Archives for October 2020

THIRRJE E KRYETARIT TE VATRES

October 8, 2020 by dgreca

FUSHATË PËR GRUMBULLIM FONDESH PËR GAZETËN”DIELLI”-

-KRYETARI I VATRËS Z. ELMI BERISHA E NIS FUSHATËN ME $ 2,000.00(DY MIJË)–

DR.PASHKO CAMAJ $ 1,000.00(NJË MIJË)

Kryetari i Federatës Panshqiptare të Amerikës z. Elmi Berisha, i sapo kthyer nga një vizitë në Kosovë dhe Shqipëri, u interesua për gjendjen financiare të gazetës Dielli dhe në një bisedë me kryeredaktorin e Gazetës, Dalip Greca, pasi mësoi gjendjen reale financiare, lëshon këtë Thirrje:

THIRRJE

E nderuar Kryesi e Vatrës

Të nderuar anëtarë të Këshillit,

Të dashur Kryetarë të degëve të Vatrës,

Të dashur miq, simpatizantë të Vatrës;

Duke marrë parasysh faktin se ky ishte një vit i vështirë për shkak të Pandemisë së Koronavirusit, duke qenë se veprimtaritë e Federatës janë zhvilluar në shumicën e rasteve virtualisht, por kur ka pasë mundësi edhe praktikisht në selinë e Federatës; ne kemi pas fat se Gazeta DIELLI nuk e ndërpreu për asnjë ditë aktivitetin e saj, ajo ishte pranë vatranëve, pranë komunitetit, përcolli ngjarje, lajme të dhimbshme, u dha lamtumirën më të dashurëve tanë që i humbëm në betejën me COVID-19,përshkroi ecurinë Pandemisë, dhe jo vetëm kaq, por ekipi i gazetës solli përmes faqeve të Diellit dhe botimit online zërat e inteleigjencës shqiptare në mbarë botën, intervistoi mjekë, shkencëtarë, artistë, profesorë, të cilët me këshillat dhe përvojën e tyre na orientuan dhe vazhdojnë të na orientojnë edhe sot përmes gazetës tonë të dashur 111 vjeçare-Diellit tonë, Diellit që ngroh Vatrën dhe komunitetin.

Që DIELLI i Vatrës të vazhdojë të shkëlqejë, të ketë vazhdimësi edhe në shekullin e dytë të jetës, ne duhet të mendojmë për të nesërmen e saj. Dhe që të mos gjendemi para të papriturave të pakëndshme, siç ka ndodhur në të shkuarën, ne duhet ta mbështesim redaksinë e Diellit duke i siguruar asaj fondet e vazhdimësisë.

Si Kryetar i Vatrës unë po e shoqëroj këtë Thirrje me 2 mijë Dollarë. Shpresoj se të gjithë vatranët, miqtë dhe simpatizantët e Vatrës, komuniteti, sipas mundësive, ta mbështesin këtë fushatë pasi Dielli është vlerë Kombëtare, është realisht Historia e Shqiptarëve të Amerikës që prej vitit 1909.

Le t’ia nisim që sot!

Me shumë respekt

Kryetari i Vatrës

ELMI BERISHA

New York, 9 Tetor 2020

-Fushates iu bashkengjit edhe nenkryetari Dr. Pashko CAMAJ me $1,000.00

Kontributet mund te paguhen ne websitin e Vatres- federatavatra.org ose mund te dergohen me chek-

Pay- VATRA,

Memo: Fushata per Diellin

dhe dergohet ne adresen:

VATRA

2437 Southern BLVD

BRONX,NY 10458.

CRITICISM MOUNTS, AND FACEBOOK THRIVES

October 8, 2020 by dgreca

by Rafaela Prifti-

Topics of police and justice reform dominate an already intense newscycle as the heavily trafficked platforms of social media particularly Facebook enjoyed record high stocks in the market while swimming in criticism and grievances from both sides.

THE SCALE

An estimated 600 million people see a news story on Facebook every week. The social network’s founder Mark Zuckerberg has been transparent about his goal to monopolize digital news distribution. Facebook’s news section operates like a traditional newsroom that reflects the biases of its employees and the institutional imperatives of the corporation. The company claims that the trending module provides lists of “topics that have recently become popular on Facebook” not acknowledging the imposition of human editorial values onto the items that an algorithm spits out.

ANTI-TRUST AND FAIRNESS

Mark Zuckerberg, founder and CEO of Facebook admitted to buying Instagram and WhatsApp to eliminate them as competitors. Yet Facebook insists both acquisitions have not harmed competition. On the question of fairness, Facebook Inc. is adamant that it does not play favorites. Longtime and former employees reportedly say that Zuckerberg isn’t easily influenced by politics. But he cares deeply about Facebook’s growth potential. The co-founder of Accountable Tech – an organization that makes recommendations to tech companies on public-policy issues – noted that Facebook, more so than other platforms, has gone out of its way to not ruffle feathers in the current administration. ” As long as the government is in pursuit of antitrust cases against big tech companies the President does have leverage over Zuckerberg who has been called by the regulators in Congress a few times. The pattern has come to light in countries around the world. The Wall Street Journal reported on the FB posts of a lawmaker in India calling for violence against Rohingya Muslim immigrants. The Facebook executive was accused of granting special treatment to the lawmaker from Prime Minister Narendra Modi’s Party. It was only after the reporting by The Wall Street Journal that the company banned it. On September 14 a memo from a Facebook former employee was published detailing how it had ignored or delayed taking action against foreign national governments using fake accounts to mislead their citizens.

IMMUNITY UNDER SECTION 230 OF THE COMMUNICATIONS DECENCY ACT OF 1996

In late May President Trump signed an executive order that threatens to revoke the immunity enjoyed by social media companies, including Facebook, if they showed political bias. Facebook responded by saying the move would restrict free speech. The order was an apparent threat to social networks like Twitter that censored posts from President Trump and his allies. The pressure is mounting for Facebook’s main rivals. The U.S.Department of Justice is preparing to file a case against Google, before Election Day. Another key competitor of Facebook, Chineses-owned TikTok, is facing ejection from the country it finds a US buyer. Oracle has agreed to become TikTok’s business partner. It is unclear whether the deal will satisfy the government officials on either side, who have indicated they intend to carefully review any new arrangement.

FREE SPEECH
Facebook executives say their only loyalty is to free speech. Nick Clegg, the head of policy and communications, claims that despite isolated cases, the systematic or deliberate political bias in Facebook decisions is not borne out by the facts. In 2016, a former journalist who was part of the project at FB reported the company workers routinely suppressed news stories of interest to conservative readers from the social network’s influential “trending” news section. Facebook executives often point out that the company was seen as overly friendly to Democrats during the Obama administration and that it takes plenty of heat from the Right. But the Gizmodo story emboldened the claims of anticonservative bias at social media companies. In response to the backlash, Facebook started to drift rightward, according to Bloomberg Businessweek reporting. The company flew conservative commentators to its California headquarters to reassure them that there was no need for concern about how Facebook operated.
Historically, Facebook had placed most of the decision-making about its products to the executives. In 2018 the company’s policy team seemed to have veto power. In January, Zuckerberg asked to reduce the prevalence of news in users’ feeds, especially from incendiary and untrustworthy outlets. An internal report around the same time touted Trump’s superior strategy with Facebook ads, noting that candidate Trump followed advice and training from the company that his opponent, Hillary Clinton, had rejected. Andrew Bosworth who ran the ads department at the time and is now head of augmented and virtual reality wrote in a memo to employees in 2018: “Trump “got elected because he ran the single best digital ad campaign I’ve ever seen from any advertiser. Period.” In the eyes of Facebook’s mostly liberal staff, the Republican relationship-building was the price of doing business. According to reports, Russia’s spread of election misinformation and failure to stop Cambridge Analytica’s data-gathering operation caused a shift among the rank and file. After the Kavanaugh hearings, employees began to notice that Kaplan of Facebook’s policy team seemed more concerned about critiques of bias from conservatives than from liberals. The product team tweaked the news feed. Upon review of test simulations by Kaplan’s team, the product change was causing traffic to drop more severely for right-wing outlets which tend to publish more incendiary content, noted the source. The engineers were ordered to tweak the algorithm a little more until it punished liberal outlets as much as conservative ones, before releasing the update to 2.5 billion users. As employees started to worry about Facebook’s proximity to the Right, Facebook’s Management seemed intent on pushing the company even closer to it. Faced with criticism about misinformation, the response of Facebook’s policy team as posted in a blog has been: “There is an election coming in November and we will protect political speech, even when we strongly disagree with it.”

ELECTIONS 2020

In the 2016 election, Russian operatives created fake accounts aimed at Black voters directing people who followed these accounts not to vote or do so by text message, which isn’t possible. In all, the Russian posts reached more than 150 million Americans. In response, Facebook’s election integrity and cybersecurity is charged with the task of rooting out fake content created by foreign national governments. Last year, Facebook removed 50 networks of accounts like the Russian one from 2016. The following year, Facebook did make rules against giving incorrect information about how to vote. But when Twitter had fact-checked posts containing election voter disinformation, Zuckerberg went on Fox News to criticize it. Later an outside civil rights auditor concluded that Facebook failed to enforce its own policies. Instead Zuckerberg came up with “the largest voting information campaign in U.S. history,” a plan to register 4 million voters. Facebook designed a “Voting Information Center,” a web page with facts about the election compiled from state authorities. The social media network has been promoting the page atop every user’s Facebook and Instagram feed and attaches a link to it with every post on the service that mentions the election process. Facebook’s head of cybersecurity policy, told reporters that the hub “ensures that people can see the post and hear from their elected officials… But users are not warned if the information is untrue—Facebook simply advertises an information center. Facebook has said that the suggestion that the company scaled down its voter registration plans for political reasons is “pure fabrication.” Meanwhile, conspiracy theorists abound on the site. In June Zuckerberg announced that he had rehired Chris Cox, Facebook’s Chief Product Officer, who had been active in Democratic politics since a high-profile departure from the company last year. In reference to a new future administration, Nick Clegg, Vice President of Global Affairs and Communications at Facebook said “We’ll adapt to the environment in which we’re operating.”

Kosovë-SHBA, drejt Marrëveshjes për Nxitjen e Investimeve

October 7, 2020 by dgreca

PRISHTINË, 7 Tetor 2020-Gazeta DIELLI/ Qeveria e Kosovës në mbledhjen e sotme ka aprovuar nismën për lidhjen e Marrëveshjes për Nxitjen e Investimeve në mes të Qeverisë së Republikës së Kosovës dhe Qeverisë së Shteteve të Bashkuara të Amerikës. Vendimi i miratuar obligon Ministrinë e Punëve të Jashtme dhe Diasporës që të zhvilloi negociatat me Qeverinë e Shteteve të Bashkuara të Amerikës për finalizimin e kësaj marrëveshjeje në përputhje me legjislacionin në fuqi.

Aprovimin e Qeverisë e ka marrë edhe propozimi i Ministrisë së Drejtësisë që t’i rekomandohet Presidentit të Republikës së Kosovës dhënia e autorizimit për ministrin e Drejtësisë për të nënshkruar Marrëveshjen për Ndihmë të Ndërsjellë Juridike në Çështjet Civile dhe Tregtare me Shqipërinë.

Qeveria e Republikës së Kosovës, e udhëhequr nga Kryeministri Avdullah Hoti, ka mbajtur sot pasdite mbledhjen e 34-të me radhë, në të cilën ka shqyrtuar dhe miratuar rregullore dhe vendime të fushës së përgjegjësive kushtetuese dhe ligjore.

Në hapje të mbledhjes, Kryeministri Hoti ka njoftuar se dje ka pranuar Raportin për Kosovën të Komisionit Evropian, i cili evidenton progresin në të gjitha fushat si dhe sfidat në funksionimin dhe zhvillimin e përgjithshëm në shoqërinë tonë. Raporti konfirmon se Kosova vazhdon t’i mbaj të plotësuara të gjitha kriteret për liberalizim të vizave dhe thekson vlerësimin pozitiv të Qeverisë së Kosovës për sigurinë, stabilitetin dhe fqinjësinë e mirë në rajon. Kryeministri Hoti ka theksuar se ai tashmë ka filluar diskutimin për të adresuar të gjitha sfidat e evidentuara në raport.

Paqja në Ballkan dhe Lindjen e Mesme

October 7, 2020 by dgreca

-Intervistë e Kryeministrit të Qeverisë së Republikës së Kosovës, Avdullah Hoti dhënë për “Emirates News Agency-

-Kryeministri Hoti: SHBA dhe aleatët e saj kanë shpëtuar Kosovën –

Kryeministri i Kosovës, i cili ka nënshkruar një marrëveshje historike paqeje me Serbinë fqinje për të riparuar plagët e luftës brutale të Ballkanit në të kaluarën, beson se është koha për lajme të mira për paqe.

“Për një kohë të gjatë, Ballkani ka prodhuar lajme të këqija. Njerëzit tani po presin me padurim lajme të mira”, tha Avdullah Hoti për Agjencinë e Lajmeve të Emirateve, WAM, në një intervistë ekskluzive.

Në lidhje me marrëveshjen që është nominuar për Çmimin Nobel të Paqes për sigurimin e paqes midis ish-armiqve të luftës në Ballkan, si pjesë e një marrëveshjeje të ndërmjetësuar nga SH.B.A., Kryeministri tha, “Ne jemi borxhlinj ndaj SH.B.A. që është përfshirë drejtpërdrejt në arritjen e një marrëveshje për normalizimin ekonomik midis Kosovës dhe Serbisë si akt para njohjes reciproke si shtete të pavarura dhe sovrane në kufijtë aktualë”.

Kapitull i ri me Serbinë

“SH.B.A. dhe aleatët e saj kanë shpëtuar Kosovën [gjatë luftës Kosovë-Serbi në fund të viteve 1990], prandaj, ne kemi marrëdhënie të veçanta me SH.B.A. dhe aleatët e saj. Ne u besojmë atyre, ne punojmë me ta”, shtoi ai në intervistën nga kryeqyteti kosovar Prishtina të martën.

Kosova ishte vendi i parë me shumicë myslimane që njohu Izraelin pas Emirateve të Bashkuara Arabe.
Kombi i Evropës Lindore dhe Serbia nënshkruan një marrëveshje për normalizimin e marrëdhënieve ekonomike më 4 shtator në Shtëpinë e Bardhë në prani të Presidentit Donald Trump.
Në javën në vijim, një ligjvënës suedez njoftoi se ai propozoi qeveritë e SH.B.A., Kosovës dhe Serbisë për Çmimin Nobel për Paqe për përpjekjet e tyre për të siguruar marrëveshjen e paqes.

Njohja e Izraelit

Duke komentuar vendimin e Kosovës për të njohur Izraelin, Kryeministri tha, “Kosova është një demokraci parlamentare laike ku të gjitha fetë mbrohen nga kushtetuta dhe ligjet. Shumica e popullsisë është myslimane. Ne kishim marrëdhënie shumë të mira me Izraelin, edhe pa njohjen nga ana e tyre”.

Ai vazhdoi duke thënë se “Realiteti aktual ka inkurajuar vendet tona të vendosin marrëdhënie diplomatike, dhe Izraeli ka njohur zyrtarisht Kosovën. Ne gjithashtu mirëpritëm zhvillimet e fundit midis Izraelit, Emirateve të Bashkuara Arabe dhe Bahreinit”. Avdullah Hoti beson se Ballkani dhe Lindja e Mesme mund të arrijnë paqe të përhershme.

Paqja në Ballkan dhe Lindjen e Mesme

“Gjatë historisë, armiqtë e djeshëm janë bërë aleatët e sotëm. Vetëm kujtoni luftërat e përgjakshme midis Gjermanisë dhe Francës, të Danimarkës dhe Suedisë, Amerikës dhe Japonisë, etj. Tani ata jetojnë në paqe dhe prosperitet”, theksoi ai.
“Prandaj, në Ballkan dhe në Lindjen e Mesme gjithashtu, ne duhet të punojmë për paqe. Paqja është e arritshme”.

Në lidhje me prioritetet aktuale të qeverisë së tij, 44-vjeçari Hoti tha, “Prioriteti im i parë dhe më kryesori është shpëtimi i jetës së njerëzve gjatë kësaj pandemie të paparashikuar dhe rimëkëmbja ekonomike”.

Drejt njohjes reciproke ndërmjet Serbisë dhe Kosovës

Marrëveshja për normalizimin ekonomik midis Kosovës dhe Serbisë është e një rëndësie të madhe, theksoi Avdullah Hoti, por për të njohur plotësisht njëra-tjetrën, një hap që ende nuk është arritur, është i nevojshëm për paqe “të qëndrueshme”.
“Për të arritur paqe dhe zhvillim të qëndrueshëm, nevojitet njohja [midis dy vendeve]. Unë jam i përkushtuar të punoj shumë për të arritur njohje të ndërsjellë midis Kosovës dhe Serbisë”, tha ai.

“Ne besojmë fuqimisht se arritja e një marrëveshje gjithëpërfshirëse dhe ligjërisht të detyrueshme për njohjen e ndërsjellë zyrtare midis dy vendeve është me rëndësi të madhe për të ardhmen e Kosovës, Serbisë, rajonit tonë si dhe Evropës”.

Bisedimet e ndërmjetësuara nga BE

Kosova dhe Serbia kanë negociuar normalizimin e marrëdhënieve të tyre nën ndërmjetësimin e Bashkimit Evropian që nga viti 2012. Serbia bëri një luftë të ashpër me luftëtarët kosovarë që kërkuan pavarësi gjatë viteve 1998-1999. Lufta përfundoi pasi NATO zhvilloi një fushatë sulmi ajror 78-ditor kundër Serbisë.
Kosova është udhëhequr nga Kombet e Bashkuara për nëntë vjet para se të shpallte pavarësinë në vitin 2008. Shumica e kombeve perëndimore, përveç Serbisë, kanë njohur shtetësinë e Kosovës.

I pyetur në lidhje me progresin e bisedimeve të ndërmjetësuara nga BE, Kryeministri tha, “Dialogu ka prodhuar disa marrëveshje, disa nga ato marrëveshje janë zbatuar dhe disa jo. Sa herë që marrëveshjet janë zbatuar, jeta e qytetarëve të të dy vendeve është përmirësuar.

Përkushtimi për paqe rajonale

“Ne mbetemi të përkushtuar për të vepruar si aktorë racionalë dhe të përgjegjshëm në këtë proces. Angazhimi ynë në dialogun e udhëhequr nga BE është serioz me mbështetje dhe koordinim të fortë me SH.B.A., e cila është partneri strategjik i Kosovës.

“Dëshiroj të theksoj faktin se Republika e Kosovës është e përkushtuar për bashkëpunim rajonal dhe marrëdhënie të mira fqinjësore. Si një shembull i kësaj, ne mund t’i referohemi marrëdhënieve të shkëlqyera dhe bashkëpunimit të ngushtë që kemi me fqinjët tanë, përfshirë Shqipërinë, Malin e Zi dhe Maqedoninë e Veriut”, tha Kryeministri.

KORONAVIRUS: JA PËRGJEGJËSIA E KINËS

October 7, 2020 by dgreca

KORONAVIRUS: JA PËRGJEGJËSIA E KINËS

Nga Milena Gabanelli dhe Luigi Offeddu- Përktheu Eugjen Merlika –

Ndodhi edhe me pandeminë e Coronavirusit: Kina, antare e Këshillit të Sigurimit të OKB-së nga 1945 me të drejtë vetoje, hesht ose mohon gjithmonë kur i kërkohet llogari për atë si i respekton të drejtat njerëzore, në këtë rast lirinë e informimit. Këtë herë heshtja e saj paguhet nga shumë Vende të tjera.

South China Morning Post, e përditëshmja historike e Hong Kongut, sjell më shumë se njëherë njoftime nga burime qeverie: infektimi i parë i mikrobit të ri është regjistruar në Kinë më 17 nëndor 2019. Njoftimi ndaj OBSH-së duhej t’ishte i menjëhershëm, por autoritetet presin 31 dhjetorin para se t’i njoftojnë zyrës përkatëse të saj një “polmonit të çuditshëm” të shfaqur në Wuhan në tregun e kafshëve të gjalla. “Wet market” ishin treguesit e para-ardhësit Sars – Cov 1 të vitit 2002. Por vetëm më 9 janar 2020 Pekini flet për një “koronavirus të ri” t’afërt me Sarsin e mëparshëm. Më 30 janar OBSH lëshon piskamën ndërkombëtare.

Ndërkaq biznesi dhe turizmi botëror shkojnë e vijnë nga Kina sikur të mos kishte ndodhur asgjë. Vetëm në muajin e dhjetorit e vetëm me Evropën ka patur 5.523 fluturime (të dhënat e Eurokontrollit). Simbas burimeve të Enac – Enti kombëtar italian i aviacionit civil – më 13 janar, ndërsa përgatitet lockdown-i Wuhanit, Pekini firmos me Italinë (që nuk di asgjë) një përkujtesë marrëveshjeje për një shtesë deri në 164 fluturime javore për secilin, nga të cilët 108 me fillim të menjëhershëm. Më pas u ndaluan. Çmimi i atij muaji e gjysmë heshtjeje është i pallogaritshëm. Kina mohon çdo përgjegjësi e kundërvepron ndaj humbjes së besueshmërisë me shtypjen e lirive në Hong Kong, me synimet e reja strategjike në Detin e Kinës Jugore, me grushtin gjithënjë e më të rëndë mbi pakicat etnike, mbi lirinë e brëndëshme të shprehjes, me akullin në marrëdhëniet me kishën katolike, me kërcënime arrogante ndaj shteteve sovrane.

Arrestimi i Jimmy Lai-t

U mbajt i fshehtë deri pak orë para botimit, natën e 30 qershorit: shtatëmijë fjalë, 66 nene. “Ligji i ri mbi sigurinë” ndëshkon me dënime deri në të përjetëshme hamëndje të krimeve si “ndarje, përmbysje apo veprimtari armiqësore, marrëveshje me Vënde të huaja për të kërcënuar sigurinë kombëtare”. I përpunuar në Pekin, i dha fund një viti e gjysmë protestash në Hong Kong, sot krahinë administrative e veçantë, por që me paktin Pekin – Londër duhet të ruante disa liri qytetare themelore deri në 2047: “një Vënd i vetëm, dy sisteme”. Protestat kishin filluar sepse Kina mëtonte të dënonte në gjykatat e Pekinit të paditurit për krime të hamendësuara (edhe politikë) të kryera në Hong Kong. Mëtimi më pas u tërhoq, por ndërkaq “Pekini – shpjegon një burim – ka përfituar nga hutimi i Perëndimit, i shkaktuar nga pandemia, për të miratuar ligjin mbi sigurinë kombëtare”. Kështu, të shtyra një vit zgjedhjet e parashikuara për gjysmën e shtatorit (hulumtimet jepnin opozitën liberale në 60” të miratimeve), të ikur në mërgim drejtuesit kryesorë demokratikë, qindra arrestime vetëm në ditët e para, në pranga edhe botuesi liberal Jimmy Lai, me dy bijtë, zyrtarisht për “marrëveshje kunër bashkësisë së Shtetit kinez”. Dymbëdhjetë qytetarë të Hong Kongut janë arrestuar në javët e fundit sepse kërkuan të arrinin Taivanin me varkë. Londra i ka ofruar “një rrugë të re mërgimi” tre milionë qytetarëve banorë të Hong Kongut që në 1997 zgjodhën, në marrëveshje me Pekinin, që të ruanin pashaportën e tyre kineze. Përgjigja e Pekinit: “nuk i quaj të vlefshme ato pashaporta”.

Nyja Taivan

Nga janari 2021 Taivani do të ketë një pashaportë të re. Në kapak fjala “Republika e Kinës” nuk lexohet më, në vëndin e saj “Taivan”. Një shenjë shqetësuese për Pekinin që ka qortuar gjithmonë: “nëse ata do të shpallin pavarësinë, ne do të ndërhyjmë ushtarakisht”. Sepse Taivani, në fakt i pavarur nga 1949, nuk është një Shtet i pavarur i së drejtës, nuk ulet – nga mungesa e vullnetit të Pekinit – në organizatat ndërkombëtare. Për Kinën është një “tërësi kryengritëse”, të cilën e njohin diplomatikisht vetëm 14 shtete. Vetëm një shembull: Pekini ka ndaluar që OBSH të ftonte në mbledhjen e saj të nivelit të lartë Taivanin si shëmbull të mbarështimit të mirë shëndetësor. OBSH i është bindur. Nuk është vetëm çështje e krenarisë perandorake, por kryesisht gjeostrategjike, sepse Deti i Kinës Jugore është në qendër të planeve të tij të shtrirjes: i mbushur me ishuj artificialë kinezë, është një minierë e nëndetëshme me 11 miliard fuçish nafte dhe 190 trilion metro kubësh të gazit natyror. Taivani është pajisur: të gjithë planet e tij ushtarake janë hartuar mbi një hamëndje mësymjeje tokujse të ardhur nga Kina, e cila nga ana e saj është e armatosur me teknologji t’aftë për të shkatërruar e vrarë pa ndërhyrjen njerëzore.

Ekzekutimet

Simbas Amnesty International Kina mban rekordin botëror të ekzekutimeve kapitale, të parashikuara për 46 krime të ndryshme, përfshirë edhe subversionin (pështjellimin). Ekzekutimet janë “mijra në vit”. Por Pekini thotë se nuk ka “statistika të ndara”, se numuri përfshin dënimet me burgim të përjetshëm dhe ata me pesë vjet. Në praktikë i quan sekret Shteti. Vetëm në 2014 OKB ka miratuar 20 porosi kundër dënimit me vdekje, të gjitha jo të detyrueshme, të rrëzuara nga Pekini si të “pazbatueshme e në kundërshtim me realitetin kinez”. Pa përgjigje edhe protestat e Këshillit të OKB për të drejtat njerëzore: madje në prill 2020, pikërisht n’atë Këshill prej të cilit ishte dorëhequr përfaqësuesi amerikan, Kina e rrëzuar nga “qortimet” periodike të Pallatit prej Xhami sa i përket temave të lirisë e drejtësisë, ka fituar një vënd të sajin deri në 2021. Ndoshta sepse, pohon “Qendra për një Siguri të Re Amerikane”, po mbush zbrazësirën e lënë nga Trump-i në organizatat ndërkombëtare dhe sepse sapo ka premtuar një dhurim OKB-së prej 2 miliard dollarësh në harkun e dy viteve.

Shtypja e pakicave etniko – fetare

Tibeti është një krahinë autonome. 3,1 milion banorët e tij janë pothuaj të gjithë budistë, me gjuhën e tyre dhe njimendësinë kombëtare që arrin në vitin 127 p.K. Kanë kërkuar gjithmonë pavarësinë nga Pekini dhe kanë paguar një çmim: tempuj të shkatërruar e shtypje e përgjakëshme. Dalai Lama, çmim Nobel për Paqen, jeton në mërgim në Hindinë e Veriut, ka hequr dorë nga çfarëdo fuqie pushtetore dhe nga vija pavarësore. Por kërkon ende “mëshirë” dhe respektin e të drejtave njerëzore. Në krahinën autonome perëndimore të Hsingiangut jetojnë 23 milionë banorë, 47 % e të cilëve janë myslimanë ujgurë. Është e papranueshme për Pekinin kërkesa e tyre për liri fetare. Shtypjes së dhunëshme i tërnohet “riedukimi politik” ose “formimi ideologjik e qytetar” nëpërmjet punës së detyruar. Në një shtatorin e shkuar World Uyghur Congress, me rastin e vizitës në Berlin të ministrit të Jashtëm kinez Wang Yi, i kërkoi ndihmë qeverisë gjermane: nga 1 deri në tre milionë ujgurë janë të dënuar pa padi në kampet e “riedukimit”, ku ndodhin tortura dhe shterpëzime të dhunëshme. Gjermania ka protestuar shumë herë, edhe se në Hsingiang gjinden fabrika gjermane si Volkswagen (në Urumçi), Siemens, Basf. 4022 kampet e riedukimit janë shfuqizuar formalisht në 2013, por një dron anglez ka filmuar skena në një kamp të Hsingiangut ku mijëra njerëz prodhojnë lodra, veshje dhe mallra me çmim të ulët, më pas të shitura në Perëndim. Pekini e ka hequr qafe si një propagandë trumpiane, por nuk autorizon hyrjen e mbikqyrësve të OKB-së, të kërkuar nga 22 Shtete me një letër të Këshillit për të drejtat njerëzore. Në letër mungonte firma amerikane, e tërhequr tashmë para një viti. Ndërkaq ujgurët e mërguar n’Evropë, e tashmë qytetarë të Hollandës apo të Finlandës, kërcënohen nga agjentë kinezë: “Mendo për familjen tënde”. Në Mongolinë e jashtëme, e pavarur që nga 1921 dhe e banuar nga pasardhësit e Xhengis Khanit, nga ky vit mësimi nuk do të bëhet më në gjuhën vendore, por do të jetë e detyrueshme gjuha kineze.

Marrëdhëniet Kinë – Vatikan

Sot në Kinë janë 10 milion katolikë, 101 ipeshkvij, 146 dioqeza, 4000 priftërinj, rreth 4500 murgesha. Po përfundon marrëveshja e përkohëshme Pekin – Romë e vitit 2018. Do të duhej të vërtetonte se fjala e fundit e urdhnimit të ipeshkvijve i përket Papës. Një kompromis teorik, pra. Por gjëndja e vërtetë është krejt ndryshe, pohojnë burimet katolike: marrëveshjet nuk janë respektuar nga regjimi, kishat janë të mbyllura e të zotëruara nga flamuri i partisë e kush synon të punojë në një zyrë shtetërore duhet të heqë dorë më parë nga çfarëdo besimi fetar. Ose më saktë: Shteti shpall lirinë fetare dhe njeh zyrtarisht pesë besime, por pastaj i shpjegon antarëve të partisë se çdo kult është “anestezi shpirtërore”, e papajtueshme me qënien në parti. Por triska e asaj partie në fakt është e domosdoshme për t’u futur në punë shtetërore. Ndërkaq misionarët italianë duhet të kthehen në shtëpi, përfshirë Bernardo Cervellera, drejtori i AsiaNews.

Kërcënimet ndaj Shteteve sovrane

Çfarë i ndodh zërave kritike? Cheng Lei, qytetare australiane e lindur kineze dhe një gazetare e njohur e TV publik të Pekinit, ka përfunduar në arrestim shtëpiak në një vënd të panjohur, pa asnjë padi të qartë. Drejtuesit e Tienanmenit janë në mërgim ndërmjet SHBA, Francës, Australisë dhe Italisë. Kërcënimet shtrihen edhe kundrejt Shteteve sovrane. “Me miqtë ne përdorim verën e mirë, dhe pushkët me armiqtë” hungëroi ambasadori kinez në Stokholm kur qeveria suedeze lajmëroi se do të vlerësonte me një çmim botuesin e shkrimtarin Gui Minhai, suedez i lindur në Kinë, ku ishte dënuar me dhjetë vjet për spiunazh të hamendësuar. Gjatë udhëtimit evropian ministri i Jashtëm kinez Wang Yi u ndalua më 3 shtator në Republikën Çeke, e duke i u drejtuar Presidentit të Senatit Miloš Vystrčil, që sapo ishte kthyer nga vizita në Taivan, deklaroi tekstualisht “do t’a paguani shtrenjtë oportunizmin tuaj politik”. Më 31 gusht kishte kaluar nga Norvegjia. Një gazetar kishte pyetur ministrin se çfarë mendonte ai për mundësinë e shtrirjes “djemve të Hong Kongut” të Nobelit për Paqën. Përgjigja: “Norvegjia nuk duhet të shfrytëzojë Çmimin për të ndërhyrë në punët tona të brëndëshme, duhet të mendojë më mirë të kultivojë marrëdhënie “të shëndosha” që janë sendërtuar më së fundi mbas “dimrit të ngrirë” që vazhdoi mbas Nobelit të dhënë më 2010 disidentit të burgosur Liu Xiaobo”.

Çmimi i heshtjes

Sa vlen liria e fjalës në një botë gjithënjë e më shumë të ndërlidhur, që duhet të bëjë llogaritë me kërcënime shëndetësore e të ngrohjes globale, e në të cilën Kina ka një rol qëndror? Juristi i universitetit të Pekinit He Weifang ka thënë: “Mungesa e lirisë së fjalës e të shprehjes ka ndihmuar përhapjen e infeksionit”, e kishte theksuar një koleg i tij i ndritshëm, Xu Zhangrun, i arrestuar. Li Wenliang, okulisti kinez që e veçoi i pari virusin, në fillim u ndal, pastaj u qortua, më së fundi u bë viktimë. Sot në botë numërohen pothuajse një milion të vdekur dhe një rënie e ekonomisë globale. Kina nuk ka kërkuar falje dhe mburr sipëraninë e modelit kinez, që ka mbarështuar në mënyrë të jashtzakonëshme pandeminë, ndërsa Vëndet demokratike nuk janë në gjëndje. Sot deklaron se ka vetëm tetë raste në 1,4 miliard banorë. Është e pamundur të dihet sa i vërtetë mund të jetë ai numur. Nuk ka dyshim se Shtetet e Bashkuara, Brazili e ndonjë Vend evropian të kenë nënëvleftësuar, por si do të kishin shkuar punët nëse autoritetet kineze do të kishin njoftuar menjëherë bashkësinë ndërkombëtare për atë që po ndodhte? Nuk do t’a dijmë kurrë, ashtu sikurse nuk do të dijmë saktësisht se çfarë ka ndodhur që hulumtimi ndërkombëtar i pavarur, i votuar njëzëri në OBSH në maj, është ende vetëm një copë letër.

“Corriere della Sera”, 27 shtator 2020 Përktheu Eugjen Merlika