Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

Archives for July 2019

ZGJEDHJET E REJA?- PRESIDENTI MBLEDH PARTITË

by

KOSOVË-PRESIDENTI THAÇI, KONSULTIME ME PARTITË/

-Në Kosovë, pas dorëheqjes së Kryeministrit, Presidenti nis konsultimet me partitë politike javën e ardhshme/

-Pika 5 e Nenit 95 të Kushtetutës së Republikës së Kosovës përcakton: “Nëse Kryeministri jep dorëheqjen ose për arsye të tjera, posti i tij/saj mbetet i lirë, Qeveria bie, dhe Presidenti i Republikës së Kosovës, në konsultim me partitë politike ose koalicionin që ka fituar shumicën në Kuvend, mandaton kandidatin e ri, për të formuar Qeverinë”/

Gazeta DIELLI nga korrespondenti në Kosovë Behlul Jashari

PRISHTINË, 25 Korrik 2019/ Presidenca deklaroi sot se, Presidenti i Republikës së Kosovës, Hashim Thaçi, pas dorëheqjes së Kryeministrit të Republikës së Kosovës, do t’i ndërmarrë të gjitha veprimet e nevojshme në pajtim me kompetencat e përcaktuara në Kushtetutën e Republikës së Kosovës.

“Mandati kushtetues i Presidentit të Republikës së Kosovës është i pacenueshëm për të siguruar respektim të parimit të ndarjes së pushteteve dhe për të ruajtur sigurinë e rendit juridik e kushtetues në vendin tone”, thekson deklarata dërguar nga Presidenca.

Për më tepër, vijon deklarata, duke u bazuar në kompetencat kushtetuese, Presidenti i Republikës së Kosovës përfaqëson unitetin e popullit dhe është garantues i funksionimit demokratik të institucioneve shtetërore. “Prandaj, çdo hap që do të ndërmarrë presidenti do të jetë në përputhje vetëm me interesat e qytetarëve dhe interesat shtetërore”, shtohet më tej.

Presidenti i Republikës së Kosovës i siguron gjithë qytetarët se çdo veprim i tij do të jetë në pajtim me Kushtetutën e Republikës së Kosovës dhe duke filluar nga java e ardhshme do t’i fillojë konsultimet me partitë politike/koalicionet për ndërmarrjen e hapave të mëtejmë që çojnë në tejkalimin e situatës së krijuar nga dorëheqja e kryeministrit, përfundon deklarata.

Pika 5 e Nenit 95 të Kushtetutës së Republikës së Kosovës përcakton: “Nëse Kryeministri jep dorëheqjen ose për arsye të tjera, posti i tij/saj mbetet i lirë, Qeveria bie, dhe Presidenti i Republikës së Kosovës, në konsultim me partitë politike ose koalicionin që ka fituar shumicën në Kuvend, mandaton kandidatin e ri, për të formuar Qeverinë”.

Në mbledhjen e 111-të të qeverisë që e drejton, të premtën e 19 korrikut 2019, kryeministri Ramush Haradinaj njoftoi vendimin e tij për të dhënë dorëheqje të parevokueshme, pas ftesës që kishte marrë nga Gjykata Speciale në Hagë, për intervistimin  që u zhvillua në 24 korrik.

Sipas shumicës së deklaratave të partive politike, Kosova po shkon drejt zgjedhjeve parlamentare të shtata në 20 vjet liri, të katërta në 11 vjet pavarësi e të tretat të njëpasnjëshme të parakohshme, por ka edhe pritje që të mandatohet një kandidat i ri për të formuar Qeverinë, e cila do mund të zgjedhej me së paku 61 vota të Kuvendit 120 anëtarësh.

Kuvendi i Kosovës aktualisht ka këtë përbërje të grupeve parlamentare: Lidhja Demokratike e Kosovës 25 deputetë, Partia Demokratike e Kosovës 23, Lëvizje Vetëvendosje 19, Aleanca për Ardhmërinë e Kosovës 12, Partia Social Demokrate 12, Lista Serbe 10, Nisma Socialdemokrate 8 dhe Grupi 6+ (i komuniteteve pakicë) 6. Ndërsa, pa grup parlamentar janë 5 deputetë.

Qeveria  e Kosovës,  me kryeministër Ramush Haradinajn, e zgjedhjeve të 11 qershorit 2017, e votuar në seancë të jashtëzakonshme të Kuvendit në 9 shtator, nisi punën para më pak se dy viteve – në 11 shtator duke mbajtur në mbrëmje mbledhjen e parë, ku u bë konstituimi dhe u shqyrtua programi qeverisës, pasi gjatë ditës fillimisht u bë pranim-dorëzimi i detyrave në Kryeministri dhe nëpër ministri.

PRESIDENTI THACI: VEZIR ADEMAJ-HERO I KOSOVES

by

PRESIDENTI THAÇI E SHPALLI “HERO TE KOSOVES” DESHMORIN VEZIR ADEMAJ/

Prishtinë 25 Korrik 2019- Presidenti i Republikës së Kosovës z. Hashim Thaci ka dekretuar me urdhër të vecantë dhe protokoll shtetëror shpalljen “Hero i Kosovës” dëshmorin e Atdheut Vezir Ademaj. Ceremonia është organizuar sot, e Enjte 25 Korrik 2019 në Presidencën e Republikës së Kosovës. Dekorimi ëshët bërë me rastin e 21 vjetorit të rënies në fushën e betejës në Kallavajë të Junikut të dëshmorit të Atdheut, Heroit të Kosovës, Vezir Ademaj, i biri i Hysen dhe Mejreme Ademaj nga Sheremetaj të Rekës së Keqe, komuna e Gjakovës. Veziri i njohur me pseudonimin e Luftës” Komandant Alfredi”, i qëndroi deri në fund betimit që kishte bërë kur ishte rreshtuar në radhët e Ushtrisë Clirimtare të Kosovës: “Si pjesëtar i Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës, betohem se do të luftoj për çlirimin e tokave të pushtuara të Shqipërisë dhe bashkimin e tyre, do të jem përherë besnik, luftëtar i denjë i lirisë, vigjilent, guximtar dhe i disiplinuar, i gatshëm që në çdo kohë, pa kursyer as jetën, të luftoj për t’i mbrojtur interesat e shenjta të Atdheut. Nëse shkel këtë betim, le të ndëshkohem me ligjet më të ashpra të luftës dhe nëse tradhtoj, qoftë i humbur gjaku im. Betohem, betohem, betohem…!”.

Ai mbeti në fushën e Luftës për Liri duke nderuar Atdheun, familjen e tij Atdhetare, Flamurin kuq e zi, para të cilit ishte betuar.

***

Njoftimin me rastin e dekorimit “Hero i Kosovës” në emër të Familjes Ademaj, e përcolli sot përmes facebook-ut, vëllai i heroit, dr. Hasan Ademaj i cili ndër të tjera shkroi: Me rastin e 21 vjetorit te renjes heroike ne altarin e lirisë së Atdheut,të vllait tonë të dashur,Vezir Ademaj.
Sot u mbushen 21 vjet nga rënia juaj heroike,për lirinë e shtrenjtë të Atdheut,i dashur vëlla Vezir.
Njëzet e një vite krenari,dhimbje,dashuri dhe mall.Por,mbi të gjitha ,ishte krenaria ,sepse ti u sakrifikove për këto ditë që po i gëzojmë ne sot.
Për kët liri të shtetit të Kosovës,të cilin shtet po e ndërtojmë me shumë sakrifica.
Por,ne ,në këtë përvjetor,jemi më krenarë se kurrë sepse vepra dhe sakrifica Juaj sublime asnjëherë nuk u harrua ,por vetëm sa u përforcua edhe më shumë,si kujtim,si mirënjohje,dhe si nderim.
Dhe,madhështia dhe kuptimsia e veprës suaj u lartësua akoma sot,në këtë ditë përkujtimi e nderimi,kur Presidenti i Republkës sonë,zoti Hashim Thaqi,me urdhër të veçantë e protokoll presidencial,të dekorojë me mirënjohjen më të lartë shtetërore presidenciale-“HEROI i KOSOVËS”.
Kjo na bën që sot të ndihemi më krenarë si asnjëherë më parë dhe të çmojmë lart vendimin e Presidentit Thaqi si dhe punën e tij përkushtuese në vlerësimin dhe lartësimin e figurës së luftëtarit të lirisë së Atdheut e në këtë rast të djalit dhë vëllait tonë Vezirit,i cili në pranverën e vitit 1988 la kurbetin dhe iu bashkua radhëve të Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës,për të dhënë gjithçka pati nga vetja për Lirinë e Kosovës.
Zoti President.
Vendimi Juaj për shpalljen Hero i Kosovës të djalit dhe vëllait tonë të shtrenjtë,na pakëson dhimbjen e na shton krenarinë si dhe na forcon respektin dhe besimin në institucionet tona shtetërore për të cilin u flijua Ai dhe mijra dëshmorë të tjerē të Atdheut.
Faleminderit President!
Lavdi Luftës së lavdishme të Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës.
Lavdi jetës dhe veprës heroike të Heroit të Kosovës,Vezir Ademaj.
Sheremetaj, Gjakovë

 Me respekt
Me 25 korrik 2019 Familja Ademaj.

400 Bashkatdhetare nga Diaspora Vizituan Kuvendin e Kosoves

by

Rreth 400 bashkatdhetarë, për dy ditë, kanë vizituar Kuvendin e Kosovës/

Bashkatdhetarët, të cilët po qëndrojnë për pushime në Kosovë, për dy ditë radhazi kanë vizituar Kuvendin e Republikës së Kosovës, i cili, nën moton “Bashkatdhetarët në Kuvend”, ka hapur dyertë për ta.

Me këtë rast, rreth 400 bashkatdhetarë nga vende të ndryshe të Evropës dhe botës, janë pritur nga deputetë të grupeve të ndryshme parlamentare, me të cilët kanë bashkëbiseduar për tema të ndryshme, me theks të veçantë për fuqizimin e rolit të tyre, si dhe për mundësinë e krijimit të lehtësirave në Kosovë.

Poashtu, ata janë njohur nga afër nga punëtorët e administratës me punën, fuksionin dhe rolin e Kuvendit.

Bashkatdhetarët janë shprehur të kënaqur për mundësinë që ju është ofruar për t’i vizituar hapësirat e Kuvendit të Republikës së Kosovës.​

MURTAJA E BARDHË E KA PËRFSHIRË MALIN E ZI

by

Diskursi  demografik/

MURTAJA  E  BARDHË  E  KA  PËRFSHIRË  MALIN E ZI/

Të dhënat statistikore  të publikuara kohë më parë nga MONSTAT-i, dëshmojnë se  Malin e Zi e ka përfshi murtaja e bardhë e ate në 18 komuna duke dëshmuar së trendi negativ në shtimin e popullsisë vazhdon duke qenë dukuri shqetësuese për të tashmën dhe të ardhmën, që është  dëshmi e statusit ekonomik dhe social të banorëve  në periudhën postmoniste të tranzicionit demografik, çështje  e cila deri më tash nuk është trajtuar  nga ana  e pushtetit qendror  për të  marrë masa preventive ndaj kësaj dukurie  me pasoja të përgjithshme shoqërore

Shkruan: Dr.Nail  Draga/

E dhëna e publikuar nga Drejtoria e Statistikës MONSTAT-i së në 18 komuna në Mal të Zi, ka më shumë të vdekur se sa të lindur, dëshmon se dukuria e murtajës së bardhë është e pranishme. Fjala është për periudhën katër mujore të këtij viti duke cekur se shtimi natyror i popullsisë është me minus 212 banorë, nga del se aq persona më shumë kanë vdekur, se sa kanë lindur. Nëse analizojmë shpërndarjen territoriale del se pjesa ma e madhe e komunave të tilla janë në veri, ndërsa dukuria e tillë i ka përfshi edhe tre komuna në regjionin bregdetar ku përveç H.Novit e Tivarit bën pjesë edhe Ulqini.

Sipas  të dhënave nga MONSTAT-i  del se në Mal të Zi nga janari deri në fund të prillit  të këtij viti kanë lindur 2119 fëmijë ndërsa në të njëjtën periudhë kanë vdekur 2331 qytetarë. Si më parë edhe tash tretmanin e parë të murtajës së bardhë e mban gjithnjë qyteti i Plevlës, sepse në atë qytet numri i të vdekurve është për 98 më i lartë se i të lindurve. Ndërsa qyteti me lindshmëri më të lartë është Podgorica, ku shtimi natyror është pozitiv sepse numri i të lindurve është më i lartë për 144 ndaj numrit te të vdekurve.

Ndërsa në lidhje me shtimin natyror në nivel shtetëror për vitin  e kaluar në Mal të Zi kanë lindur 7260 fëmijë, ndërsa kanë vdekur 6494 qytetarë, nga del se shtimi natyror ishte pozitiv për 766 qytetarë, duke qenë  me e ulta në rritjen e numrit të banorëve në historinë e Malit të Zi.

Së shtimi natyror i popullsisë në Mal të Zi është në rënie të vazhdueshme dëshmojnë të dhënat në vitët e fundit. Kështu në vitin 2017 shtimi i popullsisë ishte 909 qytetarë, 2016:1.105, 2015:1.057, 2014:1.515, dhe 2013:1.558 banorë. Ndërsa nëse krahasojmë shtimin natyror nga viti 1991, që ishte 5.636 banorë nga del së ishte shtatë here më i lartë së vitin e kaluar, dëshmon së periudha e tranzicionit demografik vazhdon me trendin negativ, dukuri kjo e cila duhet të jetë alarmuese për të ardhmën e këtij vendi Po, një trend i tillë për njohësit e rrethanave shoqërore në Mal të Zi,  nuk paraqet ndonjë befasi por  vazhdimësi e periudhes  së mëhershme.  

Depresioni demografik

Gjendja ekzistuese në Mal të Zi në sajë të rritjes së mortalitetit vlerësohet si  depresion demografik, ndërsa nëse  kësaj kategorie i shtojmë edhe migrimin e popullsisë në drejtim  të qendrave tjera si p.sh.Podgorica, apo emigrimin në botën e jashtme, del se kemi të bëjmë me një pasiguri psikologjike për të ardhmën e popullsisë në këtë vend.
Të dhënat statistikore  të prezantuara nga MONSTAT-i të cilat  përpunohen sipas metodologjisë evropiane, dëshmojnë së popullsia në Mal të Zi ka hyrë në fazën e moshënimit, nga del se mosha mesatare e popullsisë është rreth 38 vjeçe, me trend për rritje të metutjeshme. Kësaj dukurie është duke i ndihmuar papunësia, migrimi i popullsisë së re dhe martesat e vonuara të te rinjëve duke  ndikuar në rritjen e kategorisë së të moshuarve, të cilët i kanë mbetur besnik vendbanimeve të tyre.

Regjioni verior drejt shpopullimit

Të dhënat e publikuara dëshmojnë se gjendja kritike është në 18 komuna, ndërsa në aspektin regjional, gjendja më e pavolitshme është në regjionin verior, i cili është edhe më i pazhvilluari ekonomikisht.

Nëse krahasojmë të dhënat nga regjistrimi i parë i popullsisë pas Luftës së Dytë Botërore, del se rënie më të lartë demografike është shënuar në veriun e Malit të Zi, sepse në vitin 1948, në këtë regjion kanë jetuar 47.3% e popullsisë së përgjithshme të Malit të Zi, ndërsa në vitin 2011 ishte 28.7%,  e dhënë kjo e cila viteve të fundit vazhdon më rënie të vazhdueshme. Ndërsa nëse analizojmë aspektin territorial, del se mbi 50% e territorit të Malit të Zi, banohet nga më pak së një e treta e popullsisë së përgjithshme, duke marrë përmasat e shpopullimit demografik.

Ndonëse qeveria ka treguar ndjeshmëri të paktën në aspektin mediatik, për  investime kapitale, madje duke i dhënë përparësi veriut, por siç duket të dhënat e tilla më tepër janë deklarative se sa praktike, në lidhje me zhvillimin ekonomik të veriut, sepse migrimi i popullsisë vazhdon. Andaj, nevojitet një strategji e zhvillimit regjional  me mbeshtetje financiare, që do të ishte në favor të popullsisë vendore për të qendruar më tutje në vendbanimet e tyre, në të kundërtën migrimi në drejtim të Podgoricës, dhe bregdetit në jug do të vazhdojë të jetë dukuri normale.

Shqiptarët  të rrezikuar

Përveç të dhënave të përgjithshme  sipas komunave, nuk kemi të dhëna në aspektin nacional e as fetar, që janë të  nevojshme për analiza demografike. Por, duke ditur strukturën nacionale të popullsisë sipas komunave, del qartë së kjo dukuri e ka përfshi edhe popullsinë shqiptare në këtë mjedis.

Ndonëse është komuna ma më tepër shqiptarë në Mal të Zi, një dukuri e tillë e ka përfshi edhe komunën e Ulqinit, që është e vetmja në bregdet duke stagnuar  sa i përket shtimit të popullsisë, që  shpjegohet me natalitetin e ultë dhe emigrimin e vazhdueshëm në botën e jashtme.

Ndërsa për viset tjera shqiptare pothuaj kemi shpopullim të plotë të vendbanimeve, ku ma i theksuar është  në krahinën e Krajës, sidomos në këto dy dekadat e fundit, ku në Anën e Sipërme, ku bën pjesë edhe Shestani, disa vendbanime janë pa banorë, e si të tillë i takojnë gjeografisë historike. Nga ana tjetër   Malësia është e njohur edhe me hërët si krahina me emigrim konstant, nga del së malësorë ma tepër ka disa herë ma shumë në botën e jashtme(SHBA) se sa në vet Malësinë. Dukuria e tillë më herët ka përfshi edhe  Malësinë e Rozhajës dhe atë të Plavës e Gucisë, ku këtu ka qenë e pranishme pothuaj tash një shekull, por  këtu duhet shtuar edhe dukurinë e asimilimit në boshnjak, çështje kjo e cila meriton një qasje të veçantë.

Në sajë të analizave te të dhënave duke e ditur se shqiptarët në popullsinë e përgjithshme   në Mal të Zi janë pakë(5%), murtaja e bardhë ata i rrezikon ma së shumti, përkatësisht   ekzistencën  e tyre biologjike në këtë mjedis. Më një fjalë shqiptarët janë duke përjetuar dy trende negative,  e para, duke  u zvogëluar numërikisht, dhe e dyta, duke u rrudhosur në aspektin territorial, me pasoja shumëdimensionale si asnjë popull tjetër në Mal të Zi.

Mungojnë masat preventive

Ndonëse një dukuri e tillë ka vite që është bërë pothuaj trend bashkëkohor, deri më tash nuk kemi pasur rast të degjojmë ndonjë reagim nga strukturat qeveritare.Nga një qendrim i tillë joserioz del se kemi të bëjmë me një çështje e cila iu është lënë familjeve si çështje e tyre autonome. Por, duke pasur parasysh rrethanat shoqërore, ekonomike e sociale të pavoltshme të pjesa ma e madhe e popullsisë, formimi i familjeve të reja paraqet sfidë për çdo të ri.

Në lidhje me diskursin demografik, deri më tash nuk kemi pasur rast të degjojmë se institucionet shtetërore kanë treguar ndonjë  shqetësim për të dhënë  propozime konkrete siç do të ishin ofertat ndaj çiftëve të reja, që do të ishte në favor të natalitetit dhe zvogëlimit të migrimit dhe emigrimit të popullsisë së re.

Ndërsa pezullimi i vendimit të Kuvendit të Malit të Zi për mbeshtetje financiare në formë të pensioneve për grate të cilat kanë lindur tre e më shumë fëmijë, është dëshmi e mos interesimit për çështjet demografike, në këtë mjedis.

Përfundimisht murtaja e bardhë e cila ka përfshi Malin e Zi në 18 komuna, me tendencë për të përfshi edhe komunat tjera,  duhet të jetë shqetësim për strukturat qeveritare, andaj është koha që këtij problemi duhet qasur sa më parë duke dëshmuar seriozitet profesional dhe qeveritar. Kjo çështje nuk duhet të jetë preokupim vetëm për ministrinë e punës dhe çështjeve sociale, por e tërë kabinetit qeveritar, duke marrë masa preventive, sa nuk është bërë vonë.

(Korrik 2019)

Simetri dhe asimetri

by

Nga Astrit Lulushi/

Megjithëse parë nga lart poshtë, njeriu nuk është simetrik, për nga gjërësia, nga e majta në të djathtë, ai është. Përveç asimetrisë së përzgjedhur, siç është ndarja e flokëve dhe përdorimi i dorës së majtë ose të djathtë, njeriu sipërfaqësisht është simetrik.
Në të gjithë vertebrorët, zemra dhe stomaku janë në anën e majtë, mëlçia dhe apendesiti në anën e djathtë. Një në dhjetë mijë njerëz e kanë zemrën në anën e djathtë. Nëse zemra është në anën “e gabuar”, të gjitha organet e tjera priren të jenë gjithashtu, gjë që i krijon kirurgut befasi nëse nuk është i përgatitur mirë, dhe ai mund të bjerë në atë që quhet ‘kurthi i pasqyrës’.
Mushkëria e djathë është më e madhe se majta, ndërsa gjysma e majtë e trurit është pak më e madhe se e djathta. Asimetritë në tru kontrollojnë shumë nga asimetritë në sjellje. Truri punon në atë mënyrë që ana e majtë e trurit të kontrollojë anën e djathtë të trupit dhe anasjelltas, pra pjesa e djathtë e trupit kontrollohet nga pjesa e majtë e trurit.
Kjo pjesë e majtë është përgjegjëse për gjuhën, leximin, shkrimin, të folurit dhe dëgjimin, ndërsa e djathta kontrollon njohjen vizuale, dhe prirjet për art e muzikë. Kështu, nëse një goditje dëmton pjesën e majtë të trurit, kjo bëhet shpesh pengesë për të folurit.
Sytë kontrollohen gjithashtu nga truri asimetrik. Kjo mund të provohet thjesht, nëse qëndroni rreth dy deri tre metra larg një objekti. Mbuloni syrin e majtë dhe vendosni gishtin para syrit të djadhtë për të mbuluar pamjen e objektit. Pastaj përsëritni ushtrimin duke mbuluar syrin e djathtë dhe duke hapur syrin e majtë. Nga ajo që do të shihni, përcaktohet nëse jeni i doninuar nga pjesa e majtë ose e djathtë e trurit.
Një nga shembujt më të njohur të simetrisë së pasqyrës është fakti se njerëzit përdorin njërën ose tjetrën dorë, por jo të dyja, për detyra të kualifikuara siç është të shkruarit. Por megjithëse një në dhjetë përdorin dorën e majtë në krahasim me të djathtën, bota është plot artefakte të krijuara me dorën e djathë në mendje, dorë e cila kontrollohet nga pjesa e majtë e trurit.