile muzikorë?! Çfarë kuptimi do të kishte një dukuri e tillë?! Apo mos ndoshta ajo do të ishte thjesht një dëshirë subjektive e studiuesit etnomuzikolog?!) Mirëpo, me kalimin e kohës, duke dëgjuar këngë tradicionale labe të fshatrave dhe zonave të ndryshme etnografike, gradualisht, dalngadalë, si pa kuptuar, vura re se, muzika tradicionale labe, ekziston në stile muzikorë herë-herë mjaft të spikatur. Kështu, për mua, filloi të bëhet përherë e më e qartë ideja se, zona etnografike, si: Kurveleshi, Lopësi, Lunxheria, Zagoria, Smokthina, Himara, etj., sikurse edhe fshatra, si: Kanina, Vranishti, Tërbaçi, Dukati, Piluri, Bënça, etj., ndërsa këndojnë brenda të njëjtit dialekt muzikor, sërish dallohen muzikalisht njëri nga tjetri. Që të mund të shprehem në një mënyrë tjetër, arrita në përfundimin se, dialekti muzikor lab i muzikës tradicionale shqiptare, ekziston në stile të ndryshëm muzikorë, sipas zonave etnografike, dhe, herë-herë, sipas fshatrave të caktuar. Megjithse duket e tepërt, sërish përmend faktin se, një ligjësori e tillë—prania e vazhdueshme e stileve muzikorë–, karakterizon të katërt dialektet muzikorë themelorë të muzikës tradicionale shqiptare: dialektin muzikor geg, dialektin muzikor tosk, dialektin muzikor lab, dialektin muzikor qytetar.

Ndonëse prindërit e mi, Xhorxhi S. Shetuni dhe Vala J. Shetuni, sikurse tërë arumunët e Shqipërisë, këndonin toskërisht, muzika tradicionale labe sërish hyri në jetën time fare herët. Si rastësisht, kur unë isha rreth 4-5 vjeç, një darkë, dëgjova një këngë shumë-zërëshe muzikalisht të panjohur për mua, e cila intepretohej nga një grup të rinjsh arumunë. Ajo kishte qenë pikërisht një këngë labe! Disa vite më vonë, kur unë isha rreth 7-8 vjeç, muzika tradicionale labe filloi që të bëhet më e afërt për mua. Duke qenë se, në atë kohë, mungonte drita elektrike, ne s’kishim ende as radio, as televizorë, as magnetofonë! Sidoqoftë, gjatë viteve 50-të të shekullit XX, në Shqipëri, nisën që të shiten gramafonë dhe pllaka gramafoni të prodhuara gjatë dhjetëvjeçarëve të parë të shekullit nga shoqëri perëndimore, si: Columbia, Odeon, etj. (Siç dihet, energjia që i vinte në përdorim gramafonët prodhohej mekanikisht brenda vetë aparateve.) Një ditë, pasi dëgjova disa këngë tradicionale shumë-zërëshe toske të shoqëruara me saze (klarinetë, violinë, llautë, dajre), dëgjova edhe disa këngë tradicionale shumë-zërëshe himariote. Ato nuk shoqëroheshin me instrumente muzikorë, pra, ishin a cappella. Me shkëlqimin e tyre të veçantë melodik e harmonik, këngë të tilla sikur e ndalën për një çast frymëmarrjen time!

Repertori

Muzika tradicionale labe ka një repertor mjaft të pasur. Mund të shprehem pa ndrojtje se, çdo stil muzikor lab, përfaqësohet nga këngë të një niveli artistik, krijues e interpretues, me të vërtetë mjeshtëror. Disa ndër krijimet muzikorë më të shquar tradicionalë labë, të njohur

brenda dhe jashtë Shqipërisë, ndoshta do të ishin: “O çoban i maleve,” “Bilbilenjtë trembëdhjetë,” “Që kur del del yll’ i karvanit,” “Kurvelesh, zemëra ime,” “Seç gjëmon Shuri përpjetë,” “Lule, djemtë e nënave,” etj. (brenda stilit muzikor të Kurveleshit); “S’vemi asqerë për Turqinë,” “Shihni, shihni, Shazen-o,” “Do t’i vete me ferianë,” “Caush Likë Dorëza,” etj. (brenda stilit muzikor të Lopësit); “Nusja jonë arbërore,” “Aman, filxhani me bojë,” “Ju nizam’, more të mjerë,” “Misto Mame, o lule,” “Dasma lunxhiote,” “Lunxheri plot lezete,” etj. (brenda stilit muzikor të Lunxherisë); “Ç’ka bari që s’mbin në qafë,” “Ç’jam goditurë në ballë,” “Kur varesh nga ato male,” “Rashë e theva shtëmbën-o,” etj. (brenda stilit muzikor të Zagorisë); “Dërgon Gjoleka njerinë,” “Kurvelesh e Gegëri,” “Nëntëqind e dymbëdhjetë,” “Evropa shkruajn’ e thonë,” etj. (brenda stilit muzikor të Gjirokastrës); “Kumbulla prapa shtëpisë,” “Bejkë, shashaqe mëllënjë,” “Çerek shekulli më parë,” “Ushtria jonë popullore,” etj. (brenda stilit muzikor të Smokthinës); “Vajzë e valëve,” “Erdhi prilli, ç’u shkri bora,” “Moj Katina, Nina-Nina,” “Dallandysh’ e vogël-o,” “Lule, Zaho, lule djalë,” “Dy vajza, të dyja labe,” etj. (brenda stilit muzikor të Himarës); “O Dervish Aliu, dolle,” “O Qemal, kur të përzunë,” “O trima, flini të qetë,” “Kuvendon nëna me djalë,” “Eshtë e jona Shqipëria,” “Tregon Gego Velideja,” etj. (brenda stilit muzikor të Dukatit); “Tundu, bejkë e bardhë, tundu,” “Njëzet e tetë mijë yje,” “Shko, moj shko, kuacë e kuqe,” “Zoga kaçake në mal,” etj. (brenda stilit muzikor të Pilurit); “Bij çobanësh neve jemi,” “Moj ftujë e bardhë e shullërit,” “Kurveleshi mal mbi male,” Abaz Shehut,” etj. (brenda stilit muzikor të Bënçës). Më lejoni që të jap tekstin poetik të këngës me titull “Bilbilenjtë trembëdhjetë:”

“Për Bilbil e për Resulë,

Shtatë pashallar’ u shkulë!

O ju, të shkretë çapkënë,

Shkurti ç’ua prishi takëmë,

Që hodhi borë të rëndë!

Bilbilenjtë trembëdhjetë,

Vanë në litare vetë!

— Ngreu, Bilbil, hidh litarë!

— Dale, bej, të ndez cigarë,

Se s’jam çanaku me dhallë,

Por jam Bilbili me pallë!”

Tipare themelorë dallues

Duke i shqyrtuar tiparet më themelorë dallues të muzikës tradicionale labe, qoftë edhe në vija të përgjithshme, ndoshta do të mund të fitohet një ide deri-diku e qartë rreth përfytyrës tërësore, lëndoro-substanciale e strukturoro-formale, të saj. Lejomëni që të bëj një karakterizim të shkurtër, vetëm se thelbësor, të secilit prej tyre.

Karakteri strukturor një-zërësh e shumë-zërësh

Karakteri strukturor një-zërësh nënkupton përbërjen e një pjese të muzikës tradicionale labe nga një linjë e vetme melodike. (Të kësaj natyre janë zhanre, si: nina-nana ose ninulla, vajtimi ose ligjërimi, boroitja ose logatja, etj.). Një strukturë e tillë sjell, si rrjedhojë, të interpretuarit, zakonisht, nga një këngëtar ose instrumentist i vetëm, individualisht, solistikisht. Teorikisht, mundësia që interpretimi i zhanreve të mësipërm të bëhet edhe nga shumë këngëtarë ose instrumentistë, kolektivisht, në grup nuk përjashtohet. Ka, pastaj, edhe një mënyrë të ndërmjetme ose të dyfishtë, e cila bashkon dy rrugët e mësipërme. (Kujtojmë, p.sh., vajtimet kolektive.) Mirëpo, pavarësisht nga mënyra e interpretimit, struktura e përgjithshme, në këto raste, mbetet gjithmonë një-zërëshe.

Karakteri strukturor shumë-zërësh nënkupton përbërjen e pjesës më të madhe të muzikës tradicionale labe nga disa linja melodike: zakonisht, dy, tri, katёr. (Të kёsaj natyre janё zhanre, si: kënga lirike me llojet më të ndryshme të saj–të dasmës, rituale, të punës, të dashurisë, etj.–, ballada, kënga epike–legjendare e historike–, zhanre instrumentorë, vallja tradicionale, etj.). Një strukturë e tillë sjell, si pasojë, të interpretuarit nga shumë këngëtarë ose instrumentistë, kolektivisht, në grup. Po të marrim parasysh dendurinë e përdorimit të zhanreve shumë-zërësh brenda muzikës tradicionale labe, atëherë mund të pranojmë se kjo lloj muzike është më tepër shumë-zërëshe.

Karakteri recitativ

Karakteri recitativ, deklamativ, folës parakupton afrinë që ekziston midis intonacioneve të muzikёs tradicionale labe, një-zërëshe o shumë-zërëshe, dhe intonacioneve të të folurit njerëzor. (Në dallim nga muzika tradicionale toske, kjo lloj muzike ruan natyrë të ndjeshme recitative.) Motive, masa, fraza muzikore të ndryshme të muzikës tradicionale shumë-zërëshe labe janë recitative në shkallë të ndryshme: motivet që këndohen nga shumë këngëtarë (bashkarisht) shfaqen në përgjithësi më ariozë, ndërsa ata që këndohen nga këngëtarë të veçantë (veçmas) paraqiten më deklamativë. Ndërkohë, frazat muzikore ndërmjetëse, në përgjithësi, shfaqen më të këndueshme, kurse frazat muzikore fillestare dhe ato përmbyllëse, si rregull, paraqiten më deklamative. Duke vazhduar vrojtimin, pranoj që, nëse fraza e dytë muzikore (e cila, siç mund të kuptohet, përbëhet nga një numër masash muzikore) mund të quhet pjesë arioze, fraza e parë muzikore (e cila, po ashtu, përbëhet nga disa masa muzikore) duhet vështruar si pjesë deklamative. Në muzikën tradicionale labe, një-zërëshe o shumë-zërëshe, karakteri recitativ objektivizohet ngaherë në mënyrë relative: motive, masa, fraza muzikore të ndryshme; linja melodike të ndryshme; stile muzikorë të ndryshëm; gjini, zhanre e lloje folklorike të ndryshëm janë deklamativë në shkallë të ndryshme. Porse, duke qenë relativ, karakteri folës mbetet, në të njëjtën kohë, faktor i rëndësishëm i përfytyrës së saj tërësore melodiko-modale.

Karakteri pentatonik

Karakteri pentatonik nënkupton ndërtimin e muzikës tradicionale labe, një-zërëshe o shumë-zërëshe, prej modesh të përbërë nga pesë tinguj të ndryshëm, të cilët vendosen si rregull në largësi sekondash të mëdha e tercash të vogla. (Nga kjo pikёpamje, ajo shfaqet thuajse e njёjtё sikurse muzika tradicionale toske, një-zërëshe o shumë-zërëshe.) Nënvizoj se, modet pentatonikë janë të përbashkët, si për zhanret muzikorë një-zërësh, si: nina-nana ose ninulla, vajtimi ose ligjërimi, boroitja ose logatja, etj., ashtu edhe për zhanret muzikorë shumë-zërësh, si: kënga lirike me llojet më të ndryshme të saj (të dasmës, rituale, të punës, të dashurisë, etj.), ballada, kënga epike (legjendare e historike), etj.

Karakteri kontrastues

Karakteri kontrastues parakupton ngjizjen e muzikës tradicionale shumë-zërëshe labe, në thelb, prej raportesh të ndryshëm melodikë, kontrapunktikë, harmonikë, metrikë/ritmikë midis linjave të saj melodike në përgjithësi dhe dy linjave kryesore melodike në veçanti. (Nё qoftё se, nё muzikёn tradicionale shumë-zërëshe toske, thelbin e ndёrthurjes sё linjave melodike e pёrbёn imitacioni, në muzikën tradicionale labe, thelbin e kësaj ndërthurjeje e përbën kontrasti.) Brenda muzikës tradicionale shumë-zërëshe labe, marrësi dhe kthyesi kontrastojnë midis tyre veçanërisht në rrafsh melodik, kontrapunktik, harmonik, metrik/ritmik. Ndërkohë, ata afrojnë njëri me tjetrin jo vetëm si rrjedhojë e harmonisë, ritmikës plotësuese, etj., por, gjithashtu, e rregullsisë formale gjatë kontrapunktimit të linjave melodike.

Karakteri metrik/ritmik i matur

Karakteri metrik/ritmik i matur nënkupton natyrën e muzikës tradicionale labe, një-zërëshe o shumë-zërëshe, për të qenë në përgjithësi e matur, e qartë, e përcaktuar, nga pikëpamja metrike/ritmike. (Nё kёtё aspekt, muzika tradicionale labe, një-zërëshe o shumë-zërëshe, shfaqet thuajse njësoj sikurse muzika tradicionale gege.) Pjesët muzikore zanore e instrumentore të saj, duke u organizuar në metra/ritme të thjeshtë, të përbërë, të përzier, jepen zakonisht në mënyrë të përpiktë nga pikëpamja metrike/ritmike. Lejomëni të kujtoj, p.sh., nina-nanat ose ninullat, boroitjet ose logatjet, vajtimet ose ligjërimet, këngët lirike me llojet më të ndryshme të tyre (të dasmës, rituale, të punës, të dashurisë, etj.), balladat, këngët epike labe (legjendare e historike), etj. Më lejoni të sjell ndër mend, po ashtu, pjesët muzikore instrumentore labe, etj. Të mos harrojmë, pastaj, as vallet tradicionale labe, veçanërisht ato që organizohen në metra/ritme të përzier: pesë-njësish (5/8, 5/4), shtatë-njësish (7/8, 7/4), nëntë-njësish (9/8, 9/4), dymbëdhjetë-njësish (12/8, 12/4), etj.

Karakteri a cappella

Karakteri a cappella ose thjesht zanor parakupton natyrën e muzikës tradicionale zanore, labe e toske, një-zërëshe o shumë-zërëshe, për të mos u përcjellë me instrumente muzikorë, ose, që të mund të shprehem në një mënyrë tjetër, për t’u vetë-shoqëruar. Nga sa është hulumtuar, vërehet se, brenda muzikës tradicionale zanore shumë-zërëshe, ky tipar lind, në mënyrë shkakësore, shfaqje të rëndësishme në jetën e saj, si: vetë-përcjellja me iso, shoqërimi i valleve me këngë, modulacioni, etj. Historikisht, muzika tradicionale zanore labe, një-zërëshe o shumë-zërëshe, i ka qëndruar anash shoqërimit instrumentor, si për të mos e ndryshuar në asnjë mënyrë përfytyrën e saj. Sidoqoftë, s’kanë munguar raste të shoqërimit me instrumente muzikorë.

Muzika labe dhe muzika toske

Një krahasim i përgjithshëm midis dialektit muzikor lab dhe dialektit muzikor tosk (nën-dialekti muzikor tosk, nën-dialekti muzikor myzeqar, nën-dialekti muzikor çam, së toku), shfaqet si një çështje e rëndësishme, sidomos duke marrë parasysh faktin se, këta dy dialekte, janë pa dyshim të afërt, në mos të njëllojtë, në katër aspekte muzikorë themelorë, si: i) struktura e përgjithshme ose sasia e linjave melodike; ii) tekstura muzikore; iii) sistemi modal/tonal; iv) raportet e muzikës zanore me instrumentet muzikorë. Disa përfundime që dalin përmes krahasimit të dialektit muzikor lab me dialektin muzikor tosk, ndoshta do të mund të formuloheshin si vijon:

Dialekti një-zërësh o shumë-zërësh lab fiton më tepër ngarkesë ideo-emocionale epike, ndërsa dialekti një-zërësh o shumë-zërësh tosk ruan më shumë ngarkesë ideo-emocionale lirike.
Në rrafsh të përgjithshëm strukturor, dialekti shumë-zërësh lab, ekziston me dy, me tri dhe me katër linja melodike, kurse, dialekti shumë-zërësh tosk, ekziston vetëm me dy ose tri linja melodike.
Në rrafsh melodik, dialekti lab, është më tepër recitativ, deklamativ, folës, ndërsa, dialekti tosk, shfaqet më shumë arioz, muzikal, i këndueshëm.
Në qoftë se, metrikisht/ritmikisht, dialekti lab, vjen, më shpesh, i matur, i qartë, i përcaktuar, dialekti tosk, shfaqet, herë-herë, i pamatur, i paqartë, i papërcaktuar, ose kapriçoz, delikat, i stërholluar.
Gjatë jetës së tij, dialekti shumë-zërësh lab, përgjithësisht, s’e ka njohur dhe as e njeh shoqërimin instrumentor, kurse, dialekti shumë-zërësh tosk, ka njohur, në një farë mase, edhe shoqërim instrumentor.

Muzika labe dhe muzika greke

Muzika tradicionale labe dhe muzika tradicionale greke (vurgare, dropullite, pogonite), për shekuj me radhë, kanë jetuar e jetojnë në fqinjësi të afërt. Në kushte të tillë, ato kanë dhënë e marrë njëra me tjetrën, kanë ndikuar njëra mbi tjetrën, kanë bashkëvepruar midis njëra-tjetrës. Disa përfundime që dalin përmes krahasimit të muzikës tradicionale labe me muzikën tradicionale greke (vurgare, dropullite, pogonite), ndoshta do të mund formuloheshin si më poshtë:

Muzika tradicionale labe ka një strukturë të përgjithshme më rrallë një-zërëshe dhe më shpesh shumë-zërëshe: dy-zërëshe, tri-zërëshe, katër-zërshe, ndërsa muzika tradicionale greke (vurgare, dropullite, pogonite) ruan një strukturë të përgjithshme më shpesh një-zërshe dhe më rrallë shumë-zërëshe: dy-zërëshe, tri-zërëshe (asnjëherë katër-zërëshe).

Muzika tradicionale labe ka një teksturë muzikore më rrallë monofonike dhe më shpesh polifonike, ndërsa muzika tradicionale greke (vurgare, dropullite, pogonite) ruan një teksturë muzikore më shpesh monofonike dhe më rrallë polifonike.

Muzika tradicionale labe ka një sistem modal/tonal pentatonik, ndërsa muzika tradicionale greke (vurgare, dropullite, pogonite) ruan një sistem modal/tonal kryesisht diatonik.

Muzika tradicionale zanore labe, zakonisht, nuk shoqërohet me instrumente muzikorë, ndërsa muzika tradicionale zanore greke (vurgare, dropullite, pogonite), zakonisht, përcillet me instrumente muzikorë.

Studiues shqiptarë e ndërkombëtarë dhe poetë

Albanologë të ndryshëm, shqiptarë e ndërkombëtarë, herë më pak o herë më shumë, kanë ndriçuar aspekte të rëndësishëm jashtë-muzikorë të kulturës materiale e shpirtërore të Labërisë. Midis tyre, alfabetikisht, sipas mbiemrave, lejomëni që të përmend studiues, si: Eqrem Çabej, Mary Edith Durham, Johannes Georg von Hahn, Fiqiri Haxhiu, Selami Pulaha, Emin Riza, Spiro Shkurti, Mark Tirta, Aflred Uçi, Martin Urban, Rrok Zojzi, etj. Studiues të tjerë, shqiptarë e ndërkombëtarë, herë më pak o herë më shumë, kanë ndriçuar aspekte të rëndësishëm muzikorë. Midis tyre, alfabetikisht, sipas mbiemrave, më lejoni që të përmend muzikologë, si: Hysen Filja, Beniamin Kruta, Vasil S. Tole, etj.

Përfaqësues të shquar të poezisë shqipe, u ndikuan, më së pari, pikërisht prej bukurisë dhe pasurisë së rrallë të poezisë tradicionale labe. Midis tyre, alfabetikisht, sipas mbiemrave, lejomëni që të përmend figura, si: Fatos Arapi, Ali Asllani, Andon Zako—Çajupi, Ismail Kadare, Sejfulla Malëshova, Agim Shehu, etj. Gjatë shekullit XX në përgjithësi dhe gjysmës së dytë të tij në veçanti, poezia tradicionale labe u lëvrua nga vjershëtorë të mirënjohur popullorë, midis të cilëve, alfabetikisht, sipas mbiemrave, më lejoni që të përmend vjershëtorë, si: Zaho Balili, Feti Brahimaj, Lefter Çipa, Sejmen Gjokoli, Selim Hasani, Dule Havari, Tomorr Lelo, Maliq Lila, Teno Lona, Memo Meto, Kujtim Mici, Neço Muka, Shefqet Peçi, Hamdi Pulo, Hysen Ruka, Qazim Adem Ruka, Saliko Dalan Salaj, Muhamet Tartari, etj. Duke u mbështetur në trashëgiminë e poezisë tradicionale labe, gjatë gjysmës së dytë të shekullit XX, doli një plejadë tjetër, më e re, poetësh të talentuar, midis të cilëve, alfabetikisht, sipas mbiemrave, lejomëni që të përmend poetë, si: Sadik Bejko, Izet Çulli, Faik Deda, Lirim Deda, Halil Qendro, Petrit Ruka, Novruz Shehu, Qazim Sheme, Ilirian Zhupa, etj. Mbledhës i përkushtuar i folklorit letrar të Shqipërisë së Jugut ka qenë, midis të tjerëve, Fatos Mero Rrapaj.

Të shpresojmë se studiues të tjerë, shqiptarë e ndërkombëtarë, etnomuzikologë e muzikologë, do të bëjnë emër pikërisht duke iu përkushtuar hulumtimit të muzikës tradicionale shqiptare në përgjithësi dhe asaj labe në veçanti.

Epilog

Bashkëveprimi midis muzikёs tradicionale labe dhe muzikёs tradicionale greke (vurgare, dropullite, pogonite), megjithse ka ardhur natyrshëm si rrjedhojё e afёrsisё gjeografike midis popullit shqiptar dhe popullit grek, s’ёshtё aspak njё proces i thjeshtё, i njёtrajtshёm, uniform. Si ligjёsori universale, bashkëveprimi midis kulturave të ndryshme muzikore të kombeve, popujve, ose grupeve të ndryshëm etnikë, gjeografikisht të afërt ose të largët, është gjithmonё një proces i ndërlikur, kompleks, shumë-dimensional. Njё proces i tillё s’duhet parë thjesht në strukturën e përgjithshme dhe as në teksturën muzikore, por, në radhë të parë, në aspektin melodiko-modal të kulturave muzikore tradicionale, në përgjithësi, dhe në sistemin modal/tonal të tyre, në veçanti. Ndërkohë, as vetë sistemi modal/tonal s’duhet marrë asnjëherë i shkëputur prej faktorëve të tjerë, muzikorë e jashtë-muzikorë.

Why Is Trump Appeasing Turkey?

June 21, 2018 by dgreca

There’s little value in turning a blind eye to a dictator’s consolidation of power./

1 Trump Erdogan

By David L. Phillips/ The Trump administration is turning a blind eye as President Tayyip Erdogan consolidates his dictatorship. Appeasing Turkey will backfire. Appeasement will embolden Erdogan’s crackdown on human rights, undermine the U.S.-led fight against ISIS, while pushing Russia and Turkey closer together.

In April 2017, Erdogan rigged Turkey’s constitutional referendum to establish an executive presidency and eliminate checks and balances. Erdogan is likely to prevail in upcoming snap elections for the presidency and parliament on June 24. Elections will be held under a state of emergency. The leading Kurdish candidate for president is in jail. More than 60,000 oppositionists are detained and 150,000 civil servants fired from their jobs. Erdogan loyalists control the media. More journalists are jailed in Turkey than any other country.

U.S. citizens have also been imprisoned. Pastor Andrew Brunson and U.S. consular officials are held hostage as Turkey intensifies demands of the Trump administration to extradite Fethullah Gulen, a Turkish preacher in the Poconos whom Erdogan accuses of masterminding the so-called coup of July 2016.

Erdogan is a wily and manipulative politician. He shrewdly plays Russia off against the United States. Erdogan recently announced the purchase of S-400 surface to air missiles from Russia for $2.5 billion, ignoring the Pentagon’s objections. Buying Russian missiles violates a core NATO principle—the interoperability of weapons systems between members of the Alliance.

Turkey has joined Russia and Iran in the “Astana process,” rogue diplomacy to contain Syria’s conflict that excludes the United States. Moreover, the Astana process undermines U.S.-backed UN talks in Geneva aimed at ending Syria’s civil war and facilitating a political transition. Russia’s motivation is to preserve its bases in Latakia and Tartous. It also seeks to drive a wedge between NATO members and weaken Euro-Atlantic institutions.

Turkey and Washington are also at odds over U.S. support for Syria Kurdish fighters, the People’s Protection Forces (YPG), which have served as America’s boots on-the-ground fighting ISIS. More than 650 Syria Kurds died liberating Raqqa, the self-declared ISIS caliphate. According to a Pentagon spokesman, “[The YPG] fought tenaciously and with courage against an unprincipled enemy.”

Erdogan demands that the U.S. abandon the YPG, whom he calls “terrorists.” Trump is bending over backwards to placate Erdogan. According to a recent White House statement, “US military cooperation with the YPG was a temporary, tactical arrangement aimed entirely at combating ISIS.”

Trump is an unwitting co-conspirator with Turkey and Russia, acceding to their efforts aimed at shaping the battlefield. In January 2018, the Turkish officials visited Moscow to clear the way for Turkish war planes to enter Russian-controlled air space over Afrin, a haven for Kurds and displaced Arabs in northwestern Syria. Turkey’s relentless air strikes killed more than 1,000 YPG members. Hundreds of civilians were also killed and nearly 300,000 people displaced.

The Free Syrian Army (FSA), Turkey’s proxy and an ISIS offshoot, committed war crimes, beheading Kurds, mutilating Kurdish female fighters, and looting Afrin. Since “liberating” Afrin, Turkey has imposed a Taliban-like regime, requiring all women to wear a hijab.

Foreign Minister Mevlut Cavusoglu recently met Secretary of State Mike Pompeo in Washington. Cavusoglu announced a deal to evict YPG fighters from Manbij, a YPG hub and Pentagon training base. Turkey’s demands don’t stop there. It wants the U.S. to sanction a security belt 30 kilometers inside Syrian territory, stretching from Afrin all the way to Syria’s border with Iraq.

YPG fighters are not terrorists. Turkey is the terror state, which provided weapons, money, and logistical support to thousands of jihadis who transited through Turkey to Syria beginning in 2012. Vice President Joe Biden confirmed Turkey’s role. Biden asserted: “ISIS was armed by our friends and allies,” naming Turkey.

The Trump administration is turning a blind eye as President Tayyip Erdogan consolidates his dictatorship. Appeasing Turkey will backfire. Appeasement will embolden Erdogan’s crackdown on human rights, undermine the U.S.-led fight against ISIS, while pushing Russia and Turkey closer together.

Willfully ignorant, U.S. officials refuse to acknowledge Erdogan’s cooperation with jihadists or criticize Erdogan’s authoritarianism. Trump and Erdogan are kindred spirits. Trump will be one of the first world leaders to call and congratulate Erdogan for stolen elections on June 24.

Erdogan plays the Russia card to leverage concessions from the United States. Washington’s acquiescence is weakness. Placating Erdogan exacerbates his anti-democratic and anti-American tendencies, undermining NATO and U.S. strategic interests.

David L. Phillips is director of the Program on Peace-building and Rights at Columbia University and a former senior adviser to both the UN Secretariat and the U.S. Department of State.(Alternet)