Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

Archives for October 2020

Darka e Lamës – Osmani: Kultivimi i traditës e mbanë të gjallë shpirtin e kombit

by

-Kryeparlamentarja e Kosovës Dr. Vjosa Osmani së bashku me prodhuesit vendorë dhe përfaqësues të bizneseve nga diaspora, ka organizuar festën tradicionale të Darkën e Lamës, me synim të promovimit të prodhimeve vendore. Është një festë e lashtë iliro-shqiptare, e falënderimit Zotit për frytet e punës dhe të korrat e vitit. Në Kosovën e lirë – moderne, në vitin 2002,  Ditën e Falënderimit – Darkën e Lamës Presidenti historik  i Kosovës Dr. Ibrahim Rugova e shpalli festë shtetërore/ 

PRISHTINË, 31 Tetor 2020 – Gazeta DIELLI nga korrespondenti në Kosovë Behlul Jashari/ Kryetarja e Kuvendit të Kosovës Dr. Vjosa Osmani së bashku me prodhuesit vendorë dhe përfaqësues të bizneseve nga diaspora, ka organizuar të premten mbrëma Darkën e Lamës, një traditë e filluar nga presidenti Dr. Ibrahim Rugova.

Në të kanë marrë pjesë ambasadorë të akredituar në Kosovë, përfaqësues të partive politike dhe bizneseve kosovare.

Kjo darkë është organizuar konform respektimit të masave anticovid, teksa qëllim kryesor ka promovimin e produkteve vendore dhe punën e prodhuesve vendor, të cilët kanë pësuar nga pandemia Covid-19.

Kryetarja Osmani ka thënë se kultivimi i traditës e mbanë të gjallë shpirtin e kombit.  

“Darka e sivjetme mbahet në rrethana të rënduara për shkak të pandemisë. Këto rrethana na mbajnë më larg njëri-tjetrit fizikisht, por me karakterin e saj, do të na e rikujtojë se sa i rëndësishëm është besimi në njëri-tjetrin, në miqtë tanë, të cilët na janë gjetur përkrah në ditë të vështira e në ditë të mira, kanë ndarë me ne gëzimin e hidhërimin dhe e kanë përcjellë bashkë me ne lutjen për të mirat e motmotit”, ka thënë kryetarja Osmani.

Ajo ka falënderuar kultivuesit dhe prodhuesit vendor për bereqetin e sivjetmë.

“Darka e sivjetme përveç tjerash synon promovimin e prodhimeve vendore. Prandaj, ne kemi shtruar sonte sofër pikërisht me këto prodhime nga duart e tyre të vyera dhe do t`i ndajmë miqësisht me ju, sepse kështu ndajmë edhe jetën tonë sociale me njëri-tjetrin”, është shprehur zonja Osmani, citon njoftimi i dërguar sot nga Kuvendi i Kosovës.

Më parë, në mbrëmjen e 23 Tetorit 2020, Darkën e Lamës e shtroi  kryeministri i Republikës së Kosovës, Avdullah Hoti, ku të pranishëm ishin krerët e institucioneve vendore dhe ndërkombëtare.

Festa e Darkës së Lamës është shumë e vjetër, ndërsa autorët antikë e kanë shënuar që nga shekulli V para Krishtit. Në Kosovën e lirë – moderne Dita e Falënderimit – Darka e Lamës e rimori peshën që i takonte, madje jo vetëm si akt i trashëgimisë shpirtërore e kulturore. Në vitin 2002, Presidenti historik i Kosovës Dr. Ibrahim Rugova e shpalli Festën e Ditës së Falënderimit – Darkën e Lamës festë tradicionale shtetërore të Republikës së Kosovës.

Darka e Lamës, festë e lashtë iliro-shqiptare, e falënderimit Zotit për frytet e punës dhe të korrat e vitit,  e cila  është bërë traditë në Kosovë, fillimisht organizohej vetëm në kryeqytet-Prishtinë, ndërsa nga nga viti 2014 edhe në qytete tjera, në Sheshin “Lama e Drithit” në Gjakovë e pastaj në Pejë…

Në vitin 2013 Darka e Lamës u festua në Sheshin me emrin e shtatoren e Presidentit historik Rugova, në Prishtinë.

Në Prishtinë, në 23 Tetor 2003, në mjediset e një hoteli,  kur ishte një nga festimet e Darkës së Lamës, organizuar nën patronatin e Presidentit të Kosovës Ibrahim Rugova, Presidenti theksonte se Festa e Ditës së Falënderimit – Darka e Lamës është një festë tradicionale popullore dhe familjare e Kosovës dhe në viset e tjera shqiptare.

Duke folur për traditën e festës së Darkës së Lamës, Presidenti Rugova theksonte se ajo është shumë e vjetër. Madje edhe autorët antikë e kanë shënuar që nga shekulli V para Krishtit si festë e vitit tek ilirët, të parët e shqiptarëve që është festuar rreth 23 Tetorit. Autorëve antikë ia ka tërhequr vëmendjen kjo festë e rëndësishme e kulturës shqiptare, shtonte ai.


Presidenti Rugova theksonte se kjo festë nëpër shekuj është ruajtur deri në ditët tona. “Populli ynë ka shumë festa të vitit, që lidhen me solsticin, si shumë popuj të tjerë, që përmbyllen me Darkën e Lamës, që është më e njohura në Kosovë”, theksonte ai, duke shtuar se vitin e kaluar e ka shpallur festë tradicionale shtetërore të Kosovës, e cila do të festohet në çdo familje në Kosovë.

“Në këtë ditë kemi menduar si të parët tanë, t’i bëjmë falenderim Zotit për të mirat që na i ka falur brenda një viti dhe t’i lutemi Atij që në vitin tjetër, në motin tjetër të na falë, të na dhurojë më shumë të mira”, shprehej Presidenti Rugova dhe shtonte se “kjo Ditë Falënderimi na obligon dhe na përkujton se duhet t’i shtojmë prodhimet tona të tokës”.

“Po ashtu na obligon që prodhimet e tokës së Kosovës t’i përpunojmë, t’i bëjmë më cilësore për të gjithë qytetarët tanë dhe për eksport për kombet e tjera. Dhe në këtë ditë ne i lutemi Zotit për këtë”, vijonte Rugova.

Njëherit paralajmëronte se që nga viti i ardhshëm për ditën e kësaj feste nuk do të punohet dhe do të jetë ditë që i kushtohet falenderimit.

“Shpresoj se kjo festë do të pasurohet me forma të ndryshme të manifestimit në të ardhmen”, theksonte Presidenti Rugova, duke i ftuar të pranishmit që të kënaqen me tryezën e shtruar e me prodhime kosovare tradicionale.

“Zoti e bekoftë e Kosovën dhe të mirat e saj”, përmbyllte fjalën Presidenti i Kosovës Ibrahim Rugova, duke folur në Ditën e Falenderimit – Darkën e Lamës para 17 viteve – në 23 Tetor 2003.

Në Kosovë Nëntori 2020 Muaji i Anton Çettës

by

-Qeveria e Kosovës në mbledhjen e sotme ka shpallur Nëntorin 2020 Muaji i Anton Çettës dhe ka miratuar edhe Programin e aktiviteteve për këtë muaj/

-Gazeta DIELLI e Federatës Pan-Shqiptare të Amerikës VATRA në 1 Maj 2020 shkruante se, Aksionit për pajtimin e gjaqeve në Kosovë të filluar para 30 viteve i printe profesori Anton Çetta, i cili në 20 vjetorin e Kuvendit të Pajtimit te Verrat e Llukës është dekoruar me “Medaljen e Artë për Paqe, Demokraci dhe Humanizëm Dr. Ibrahim Rugova”/

PRISHTINË, 30 Tetor 2020-Gazeta DIELLI nga korrespondenti në Kosovë/ Nëntori 2020 në Kosovë do jetë Muaji i Anton Çettës. Qeveria e Kosovës drejtuar nga Kryeministri Avdullah Hoti në mbledhjen e sotme, me kërkesë të Ministrisë së Kulturës, Rinisë dhe Sportit, ka shpallur muajin Nëntor 2020 Muaji i Anton Çettës. Me vendim është miratuar edhe Programi i aktiviteteve për këtë muaj që do të jenë në përkujtim dhe nderim të jetës dhe veprës së Anton Çettës:

Përurimi i veprave të Anton Çettës;   Përurimi i Kullës se Fazli Buqollit në Raushiq, investim i Ministrisë se Kulturës, Rinisë dhe Sportit;   Këndi i Anton Çettës – ekspozitë në Muzeun Kombëtar të Kosovës;  Emisione Televizive- RTK, shfaqja e emisioneve dhe dokumentareve te vjetra dhe punimi i një dokumentari te ri;  Simpozium shkencor në Prishtinë dhe Tiranë;   Ekspozitë e fotografive ne Prishtinë dhe Tiranë – Ministria e Kulturës, Rinisë dhe Sportit, Muzeu Kombëtar i Kosovës dhe Muzeu Historik në Tiranë;  Themelimi i Çmimit “Anton Çetta”.

Në mbledhjen e sotme të Qeverisë së Kosovës, Ministrja e Kulturës, Rinisë dhe Sportit Vlora Dumoshi duke e prezantuar propozimin, i cili u miratua, theksoi se viti 2020 shënon 100 vjetorin e lindjes dhe 25 vjetorin e vdekjes së Prof. Anton Çettës, intelektualit të ndritur, mbledhësit të shquar të folklorit, shkrimtarit të njohur e pajtuesit të palodhur të gjaqeve. Njëkohësisht, viti 2020 shënon 30 vjetorin e pajtimit të gjaqeve, kthesës historike mbarë popullore në Kosovë e jashtë saj, që i kontribuoi zhdukjes së hasmërive dhe shërimit  të shoqërisë shqiptare e pajtimit mes njerëzve, tha ajo.

 Nga Arkivi i Gazetës DIELLI – 1 Maj 2020: KOSOVË-30 VJET FALJE DHE PAJTIM MES SHQIPTARËVE

-Aksionit për pajtimin e gjaqeve në Kosovë, filluar në 1 Maj 1990, i printe profesori Anton Çetta, i cili në 20 vjetorin e Kuvendit të Pajtimit te Verrat e Llukës është dekoruar me “Medaljen e Artë për Paqe, Demokraci dhe Humanizëm  Dr. Ibrahim Rugova”

-Në muzeun “Shtëpia e Pavarësisë së Kosovës Dr. Ibrahim Rugova” në Prishtinë ruhet një fotografi krejt e veçantë, e Anton Çettës me Presidentin Rugova, e cila e vetme i ka shpëtuar djegies nga zjarri i vënë në atë shtëpi nga forcat serbe pata 21 viteve, në pranverën 1999/

Gazeta DIELLI nga korrespondenti në Kosovë Behlul Jashari

PRISHTINË, 1 Maj  2020/ Para  30 viteve, në 1 Maj 1990,  te Verrat e Llukës në rrethinën e Deçanit gjysëm milioni  shqiptarë u tubuan në Kuvendin e Pajtimit drejt lirisë dhe pavarësisë së Kosovës.

Verrat e Llukës, ku u mbajtën Kuvendet e Besëlidhjes shqiptare dhe të pajtimit të gjaqeve, janë vendi i vlerave universale kombëtare, i cili në rrethanat më të vështira ka bashkuar shqiptarët në rrugëtim për lirinë dhe pavarësinë, është theksuar gjatë viteve në përkujtim të ngjarjes historike.

Aksionit për pajtimin e gjaqeve në Kosovë i printe profesori Anton Çetta, i cili në 20 vjetorin e Kuvendit të Pajtimit te Verrat e Llukës është dekoruar nga Presidenti i Kosovës me “Medaljen e Artë për Paqe, Demokraci dhe Humanizëm  Dr. Ibrahim Rugova”  për kontribut të veçantë dhënë gjatë gjithë jetës së tij për paqen, zhvillimin e demokracisë dhe kultivimin e vlerave humane.

Tubimi i njohur te Verrat e Llukës, në Deçan, i mbajtur më 1 Maj 1990, ku morën pjesë mbi 500 mijë njerëz, ishte nisma e parë e madhe për pajtimin e gjaqeve dhe ngatërresave midis shqiptarëve…Kjo nismë më vonë u shndërrua në lëvizje të rëndësishmë mbarëkombëtare.

Në muzeun “Shtëpia e Pavarësisë së Kosovës Dr. Ibrahim Rugova” në Prishtinë ruhet një fotografi krejt e veçantë, e Anton Çettës me Presidentin Rugova, e cila e vetme i ka shpëtuar djegies nga zjarri i vënë në atë shtëpi nga forcat serbe para 21 viteve – në pranverën 1999.

 Në 4 Maj 2017 Ministria e Kulturës, Rinisë dhe Sportit e Kosovës, ka aprovuar kërkesën e Qendrës Rajonale të Trashëgimisë Kulturore të Pejës për përfshirjen e hapësirës Verrat e Llukës, në Fshatin Llukë të Epërme të Komunës së Deçanit, në Listën e Trashëgimisë Kulturore për Mbrojtje të Përkohshme.

Me atë rast, Ministria deklaroi se, mbrojtja e përkohshme pranohet me arsye se Verrat e Llukës karakterizohen për vlerat historike, shoqërore dhe shpirtërore, si vendndodhje historike në kuadër të kategorisë Peizazhe Kulturore.

Në këtë vend janë zhvilluar shumë ngjarje historike, që nga viti 1900 deri në vitin 1910 aty u mblodhën shqiptarët për të luftuar kundër pushtuesit osman.

Po ashtu, ky vend njihet për Kuvendin e Verrave të Llukës, Besëlidhjen e Madhe Shqiptare të Verrave të Llukës, ndërsa historiku i Verrave të Llukës kulmoi në 1 Maj 1990, ku mbi 500 mijë shqiptarë, nga të gjitha hapësirat etnike, u tubuan aty për t’u jetësuar iniciativa e rinisë shqiptare, e pasuar nga intelektualët të prirë nga Anton Çetta dhe Zekrija Cana, për Pajtimin e Gjaqeve, lëvizje kjo e cila ndikoi në bashkimin e shqiptarëve dhe lëvizjen e mëvonshme për liri, pavarësi dhe demokraci.Me këtë akt institucionet e Kosovës shtet nga 17 Shkurti historik 2008 i shpalljes së Pavarësisë, tregojnë e vijojnë kujdesin e shtuar ndaj trashëgimisë kulturore të Kosovës, të cilën e marrin në mbrojtje, e promovojnë dhe ua përcjellin brezave si vlerë e shtetit të Kosovës. 

MASAKRA E HORMOVES

by

NGA PROF.DR BEG MUSTA */

Më 29 Prill 1914, therën, vranë dhe masakruan 217 burra në Hormovë. Arsyeja e vetme, zhdukja dhe largimi me çdo kusht i popullsisë myslimane shqiptare nga trojet dhe vatanet e tyre. Për këtë qëllim, forcat e errëta greke, kishin kohë që ishin përgatitur dhe kishin krijuar disa njësi, të quajtura “Legjione të Shenjta.“ Ato përbëheshin nga vullnetarë shqiptarë që ishin mobilizuar me forcë nga oficeret dhe nën oficerët grekë me mision të marshonin drejt Shqipërisë së Jugut, për të bërë masakra dhe krime çnjerëzore. Shumica e tyre ishin dyqanxhinj dhe zanatçinj të thjeshtë, hallexhinj dhe paqësorë, që shkuleshin me dhunë nga punët e tyre të përditësime dhe stërviteshin ushtarakisht për të masakruar shqiptarët.Në krye të planeve shoviniste greke, qëndronte Jorgo Zografos, një njeri i degjeneruar, kriminel, spiun dhe agjent i grekëve. Ky mobilizoi dhe vuri në dispozicion të tij, ushtarë, oficerë, municione, armë, thika, bajoneta dhe para të shumta. Nën thirrjet histerike “Ja vdekje, ja Greqi!”, të mbështetur me para, banda kriminale, gangsterë dhe burgaxhinj të sprovuar, nga e gjithë Greqia, u sulën me tërbim mbi fshatrat dhe popullsinë e Shqipërisë Jugut për të vrarë, therur, djegur dhe plaçkitur. Në përpjekjen e parë u ndeshën me forcat dhe çetën luftarake të Selam Musait. Sulmet ishin të ashpra. Ato vazhduan disa orë të zjarrta dhe pa ndërprerje. Selam Musai me 200 trimat që kish pas vetes, u qëndroi ballazi forcave të shumta greke dhe luftoi me trimëri deri në fund. Në ndihmë të tij shkoi çeta e luftëtarëve të Hormovës. Ajo i goditi fortë nga krahët dhe në shpinë. Në luftimet që u zhvilluan, pati shumë të vrarë dhe të plagosur nga të dy palët. Nga shqiptarët u vranë 12 luftëtarë dhe u plagosen disa të tjerë, midis tyre u plagos rëndë në sisë edhe vetë komandanti i çetës, Selam Musai. Nga pala greke mbetën të vrarë mbi 200 vetë. Luftimet dhe fitoret e shënuara në Tepelenë, në fshatrat Lekel, Hormove dhe Labovë u bënë një frymëzim dhe mbështetje direkt për rritjen e shpirtit dhe heroizmit luftarak të luftëtareve që vazhdonin qëndresën në malin e Cepos Në këto beteja, trimëri dhe heroizëm të veçantë treguan luftëtarët nga Hormova; Sheh Veipi, Malo Veliu, Bilbil Zekua, Begë Tena, Sako Shikua, Shaban Guçja, Sheme Bejua etj. Për këta burra dhe shumë luftëtarë të tjerë pjesëmarrës në këto beteja këndohen këngë, që sjellin jehonën e atyre viteve dhe ndriçojnë aktet dhe trimëritë e tyre heroike.Pas këtyre humbjeve dhe goditjeve të rënda që pësuan forcat andarte, synimi i tyre ishte masakrimi, djegia, shkatërrimi dhe vrasja e hormovitëve. Sulmet kundër Hormovës dhe popullsisë së saj shpërthyen të egra, hakmarrëse dhe të pa mëshirshme. Menjëherë nisën provokimet, shpifjet, përpunimi i opinioneve në dëm të popullsisë. Për të përligjur dhe justifikuar veprimet e tyre armiqësore dhe terroriste, nisën të trumbetonin me të madhe se gjoja hormovitët besonin më shumë te Islami se sa te Kryqi, çirreshin me të madhe për martirizimin e Çaush Priftit dhe hakmarrjet që duheshin bërë në mbrojtje të shpirtit të tij, për pjesëmarrjen e forcave të Hormovës në luftimet që u zhvilluan në Lekël, Kodër, Hormovë dhe në Labovë, bëheshin thirrje të hapura për largimin e hormovitëve nga trojet e tyre, etj. Këtyre intrigave, presioneve dhe kërcënimeve të hapura, populli i Hormovës vendosi tu përgjigjej publikisht. Me anë të një rezolute populli protestonte dhe dënonte publikisht skenarin ogurzi që përgatisnin forcat e errëta shoviniste greke dhe bashkëpunëtorët e tyre. Greket sapo morën vesh lajmin, nëpërmjet Thanas Lugatit, një spiun dhe agjent grek i maskuar si riparues vozash (valarat) nga fshati Bularat i Dropullit, që ndodhej si rastësisht në këtë mbledhje filluan përgatitjet, ofensivat dhe marshimet drejt Hormovës. Për të realizuar qëllimet e tyre, sidomos me hormovitët që njiheshin mirë për trimëritë e tyre, duhej shumë kujdes, dinakëri dhe forca të shumta.Andartët grekë, të përbërë nga 1500-2000 vetë, më 1 prill të vitit 1914, në orën 9 mbas dite (darkë) befas dhe në fshehtësi të plotë rrethuan Hormovën. Bllokuan rrugët, shtigjet e hyrjes dhe të daljes si dhe vendosën patrulla në çdo lagje e mëhallë. Situata u vendos nën darën dhe kontrollin e rreptë të forcave armike të cilat komandoheshin nga kapiteni Vasil Kollovoi nga Eotira e Greqisë. Të gjithë ishin ushtarë dhe oficerë të veshur me uniformë të rregullt të ushtrisë greke. Historia ka dëshmuar se në të gjitha kohrat hormovitët i kanë pritur armiqtë e tyre vetëm me plumba. Këtë, grekët e dinin mirë, prandaj sa herë dëgjonin zërin dhe emrin e tyre u kallej tmerri dhe frika. Ata e dinin mirë se këtë popull të egër e lumturonte vetëm arma që e duan të gjithë; meshkujt, gratë mandej edhe fëmijët. Këtë të vërtetë e ka pranuar edhe një nga njerëzit e afërt të Ali Pashës, kur ka shkruar se; hormovitët nuk e kanë lëshuar kurrë armën nga dora, edhe kur flenë e mbajnë të koka ose te brezi..Ishin këto arsyet që grekët e nisën aksionin e tyre me çarmatosjen dhe grumbullimin e armëve. Ishin hartuar listat shtëpi për shtëpi, emër për emër, do të kapeshin, vriteshin e do të thereshin në befasi dhe tradhti të gjithë burrat e fshatit. Urdhri ishte i prerë. Të kapeshin dhe të silleshin te sheshi i rrapit, të lidhur dhe të pa armatosur, të gjithë burrat e parisë së fshatit si dhe të mblidheshin të gjithë dyfekët dhe të gjitha armët, deri edhe te thikat dhe bixhaqet. Sipas urdhrit të komandantit, të parët e fshatit u kapën, u sollën duar lidhur te rrapi dhe u burgosën në xhami. Midis tyre ishin Malo Mullaj, Selman Qerimaj, e disa të tjerë. Torturat ishin nga më çnjerëzoret duke i shpuar me thikë, me sfungji, thyerje gjymtyrësh etj. I shtrinë për tokë në kurriz dhe barkas dhe i rrahën pa mëshirë me kamxhik. Rrëketë e gjakut mbuluan dhënë. Nga kjo barbari e egër, Adem Bërda, Ahmet Beqiri, tre burra të tjerë dhe një fëmijë 15 vjeç, mbetën të vrarë në vend. Të tjerët, tre ditë dhe tre net mbetën pa bukë dhe pa ujë. Plagët e rënda të krijuara nga torturat, hormovitët i mjekuan me qepë dhe kripë. Në këtë kohë në Hormovë mbërritën atdhetarët dhe patriotët e shquar Petro Harito dhe Spiro Karajani, krerë të shoqërisë së fshehtë patriotike ”Kandili”. Pasi mësuan mbi ngjarjen dhe barbaritë greke ndaj këtyre njerëzve të pa fajshëm, shkuan në Hormovë dhe ndërhynë energjikisht për lirimin e tyre si dhe kërkuan largimin e menjëhershëm nga fshati të forcave greke dhe komandantit të tyre Vasil Kollovoi.Pas shtatë ditësh, në orën një të natës, në Hormovë erdhi sërish një fuqi e madhe ushtarake. Të gjithë me shalle dhe xhufka, në krye kapiten Capi. Te ky njeri, zoti çdo gjë e kishte krijuar të frikshme. Ai kishte dy sy të veshur me djallëzi, që në thellësi të tyre fshihej një plan kriminal dhe ogurzi. Ai shoqërohej nga pesë perona të tjerë që nuk ishte vështirë të kuptoheshin se ishin specialistë të stërvitur për krime dhe masakra të rënda. Nisën grumbullimin e burrave një nga një dhe grupe-grupe. Të parin morën sheh Veipin me Maliqin, pastaj me radhë Ganinë dhe Selman Qërimin, Begë Tenën dhe djalin e tij, Malo dhe Fejzo Velinë, Shaban Guçen, Hodo Tenën vetë të tretë, Muharrem Llacin, Qazim Imerin etj. Të gjithë i grumbulloi te sheshi i rrapit dhe i vuri në rresht për një, gati për udhë. “Gjer në Kodër do të shkojmë, u thotë Capi të rreshtuarve, për një mbledhje ju kërkojnë.”Dhe ata marshuan drejt vdekjes, pa shpresë dhe të bindur se një e keqe e madhe i priste përpara. Grumbullimi i burrave u bë në tre duar. Pas grupit të parë morën të dytët: Shikon, Zenon, Rifo Llacin, Alem Qyrdedin, Meto Guçen, Nerullahun, Sadushin, Hamzon, Qamil Gjinushin, Dervish Selmanin (harkabardhi), Hysenin, Hasanin, Dalanin, Malo Brahimin, Mustafain, Balilin (kthyer nga Amerika) Mustafa Haxhinë me gjithë djalë, Haxhi Resulin (leshrabardhi), Zilfon me vëllanë, Sadush Rudin me Lumanin, Sute Zenelin, Begë Seferin me Shahinë dhe të tjerë. Për të tretën herë u morën të gjithë burrat që u grumbulluan nga kontrolli i fundit që u krye shtëpi më shtëpi, kasolle më kasolle, përrua më përrua dhe deri ferrë më ferrë. Të gjithë përfunduan në Kodër. Aty gjetën dhe panë me sytë e tyre një llahtar dhe tmerr të vërtetë, një kasaphanë dhe qindra kasapë me bajoneta dhe thika në duar, një ushtri të tëre të armatosur gjer në dhëmbë. Panë se si vendi i “shenjtë” ishte i rrethuar cep më cep me mijëra ushtarë grekë dhe në çdo derë vendosur nga dy mitraloza gati për sulm. Mes ulërimave dhe thirrjeve histerike të oficerëve greke, “Pedhja mihi stohate tu dhiqio tu Çaush Hormova” (Djema mos harroni vrasjen e Çaush Hormovës”). u vranë dhe u therën me thikë në shtëpinë e zotit 217 burra. Gjaku i tyre u derdh lumë dhe skuqi shenjtorët dhe vendin e shenjtë, aty ku thonë se zoti është në këmbë dhe njerëzit luten “O zot, na shpëto”Forcat në përballje ishin, 5000 grekë të armatosur gjer në dhëmbë me 200 e ca burra hormovitë në mëshirë të zotit; të mbyllur në kishë, pa dyfekë, pa fishekë, pa topa, pa mitraloza, të katandisur kockë e lëkurë, pa ngrënë e pa pirë. Natën e parë shkuan në thikë 100 burra. Trimat Sako Shikua, Arif Llaci dhe Sute Zeneli, kapën rojet për gryke, i mbytën, u morën armët, shpërthyen portat dhe bashkë me Bege Seferin dhe Meto Elmazin, çanë rrethimin dhe vrapuan për të ikur por që në hapat e para rojet nga jashtë qëlluan mbi ta dhe i prenë në mes. Pas këtij akti barbar, Begë Tenaj, u bëri thirrje shokëve; “O djema t’u biem kriminelëve dhe të kapet i gjallë kapiten Capi!” I mbytur i tëri në gjak, u përlesh dhëmbë për dhëmbë me ushtarët dhe oficerët grekë por tani ishte vonë. Ushtria kishte fituar kohë dhe e rrethoi vendin me gardh pushkësh dhe kushdo që delte nga hormovitët në derë, i bëhej trupi shoshë nga plumbat. Begë Tenën e kapën dhe e lidhën. Para syve të tij i therën djalin! Begën e varën në litar, i prenë këmbët dhe pastaj e vranë, e shpuan me thikë në zemër !.Pas kësaj që ndodhi, kapiten Capi, urdhëroi masa sigurie të rrepta, të hapej çatia e kishës dhe të vriteshin nga lartë dhe dritaret dyzetë burrat e fundit që kishin mbetur brenda në kishë. Rrethinat, bregoret dhe bedenat u mbushën me gjak dhe kufoma njerëzish pa jetë. Mizoritë çnjerëzore të ushtrisë greke në Hormovë, tërhoqën vëmendjen e opinionit ndërkombëtare dhe tronditën gjithë botën duke akuzuar rëndë qeverinë greke dhe qarqet shoviniste kriminale në shërbim të saj.Lidhur me tmerret e kësaj ngjarje, Mufit Kaziu, shkruan ; Tri ditë pas ngjarjes, vizituam kishën e Ajodhimës në Kodër, aty gjetëm njerëz të mbërthyer me gozhdë nëpër mure, disa të varur në litarë, tetëdhjetë e dy veta i kishin therur si bagëti, u kishin prerë veshët, hundët, nxjerrë sytë, ngulur bajonetat në zemër etj”.Sipas të thënave, sheh Veipit, pas masakrës i kishin përplasur kokën pas shkëmbinjve për ti nxjerrë dhe marrë florinjtë e dhëmbëve.Dëshmitari tjetër okular i ngjarjes në vend, Kosta Papa Tomori, në librin e tij dëshmon se ; Kolonel Zira, i çoi hormovitët në Kodër, i ndau në tre grupe me nga 60 shpirt në çdo grup dhe pastaj urdhëroi 36 trupa greke nga më të zotët në bajonetë, të goditnin dhe të shponin pa mëshirë njerëzit që ndodheshin aty. Hormovitët të lidhur këmbë e duar u shpuan me bajoneta, pa mëshirë nga katilët. Pastaj i hodhën në një përrua fshati, ashtu gjysmë të gjallë. Këto duken si përralla, shton më tej ai, por janë të vërteta, se i kam parë me sytë e mi, dhe jam dëshmitarë okularë në këtë botë dhe në atë jetë përpara zotit. Gjeneral Çika, me orgjinë nga Borshi dhe me banim në Amerikë, në kujtimet e tij shkruan, “Aktet më barbare dhe çnjerëzore në historinë e racës njerëzore që ndodhën në kohët moderne ishin ato që kreu ushtria greke në fshatin Hormovë të Tepelenës. Në 14 Maj, gjeneral Leitnad Dever, në krye të Komisionit Hetimor Ndërkombëtar i shoqëruar nga kapiten Groot, mjeku major De Long, dhe Toger Meleq Frashëri, vizituan vendin e ngjarjes në fshatin Kodër dhe konstatuan bedena të mbushura me trupa njerëzish të therur dhe masakruar shtazërishtMë 14 qershor të vitit 1914, ne Tepelenë erdhi ambasadori amerikan dhe takoi popullin e Hormovës të grumbulluar ne kalanë e Tepelenës. Përpara tyre mbajti një fjalim të rëndësishëm, mbushur me tone ngushëllimi dhe keqardhje. Pastaj takoi dhe pa një për një dhe fytyrë për fytyrë të gjithë njerëzit e pranishëm, numëroi 163 gra, përveç vashave dhe fëmijëve, mori me të shkruar nëmurin e vetëve që ishin vrarë në masakër.Gazetat e kohës shkruanin; “Në Hormovë, fëmijëve të vegjël u presin gishtërinjtë e duarve, ndërsa të mëdhenjve u fusin gozhdë në këmbë dhe në gji”.Një i krishterë që ishte kthyer nga Amerika dhe në ato ditë ndodhej në Shqipëri, gjatë bisedimit me shqiptarët në Amerikë, theksonte se “ Duhet ta dinë shqiptarët e Amerikës se ata që hyjnë këtej janë ushtarë grekë dhe jo “Epirotë”, siç duan të thonë gazetat greke.”Kurse një tjetër gazetë njoftonte; “kisha ishte mbushur me kufoma, kudo gjendeshin opinga, feste të bardha të skuqura nga gjaku, tesha të ndryshme etj. Një njeriu, pasi i kishin prerë veshët, hundën dhe i kishin nxjerrë sytë, i kishin marrë shpirtin duke i ngulur bajonetën në zëmër”. 16) Plagët dhe dëmet që shkaktuan këto luftëra ishin të shumta dhe të mëdha. Edhe sot pas 100 vjetësh ende nuk janë mbyllur. Në Hormovë përveç 217 burrave që u therën me dorë, 1140 të tjerë; burra, gra, pleq dhe fëmijë vdiqën rrugëve nga malaria dhe sëmundje të ndryshme. Nga 1500-1600 vetë që ikën nga fshati në pranverën e vitit 1914, vetëm 360 frymë mbijetuan dhe u kthyen të gjallë në vatanet e tyre. Në Klos, në një vend të quajtur “ Mirash “ mbeti një Hormovë e dytë. Gjënë e gjallë, dhëntë, dhitë, lopët, qetë, kafshët e ngarkesës e çdo gjë tjetër i theri dhe i hëngri ushtria greke. Në Hormovë u rrëmbyen 5000 krerë bagëti të imta, 1500 gjedhë, 400 kafshë pune , u dogjën 98 shtëpi etj. Ngjarja që ne kujtomë, është një nderim në respekt dhe mbrojtje të shpirtrave të 217 burrave, që u martirizuan, u therën dhe u vranë barbarisht nga forcat kriminale greke dhe bashkëpunëtoret e tyre. Njëkohësisht përbën një apel të fortë për ne dhe brezat që vijnë dhe na kujtojnë të hapim sytë dhe të jemi vigjilentë, të mos biem në befasi, të mos harrojmë kurrë ato që kanë ndodhur dhe të mos lejomë që masakra dhe tragjedi te tilla të përsëriten. Greku ndërton varre ne kujtim të ushtarëve të rënë gjatë luftës italo-greke, ndërsa ne u kemi harruar emrat dhe varret bashkë dhe nuk dimë ku i kanë. Prandaj është detyra jonë, nipërve dhe stërnipërve të tyre, që gjërat ti vendosim aty ku duhet. Të organizojmë vazhdimisht aktivitete dhe ceremoni në kujtim të shpirtrave të tyre, të shkruajmë skenën tragjike që ata përjetuan dhe të ngremë sa më shumë simbole dhe përkujtimore që ata të mbeten nderi dhe krenaria jonë e lavdishme.

*29 Prill 1914 ,Hormove ,, Masakra greke kundrejt shqipetareve ,, ne foto gra te veja dhe femije jetima, c’fare bene barbaret grek kunder nesh

NJË JETË NË DIKTATURË(3)

by

(Kujtime të një “armiku të klasës”)/

  “Ktu vaji e trishtimi/

Veç ndihet ndër shpija/

Ktu ndihet tingllimi /

I hekrave të mija/

E gjama e nji të shkreti/

Qi bjen vala e detit.”-NDRE  MJEDA /

I LIRUAR NGA TEPELENA NË GJIRIN E NJË FAMILJEJE TË DYTË–

Nga Eugjen MERLIKA-

Dy vite shkollë në qytetin e Tepelenës. Vetëm nxënësit lejoheshin të dilnin jashtë rrethimit të telave me gjemba, për të vazhduar shkollën shtatëvjeçare. Vetëm në arsimin e detyrueshëm nuk u bë dallim, atë mund t’a merrnin të gjithë. Më dalin parasysh skenat e vajtjes dhe kthimit nga shkolla. Më merrte për dore një vajzë mirditore, Bardha. Ishte më e madhe se un, më e rritur, megjithëse ishim në të njëjtën klasë. Ajo ishte kushërira e Pal Mëlyshit, familjen e të cilit e kishim karshi për karshi në kazermën e parë. Mësonim të gjithë ne, fëmijët e kampit; megjithëse t’uritur e të zhveshur, ishim më të mirët në mësime. Ç’ishte ajo fuqi që na jepte krahë të përballonim çdo ditë atë skëterrë? Ç’forca madhore viheshin përkrah nesh, për të na siguruar mbijetesën? “Zot i madh na ndihmo!”, kjo ishte ofshama nga thellësia e shpirtit, vetvetiu në çdo çast dhimbjeje e ligështimi…

Mbas dy vitesh qëndrimi në kampin e Tepelenës erdhi urdhëri që fëmijët të liroheshin nga interrnimi. Kush pati familjarë të lirë vajti tek ata. Un mbeta i vetëm me gjyshen, deri sa xhaxhai i babait, mjek i dëgjuar i fëmijëve në Korçë, më mori në shtëpinë e tij. Ai me të shoqen u bënë për mua prindër të dytë, më trajtuan me dashuri e dhëmshuri të madhe, u kujdesën për fatin tim gjithë kohën, u përpoqën me të gjitha mënyrat të ndreqnin sadopak jetën time të nisur keq. Por plaga në shpirtin tim ishte shumë e thellë. Kushtet materiale të jetës sime ishin si dita me natën me të shkuarën, por mungesa e prindërve nuk mbushet me asgjë, sado që un gjeta prindër të dytë që i desha me gjithë shpirt. Mëndja ime shkonte përtej telave me gjemba, ku veç e veç qëndronin gjyshja, nëna dhe babai. Pasiguria, ankthi për jetën e tyre, malli, dhimbja më bënin që fshehtas të derdhja lotë të hidhur. Ata lotë fëmije tetë vjeçe, ashtu si të mijëra fëmijëve anekënd Shqipërisë ishin perla që “stolisnin” kurorat e të fuqishmëve të botës. Por në atë moshë të njomë ne fëmijët nuk i kuptonim gjërat, kurse sot ata nuk e kanë naivitetin tonë të atëhershëm.

Prindërit tanë asokohe nuk bisedonin në sytë tanë për gjendjen e tyre e të vendit, apo problemet politike. Terrori kishte depërtuar  deri në qeliza dhe askush nuk guxonte të thoshte të vërtetën. Kështu që ne brumoseshim me dashurinë e “pafund” për Partinë, xhaxhi Enverin, mbi të gjitha për xhaxhi Stalinin. Këta iluzione, që na fuste shkolla, binin ndesh me trajtimin tonë në jetë, por ne nuk ishim në gjëndje të mendonim me kokën tonë. Më kujtohet një episod sa qesharak aqë dhe i dhimbshëm. Kisha vajtur për takim tek nëna që ishte në kampin Nr. 3 tek Fabrika e tullave në Tiranë. Ishte vera e vitit 1953. Nëna dhe shoqet e saj punonin në kaminat e tullave brënda telavet të kampit. Mua më lejoi oficeri të qëndroja dy ditë brënda në kamp. Në bisedë me gratë dhe vajzat që banonin në një dhomë me nënën (mund të ishin rreth njëzet veta) un i pyeta ato pa të keq nëse kishin qarë kur vdiq Stalini. Ato filluan të qeshin dhe thanë se e vetmja gjë e mirë që përfituan ishte se patën dy ditë pushim. Un, i indoktrinuar nga shkolla dhe jeta jashtë, ju përgjigja me inat: “Mirë ja u bëjnë juve që ju mbajnë këtu brënda”. Ato shpërthyen përsëri në gaz. Kishin të drejtë të qeshnin me mua, që kisha harruar Tepelenën dhe s’kuptoja autorët e vërtetë të tragjedisë. Në krahasim me fëmijët e sotëm, që ngrenë dy gishtat lart, ne duhet të pranojmë se kemi qënë shumë naivë, për të mos thënë të marrë e ndoshta kjo spjegon dhe jetëgjatësinë e dogmave staliniste për dhjetëvjeçarë të tërë.  

Por dua të kthehem përsëri te Tepelena, një gozhdë e ngulur thellë në ndërgjegjen, zemrën dhe trurin e shumë bashkatdhetarëve të mi të mesit të shekullit njëzetë. Strategjia e shfarosjes fizike shoqërohej me një tjetër, ende më djallëzore, atë të prishjes së njeriut, për të cilën nuk kurseheshin mjetet e mënyrat më të ndryshme. Në kushte jashtzakonisht të vështira fizike, morale e psikologjike, shumica dërmuese e asaj bashkësie e mbajti ballin lart, nuk e nxiu faqen, ruajti dinjitetin, karakterin, respektin e dashurinë për njëri tjetrin. Në kazerma të mëdha, me dy rradhë shtretërish flinin mbi pesëqind vetë e për çudi të “arkitektëve të ndritur” të asaj poshtërsie njerëzore asnjë skandal moral nuk ndodhi. Të gjithë u quajtën motra e vëllezër e të tillë mbetën në kujtimet e njëri tjetrit, duke sfiduar diktaturën dhe ligjet e saj mizore. Pa asnjë ndihmë, ata njerëz mes të cilëve jetova dy vjet, përballuan ata vite të gjata derisa më 1953, si pasojë e “qiejve të hapur” dhe trysnisë së opinionit të jashtëm, Qeveria vendosi mbylljen e kampit famëkeq të Tepelenës. 

Për “çudi”, mbasi  “morën vesh” nga gazetat dhe radiot e huaja praninë e metodave të shfarosjes në praktikën e përditëshme të kampit, oficerët e Ministrisë së Brendëshme, që erdhën për të komunikuar prishjen e tij, si zëdhënës të denjë të padronëve të tyre, shprehën “habinë” për çka kishte ndodhur. Hipokrizia kriminale shkonte deri në ngarkimin e përgjegjësisë viktimave, mbasi “nuk qenkëshin ankuar më lart”, një mënyrë sa e ndyrë aq dhe cinike për të fshehur ata që kishin projektuar deri në detaje krimin e që drejtonin fatet e vendit. Ishte një përpjekje trashamane për të shpëtuar “faqen e larë” të udhëheqësve, për të cilët ”njeriu është kapitali më i çmuar”. Është për t’u habitur fakti që ende sot e kësaj dite ka njerëz që me ndërgjegje thonë se “uji vjen i kulluar nga lart, por turbullohet poshtë”, se Qeveria mendonte për njerëzit por kuadrot poshtë vepronin simbas dëshirave të tyre. Çfarë naiviteti për të gjetur spjegimin e aqë shumë të këqijave!   

Mbas strategjisë së shfarosjes së kampit të Tepelenës udhëheqja projektoi një sistem të ri për atë masë njerëzish që përfaqësonte “opozitën” ndaj socializmit. Kish vdekur Stalini dhe themelet e veprës së tij kishin filluar të lëkundeshin në endin e tij; përgatitej takimi i Gjenevës i Katër të Mëdhenjve, Nikita Krushovi filloi të fliste për kurs të ri. Udhëheqja staliniste shqiptare mendonte se nuk ishte më i dobishëm terrori masiv, i ushtruar për dhjetë vite me rradhë. Shembujt e tij janë fakte bindëse e të shumta. Mjafton të kujtojmë Bedenin, Orman-Pojanin, Vloçishtin, Vlashukun e të tjerë kampe pune të detyruar, ku kanë vdekur me qindra të dënuar politikë, ku njeriu varrosej i gjallë në llucën e kanalit nga çizmja e policit. Të kujtojmë gjithë ata të pushkatuar për bombën e hedhur në oborrin e Ambasadës Sovjetike, represionin e pashëmbullt mbi popullin e Mirditës mbas vrasjes së Bardhok Bibës e të tjera shfaqje mizore të diktaturës  komuniste në ata vite të kobshme.

Tani duhej ndryshuar taktika. Internimi merrte një formë tjetër dhe vendi i zbatimit  të tij u caktua Lushnja, një qytet në qendër të Shqipërisë, pranë kënetës së Tërbufit. Aty do të ndërtohej një fermë e re dhe kishte nevojë për krahë pune. Këtu u grumbulluan shumica e t’internuarve, të shpërndarë në kampe të ndryshme. Këtu edhe un u bashkova me gjyshen, nënën dhe xhaxhain që kishte kryer  dënimin e tij me burg. 

Grabian, qershor 1990

Vijon

THE EXISTENCE OF KOSOVA AND THE AMERICAN ELECTIONS

by

MA. AGIM ALIÇKAJ-*- 

         Our beloved and dear country Kosova, the Illyrian Dardania, is suffering. She is calling and hoping for her sons and daughters to help her and save her from destruction. How is it possible for the ancient Pelasgian-Illyrian-Albanian people, the oldest in the Balkans, with extraordinary human tradition and values, with deep kindness and virtues, to be reduced to such miserable conditions?!

         Serbia, an old witch, a symbol of hatred, ruthlessness, greed, pettiness, and uncivilized values, supported by Russia, continues unabated hostile actions against Kosova and the entire Albanian nation. Not only do the Serbian rulers not apologize for the monstrous crimes against Albanian civilians, but they lie, believe in their lies, deceive, and use all kinds of propaganda to portray Serbia as victim. How is it possible for such a primitive and barbaric country to be tolerated and even appeased by democratic civilized nations?!

         Europe, as always, is divided, undecided and unable to resolve the Kosova-Serbia conflict. Germany, Great Britain, and some other rightful nations can support it, but they cannot force pro-Serbian countries to recognize the independence of Kosova.

         America, the land of democratic values, justice and the preservation of the world order, is the only hope for salvation, establishment and existence of Kosova. We must work hard to maintain and advance the friendship between the Albanian and American people. Love and respect for America is sincere. We have long-term strategic interests in common.

         As we work with American representatives to help them understand our position, it is inevitable that there will be potential misunderstandings and obstacles but this should not worry or discourage us. In America, as in any other country, the interim government officials may have temporary interests. Blind obedience and complete and unconditional submission to their demands is humiliating, unnecessary and completely wrong – especially when they are openly against the interests of Kosova, as is the case with Ambassador Grenell. This is what the lazy, corrupt and careerist Kosova politicians who are sick for power are doing. They are trying to present themselves as “pro-Americans” with the intention to deceive the people of the country and maintain their power at all costs. 

         America has no time or interest in doing our job for us. We must work hard and strengthen our own countries, and American support will not be lacking. In the event of disagreement, it is not wise for Kosova politicians to confront American officials publicly. They must present facts and arguments, respectfully and diplomatically. Open criticism, even when appropriate, is not fruitful. These open criticisms, in defense of Kosova’s interests, should and can only be made by Albanian-American voters engaged in political parties and lobbying organizations in America.

         Until November 3, America is completely preoccupied with the general elections and everything is dedicated to them. Candidates for President and Congress need votes and financial support. They are trying to secure votes wherever possible and at the moment they are not interested in anything else. This is evidenced by the activity of Ambassador Grenell, who is doing his best to secure votes from both Serbs and Albanians. The September 4th Washington agreement, including the recognition of Kosova by Israel, was 100% in function and in the interests of President Trump’s re-election campaign. The reason why Mr. Grenell is favoring Serbia is simple and clear. Serbian chauvinists have drawn the red lines and made it clear that they will never allow anyone to cross them. State interests are sacred to them. Kosova representatives did not have any red lines but only green ones. They were willing even to sell their country for personal gains and careerist interests.

         The Serbian state and Serbo-Americans are very organized and oriented in support of candidate Trump. They believe that Trump will help them achieve their goals for the destruction of the Republic of Kosova. I hope and believe that they will be badly disappointed, as even if he wins, Trump will no longer need either Serbian-Americans or Albanian-Americans. He ultimately won’t be able to help them because their goal and interest is unreal, unjust and against American strategic interests. Their demands are anti-humanity, anti-democracy, unreasonable and unachievable. Of course, this also depends on the ability of Kosova representatives, as well as our lobbying activists in Washington to defend the right of Kosova to exist. 

         The situation with the Albanian diaspora and our countries is completely different. We are generally disorganized and have no common national strategy. Albanian politicians do not appreciate and respect their own countries enough. Our strength lies in our just cause. Our work in America must be done in two directions, with both presidential candidates and with both parties. It is a waste of time to curse each other for supporting either American Presidential candidate. We should concentrate on how to make our vote and support relevant and more important. An example of this is the professional work of the Albanian American Civic League led by Joe DioGuardi and Shirley Cloyes DioGuardi in Washington for more than 30 years. The League tirelessly worked and succeeded to defeat Serbia through their efforts in America, until Kosova finally declared independence.

         If President Trump wins, those who have supported and voted for him should not use it to pat themselves on the back for public appearances and meaningless praises. They have an obligation and responsibility to ask his Administration for support for the independence of Kosova and the Albanian cause. Others should concentrate on working through the US Congress and exert pressure on the Administration. The same applies to Senator Biden if he wins the election. Since he has been a very vocal and consistent supporter of Kosova for decades and knows the situation in the Balkans, working with his Administration should logically be much easier. In any case, the favorable solution and the final victory against chauvinistic Serbia should depend on us and not on the outcome of the American election.

          The Rambouillet agreement was very bad for Kosova. The Kosovar side had no choice but to accept it because our people were suffering terribly under Serbian occupation. We were very lucky that the criminal Milosevic, enraged by hatred for Albanians, refused to sign it, otherwise Kosova would forever become an autonomous part of Serbia. President Ahtisaari’s agreement was also bad, but accepting it was the only way to achieve recognition of independence by America, Europe, and other world countries. Very large and painful compromises were made by Kosova with this agreement. There is neither the need nor the possibility for any additional compromises with Serbia.

         Ambassador Grenell’s so called agreement for “economic normalization” is favorable for Serbia and does no good for Kosova. There can be no economic cooperation between the criminal who continues to be the criminal (Serbia) and the victim (Kosova). It will probably be forgotten once the American elections are over no matter who wins. Simply, it cannot be implemented. Kosova should not and cannot accept any agreement that violates the independence, territorial integrity and sovereignty of the Republic. No one has the right to sign an agreement without the consent of the majority of the people of Kosova. There is nothing in the world that can force our people to accept the return of Serbia to Kosova. If that were the case, it would be better not to have any agreement. The Republic of Kosova will survive and can live without a recognition by an uncivilized state like Serbia.

         The people of Kosova are tired of the lies, deceptions and failures, and are very angry about the recent undemocratic actions of the corrupt political class. Only free elections can calm the situation, create real governing legitimacy and save the Republic of Kosova from destruction. The belief and hope is that the Albanian people in both Kosova and Albania will vote for change. With two strong democratic countries in the Balkans, a state-building Albanian nationalities in Northern Macedonia, fully protected national and human rights in Serbia, Montenegro and Greece, the future of the united Albanian nation within a united Europe will be guaranteed.

*Member of the Executive Board of the Albanian American Civic League and the Council of Vatra.