Archives for December 2020

Marrëveshja e detit dhe dokrrat e Edi Ramës?

December 28, 2020 by dgreca

Polemikë nga Rafael Floqi/ DIELLI

Z. Rama në këtë deklaratë mendoj se ju keni qenë konsekuent kur keni thënë se “Greqia po ushtron të drejtën e saj . Por Greqia ka të drejtë për këtë të drejtë ndërkombëtare aq sa ka dhe Shqipëria. But the devil is in the details” thonë amerikanët. Ku janë detajet çka pranon dhe nuk pranon Shqipëria dhe cilat janë kërkesat që ka paraqitur Greqia? Pse na i fshihni ato neve ”të llumit” që na dhemb Shqipëria?

Kryeministri Edi Rama ka reaguar me një gjuhë të ashpër pas zyrtarizmit që Greqia i bëri zgjerimit me 12 milje në detin Jon, për çudi, jo ndaj Greqisë, por ndaj shqiptarëve patriotë. Në një reagim në rrjetet sociale, kreu i qeverisë ka publikuar edhe dokumentet e vitit 1990, ku sipas tij tregohet se Greqia bëri sot, atë që Shqipëria e ka bërë para 30 vitesh. Sipas tij, shtrirja 12 milje e Greqisë në Jon s’ka lidhje me zonën joniane mes nesh, dhe kush e kundërshton zgjerimin e Greqisë, sipas tij, është llumi i shqiptarisë. Vërtet zoti Rama?

Po përtej mllefit tënd për këtë dhuratë me qymyr për Krishtlindje. Do të ishte vërtet për t’u gëzuar nëse Greqia do të kishte anuluar ligjin e Luftës siç kanë premtuar. Le ta marrim të vërtetë këtë që thua? Por ne që jemi dyshues, ne “llumi i shqiptarisë” që nuk duartrokasim “skënderbejtë” e rremë?

Po atëherë, o “Skënderbe” A s’ më thua, pse atëherë pse Greqia dhe Turqia po shkojnë drejt një përplasje e lufte të mundshme. Pse? Apo se siç thua ti “ Jetojmë në shekullin XXI dhe në mes të Evropës, ku nuk mund të “shiten” e “blihen” dot dete e territore as fshehurazi, as haptazi nga asnjë autoritet i veçantë! Këto mund të ndodhin vetëm në batakun e ligësisë e të injorancës, ku llumi i shqiptarisë gjen shesh për përsheshin e tij!”

Vërtet. po si e rrëmbeu Rusia, Krimenë në shek. e 21. Pa ma shpjego, o “Skënderbe”!?

Po pse Z. Rama po ta pranosh, se ne që ngremë pyetje me shqetësim për fatin e trojeve e deteve tona qenkemi “llumi i shqiptarisë”, edhe pse stërgjyshërit e mi e fisi im, kanë firmosur Pavarësinë e Shqipërisë dhe pse kanë krijuar Vatrën, edhe pse kanë shkruar e kanë ngritur zërin për masakrat greke të 1914, që asnjë historiani të Enver Hoxhës dhe të sotëm si shkon në mend. Ata që e kanë bërë Esat Pashën, Pugaçov shqiptar, dhe hordhitë e andartëve grekë që masakruan me mijëra shqiptarë të pafajshëm gra fëmijë në Kolonjën, Panaritin a Hormovën martire që nuk kanë sot as varre e monumente, e grekët që pushtuan Shqipërinë gjatë Luftës së dytë Botërore kanë varre të reja. Vërtet ata po luftonin Italinë, apo pushtonin Vorio-Epirin?

Unë nuk besoj, ashtu siç të akuzon Berisha, i cili ka dhe ai fajet e tij, se je një Spiromilo as një Zeograf bis i kohëve të sotme? Vetë ai u bë qesharak kur në një intervistë kohët e fundit tha po unë pranova 6 milje dhe jo 12 milje. Nuk dua të besoj? Nuk mund të them se je antishqiptar. Ashtu siç nuk mund ta kuptoj që ti të takosh një prift grek në New York, por nuk gjen kohë të takosh një shqiptar. Si e shpjegon këtë, o Skënderbe?

Nuk mund të them se je antishqiptar. Ashtu siç nuk mund ta kuptoj që ti të takosh një prift grek në New York, por nuk gjen kohë të takosh një shqiptar. Si e shpjegon këtë, o Skënderbe?

Por i vetëmbushur me vetë kënaqësinë tënde, a mendon që ne s’kemi të drejtë ta duam vendin tonë, dhe të bëjmë pyetjen, që e bën edhe ai diplomati dhe gazetari veteran dhe profesori im, Shaban Murati, sipas teje duhet të jetë injorant, që ka shkruar një libër mbi këtë çështje, që t’i as i hedhur sytë, kur thotë se “mund të barazohet me kufijtë e skandalit fakti tronditës që kryeministri i Shqipërisë, Edi Rama, vendosi ta dërgojë në Gjykatën Ndërkombëtare të Drejtësisë të ashtuquajturën “Çështja e detit” me Greqinë, në një kohë që Greqia zyrtarisht nuk e njeh juridiksionin e kësaj Gjykate Ndërkombëtare. A është e vërtetë kjo apo jo zoti Rama ? Përgjigju pra “llumit të shqiptarisë”?

Ajo që thua se “E drejta e 12 miljeve ushtrohet aty ku është e mundur dhe jo aty ku s’ka mundësi, siç është rasti në zonën mes nesh ku vija ndarëse do të vendoset me gjyq! Greqia e ka ushtruar këtë të drejtë së fundmi, fiks siç e ka ushtruar Shqipëria qysh në vitin 1990! Kjo është e vërtetë. Po ku është manipulimi? Sipas Prof. Xhezair Zaganjorit ‘ Ne kemi korrigjuar. Konventa thotë se kur nuk ke një shtet tjetër përballë ke të drejtë t’i zgjerosh deri në 12 milje detare. Me sa jam në dijeni, ne i kemi patur 15 milje, dhe na është kërkuar që duhet t’i bëjmë 12 milje, dhe ne aq i bëmë. Pra i shtrimë aq sa kishim mundësinë. Nëse nuk ka shtet përballë, në oqean, shelfi kontinental mund të shkojë deri maksimalisht deri 350 milje. Por nëse nuk ke shtet tjetër përballë apo bashkëngjitur. Po. Po a janë dokrra ato që thotë njohësi më i mirë i kësaj çështje, në Gazetën “ Panorama”, koloneli në lirim, Myslim Pashaj, ish-drejtori i Institutit të Topografisë Ushtarake të Shqipërisë, bilbilfryrësi që e ngriti për herë të parë këtë çështje, të cilën me të drejtë ti e çove në Gjykatën Kushtetuese, kur të interesonte politikisht, duke akuzuar jo pa të drejtë Berishën, kur shkruan se kërkon reagimin e menjëhershëm të Shqipërisë për të mos lejuar Greqinë që të zyrtarizojë zgjerimin e saj me 12 milje në detin Jon? Zoti Pashaj shprehet se pa një marrëveshje me Shqipërinë për të përcaktuar kufijtë detarë, Greqia nuk mund të bëjë asnjë hap përpara në zgjerime hapësirash detare.” Apo nuk është e drejtë kjo?

A pushton Greqia hapësira detare që mund t’i takojnë Shqipërisë”?

“Të dy shtetet nuk e dinë se ku i kanë detet territoriale, se ku kanë detet e puqur, tej detit territorial. Ajo më kryesorja, se ku ndodhet hapësira ekonomike ekskluzive! Nëse Greqia në mendje të saj, vepron, siç thuhet në vendimin e fundit, ajo në fakt “pushton hapësira detare që mund t’i takojnë Shqipërisë”, të cilat nuk i njeh, nëse i takojnë apo jo”, shprehet Pashaj. A është dhe kjo dokërr zoti Rama?

A po kur zoti Shaban Murati shkruante se “Në fund të vitit 2014 gjatë vizitës së papublikuar të një zyrtari të lartë të MPJ të Shqipërisë në Athinë në bisedimet me ministrinë e Jashtme greke, pala greke i sugjeroi që Shqipëria ta dërgonte “Çështjen e detit” në Gjykatën Ndërkombëtare të Drejtësisë në Hagë. Greqia luante blofin me Shqipërinë, duke qenë e bindur që diplomacia shqiptare do ta hante karremin, a është edhe kjo dokërr zoti Rama?

A njeh Greqia juridiksionin e Gjykatës Ndërkombëtare të Drejtësisë ?

Shumë shpejt pas këtij sugjerimi, në 14 Janar të vitit 2015 qeveria greke depozitoi në OKB një deklaratë zyrtare me firmën e zëvëndëskryeministrit dhe ministër i Jashtëm i Greqisë, Evangellos Venizellos, në të cilën njoftohej se Greqia në parim e njihte juridiksionin e Gjykatës Ndërkombëtare të Drejtësisë me përjashtim të disa çështjeve të rëndësishme të interesit të saj kombëtar.

“Qeveria e Republikës së Greqisë njeh si të detyrueshëm ipso fakto dhe pa marrëveshje të veçantë, në lidhje me çdo shtet tjetër që pranon të njëjtin detyrim, në kushtet e reciprocitetit, juridiksionin e Gjykatës Ndërkombëtare të Drejtësisë në lidhje me të gjitha mosmarrëveshjet juridike të referuara në nenin 36, paragrafi 2, i Statutit të Gjykatës, me përjashtim të: – çdo mosmarrëveshje, që lidhet me aktivitetet dhe masat ushtarake të marra nga Republika Greke për mbrojtjen e sovranitetit dhe të integritetit të saj territorial, për qëllimet e mbrojtjes kombëtare, si dhe për mbrojtjen e sigurisë së saj kombëtare. “ Çdo mosmarrëveshje në lidhje me kufijtë shtetërorë apo sovranitetin mbi territorin e Republikës Greke, përfshirë çdo mosmarrëveshje mbi gjerësinë dhe kufijtë e detit të saj territorial dhe hapësirën ajrore të tij”. A është dokërr kjo z Rama?

“Të gjithë e dimë vendimin e qeverisë Shqiptare dhe asaj të Greqisë, të cilat “E dorëzuan detin në dorën e Gjykatës së Hagës. Kjo e ka bërë çështjen akoma dhe më komplekse. Veç kësaj, në këtë turbullirë dhe tymnajë detare, vendimi i qeverisë së Greqisë ka rastin që të përfitojë, në shtrirje dhe zgjerim të 12 miljeve detare. Një hap i tillë nuk duhet të lejohet, se më vonë, nuk zgjidhet aq kollaj e nuk dihet se sa kohë do të dojë. Urgjentisht duhet të thirret një Forum Gjeoshkencor dhe Juridik i së Drejtës Detare Ndërkombëtare, nga institucione shqiptare, që tërë këtyre problemeve t’u japë qartësinë e duhur”, shkruan Pashaj. A është dokërr z Rama?

Apo do përfundojë ky gjyq ashtu si arbitrazhi me Bekettin?

Në këtë mënyrë, z. Rama a e dini, se Greqia e ka bllokuar paraprakisht nga pikëpamja juridike çdo vendim të papëlqyeshëm për të nga Gjykata Ndërkombëtare e Drejtësisë dhe mund të pranojë vetëm atë vendim, që i zgjeron asaj hapësirat detare në dëm të Shqipërisë. Deklarata zyrtare e qeverisë së Greqisë e depozituar në OKB në 14 Janar 2015 nuk njeh autoritetin e Gjykatës Ndërkombëtare të Drejtësisë në çështjet detare. Në këtë situatë juridike adresimi nga Shqipëria në këtë Gjykatë i “Çështjes së detit” është paraprakisht i paragjykuar dhe i përcaktuar për dështim. Të shpresojmë të mos jetë kështu zoti Rama. Pra nuk është vendi këtu t’u kundërviheni shqiptarëve dhe të mos shkoni në këtë gjyq si në dasmë.

Pozicioni juridik zyrtar i Greqisë lidhur me mungesën e juridiksionit të Gjykatës Ndërkombëtare të Drejtësisë në çështjet e delimitimit të zonave detare është një realitet juridik dhe diplomatik flagrant, që duhet ta kishte ditur para se të vendosje për dërgimin e “Çështjes së detit” në Gjykatën e Hagës. Bllokada juridike greke me deklaratën zyrtare të 14 Janarit 2015 depozituar në OKB është pengesë serioze për çdo hap, nismë apo ide të dërgimit të mosmarrëveshjeve detare me Greqinë në Gjykatën Ndërkombëtare të Drejtësisë.

Kur aktivizohet Gjykata Ndërkombëtare e Drejtësisë ?

Gjykata është organi kryesor gjyqësor i Kombeve të Bashkuara. Është themeluar nga Karta e Kombeve të Bashkuara, e cila u nënshkrua në 1945 në San Francisco (Shtetet e Bashkuara) dhe filloi punën në 1946 në Pallatin e Paqes, Hagë (Hollandë). Gjykata, e cila është e përbërë nga 15 gjyqtarë, ka një rol të dyfishtë: së pari, të zgjidhë, në përputhje me ligjin ndërkombëtar, mosmarrëveshjet ligjore midis shteteve të paraqitura prej tyre dhe, së dyti, të japë mendime këshilluese për çështjet ligjore të referuara nga autorizuar si duhet organet e Kombeve të Bashkuara dhe agjencitë e specializuara. Çfarë e dallon Gjykatën Ndërkombëtare të Drejtësisë nga Gjykata Penale Ndërkombëtare dhe gjykatat ndërkombëtare penale ad hoc si, Gjykata Penale Ndërkombëtare për ish Jugosllavinë (ICTY) ), për shembull? Gjykata Ndërkombëtare e Drejtësisë nuk ka juridiksion për të gjykuar individë të akuzuar për krime lufte ose krime kundër njerëzimit. Meqenëse nuk është gjykatë penale, nuk ka një prokuror të aftë të fillojë procedurat.

Juridiksioni i Gjykatës Ndërkombëtare të Drejtësisë është i përgjithshëm dhe në këtë mënyrë ndryshon nga ai i gjykatave të specializuara ndërkombëtare, siç është Tribunali Ndërkombëtar për Ligjin e Detit (ITLOS). Pse shkoni direkt në Gjykatën e Hagës vendimi i së cilës është përfundimtar , pa e paraqitur çështjen në ITLOS në Hamburg?

Së fundmi, Gjykata nuk është një gjykatë supreme në të cilën mund të drejtohen gjykatat kombëtare; nuk vepron si gjykatë e fundit për individët. As nuk është një gjykatë apeli për ndonjë gjykatë ndërkombëtare. Sidoqoftë, mund të vendosë mbi vlefshmërinë e vendimeve të arbitrazhit.

Pse disa mosmarrëveshje midis shteteve nuk konsiderohen nga Gjykata? Gjykata mund të dëgjojë një mosmarrëveshje vetëm kur kërkohet ta bëjë këtë nga një ose më shumë shtete. Ajo nuk mund të merret me një mosmarrëveshje me iniciativën e saj. As nuk lejohet, sipas Statutit të tij, të hetojë dhe të vendosë mbi aktet e shteteve sovrane siç zgjedh. Shtetet e përfshira në mosmarrëveshje gjithashtu duhet të kenë qasje në Gjykatë dhe të kenë pranuar juridiksionin e saj, me fjalë të tjera ata duhet të pranojnë që Gjykata të marrë në konsideratë mosmarrëveshjen në fjalë. Ky është një parim themelor që rregullon zgjidhjen e mosmarrëveshjeve ndërkombëtare, pasi shtetet janë sovrane dhe të lira të zgjedhin mënyrën e zgjidhjes së mosmarrëveshjeve të tyre. A është e vërtetë kjo z. Rama?

A mundet Greqia mos pranojë vendimet e Gjykatës të Hagës që si interesojnë ?

Atëherë pse, siç thotë z. Murati “ Nga një anë Greqia i sugjeronte Shqipërisë t’i drejtohej Gjykatës Ndërkombëtare të Drejtësisë dhe nga ana tjetër bllokonte çdo kompetencë dhe juridiksion të Gjykatës Ndërkombëtare mbi çështjet e gjerësisë dhe kufijtë e detit të saj territorial dhe hapësirën ajrore të tij. Kështu Greqia apriori refuzon të njohë çdo vendim të Gjykatës Ndërkombëtare të Drejtësisë, që mund të favorizojë apo mund t’i japë të drejtë Shqipërisë në rastin e shqyrtimit të çështjeve të delimitimit të “kufijve detarë, të shelfit kontinental dhe të zonës ekonomike ekskluzive”, tema të cilat qeveria aktuale e Shqipërisë i ka paraqitur si objekt bisedimesh me Greqinë në letrën zyrtare që ministri i Jashtëm socialist i ka drejtuar Presidentit të Republikës, në 12 Shkurt 2018, ku i kërkon autorizimin për zhvillimin e bisedimeve me Greqinë për detin. A është e vërtetë kjo zoti Rama ? A mos vallë nga përjashtimi grek i juridiksionit të Gjykatës Ndërkombëtare do të thotë që Greqia do të pranojë vetëm atë vendim të Gjykatës Ndërkombëtare që plotëson ambiciet detare të Greqisë ndaj Shqipërisë dhe që i jep asaj pjesë të ujërave territoriale shqiptare, pjesë të shelfit kontinental shqiptar dhe pjesë të zonës ekonomike ekskluzive shqiptare?

Djalli fshihet në detajet

Z. Rama në këtë deklaratë mendoj se ju keni qenë konsekuent kur keni thënë se “Greqia po ushtron të drejtën e saj ”gjë që shkaktoi akuzat e PD se ka një marrëveshje sekrete Rama – Mitsotakis për çështjen e detit Jon. Por Greqia ka të drejtë për këtë të drejtë ndërkombëtare aq sa ka dhe Shqipëria.” But the devil is in the details” thonë amerikanët. Ku janë detajet çka pranon dhe nuk pranon Shqipëria dhe cilat janë kërkesat që ka paraqitur Greqia?

Pse na i fshihni këto neve llumit që na dhemb Shqipëria? Ku janë detajet që bini dakord dhe ato që keni kundërshtim? Gjykata nga ana e saj nuk merr përsipër pretendimet e një shteti nëse nuk ka mosmarrëveshje. Na sqaroni çka nuk pranon shteti shqiptar nga kërkesat greke.

Nëse nuk ka këtu vend për shqetësim pse kur në 29 Dhjetor të vitit 2019 kryeministri i Greqisë, Qiriakos Micotaqis deklaroi se “në qoftë se Athina dhe Ankaraja nuk i zgjidhin dot mosmarrëveshjet për zonat detare, duhet t’i drejtohen Gjykatës Ndërkombëtare të Drejtësisë në Hagë për të zgjidhur këto mosmarrëveshje”, por ministri i Jashtëm i Turqisë Mevlut Çavusoglu, në 22 Dhjetor 2019 theksoi se opsioni për ta dërguar çështjen e mosmarrëveshjeve midis Turqisë dhe Greqisë në Gjykatën Ndërkombëtare të Drejtësisë është një çështje për një fazë të mëvonshme, sepse “Greqia ka rezerva për juridiksionin e Gjykatës Ndërkombëtare mbi delimitimin e kufijve detarë”. Apo nuk është kështu , apo ka të ngjarë që ai nuk e di? A nuk e di ti ndaj po ta tregoj. Një shtet mund të shfaqë pëlqimin e tij në tre mënyra për të pranuar juridiksionin e Gjykatës:

– me një marrëveshje të veçantë: dy ose më shumë shtete me një mosmarrëveshje për një çështje të veçantë mund të bien dakord ta paraqesin atë bashkërisht në Gjykatë dhe të përfundojnë një marrëveshje për këtë qëllim; Përse nuk na thua për cilën çështje palët kanë mosmarrëveshje?

– nga një klauzolë në një traktat: mbi 300 traktate përmbajnë klauzola (të njohura si klauzola juridiksionale) me të cilat një Shtet Palë merr përsipër të pranojë juridiksionin e Gjykatës nëse lind një mosmarrëveshje me një Shtet tjetër Palë në lidhje me interpretimin ose zbatimin e traktatit; A ka ndonjë klauzolë të tillë që nuk e dimë ?

– me anë të një deklarate të njëanshme: Shtetet palë në Statutin e Gjykatës mund të zgjedhin të bëjnë një deklaratë të njëanshme duke njohur juridiksionin e Gjykatës si të detyrueshme në lidhje me çdo Shtet tjetër që gjithashtu e pranon atë si të detyrueshëm. Ky sistem i klauzolave opsionale, siç quhet, ka çuar në krijimin e një grupi shtetesh secila prej të cilave i ka dhënë juridiksion Gjykatës për të zgjidhur çdo mosmarrëveshje që mund të lindë midis tyre në të ardhmen. Në parim, çdo shtet në këtë grup ka të drejtë të sjellë një ose më shumë shtete të tjera në grup para Gjykatës. A keni dijeni që Greqia të ketë hartuar një klauzolë, opsionale në këtë mosmarrëveshje?

Shihe edhe këtë parim “Deklaratat mund të përmbajnë rezerva që kufizojnë kohëzgjatjen e tyre ose përjashtojnë kategori të caktuara të mosmarrëveshjes. Ato depozitohen nga Shtetet pranë Sekretarit të Përgjithshëm të Kombeve të Bashkuara dhe Greqia e ka bërë këtë apo nuk e dini akoma dhe e dimë ne që jemi llumi i Shqiptarisë. Ndaj po ju pyesim?

Që të jenë të detyrueshme vendimet e Gjykatës, duhet që aktgjykimet e dhëna nga Gjykata (ose nga një prej Dhomave të saj) në mosmarrëveshjet midis Shteteve janë të detyrueshme për palët e interesuara. Neni 94 i Kartës së Kombeve të Bashkuara parashikon që “ Anëtari i Kombeve të Bashkuara merr përsipër të veprojë në përputhje me vendimin e [Gjykatës] në çdo çështje në të cilën është palë”. A jeni të sigurt se Greqia do ta bëjë këtë?

A e dini se “Aktgjykimet e Gjykatës janë përfundimtare dhe pa apelim ?

Nga e tjetër vendimet e shpejtuara dhe të pa mbështetura dhe të përgatitura kur ju vetë keni thënë se grupi negociues është shpërndarë. A e dini se “Aktgjykimet e Gjykatës janë përfundimtare dhe pa apelim. Nëse ka një mosmarrëveshje në lidhje me kuptimin ose qëllimin e një gjykimi, e vetmja mundësi është që njëra nga palët të bëjë një kërkesë në Gjykatë për një interpretim. Në rast të zbulimit të një fakti të panjohur deri më tani për Gjykatën, i cili mund të jetë një faktor vendimtar, secila palë mund të kërkojë për rishikimin e aktgjykimit. Për sa i përket mendimeve këshilluese, zakonisht u takon organeve të Kombeve të Bashkuara dhe agjencive të specializuara që u kërkojnë atyre t’u japin efekt ose jo, nga cilado mjet që ata e shohin të arsyeshme.

Për më tepër kur kjo çështje ka dy precedent negativë: në vitin 2009 Gjykata Kushtetuese e Shqipërisë (GJK) hodhi poshtë Marrëveshjen e Detit mes Shqipërisë dhe Greqisë, të nënshkruar nga dy palët, kur në Shqipëri në pushtet ishte PD. GJK e konsideroi marrëveshjen e para 11 viteve “antikushtetuese, të karakterizuar nga moszbatimi i parimeve bazë të së drejtës ndërkombëtare për ndarjen e hapësirave detare midis dy vendeve dhe arritjen e një rezultati të drejtë dhe të ndershëm”. A dini të na shpjegoni pse gazeta greke u gëzua për vendimin për të shkuar në Hagë , pasi kapërcente impasin e Gjykatës Kushtetuese e ndërtuar kohët e fundit. A mund të na thoni çfarë mbështesni dhe çfarë hidhni poshtë nga vendimi i Gjykatës Kushtetuese për këtë çështje tani që më së fundi Gjykata kushtetuese duket se do të ndërtohet, a jeni konsultuar me anëtarët e Gjykatës?

Shpresat janë por fakti është që mes dy vendeve nuk ka marrëveshje për ndarjen e Detit të përbashkët Jon. Kjo është hera e tretë që palët tentojnë të bien dakord dhe arrijnë një marrëveshje. Ndarja e Detit Jon mes dy vendeve fqinjë ka të bëjë me ndarjen e tri hapësirave: Detit Territorial, Shelfit Kontinental dhe Zonave Ekonomike Ekskluzive, ku këto të fundit lidhen me shfrytëzimin e hapësirës dhe pasurive nëndetare, kërkimet për gaz, naftë etj. Me pak fjalë edhe Shqipëria, edhe Greqia kanë interesa strategjike në ndarjen e Detit Jon. Duket qartë që palët kanë kundërshti përderisa Rama flet për zgjidhje “përmes një pale të tretë apo Gjykatave Ndërkombëtare”.

Çështja e pranimit të Shqipërisë në BE është një levë presioni ndaj Tiranës

Sipas Konventës Ndërkombëtare të Detit, zgjerimi i ujërave territoriale deri në 12 milje ndodh kur këtë e lejojnë rrethanat gjeografike. Mes Shqipërisë dhe Greqisë hapësirat në Detin e përbashkët Jon, janë të kufizuara. Gjatë vizitës së Ministrit të Jashtëm Grek, Nikos Dendias në Tiranë ku u takua me ju Z. Dendias vuri në dukje në deklaratat e tij pas takimit se “pasi kemi shqyrtuar hollësisht çështjen, kemi rënë dakord që Greqia dhe Shqipëria së bashku të vazhdojnë me paraqitjen e kësaj çështje në drejtësinë ndërkombëtare, në Gjykatën Ndërkombëtare të Drejtësisë në Hagë”, shkruante Gazeta Greke “Prototema” më 20 Tetor. Informacioni tregon, megjithatë, se marrëveshja për referimin e çështjes atje nuk është nënshkruar ende. Vlerësohet se çështja e pranimit të Shqipërisë në BE është një levë presioni ndaj Tiranës”. A keni qenë ju nën presion apo jeni Skënderbe?.

Për të kuptuar më mirë këtë marrë veshje lypset të shohim mosmarrëveshjet, greko-turke p.sh Turqia ka refuzuar të ratifikojë Konventën e KB mbi Ligjin e Detit (UNCLOS) të vitit 1982. Ajo e ka bërë këtë kryesisht për të prishur të drejtat e ofruara për ishujt grekë në Egje dhe Lindje Mesdhetare. Në 1995, Parlamenti Turk, në mënyrë të jashtëzakonshme, deklaroi se shtrirja e ujërave territoriale të ishujve të Greqisë në Egje në 12 milje detare (një e drejtë nën UNCLOS) do të përbënte një ‘casus belli’. Pra shkak për Luftë z. Rama. Ne nuk kërkojmë këtë gjë z Rama, por nuk duam të kemi një Shën Naum tjetër. Përgjigja greke ndaj Turqisë për arsye që dihet ka qenë e matur. Greqia nuk ka pohuar të drejtat e saj sovrane për 12 milje detare të ujërave territoriale në Egje (megjithëse e ka bërë tani në Jon), dhe ka treguar gjatë gatishmërinë e saj për të negociuar caktimin e kufijve të shelfit kontinental, e cila, në terma praktikë, gjithashtu nënkupton ZEE-në e saj. Zbulimet e fundit të gazit në Mesdheun Lindor i shtojnë karburant dhe urgjencë pozicionit Grek, pa e ndryshuar thelbësisht atë. Në caktimin e kufijve të saj të EEZ me shtetet e tjera, Greqia ka ecur me kujdes: ajo nuk ka përdorur, për shembull, koordinatat e Kastellorizo në caktimin e saj të pjesshëm me Egjiptin. Po me Shqipërinë z. Rama, Greqia i jep vlerë dhe ishujve të pabanuar dhe shkëmbinjve nënujorë. Cili është qëndrimi juaj z Rama mbi parimin e ekuitesë apo të vijës së mesit, apo se kuptoni dot? Sidoqoftë vijën e mesme duhet ta dini nga piktura se nga gjeometria se besoj… Kush peshon më shumë një ishull i pabanuar apo shkëmbi i Gjuhëzës apo kontinenti?

Dalja e Greqisë në zonën e Otrantos a duhet të inkuadrojë dhe Italinë

Nga ana tjetër dalja e Greqisë në zonën e Otrantos duhet të inkuadrojë dhe Italinë. Marrëveshja, e nënshkruar më 9 qershor 2020 nga Ministri i Jashtëm Nikos Dendias në emër të Republikës Greke dhe homologut të tij italian Luigi di Mayo në emër të Republikës Italiane, bazohet në dispozitat e Konventës së Kombeve të Bashkuara 1982 mbi Ligjin e Detit. Paragrafi 2 i Nenit 1 rendit mbi koordinatat që përcaktojnë vijën kufitare. Paragrafi 3 i Nenit 1 përcakton se “ky demarkacion do të shtrihet në të gjitha drejtimet në pikat e takimit të zonave detare të Shteteve përkatëse fqinje, kur marrëveshjet përkatëse të jenë lidhur”. Pra këtu nënkuptohet marrëveshja me Shqipërinë. Marrëveshja me Italinë mund të merret, si shembull. Shihet që Greqia po nxiton për arsye që të mbetet të zgjidhë nyjën me Turqinë. Pikërisht dje, Ministri i Jashtëm Nikos Dendias, i cili është në kontakt të rregullt me Sekretarin e Përgjithshëm të OKB, Zyra e Çështjeve Ligjore e Sekretariatit të Kombeve të Bashkuara postoi një njoftim disa orë më parë në faqen zyrtare të Drejtorisë së KB për Çështjet Oqeanike dhe Ligjin marrëveshjen Greqi-Egjipt mbi caktimin e zonës ekskluzive ekonomike (EEZ) midis dy shteteve që e kishin nënshkruar më 6 gusht. Ndaj kuptohet dhe kjo deklaratë e Krishtlindjes e Micotaqisit.

Pse ky ngut? A nuk ju shqetëson kjo ju, z. Rama?

Kur Italia e kish përfunduar marrëveshjen me Greqinë qysh më 1977 dhe e mbaroi këtë vit? A keni pyetur Micotaqisin se kundër ndërtohet baza ushtarake greke në ishujt e papunuar grekë apo për të shtuar në kandar peshën e ishujve?

Jurisprudenca e gjykatës sugjeron që ajo do ta përcaktojë çështjen në një mënyrë që asnjë palë nuk i jep gjithçka që dëshiron. Duke pasur parasysh refuzimin e Turqisë të juridiksionit të ICJ, një marrëveshje paraprake për të shkuar në arbitrazh është thelbësore (moslejimi i ICJ i kompetencës në çështjen e Greqisë 1976 provon çështjen). E njëjta gjë vlen për Shqipërinë apo jo?

Ju disa muaj më parë, në një forum të revistës “The Economist” të zhvilluar në Athinë, paraqitët dy alternativa për arritjen e një marrëveshjeje Shqipëri – Greqi për ndarjen e hapësirave/zonave detare mes dy vendeve në detin Jon: zgjidhjen nëpërmjet një pale të tretë apo gjykatave ndërkombëtare për një zgjidhje “te drejtë dhe objektive”. Rama tha në Athinë se “dy palët janë në rrugën e duhur” dhe se shpreson “të arrinin në dakortësi”. Po na sqaroni ku nuk ratë dakord, dhe pse ratë dakord të pranoni ato vendime të Gjykatës që Greqia mund t’i pranojë ? Për çfarë u ra dakord, apo ratë dakord që s’jeni dakord gjatë vizitës së shpejtë në Tiranë të Ministrit të Jashtëm, grek Nikos Dendias në Tiranë?

Kur është në fjalë toka dhe ujërat e Shqipërisë, të gjithëve por më shumë atyre. që nuk janë “llumi” por ajka e Shqipërisë, u ke borxh transparencën? Dhe këto nuk janë “dokrra hinit”, siç thoshte Fishta dhe as patriotizëm folklorik. Boll ma, mos iu drejto intelektualëve dhe patriotëve me slangun e rrugës kur je në vështirësi se l(l)umi i historisë ka për të marrë.

PA U DËNUAR KRIMET SERBE NË KOSOVË S’DO KETË PAQE NË BALLKAN

December 28, 2020 by dgreca

Nga Sokol PAJA – DIELLI/

Nimon Tofaj, kryetar i Organizatës së Veteranëve të Luftës së UÇK-së në Junik dhe anëtar i Këshillit Drejtues të OVL-së në nivel të kryesisë qëndrore në Prishtinë, në një rrëfim ekskluziv dhënë gazetarit Sokol PAJA, për gazetën “DIELLI”, Organ i Federatës Panshqiptare të Amerikës VATRA, New York, deklaron se arrestimet e krerëve të shtetit të Kosovës nga Prokuroria Speciale janë të të padrejta dhe jo korrekte. Sipas z.Tofaj me shqiptarët e Kosovës po bëhet një padrejtësi e madhe pasi në raport me shtetet e BE-së jemi të vetmit që nuk e kemi liberalizimin e vizave, dhe ende ka dyshime që nuk ekziston një vullnet i mirë i BE-së për të na ndihmuar në kauzën që e përjetoi populli shqiptar me gjakun e derdhur për liri e pavarësi. Akuzat ndaj UÇK-së sipas kryetarit të OVL në Junik z.Tofaj, janë të padrejta, kur dihet që UÇK-ja ka dalur nga gjiri i popullit, për ta mbrojtur vendin dhe popullin nga sulmet kriminale të ushtrisë serbo-sllave të Slobodan Milošević.

Lufta e UÇK është ndër luftërat më të pastra e më të ndershme pasi luftëtarët e lirisë ishin të detyruar të mbroheshin pasi ishin të pambrojtur nga genocidi dhe raprezaljet serbe mbi popullsinë e pafajshme shqiptare në Kosovë. Nimon Tofaj, kryetar i Organizatës së Veteranëve të Luftës së UÇK-së në Junik shprehet se është i turpshëm barazimi i agresorit me viktimën dhe kjo është një përballje e pamoralshme dhe e padrejtë pasi ne jemi në vendin tonë, dhe asnjëherë nuk kemi qenë okupatorë ndaj askujt, por kemi qenë të shtypur padrejtësisht. Akuzat ndaj UCK-së se gjoja u vranë katolikët e Kosovës sipas z.Tofaj është një poshtërsi e ndyrë që në thelb ka synim që të nxitet urrejtja ndërfetare në mes të shqiptarëve. Akuzat janë djallëzore, të poshtra, të pavërteta, me dëshmitarë të rrejshëm dhe të sponsorizuara prej serbëve. Përveç arrestimeve të jashtëligjshme, specialja ka bërë një lojë të ndyrë duke rrezikuar unitetin e popullit dhe shtetit në Kosovë. Sipas. Z.Tofaj Akuzat e Prokurorisë Speciale ndaj krerëve të UÇK -ës janë të përpiluara prej lobit serb e rus me të vetmin qëllim që UÇK të paraqitet si ndërmarrje kriminale dhe të zhvlerësohet roli i saj çlirimtar në betejat e lavdishme për liri e pavarësi. Z.Tofaj ngulmon se lufta për liri ishte detyrim ndaj familjeve, lirisë dhe Atdheut. Lufta ishte akti i fundit i mosnënshtrimit dhe zhdukjes përfundimtare prej represionit serb të shqiptarëve në Kosovë. Nimon Tofaj, anëtar i Këshillit Drejtues të OVL-së në Prishtinë tregon edhe situatën në Kosovë pas rënies të qeverisë dhe arrestimeve nga drejtësia ndërkombëtare. Z.Tofaj sqaron se situata sot në Kosovë është situatë shumë e vështirë. Reagimet e njerëzve ndaj këtyre arrestimeve të padrejta dhe antiligjore janë të mëdha, me plot dyshime, që po njolloset lufta e pastër dhe e shenjtë e UÇK-së, perderisa kriminelët Serbë shëtisin të lirshëm nëpër Europë dhe në botë. Protesta, peticione, organizime apo edhe nënshkrime kundër Gjykatës apo edhe dorëzimi në Kushtetuese nga deputetët e rinj të parlamentit të interpretitimit të mandatit të Speciales pasi sipas z.Tofaj do të provohen të gjitha mundësitë demokratike, pasi që luftëtarët e lirisë mbahen padrejtësisht të burgosur. Nimon Tofaj, kryetar i Organizatës së Veteranëve të Luftës së UÇK-së në Junik ka qenë pjesëmarrës aktiv dhe një ndër organizatorët në luftën ndaj okupatorit serb për liri e pavarësi.

DEKADA E RREZISTENCES KRENARE E SHKOLLAVE SHQIPE

December 27, 2020 by dgreca

Nga e kaluara e shkollës shqipe

DEKADA E RREZISTENCES KRENARE

Dhuna e shtetit okupues serb, si në gjithë lëmenjtë të jetës shqiptare në Kosovë, shtrirje të veçantë kishte në sistemin arsimor. Për ta institucionalizuar dhunën në nivel zyrtar, Serbia nxori ligjin “Mbi Arsimin dhe Edukimin e mesëm”, në të cilin parashihej pengimi i gjuhës shqipe dhe imponimi i gjuhës dhe planprogrameve mësimore diskriminuese serbe.

Në 30-vjetorin e shkëputjes së shkollës shqipe nga sundimi okupues i dhunës sërbe dhe komunizmi sllav.

Shkruan: Ismail Gashi-Sllovia

Që nga Pranvera e Madhe e 1981, edhe shkolla shqipe si gjithë shqiptarët në Kosovë, përballej me sulme të egra primitive të barbarisë ortodokse sllave. Gjatë marsit e prillit të 1981, sistemi policor-ushtarake i ish-Jugosllavisë, i komanduar nga sistemi politik administrativ e shtetëror lokal në Kosovë, i mbështetur në moralin e projekteve antishqiptare serbe të përshtatura në rrethanat aktuale të kohës, organizoi sulme kundër strukturës politike, shoqërore, ekonomike e kombëtare, me përgatitje të veçantë në sistemin arsimor të shqiptarëve në Kosovë. Këtë strategji të operativës shtetërore me gjithë potencialin e arsenalit të gjithëduarshëm e kishte përgatitur e projektuar Akademia Serbe e Shkencave dhe Arteve, Lidhja e Shkrimtarëve Serbë. Projekt, të cilin shpirtërisht e kishte motivuar Kisha Ortodokse serbe, e cila si gjithmonë prin para sistemit organizativ shtetëror që të vazhdohet e forcohet një moral i keq politik serb, që të konfliktohet me gjithë popujve jo serbe, të cilët jetojnë me serbë e për rreth serbëve. Kjo filozofi politike, ky moral i stërkequr nga urrejtja, gjatë 40 vjetëve të sundimit komunist, vetëm sa ishte strukur, zierë e përpunuar në fshehtësi brenda subjekteve kombëtare e fetare serbe dhe organeve të atëhershme shtetërore, të cilat dhelpërisht, në emër të një mbrojtjeje të politikës shtetërore, me veprime të shkurtra, por efektesh të thella, vazhdimisht e pa ndërprerë ngacmonin çështjen shqiptare për të penguar ecjen e Kosovës, barazinë dhe të drejtën kombëtare e njerëzore në veprime politike, shoqërore e shtetërore të shqiptarëve. Këtë mbikqyerje e përcillte aparatura politike e policore serbe me vëmendje të veçantë në lëvizjen e sistemit arsimor dhe zhvillimin shkencor e intelektual të shqiptarëve në Kosovë. Pas mbylljes së titizmit, kohë që pritej nga forcat reaksionare shofeniste serbe, për krijimin e një rrethane e disponimi të volitshëm për veprim. Pasuan ngjarjet e Pranverës së Madhe të 1981. Këto forca pa asnjë pengesë, as nga brenda e as nga jashtë, filluan veprimet e planifikuara të dhunës kundërshqiptare, tash me një veprim cinik injorant në shkallë dilerizmi.

Politikë ndëshkimi në sistemin arsimor të Kosovës

Politika serbe e ndihmuar edhe nga verbëria politike e kuadrove shqiptare, për ngjarjet e Pranverës së Madhe të 1981 në Kosovë, në vazhdimësi do ti ndëshkojë shqiptarët me arrestime e trajtime të ashpra policore e politike. Nëpër duar të trajtimeve policore, ndëshkimeve e burgjeve serbe, kaluan qindra e mija të rinj shqiptarë në Kosovë. Këtë politikë ndëshkimi ndaj shqiptarëve sistemi jugosllav e vendosi në sistemin praktikë zyrtar të institucioneve e strukturave arsimore të Kosovës, me pikësynim të vendosjes në mbikqyerje të arsimit shqip deri në ndalimin e shkollës shqipe në tërësi. Në fillim mori masa për zvogëlimin e numrit të studentëve në Universitetin e Kosovës, duke anatemuar studentët shqiptarë me të kaluarën politike si “arsye” për ndalimin e të drejtës në studime dhe kufizimin e regjistrimit të nxënësve e profileve shkollore në arsimin e mesëm në gjuhën shqipe. Sistemi serbë në brendësi të përmbajtjes lëndore të shkollës shqipe bënte mbikqyerjen e planprogrameve, teksteve e mjeteve mësimore, nga të cilat largonte njësitë mësimore me përbërje të vlerave pozitive historike e kombëtare shqiptare. Objektiv i kësaj herrejeje ishin lëndët mësimore me përmbajtje kombëtare, gjuha shqipe, historia kombëtare, gjeografia, kultura muzikore e figurative. Këto vite me dekrete administrative shtetërore kufizohej e drejta e mësimit nga tekstet me përbërje kombëtare shqiptare dhe imponohej planprogrami diskriminues i teksteve shkollore të pastruara nga këto vlera. Përgatiten planprograme mësimore dhe gjuha mësimore serbe për paralele me nxënës të përkatësive të ndryshme etnike, ose siç i quanin atëherë “paralele të përziera” në të cilat kërkohej dominim i gjuhës dhe vlerave antishqiptare e historike kombëtare serbe. Këto momente filloi përballja e shqiptarëve me synimet e aspiratës antishqiptare serbe, filloi kundërshtimi i hapur dhe i vendosur për mospranimin e këtyre ndryshimeve në planprograme, tekste mësimore e në strukturën shkollore diskriminuese ndaj shqiptarëve. Serbia mësyu të asgjësojë çdo pikëpamje pozitën statusore që ka përmbajtje shtetësie për Kosovën. Drejtimi i veprimit politik mori rrugë në Kuvendimet Kushtetuese/1988/, të organizuara, gjëja që ti shpjegohet popullit, se me ato pak ndryshime kushtetuese në strukturën kushtetuese të Serbisë, Kosova nuk humb asgjë. Këto përralla mundoheshin ti mbulonin përmes disa propaganduesve shqiptarë, për të cilët populli shqiptarë, ende kishin besim në forcën mendore, profesionale, shkencore e kombëtare. Kur kjo dokërr rrumbullake nuk zuri vend, Serbia filloi zbatueshmërinë e synimeve të veta politike përmes aparaturës shtetërore. Bëri ndryshimet në kushtetutën e Serbisë sipas kutit të vet, aprovoi atë Kushtetutë me gjithë ato ndryshime e përshtatje sipas kërkesave e aspiratave politike serbe. Në vazhdimësi ndryshonin kushtetutat e subjekteve shtetëformuese, sipas kësaj rregulle duhej ndryshuar edhe Kushtetutën e Kosovës, e cila duhej përshtatur sipas synimeve e projektit aktual të Serbisë. Përkundër shumë kundërshtimeve të masës shqiptare gjatë kuvendimeve kushtetuese, organizimit të hapur të mendimit kundërshtues, protestave masive në vjeshtën e 1988. Kuvendi i Kosovës nën kërcim të forcave ushtarake e policore serbe në 23 mars 1989, mbajti seancë kuvendare. Përkundër inskenimeve kërcënuese politike e administrative, doli i panatyrshëm dhe i pakuptimtë dhe jo i përgjegjshëm votimi i vetëm 11 deputetëve shqiptarë kundër këtyre ndryshimeve. Praktikisht, këto ndryshime në kushtetutën e Kosovës, me votat e Kuvendit të Kosovës, i hapen rrugë Serbisë të shton dhunën shtetërore ndaj shqiptarëve, të ngritë barbarinë mesjetare të masakrës mbi shqiptarët, dhunë e cila vrau, plagosi e arrestoi qindra shqiptarë, dhe më lehtë e me “arsyeshmëri ligjore”, të realizojë gjithë aspiratat e projektit gjenocidal të ASSHA. Nga këto veprime pasuan ndryshimet të mëdha, u morën masa të ashpra kundër gjendjes së krijuar dhe pozitës statusore që deri atëherë e gëzonin shqiptarët e Kosovës. Kuvendi i Serbisë merrte vendime suspenduese të enteve, institucioneve dhe niveleve të sistemit shtetëror e politik në Kosovë. Protestat e minatorëve ndaj kësaj gjendjeje, greva e urisë, futja rekorde e minatorëve të Kosovës në zgafelle, përkrahja e studentëve dhe masës së gjerë shqiptare, u bë revoltë e dëgjuar anë e kënd botës, se Serbia po shkel rëndë të drejtat elementare njerëzore të shqiptarëve, se ndaj shqiptarëve po ndodhin padrejtësi, jo vetëm kombëtare, por edhe padrejtësi njerëzore. Kjo shkallë e ashpërsimit të konflikteve shqiptare me sistemin okupues serbë, dëshmoi se shqiptarët nuk kanë çka të kërkojnë më tutje bashkëveprim politik e shtetëror me serbët dhe në serbi. Andaj, kah fundviti 1989 shqiptarët filluan organizimin e veprimeve të mëvetësishme politike. Në fillim formuan shoqëri civile si KMDLNJ, SHBH “Nëna Terezë” dhe në vazhdim organizuan konsolidimin për veprime të grupacioneve politike dhe formësimit të Lëvizjes politike shqiptare, dhe në vazhdimësi, varësisht kushteve, kohës e rrethanave të lejuara, u formuan edhe subjekte tjera partiake e politike shqiptare të cilat hapin dyer për ndërkombëtarizimin e çështjes shqiptare në Kosovë.

Dhuna e shtetit okupues serb, si në gjithë lëmenjtë tjera të jetës shqiptare në Kosovë, shtrirje të veçantë kishte në sistemin arsimor. Për ta institucionalizuar e ngritur në nivel zyrtar Serbia nxori ligjin “Mbi Arsimin dhe Edukimin e mesëm”, në të cilin parashihej pengimin e gjuhës shqipe dhe imponimin i gjuhës dhe planprogrameve mësimore diskriminuese serbe. Realisht sistem shtetëror serbë zbaton në praktikë segregacion në arsimin shqip, synon ndarjen e nxënësve dhe objekteve shkollore në baza etnike dhe në vend të BVI-ve të dikurshme, krijo fonde te veçantapër financim të cilat i udhëheqnin serbët. Pas këtyre ngjarjeve filloi fushata e egër ndaj nxënësve dhe arsimtarëve shqiptarë, që kishte fillimin nga marsi 1981, kur zbatoheshin diferencimet e dënimet me burg të nxënësve, studentëve dhe arsimtarëve shqiptarë. Subjektet shqiptare përkundër kërcënimit e rrezikimit nga dhuna e sistemit shtetëror serbë, ishin të shtrënguara detyrimisht për të mbrojtur qenien natyrore, substancën biologjike kombëtare, të ndërmarrin veprime organizuese për qeverisjen e mëvetësishme edhe të sistemit të rrezikuar shkollor në gjuhën shqipe. Subjektet shqiptare të përballura me vendosshmëri e sakrificë karshi synimet serbe, filluan të konsolidohen fill pas zgjedhjeve të para Parlamentare e Presidenciale të 24 majit 1992, Organet që udhëhiqnin sistemin shkollor shqiptarë në Kosovë përkundër rrezikshmërisë, filluan të marinë formë dhe përmbajtje të shtetësisë së mëvetësishme.

Në përkrahje të Këshillit Koordinues të Partive Politike dhe Kuvendit Komunal të Lypjanit, në Qeverinë Komunale u zgjodhën subjektet drejtuese të arsimit komunal dhe Këshilli Komunal për Financim /KKF/. Drejtor në Sekretariatin për Veprimtari Shoqërore, Arsim, Rini dhe Sport u zgjodh Fehmi Ibrahimi, ndërsa inspektor i këtij Sekretariati komunal për arsim u emërua Sahit Ibrahimi. Fehmiu vazhdoi bashkëpunimin horizontal të shkollës shqipe në Lypjan me Qeverinë komunale, partitë politike dhe bashkëpunonte me subjektet kompetente në vijën vertikale, Entin Pedagogjik Rajonal të Ferizajt, Sindikatën e Pavarur të Arsimit, LASH-in, Grupin Parlamentar për Arsim të Kuvendit të Kosovës dhe Ministrinë e Arsimit të Qeverisë së Kosovës në ekzil. Mbante takime të rregullta me Aktivin e Drejtorëve të shkollave, aktivin e pedagogëve dhe koordinonte me Sindikatën e Pavarur të Arsimit, përfaqësuesin e LASH-it dhe Entit pedagogjik e institucionet tjera të Kosovës. Gjatë kësaj kohe shkolla shqipe ndërpreu sistemin e shkollimit të mesëm të orientuar të Stipe Shuvarit, riktheu nivelet dhe profilet e mëparshme të shkollimit të mesëm profesionale dhe gjimnazet. Në gjithë sistemin shkollore shqiptar në Kosovë, edhe në shkollat e komunës së Lypjanit, filloi integrimi mbrëndashqiptarë, unifikimi i teksteve e planprogarmeve shkollore kombëtare.

Reformimi i shkollës shqipe

Shkolla shqipe në Kosovë në nisëm të rrugëtimit reformues pastroi shabllonet ideologjike dogmatike nga e kaluara komuniste, nga njësitë e tekstet mësimore u largua marksizmi, në programet shkollore u krijua hapësirë për njohuri aktuale nga të arriturat shkencore ndërkombëtare. Informatika u bë lëndë mësimore që nga klasa e VII dhe VIII, dhe në shkollën e mesme u hap drejtimi i informatikës, nga klasa e katërt e fillores hyri lënda e re, Edukata Qytetare. Brenda kushteve shumë të rënda fizike e materiale, jashtë lokaleve shkollore, të ndjekur nga dhuna e okupuesit serbë dhe vështërsive financiare. Shkolla shqipe në Kosovë i hyri integrimit reformues, për të ecur drejtë nevojave të kohës dhe kërkesave të ekonomisë së tregut. Në vitin shkollor 1994/95, rrjetit shkollor prej 10 shkollave amë fillore sa kishte deri atëherë në trevën komunale të Lypjanit, ju shtuan edhe dy shkolla tetëvjeçare të pavarura. Shkolla e Krojmirit u pavarësua më 31 gusht 1994, për shkak të ndarjes administrative komunale të Shtimes, e cila mori në administrim fshatin Pjetërshticë, ku ishte selia e shkollës fillore “Idriz Ajeti”, paralele e të cilës ishte shkolla fillore e Krojmirit. Me këtë ndarje administrative, shkolla e Krojmirit vetvetiu mbeti e mëvetësishme. Andaj, këtë kohë vetëm u zyrtarizua e më vonë mori emrin “Faik Konica”. Ndërsa, shkolla fillore “Hasan Prishtina” në Llugaxhi u mëvehtësua në vitin shkollor 1995/96. Paraprakisht, me iniciativë dhe vetëfinancim të fshatarëve të Llugaxhisë, për krijimin e hapësirës së mëvetësishme shkollore, u ndërtua dhe u përfundua objekti i ri dy katesh i shkollës me tetë dhoma mësimi, dy zyra, bibliotekë dhe kthina të tjera përcjellëse. Këto vite të rënda rrezistente, për qëllime mëvetësie edhe në disa fshatra të tjera të kësaj treve komunale kishte iniciativa të tilla veprimi, përmes të cilave u kryen vetëm pjesët ndërtimore, por për mungesë mjetesh financiare, në ato objekte shkollore nuk u arrit të kryhen edhe pjesët përfundimtare të objekteve shkollore. Në Krojmir objekti dykatësh shkollor me 8 dhoma mësime e lokalet e nevojshme përcjellëse, në Pojatë objekti shkollor me dy dhoma mësimi dhe një zyrë. Në fshatin Llugë objekti shkollor me dy dhoma mësimi e një zyrë, Në Topliqan objekti shkollor me 8 dhoma mësimi dhe lokalet e nevojshme përcjellëse dhe Qollapek objekti me dy dhoma mësimi dhe një zyrë. Këtë vit shkollor rrjeti shkollor në trevën komunale të Lypjanit, kishte 12 shkolla amë me 30 njësi të ndara, nga të cilat 7 njësi ishin shkolla të plota tetëvjeçare me 8852 nxënës. Praktikisht kjo hapësirë komunale kishte 19 shkolla tetëvjeçare dhe shkollën e mesme “Ulpiana” me 1952 nxënës të sistemuar në gjashtë paralele të vendosura në lokalet e shkollave fillore te trevës komunale të Lypjanit. Nga dhuna serbe dhe kushtet e rënda materiale të shqiptarëve të cilëve Serbia iu mori edhe të drejtën e punës, venerohej edhe largimi e popullsisë, veçmas në vitet 1992 deri më 1995, kur nga dhuna okupuese serbe kishte edhe zvogëlim të numrit të nxënësve. Kështu në vitin shkollor 1996/97 vetëm në shkollat fillore kishte 41 nxënës më pak se vitin paraprak. Shkollimi fillor në këtë trevë komunale kishte 8811 nxënës të renditur në 371 paralele dhe 21 paralele me fëmijë parashkollor. Ndërsa shkolla e mesme “Ulpiana” kishte 1958 nxënës, 91 paralele dhe 143 mësimdhënës. Vëndosshmëria që edhe në këto rrethana duhet mbajtur shkollën shqipe, dëshmon sakrifica e qëndrueshmërisë së arsimtarit shqiptarë, i cili përkundër ndjekjes së popullatës së tij, ai qëndron para nxënësve të tij, nga ky veprim edhe numri i nxënësve në vazhdim nuk pëson rënie të theksuar. Kjo vërehet në vitin shkollor 1997/98, shkolla shqipe e komunës së Lypjanit ka 8842 nxënës fillorist me 349 paralele, për çështje ekonomizim këtë vit kishte 21 paralele më pak se një vit më parë, dhe 16 paralele parashkollor me 486 fëmijë, ose 5 paralele më pak se një vit më herët, ndërsa shkolla e mesme “Ulpiana” tash ka 1978 nxënës me 92 paralele. Në këto nivele shkollash punojnë gjithsej 860 punëtorë arsimi. Duhet theksuar se gjatë kësaj dekade, për hirë të përcaktimit për të rezistuar, vetëm 28 arsimtarë nga kjo trevë komunale lëshuan Kosovën.

Organizimi i institucionet të mëvetësishme

Gjithë ky sistem arsimor vetëfinancohej nga populli dhunshëm i çveshur nga e drejta e punës dhe subjekti shqiptarë që administronte mjetet financiare. Këshilli i parë Komunal për Financim /KKF/ në Lypjan funksionoi nga shkurti 1992 deri më 24 dhjetor 1992. Pas kësaj kohe u konsolidua Këshilli i Dytë Komunal i Financimit i riorganizuar me 51 nënkëshilla, Këshilli Koordinues i Partive Politike, Selatin Retkocerit iu dha mandatin që jashtë kritereve participuese të subjekteve partiake, shoqatave dhe sindikatës, të formon KKF vetëm sipas kandidatëve të përgatitje profesionale e organizative. KKF, kishte zyrën e vet dhe bashkëpunonte me KQF të Kosovës. KKF kishte inkasant në çdo fshat lagje e bllok banimi, mblidhte financimin duke lëshuar paragon serik në tri kopje dhe nga paga mujore 50 DM arriti të ngrisë pagat e arsimtarëve deri në 120 DM. Ky KKF deri në prag ofanzivave 1998/99, ishte ndër KKF më të suksesshëm në Kosovë. Kështu në vitin 1993 KKF realizoi 100.341 DM nga të cilat 52% ishin nga sufinancimi i KQFK. Në vitin 1994, u realizuan 355.624 DM me sufinancim 49%. Më 1995 KKF realizoi 628.292DM nga të cilat 42% ishin nga sufinancimi. Ndërsa në vitin 1996 u realizuan 845.274DM nga të cilat vetëm 26% sufinancim. Në vazhdim më 1997 u kalua milionëshi 1.277.873 DM me 30% nga sufinancimi, kurse më 1998 u arrit niveli më i lartë i vetëfinancimit me 1.302.400DM nga të cilat 41% ishin nga sufinancimi. Pas fillimit të luftimeve kishte rënie në ekonomi familjare dhe persona juridik, kjo u theksua edhe në financim. Viti 1999, për shkak të situatës së luftës pati realizim vetëm dymujore me 264.625 DM.

Qeverisjen komunale të arsimit nga gushti 1995, si kudo në Kosovë e udhëhiqte Këshilli Komunal i Arsimit. Shkolla e mëvehtësuar shqipe në këtë kohë mori strukturë tjetër organizative, sepse sistemi arsimor shqiptarë në Kosovë, kërkonte të tejkalon formën organizative nga niveli i shoqatës siç synonte ta mbajë LASH-i, Shoqatë e cila asaj kohe implikohej jashtë kompetencave në administrimin e arsimit, përkundër synimeve të shkollës shqipe e cila duhej të merrte formë e përmbajtje me cilësi më të dëshmuar shtetësie, që institucionet zyrtare të arsimit shqip, përkundër okupimit të marrinë mundësi dhe kompetencë shtetërore e profesionale që të organizojnë e krijojnë hapësirë për fillimin e ndryshimeve reformues, u shtrua nevoja që organet qeverisëse të shkollës shqipe të ngritën në nivelin e duhur të detyrave dhe përgjegjësisë. Meqë, edhe më parë ishin vendosur bazat e shëndosha administrative e profesionale, të bazuara në një mbështetje të një infrastrukture juridike “Kumtari”, ku ishin përmbledhur tetë rregullore të ndryshme me të cilat përfshihej gjithë veprimtaria dhe struktura organizative qeverisëse e sistemit shkollor, për nevoja të funcionimit të strukturës qeverisëse u hartua edhe Rregullorja e Këshillave Komunale të Arsimit dhe rregullorja për formimin përmbajtjesor të këtyre këshillave të cilat praktikisht ishin pjesë përbërëse e Ministrisë për Arsim të Kosovës. Në propozim të Këshillit Koordinues Komunal të Partive Politike e subjekteve tjera komunale, ju dërgua propozim Grupit Parlamentar të Kuvendit të Kosovës, me propozimin e të cilit me 1 gusht 1995, Ministri i Arsimit në Qeverinë e Kosovës z. Muhamet Bicaj për gjitha komunat e Kosovës emëroi kryetarët e Këshillave Komunale të Arsimit, dhe këtu për komunën e Lypjanit emëroi Ismail Gashin kryetar, e Fehmi Ibrahimi inspektor të KKA-së në Lypjan. Në vazhdim KKA mori zyrë në shtëpinë e Mehaz Nezirit në Lypjan, hapësirë e cila shërbeu edhe për LDK-në dhe gjitha partive politike e subjekteve tjera komunale shqiptare në këtë trevë komunale. KKA zgjodhi Këshilltarët pedagogjik, Isa Bahtiri për gjuhë dhe letërsi shqipe, Ramush Ajvazi këshilltar për matematikë, Ibush Kolshi për Histori e Gjeografi, Xhemail Fazliu këshilltar komunal për nivelin klasor, ndërsa Aziz Hyseni u emërua sekretar juridik i këtij subjekti.

KKA organizoi, qeverisi e mbikëqyri sistemin arsimor shqip

KKA në Lypjan. Nga viti shkollor 1995/96 e deri më 24 mars 1999, kur filluan bombardimet e NATO-së, organizoi, qeverisi e mbikëqyri nivelet parafillor, fillor dhe shkollimin e mesëm, gjegjësisht, sistemit arsimor shqip në trevën komunale të Lypjan. Ky subjekt qeverisës arsimor gjatë kësaj kohe përmes takimeve me Aktivin e Drejtorëve, konsultave dhe bashkëveprimit me drejtorët e shkollave, aktivin e pedagogëve të kësaj treve, ndihmoi, drejtoi dhe ngriti nivelin e cilësisë në procesin mësimor. Për çdo vit shkollor KKA si kudo në shkollat shqipe të Kosovës, organizoi Garat e Diturisë në nivel komunal nga shumica e lëndëve mësimore, në garat e diturisë nga matematika, nxënës nga kjo trevë komunale morën pjesë edhe në shkallë vendi dhe ato mbarëkombëtare, Çdo vit organizoi garat e recitatorëve në nivel shkollash dhe atë komunal, nxënësit fitues morën pjesë në garat e recitatorëve në nivel vendi. Për çdo gjysmëvjetor dhe vit shkollor KKA me këshilltarët e vet pedagogjik, ata të Entit Rajonal të Ferizajt dhe në mungesë të këshilltarëve për lëndë veçanta, si ato teknike, juridike, bujqësore dhe ekonomike, sipas rregullativave të aplikueshme ftoheshin në bashkëpunim këshilltarët nga Enti Pedagogjik i Kosovës. KKA për furnizim me tekste, mjete shkollore dhe dokumentacion pedagogjik e administrativ shkollor. Gjeti forma veprimi për kushtet e jashtëzakonshme të rezistencës, bashkëpunoi me Entin për Botimin e Teksteve, tash Libri Shkollor, dhe subjektet tjera qeverisëse. Gjatë punës në okupim të shkollës shqipe, ky subjekt qeverisës administrativ, me kohë bënte përgatitjet higjienike-teknike të objekteve shkollore dhe furnizimin me lëndë të djegshme, në bashkëveprim me KKF, administroi edhe furnizimin me inventar e mjete mësimore të shkollave. Karakteristikë e veçantë dhe nevojë e domosdoshme e kësaj kohe të rëndë okupuese në praktikën e shkollës sonë është edhe organizimi i përkujdesit mjekësor në shkollat shqipe, mjeku i shkollës plotësonte kërkesat shëndetësore të prindërve dhe qytetarëve shqiptarë të atij mjedisi shkollor, të cilëve shteti okupues serbë ua kishte mohuar edhe të drejtë në mbrojtjen shëndetësore. KKA kishte bashkëpunim e takime të rregullta me Grupin ndërlidhës të arsimit në nivel vendi, z. Xhavit Ahmeti, këshilltarë për arsim i presidentit Rugova, z. Abdyl Ramaj kryetar i grupit parlamentar për arsim e z.Rexhep Osmani, kryetar i LASH-it, që në fillim vitin shkollor 1995/96 përmes këtij grupi ndërlidhës Kryetari i KKA, në mbështetje të kompetencave ligjore, në mbështetje të konkursit të përbashkët në nivel të Kosovës, bëri emërimin e drejtorëve mandatorë në 12 shkollat fillore dhe në shkollën e mesme të kësaj treve komunale. Në vitin shkollor 1997/98 i propozoi Ministrisë së Kosovës për Arsim për pavarësimin edhe të katër shkollave fillore “Ibrahim Krasniqi” në Smallushë, “Kadri Beba” në Ribar të Madh, “Drita” në Rubovc dhe “Ernest Koliqi” në Babush. Nga subjekti komunal arsimore shqiptarë gjatë këtyre vjetëve në bashkëveprim me KKF ndau nga 40-45 bursa për student shqiptarë të kësaj treve komunale.

Pas vdekjes së Xhavit Ahemetit, grupi për arsim filloi rënien

Pas vdekjes së Xhavit Ahmetit, grupi ndërlidhës për arsim në shkallë vendi, mori një rënie. Në këtë grup ndërlidhës arsimor në vend të Xhavit Ahemetit erdhi këshilltarit i pasa emruar për arsim i Rugovës Zejnullah Rrahmani, i cili gjeti gjuhë të përbashkët dekosolidimi me Rexhep Osmanin, injoruan bashkëpunimin me Abdyl Ramën, dhe Ministrinë e Qeverisë së Kosovës në egzil, të cilën e çmonin jovalide, inezistente e pa kompetencë qeverisjeje. Sipas tyre, qeverisja e shkollave shqipe në Kosovë bëhet nga këtu e jo nga Ministria e Arsimit në egzil. KKA për ti ikur dëmtimit të shkollës shqipe në Lypjan, shkëputi gjitha kontaktet me këtë strukturë dekonsoliduese e cila krijoi qeverisje paralele brenda sistemit arsimor shqiptar të Kosovës. Me formimin e Këshillit Qendror për Arsim, me Kryetar z. Dr. prof. Isuf Krasniqin, KKA në Lypjan ofroi bashkëpunimin me këtë subjekt dhe përmes këtij KQA krijoi vendosi raportet me Ministri të Arsimit në ekzil. KKA në bashkëpunim me subjektet politike e partiake komunale dhe Këshillin Komunal të Financimit, mjeteve financiare nga sufinancimin i Qeverisë së Kosovës dhe grumbullimi i të tjerave nga qytetarët, nga të cilat 92% ndaheshin për arsim dhe vetëm 8% për veprimtarit të tjera politike e partiake. Kur praktikisht ato vite vepronte i plotë vetëm sistemi arsimor. Nuk doli i qëlluar regjionalizimi e financimit të shkollave dhe pagimi obligativ me detyrim i qytetarëve, edhe pse kjo masë obligative lironte të varfëritë. Nga ky veprim jo adekuat me kohën e rrethanat ekonomike të qytetarëve, disa dhjetëra nxënës ngelën pa marr dëftesat në fundvitin shkollor 1997/98, ose edhe ndërprenë shkollimin, dhe njëkohësisht u bë dallimi kohor mes shkollave në marrjen e të pagave mujore. Me përfundimin e luftës 12 qershor 1999, subjekti i financimit në qeverinë e atëhershme shqiptare, sistemit komunal të arsimit shqip në Lypjan, nga të ardhurat e parealizuara personale i ka mbetur të pa shlyera 1.740.000DM borxh.

Sulmi brutal në institucionet arsimore shqipe

Të gjithëve na është e njohur dekada e okupimit të shëmtuar barbarë serbë 1989/1999, kur Serbia zyrtarizoi dhe vendosi në sistem shtetëror dhunën mbi shqiptarët. Ndër masat e para ky sistem dhune dhëmbët i tregoi ashpër ndaj sistemit shkollor në gjuhën shqipe, enteve dhe institucioneve arsimore të shqiptarëve. Kjo dhunë shtetërore, doemos do të zgjaste në kohë dhe duhej të përfshinte gjithë hapësirën e nivelet shkollore shqiptare në Kosovë. Sistemi okupues serbë sulmoi gjithë vlerat krijuese shpirtërore, gjuhësore e historike, gjithë substancën materiale e shpirtërore shqiptare. Dhuna serbe me bekimin e kishës sllave, mori mbështetjen zyrtare të shtetit, mori formën e mjetet e veprimit, mori shtrirjen vertikale e horizontale, sulmoi përbërjen materiale përmbajtësore shpirtërore e shkencore të sistemit shkollor. Kodifikoi strukturë diskriminuese ligjore me të cilën parregullsive u jepte fuqi e formë ligjore dhe i shëndrronte parregullsi ligjore në rregulla të ligjit. Në fillim ndërmori masa për pastrimin e teksteve e planprogrameve mësimore nga depërtimi i ndjenjës kombëtare shqiptare, të cilën shteti e politika shtetërore serbe e quante indokrinuese. Në vazhdim bëri largimin e arsimtarëve shqiptarë, në emër të një “diferencimi politik”, në emër të një dyshimi, se ata arsimtarë janë të indoktrinuar dhe inspirojnë e përgatisin disponim te nxënësit shqiptarë për veprime kundër shtetit dhe okupimit serbë. Në vazhdimësi thelluan kufizimin diskrimininues për zbatueshmërinë e gjuhës shqipe në procesin mësimor, duke propozuar ndryshimin e përbërjes së paraleleve të përziera më nxënës të etnive të ndryshme, gjithnjë më synim që, gjuha serbe të shndërrohet në gjuhë dominuese ose gjuhë e vetme në procesin mësimor.

Rezistenca paqësore në shkallë gjithëshqiptare në Kosovë, ndërkombëtarizimi i problemit të shkollës shqipe dhe çështjes shqiptare në Kosovë përgjithësi, mori përmasa ndërkombëtare. Serbia me vendime të Kuvendit serb, i shëndrruar në organ ekzekutiv të politikës agresive e diskriminuese të kësaj dhune, ndërmerrte masa e vendime suspendimi e shuarje të organeve shtetërore e arsimore në Kosovë, largonte strukturat qeverisëse shkollore, dëbonte me dhunë nxënësit nga lokalet shkollore, arrestonte, ndëshkonte, dënonte e burgoste, mësimdhënës, nxënës e student shqiptarë. Nga kjo valë dhune pësuan edhe nxënës dhe arsimtarët të 10 shkolla amë fillore të 1992, me 32 paralel të ndara në trevën komunale të Lypjanit, me 8852 nxënës, 643 punëtorë dhe Qendra për Arsimim të Mesëm të Orientuar në Lypjan më 1991 kishte 2259 nxënës shqiptarë e 517 serbë. Nga gjithë këto më së shumti pësuan shkollat të cilat ishin ishin mjedise të përziera, si shkolla fillore “V.Aksiq”në Lypjan 550 nxënës shqiptarë dhe 500 serbë, shkolla fillore “Vladimir Nazor”në Janjevë vitin e largimit nga objektet shkollore kishte 367 nxënës shqiptarë e 163 kroatë.

Mospërfillja e urdhrave të drejtorit të dhunshëm serb, shkallëzoi represionin ndaj mësimdhënësve shqiptarë

Politika serbe veçmas sulmoi, “qerdhën e nacionalizmit shqiptarë”, siç e quante atyre viteve politika agresive serbe, Qendrën e Arsimit të Mesëm të Orientuar /QAMO/. Në këtë qendër të mesme shkollore sulmet e politikës serbe ishin ashpërsua që në nëntor të 1979, ku pas vizitës së fundit të titos u burgosen disa arsimtarëve, nxënës dhe ish-nxënës të kësaj qendre shkollor. Sulme politike serbe në këtë qendër shkollore edhe më shumë u shkallëzuan në vitin 1986, kur u inskenua vrasja e ushtarëve në Paraqin dhe për këtë qe akuzuar martiri, ish-nxënësi i kësaj shkolle Aziz Kelmendi. Për këtë pushteti serb mbështeti largimin nga puna të disa arsimtarët shqiptarë të kësaj qendre të mesme shkollore dhe stafin drejtues të kësaj shkolle. Ato vite e njohur me emërin Qendra e Mesme Shkollore në Lypjan, QAMO, me paralelet e ndara në Shalë dhe Gadime. Në janar të 1990 Serbia aprovoi ligjin diskriminues ndaj plan-programeve mësimore të Kosovës. Ky vit, përkundër dhunës fizike ndaj arsimtarëve shqiptarë, largimit nga puna, arrestimit, trajtimeve të shpeshta policore e burgosjes, u krijua atmosferë e sakrificës përkushtuese dhe ngritje e vetëdijes kombëtare, kjo vetëdije e ndërgjegjësimit për okupim shpirtëror e fizik, krijoi vetëdisim të plotë se këtu po rrezikoheshin vlerat pozitive kombëtare, u krijua fazë e kushtit fillestar për rrugëtim kah liria. Në mars të 1990, edhe arsimtarët e kësaj qendre të mesme shkollore, formojnë sindikatën e tyre të pavarur, me këto organizime të mvehtësishme fillon hegjemonizmi kombëtar i arsimtarëve dhe nxënësve shqiptarë. Viti shkollor 1990/91 është vit kur nxënësit shqiptarë merrnin leksione të mëvetësishme mësimore sipas planprogrameve të hartuara nga Enti Pedagogjik i Kosovës. Këtë kohë, 26 mars 1990, organet shtetërore serbe në Qendrën e Mesme Shkollore në Lypjan, zbatuan masat e përkohshme administrative, shkarkuan drejtorin Ruzhdi Hajdinin dhe në këtë shkollë emëruan drejtor të dhunshëm serb. Mospërfillja e arsimtarëve shqiptarë ndaj urdhrave të drejtorit të dhunshëm serbe, shkallëzoi represion ndaj mësimdhënësve shqiptarë. Ky serb më 17.12.1990 ndëshkoi arsimtarët shqiptarë me 10% ndalese nga të ardhurat e tyre personale, kurse për mosrespektimin e planprogrameve serbe më 24 12.1990 largoi nga puna 16 mësimdhënës shqiptarë të cilët kundërshtuan vendimet e padrejta, denigruese e fyese. Serbia sulmonte shkollën shqipe me paragjykim se aty është faktori vendimtar i ruajtjes së dinjitetit dhe identiteti njerëzor e kombëtar i shqiptarëve, nga kjo rezistencë e guximshme e krenare shqiptare, Serbia ndjeu pasiguri në vete. Më 21 janar 1991, në Qendrën e Mesme Shkollën në Lypjan, pushteti i dhunshëm serbë ndërpreu mësimin në gjuhën shqipe, në fillim për 700 nxënësit e klasave të para dhe 12 arsimtarëve të cilët i shpall tepricë teknologjike, kur as këto masa, si kudo në Kosovë, as në Lypjan, nuk i qetësuan përplasjet e guximshme të arsimtarëve shqiptarë. Qeveria serbe i ndërpreu financimin Fondit Krahinor të atëhershëm për kryerjen e veprimtarisë arsimore në shkollat shqiptare. Në Qendrën e Mesme Shkollore të Lypjanit ishin definuar qëndrimet e arsimtarëve shqiptarë për mëvetësimi shkollës shqipe, jo për ndërprerjen e procesit mësimor, siç dëgjohej nga disa zëra, të cilët këtë arsyetonin se ndërprerja e shkollimit shqip, për qarqet ndërkombëtare është shqetësuese dhe ndikon në përshpejtimin e vendosjes për problemin e Kosovës .

Qeveria serbe më 1 mars 1991 largoi mbi 1500 nxënës të tjerë shqiptarë të klasave të dyta, treta e të katërta e 86 arsimtarë të qendrës së mesme shkollore në Lypjan, sepse, sipas deklarimeve serbe, ata nuk nënshkruan deklaratën poshtëruese serbe. Këtu po japim testin e asaj deklarate :

”Me vendimin e Kuvendit të Serbisë, janë marr masat e përkohshme në qendrën e arsimit të Mesëm në Lypjan. Data 26.11.1990, për këto shkaqe” :

1. Janë çrregulluar dukshëm të drejtat vetëqeverisëse të punëtorëve

2. Moskryerja e obligimeve të punës të përcaktuara me ligj

3. Të lëndimit të rëndë të interesave shoqërore/ pra shihet çart, se nuk pranohen planet e programet serbe, ligji serbë dhe pushteti serb në Kosovë/, me të njëjtin vendim emërohet edhe organi i përkohshëm punëdrejtues serbë

Duke i pasur parasysh faktet e theksuara deklarohem se:

1. E pranoj vendimin e Kuvendit të Serbisë mbi marrjen e masave të përkohshme në Sh. M. në Lypjan

2. Pranoj vendimin e Kuvendit të Serbisë, pjesën e cila ka të bëjë me përcaktimin e kryetarit dhe anëtarëve të organit punëdrejtues në Qendrën e Arsimit të Mesëm në Lypjan.

3. Se i pranoj detyrat e punës që rrjedhin nga ligji mbi marrëdhënie në punë në kushtet të jashtëzakonshme në Serbi:”.

Me këtë deklaratë, të cilën nuk e nënshkroi asnjë nga mësimdhënësit shqiptarë të kësaj shkolle në Lypjan, Serbia nga shkolla e mesme në Lypjan largoi gjithë 2259 nxënës, të shpërndarë në 72 paralele e 120 mësimdhënësit shqiptarë. Vëllimi materiale e hapësinore shkollor të kësaj shkolle të mesme i mbetur në duar të serbëve ishin 39 mësojtore, 5 mësojtore speciale, dy kabinete, një sallë të kulturës fizike, 8 punëtori të pajisura me gjithë mjetet e aparaturën për punën praktike të nxënësve, biblioteka, terrene sportive, lokali i shenjëtarisë, zyra e drejtorit, zyra e zv.drejtorit, zyra e udhëheqësve të ndërrimit, zyra e pedagogut të shkollës, salla e arsimtarëve, zyra për administratë, zyra e nikoqirit, nyje higjenik, shtatë korridore, të gjitha lokalet me gjithsej 3351 m2. Ky është lokali asaj kohe me gjithë pajisjet, inventarin dhe mjeteve mësimore, sa ka disponuar shkolla e mesme në Lypjan deri më 1 mars 1991. Serbët morën gjithë këtë pasuri të hapësirës shkollore dhe 105 hektarë tokë bujqësore dhe makineria adekuate bujqësore për këtë ekonomi shkollore, me vetëm 24 paralele gjugje nxënësish serbë.

Rrugëtimi për pavarësimin e shkollës shqipe

Nga këtu nis rrugëtimi për mëvhtësimin e shkollës shqipe, subjektet e shkollës shqipe ndërruan emërtimet e kaluara të disa shkollave të cilat bartnin emërtime ideologjike komuniste, si shkollës fillore në Sllovi, nga emërtimin “Bashkim-Vllaznim” u emërua “Hasan Zuko Kamberi”, shkolla e Janjevës nga “Vladimir Nazor” mori emrin “Shtjefën Gjeqovi”, në Magurë nga “Stanko Buriq”, u emërua “Jeronim De Rada” këto ndryshime nuk kaluan pa pasoja. Kështu më 12 qershor 1992, policia serbe në Magurë bastisi e malltretoi mësuesit shqiptarë dhe morën drejtorin e shkollës Esat Bylykbashi, të cilin për ndërrimin e emrit të shkollës, e dënuan me dy muaj burg. Pas mëvehtësimit të shkollës fillore shqipe në Lypjan, nga shkolla fillore “V.Aksiq”, shkolla shqipe u emërua ”Vëllezërit Frashëri”. Këto ditë nga vet populli krijohet hapësira për shkollën shqipe. Rezistenca vazhdoi zbatshmërinë nga përvoja e tradicionale në kohë e rrethana të reja, aplikimi i formës mësimore në objekte shtëpi-shkolla. Për shkollën e mesme në Lypjan, si edhe kudo në Kosovë, rrugë e vetme e vazhdimësisë së shkollës shqipe, ishte organizimi i procesit mësimor i mbështetur në entuziazmin e vendosmërinë e popullit për vazhdimësinë e punës së shkollës. Për shkollën e mesme në Lypjan u siguruan shtëpi private për të cilat u caktuan edhe persona për sigurimin fizik të nxënësve, arsimtarëve dhe hapësirës mësimore shtëpi-shkolla. Me vendimin e organeve të Kosovës në qershor 1991, nxënësit për shkaqe e rrethana të veçanta, ju nënshtruan provimeve të klasës, këto provime u mbajtën në Gadime. Në provime klase hyjnë 2100 nxënës, nga të cilët 1990 kaluan klasën, 10 nxënës përsëritën, ndërsa 129 të tjerë për shkaqe të ikjes nga eksodi serbe, nuk arritën të notohen.

Viti shkollor 1991/92 në këtë shkollë të mesme u përgatitën dy alternativa. Të parën me synim kthim në objektet shkollore, nga i kishte larguar muaj më parë dhuna serbe, dhe alternativa e dytë. Procesi mësimor i kësaj shkolle të vazhdojë në shtëpi-shkolla, të shpërndara në 21 punkte mësimore me mbi 400 oda-mësojtore private. Meqë, përcaktimi ynë ishte serioz e këmbëngulës për hyrje në objektet shkollore. Më 1 shtator 1991 nxënësit dhe arsimtarët tanë mësyjnë drejtë objekteve të shkollës së mesme në Lypjan. Këtë armatë shkollarësh e arsimtarësh para shkollës së mesme e ndalën forcave shtetërore serbe të cilat i kishte ftuar drejtoria e dhunshme serbe e shkollës. Për këtë arsye organet drejtuese të arsimit shqip shtyjnë fillimin e vitit shkollor deri më 1 tetor 1991, ditë kur nxënësit, arsimtarët e prindërit lipjanas mësyjnë përsëri drejtë objekteve shkollore. Por, tash forcat serbe ishin shumë të egërsuar, paraprakisht policia serbe ishte përqendrua në çdo hyrje-dalje dhe nyje kryesore të qytetit në Lypjan. Kjo kërkesë u shëndrrua në protestë masive që zgjati me javë. Këto protesta u ndërprenë, jo nga frika e represionit të dhunës serbe, por me vendimin e Ministrisë së Arsimit të Kosovës, viti i ri shkollor duhej të fillojë më 16 tetor 1991. Këtë tentim të arsimtarëve, prindërve e nxënësve shqiptarë ashpër e ndaluan forcat policore serbe, ato pamundësuan hyrjen e masës shqiptare në qytet, në kacafytje me policinë serbe pësuan lëndime shumë prindër, arsimtarë e nxënës. Ky ekspozim dhune, shtyri organet shqiptare të arsimit që të shtyjnë fillimin e vitit shkollor deri në krijimin e kushteve minimale për mësim. Gjatë kësaj kohe, më 12 dhjetor 1990 u formua Lidhja e Arsimtarëve Shqiptarë, LASH-i, që bashkë me Entin Pedagogjik të Kosovës dhe entet pedagogjike rajonale, konsolidonin veprimet e shkollës shqipe në Kosovë. Këtë kohë Këshillat e Prindërve, jo vetëm që siguronin objektet mësimore shtëpi-shkolla, por vazhdimisht bënin trysni në shtetin serb për lirimin e objekteve mësimore. Ata kërkonin të ndërpritet dhuna ndaj nxënësve, arsimtarëve, objekteve shtëpi-shkolla dhe shkollës shqipe në tërësi. Në janar 1992, organet qeverisëse shqiptare morën vendim-dokument, se ky vit shkollor 1991/92 të mobilizohet sipas “Udhëzimeve të mësimdhënies në kushte të jashtëzakonshme”. Ky dokument parashihte variantet A, B, C dhe C-2, të caktuara për veprim sipas kushteve e rrethanave në të cilat gjendet shkolla. Shkolla e mesme në Lypjan vendosi të përcaktohet në variantin C-2 dhe vitin shkollor e filloi më 23 janar 1992, për shkak të uzurpimit të lokaleve shkollore, mësimi filloi në 21 punkte, shtëpi-shkolla në shtrirje të trevës komunale të Lypjanit. U caktuan udhëheqësit e punkteve dhe në mungesë të mjeteve financiare e sigurisë fizike të arsimtarëve, u liruan arsimtarët jashtë trevës së Lypjanit, vendet e tyre u plotësuan me mësimdhënës lokal të afërt me punktet mësimore. Mësimi u zhvillua në dy cikle: Cikli i parë filloi më 23 janar 1992 dhe vazhdoi deri më 12 prill 1992. Ndërsa cikli i dytë filloi më 13 prill 1992 e vazhdoi deri më 30 qershor 1992.

Në kushte të jashtëzakonshme, nxënësit mësonin vetëm njësitë mësimore esenciale

Gjithë procesi mësimor organizohej përmes kurseve intensive, në të cilat nxënësit mësojnë vetëm njësitë mësimore esenciale, me program të shkurtuar. Në ciklin e parë mësonin vetëm lëndët e përgjithshme, cikli i dytë vetëm lëndët profesionale. Ky ishte viti më i vështirë, por edhe më i lavdishëm në historikun e shkollës shqipe deri në atë kohë. Këto vite të rezistencës së shkollës shqipe thyen aspiratën serbe për mbylljen e shkollës dhe mësimit shqip, apo hedhjes së saj në periferi të injorancës së mohimit e çvlersimit. Kjo rezistencë karakterizohen edhe për organizimin e vetëfinancimit të shkollës nga vet populli. Rrezikimi i shkollës shqipe ishte i shumëfishtë, rrezikohej nxënësi, sidomos nxënësit maturantë, të cilët okupuesi serbë i kërkonte dhe i kërcënonte për dërgimin e tyre në ushtrinë vrastare serbe, ose minimumi i qëllimit dëbimi i tyre jashtë Kosovës. Andaj, për ti ikur dyja këtyre qëllimeve serbe, strukturat qeverisëse të shkollës shqipe me nxënës organizojnë vetëm mësimi konsultativ. Për dokumentacion shkollor janë përdorur fletoret improvizuese për libër klase. Shkolla e mesme në Lypjan këtë vit shkollor regjistroi 2008 nxënës në 75 paralele, nga të notuar dolën 1744 nxënës, prej të cilëve me pozitiv ishin 1691 nxënës, përsëriten klasën 53 nxënës, nuk arritën të notohen 264 nxënës të tjerë. Karakteristike e nxënësve të panotuar është dhuna serbe, vonesa e vitit shkollor, gjendja e rëndë materiale, egzodi dhe frika që mos të ndodh e keqja për fëmijë.

Viti shkollor 1992/93, kjo QAMO e deriatëhershme u shëndrrua në Qendër të Mesme Shkollore, u hoqën planprogramet e mësimit të orientuar, shkallëzimet e mësimit të orientuar dhe u kthyen nivelet, profilet dhe sistemi klasik i shkollës së mesme katërvjeçare, si në shkollimin e mesëm profesionale, ashtu edhe në shkollimin e përgjithshëm-gjimnaze të profilizuar. Shkolla e mesme në Lypjan u emërua me emrin “Ulpiana” dhe u bart nga punktet arsimore, odat-mësojtore në 6 njësitë të ndara fizike në gjashtë objekte të shkollave fillore të terrenit. Në Gadime, Babush,Banullë-Gllogoc, Rufc të Ri, Dobrajë të Madhe dhe Shalë. Drejtoria e Qendrës së Mesme Shkollore u vendos në lokalet e shkollës fillore “Migjeni” në Rufc të Ri. Kështu nxënësit shqiptarë vazhduan shkollimin e tyre deri më 19 mars 1999, ditë para se të filloi bombardimi i NATO-së në ish-Jugosllavinë dhe në hapësirën Kosovare.

Në lokalet e shkollave vendosen familje refugjatësh serbë

Pas luftës në Bosnje 1995 dhe ikjes së serbëve të mashtruar nga Kraina, në lokalet e shkollës së mesme në Lypjan si edhe në shumë lokale në shkollën fillore të qytetit, u vendosën dhjetëra familje refugjatësh serbe, me të cilat Serbia dëshironte ta ndryshonte strukturën demografike dhe ta popullonte Kosovën me serbë. Për më shumë se 4 vjet, sa banuan në lokale të shkollave këta “banorë” të mashtruar, dëmtuan objektin, mjetet dhe inventarin e shkollës.

Drejtoria serbe e shkolla fillore “V.Aksiq” në qendrën komunale në Lypjan me njësitë shkollore në Topliqan, Konjuh, e sidomos në Grackë të Vjetër e Lepi, që nga marja e autonomisë së Kosovës 28 mars 1989, vazhdimisht bënte trysni në personelit mësimdhënës, nxënës dhe prindër të shqiptarëve. Kërkonte të pranohen planprogramet diskriminuese serbe , nga të cilat cenohej identiteti shqiptarë, ku gjuha serbe dhe alfabeti cirilik do të ishte gjuhë e shkrimit në gjithë dokumentacionin pedagogjik, shkollor e administrativ edhe për shqiptarët. Në fillim okupuesi serb ndërpreu financimin për arsimtarët e klasave të I-ra dhe të V-ta , kurse në prill 1991 ndërpreu pagat e gjithë mësimdhënësve shqiptarë. Përkundër gjithë vëshërsive në vitin shkollor 1990/91 në këtë shkollë mësimet i vijuan 1200 nxënës në 47 paralele me të cilët punuan 55 arsimtarë dhe dy edukatore në edukimin parafillor.

Më 2 shtator 1991, kur duhej filluar viti i ri shkollor 1991/92, për nxënësit shqiptarë të shkollës fillore në Lypjan, mbyllen dyert e 41 mësojtoreve, 6 kabinete, një biblioteke, një salle të gjimnastikës, 5 zyrave dhe 3 korridoreve me 2500m2, dhe një mësojtore në Lepi me 48 m2, një tjetre në Grackë të Vjetër me 60m2, pronë e shkollës fillore në Lypjan, dhe hapja e këtyre kushtëzohej me pranimin e plan programeve mësimore serbe, nga këto përplasje filluan protestat e shtatorit e tetorit të 1991. Pas shumë përpjekjeve, sipas organeve të arsimit shqiptarë viti shkollor filloi më 20 janar 1992, në fillim vetëm në 6 mësojtore e më vonë serbët liruan edhe 4 të tjera. Në mungesë të kushteve të lejuara nga dhuna serbe, strukturat shqiptare u detyruan të reduktojnë paralelet. Nxënësit e klasave të VII-ta e të VIII-ta të Grackës së Vogël u bartën në Topliqan. Arsimtarët shqiptarë duhej vet të merrnin qeverisjen e arsimit shqip, nga këtu praktikisht filloi ndarja fizike. Më 6 shkurt 1992, me iniciativën e mësimdhënësve shqiptarë, Dalip Aliu, zgjidhet drejtor në shkollën e mëvetësishme fillore “V.Frashëri” në Lypjan e cila sipas dispozitave ligjore dhe rregullores mbi emërimin e institucioneve shqiptare, shkolla fillore në Lypjan, kur qenë riemëruar shkollat shqipe në Kosovë, më 2 prill 1992 mori emrin “Vëllezërit Frashri”, dhe për këtë organet shqiptare lëshuan vendimin mbi emërimin e kësaj shkolle.

Viti shkollor 1991/92 ishte konsolidues në këtë shkollë u regjistruan 1167 nxënës në 44 paralele me të cilat punonin 57 arsimtarë. Shqetësues ishte fillimi i egzodit, 92 nxënës ndërprenë shkollimin.

Mësimi, nën presion e dhunë të vazhdueshme

Në vitin shkollor 1992/93 vazhdoi presioni i dhunës serbe. Nxënësve shqiptarë në Lypjan me paralelet e ndara të kësaj shkolle në Jeta e Re, Lepi e Grackë e Vjetër ju ndalohet hyrja në lokalet shkollore. Praktikisht vetëm në Topliqan, Konjuh e Grackë e Vogël, nxënësit shqiptarë ende punonin në lokale shkollor. Me protesta u vazhdua deri më 13 10.1992. Këtë kohë mbaheshin protesta për lokalet shkollore në gjithë Kosovën. Në nëntor 1992 u siguruan lokalet private, shtëpi-shkolla, por punohej në përgatitje të inventarit dhe mjeteve mësimore, përgatitjet bëheshin nga kontributi vullnetar dhe puna e popullit. Me këto veprim u arrit që këtu në Lypjan, nxënësit shqiptarë të shkollës fillore “V.Frashëri” mësimin ta fillojë më 26 nëntor 1992 në 12 dhoma mësimi dhe në dy ndërrime. Shtëpi-shkolla liruan këta pronarë: Hasim Ibrahimi dy /2/ dhoma, Ejup Gashi tri /3/ dhoma, Hilmi Krasniqi tri /3/ dhoma dhe Hysen Bytyçi katër /4/dhoma, kurse në Hallaq të Madh Shefqet Zeqiri liroi një dhomë për shkollën e fshatit, në të cilën mësonin klasat e kombinuar fillore nga klasa I-IV. Në Radevë Ramadan Qerkini lëshoi një dhomë për mësojtore, si dhe Osman Vehapi lëshoi dhomë në Suhadoll për nxënësit e këtij fshati, dhe në Jeta e Re një dhomë-mësojtore e lëshoi Rexhep Stublla. Këtë viti shkollor shkolla shqipe në Lypjan regjistroi 1033 nxënës, krahasuar me vitin shkollor paraprak kishte 134 nxënës më pak, 16 prej tyre shkuan me familje jashtë Kosovës.

Në vitin shkollor 1993/94 vazhdoi kërkesa për kthim në lokalet shkollore, mësimi vazhdoi në lokalet private, në Lypjan Ejup Gashi tash lëshoi shtëpinë komplete me gjashtë dhoma, mësimi vazhdonte edhe në shtëpi-shkollë të Hilmi Krasniqi e Hysen Bytyçit. Ky vit shkollor filloi me kohë më 1 shtator 1993 me 1007 nxënës të regjistruar me 42 paralele në Lepi e Jeta e Re poashtu në shtëpi-shkollë, punonin 49 mësimdhënës, ndërsa zvogëlimi i numrit të nxënësve këtë vit ishte vetëm 27 nxënës më pak. Shkollës në lokale private i mungonin shumë nga kushtet e format normale për procesin mësimor, në këto kushte nuk kishte kabinete, mjete praktike mësimore dhe kushte për aktivitete jashtëmësimor.

Viti shkollor 1994/95 filloi me kohë 1 shtator 1994 dhe me vazhdimin e

kërkesave për lirimin e lokaleve mësimore, këto kërkesa nuk patën efekte pozitive , andaj mësimi vazhdoi në të njëjtat objekte private shtëpi-shkolla. Idriz Konxheli lëshoi dy dhoma të shtëpisë së tij, u blen 28 banka dhe u siguruan edhe disa mjete mësimore. Këtë vit shkollor në Lypjan kishte 982 nxënës, për 25 më pak nga viti shkollor paraprak, me 41 paralele e 49 mësimdhënës e një edukatore për parafillorët.

Në vitin shkollor 1995/96 këtë vit shkollor vazhdoi stabilizimi apo normalizimi i punës mësimor të shkollës shqipe në Lypjan në objektet private, shtëpi-shkolla. KKA sipas konkursit më 1 shtator 1995 zgjodhi Dalip Aliun Drejtor me mandat katërvjeçar i kësaj shkolle. Shkolla fillore në Lypjan regjistroi 935 nxënës, për 47 më pak se vitin e kaluar shkollor. Mësimi zhvillohej në 42 paralele në procesin mësimor punonin 50 arsimtarë. Shkolla, këtu në Lypjan, por edhe në paralelet e ndara punonin në tri ndërrime në të njëjta objekte private, shtëpi-shkolla. Këtë vit shkollore në lokalet e shkollës u vendosën refugjatët serbë të ikur nga Kraina e Bosnjës. Ata u vendosën në katin e dytë të objektit shkollor në Lypjan, ju sigurua hyrje e veçantë. Këta “banorë” duke adaptuar për banim lokalin shkollor dëmtuan hapësirën mësimore, pamjen e shkollës, interierin dhe inventari e saj.

Në vitin shkollor në vazhdim 1996/97, shkolla amë dhe paralelja e ndarë në Lepi punoi në objekte shtëpi-shkolla, të cilat kuptohet nuk kishin kushte e strukturë për shkollë, pa oborr e hapësirë shkollore të mjaftueshme, pa nyje higjenik dhe hapësirë mësimore të mjaftueshme. Kjo shkollë në Lypjan këtë vit shkollor vazhdoi me rënie të numrit të nxënësve. Tash shkolla amë regjistroi vetëm 924 nxënës, rënia ishte për 11 nxënës krahasuar me vitin paraprak shkollor, kishte 41 paralele dhe një parfillor, kishte 50 arsimtarë 9 punëtorë teknik dhe tre në stafin menaxhues. Këtë vit kishte ecje në reformim të shkollës, programeve dhe lëndëve mësimore. Edukata qytetare hyri lëndë e re që nga klasa e parë e deri në klasën e VIII-të. Që nga klasa e I-VIII ishte edhe unifikimi i planrogrameve e teksteve unifikuara mësimore kombëtare sidomos për lëndët Gjuhë shqipe, histori, kulturë muzikore e figurative dhe gjeografi.

Viti në vazhdim shkollor 1997/98 fdiloi si zakonisht më 1 shtator 1997, me gjithë përgatitjet higjenik e teknike të mundshme për këto rrethana, në të njëjta objekte private shtëpi-shkolla me nxënës të regjistruar 920, me 42 paralele me vetëm 4 nxënës më pak se vitin e kaluar shkollor, me planprograme të reformuar në kushte aktuale të veçanta ekzistuese, me kalendar shkollor dhe nën trysnin e vazhdueshme të dhunës nga pushteti okupues serbë. Viti më i rëndë shkollore me eskalim dhune ndjekjeje dhe në rrethana lufte ishte viti shkollor 1998/99.

Shumë arsimtarë u angazhuan në UÇK

Shkolla në Lypjan e vazhdoi në lokale private të njëjta. Përkundër rrethanave të luftës gjatë ofanzivave të para serbe të verës 1998, e që vazhdonte edhe gjatë shtatorit deri në tetor të këtij viti. Në këtë shkollë nga zonat e luftës erdhën edhe 211 nxënës të tjerë. Nga radhët e arsimtarëve në UÇK u angazhua arsimtari i matematikës Shaban Mustafa, e më vonë edhe punëtori i kësaj shkolle Besim Jashanica. Rrethanat e luftës nuk mundësuan të fillojë mësimi me kohë në gjitha shkollat në lindje të Sitnicës, si edhe tre punktet e shkollës së mesme “Ulpiana” në Rufc, Dobrajë dhe në Shalë. Kurse tri shkollat e zonës së luftës, Magurë, Shalë e Krojmir deri në dhjetor nuk arritën të fillojnë procesin mësimor. Më 19 mars 1999, si kudo në Kosovë, edhe në trevën komunale të Lypjanit, për shkak të përshkallëzimit të luftës mësimi u ndërpre. Gjatë 78 ditëve të bombardimeve të NATO-së, në Lypjan sikur edhe shumë shtëpi të shqiptarëve u dogjë edhe objekti Shtëpi-shkollë në Lypjan, pronë e Hilmi Krasniqit. Kthimi i madh i shqiptarëve nga kalvari ndodhi pas 12 qershorit 1999, kur edhe këtu në Lypjan bashkë me familjet e tyre u kthyen edhe nxënësit e shkollës fillore “V.Frashëri” , të cilët bashkë me arsimtarët e tyre më 26 qershor 1999 pas disa vjetësh hyjnë në lokalet e tyre shkollore në objektin nga i cili ishin dëbuar me dhunë nga policia serbe.

Shkolla fillore “Vladimir Nazor” në Janjevë me paralelet në Akllap, Brus, Hanroc e Tërbuvc. Në vitin shkollor 1990/91 kishte 707 nxënës me mësim në gjuhën shqipe të sistemuara në 34 paralele, po këtë vit shkollor, shkolla e Janjevës kishte 580 nxënës të përkatësisë kroate, rome e gorane, të cilët përkundër zyrtarizmit shtetëror se këtu mësimdhënia zhvillohet në gjuhën kroate, aty kryesisht punonin dhe zhvillonin mësim arsimtarët serbë dhe në gjuhën serbe. Madje, edhe ata pak kroatë që punonin në këtë shkollë, nuk e njihnin fare të folmen dhe shkrimin e gjuhës kroate. Pas shumë kundërshtimeve lidhur me planprogramet mësimore që Serbia impononte asaj kohe, mësimin e detyrueshëm të gjuhës serbe për nxënësit shqiptarë, kushtëzime të ndryshme në formimit e paraleleve të përziera, gjitha këto përplasje ndikuan që edhe në këtë shkollë në qershor të 1991 të mbushet kupa, kur drejtoria serbe nuk pranoi suksesin e nxënësve shqiptarë, sepse siç tregon drejtori “zyrtar”serbë, mësimdhënësit shqiptar nuk kanë punuar me planprogramet serbe. Pas këtij qëndrimi të drejtorisë serbe, arsimtarët shqiptarë dolën nga mbledhja dhe vazhduan punën e tyre në një sallë tjetër të shkollës. Në vazhdim ata ndaras nga drejtoria e deritahershme serbe. aprovuan suksesin e nxënës shqiptarë për fundvitin shkollor, njëherit nga radhët e tyre zgjodhën një staf udhëheqës të shkollës me mësim në gjuhën shqipe.

Kundërshtimi i sistemit serb me protesta

Këtë kohë viti shkollor 1991/92 shkolla e Janjevës me 696 nxënës ndanë veprimtarinë e vet nga shkolla serbe. Kjo shkollë ndërkohë emërohet me emrin e personalitetit emblematik të kulturës dhe traditës atdhetare “Shtjefën Gjeqovi” arsimdashës e veprimtar i dalluar i shkollës shqipe i lindur në Janjevë. Veprimet represive serbe të kohës ndodhnin edhe në këtë shkollë, që nga 1 janari 1991 edhe në këtë shkollë ndalen të ardhurat personale arsimtarëve shqiptarë të klasave të I-ra dhe të V-ta, si dhe zëvensdrejtorit e pegadogut të kësaj shkolle.

Në vitin shkollor 1992/93 nxënësve shqiptarë ju ndalua hyrja në objektet shkollore. Këtë veprim serbë me protesta e kundërshtuan arsimtarët dhe nxënësit shqiptar, protestave ju bashkuan edhe prindërit e nxënësve tanë. Pas dy orë protestimi, drejtori serbë ftoi policinë serbe dhe kërkoi të largojnë protestuesit shqiptarë, arsimtarët e të cilëve nuk pranuan të punojnë me planprograme serbe. Mbështetur në vendimin e Kuvendit të Serbisë ndalohet hyrja në lokalet zyrtare shkollore gjithë atyre mësimdhënësve të cilët punojnë jashtë këtyre planprogrameve mësimore. Kërkesat e arsimtarëve, prindërve dhe nxënësve shqiptarë ishin këmbëngulëse. Kështu prapë më 14 shtator 1992, u përsëritën protestat para objektit shkollor në Janjevë, policia shpërndau protestuesit dhe arrestoi pedagogun e shkollës Shahin Gashi. Me protesta u vazhdua edhe më 2, 9,12 e 13 tetor 1992. nga pësonin trajtime policore shumë arsimtarë e prindër e sidomos drejtori aktual Shaip Gashi. Pas këtyre protestave dhe kërcënimeve të pushtetit serbë ndaj drejtuesve te shkollës, arsimtarëve dhe prindërve protestues, serbët morën 12 mësojtore, dy zyra dhe gjithë hapësirën e objektit shkollor të shkollës fillore “Shtjefen Gjeqovi” në Janjevë. Shkolla shqipe filloi punën në objekte private shtëpi-shkolla. Prindërit ofruan shumë lokale për shtëpi-shkolla, Halim Bikliqi liroi tri dhoma, Fadil Gashi dy dhoma, Milaim Bytyçi një dhomë, Enver Bikliqi tri dhoma. Por, praktikisht shkolla filloi procesin mësimor vetëm në katër dhoma të përgatitura sa ishin përgatitur me mjete e inventar themelor shkollor për procesin mësimor. Shkolla amë fillore në Janjevë me 357 nxënës me 12 paralele, u largua nga 12 mësojtoret e objektetit shkollor. Por, nga objektet shkollore nuk u larguan edhe nxënësit shqiptarë të paraleleve të ndara të kësaj shkolle në Brus, Akllap, Hanrovc e Terbuvc. Gjysmëvjetori i parë filloi më 7 tetor 1992 dhe përfundoi më 25 dhjetor 1992. Gjysmëvjetori i dytë filloi më 1 shkurt 1993, përfundoi më 15 qershor 1993, këtë vit shkollore shkolla e Janjevës “Sh.Gjeqovi” e filloi dhe e përfundoi me 697 nxënës me 32 paralele. Gjatë këtij viti shkollor përveç konflikteve me shkollën serbe, nxënësit, arsimtarët dhe prindërit shqiptarë kishin kërcënime e represion edhe nga policia dhe shteti serbe. Subjektet shqiptare morën qeverisjen e shkollës shqipe në duar të veta. Me shkollën shqipe tash administronte qeverisja komunale shqiptare, Enti Pedagogjik i Kosovës, LASH-i Enti Pedagogjik Rajonal i Ferizajt, Sindikata e Pavarur e Arsimit. Ishin të organizuar edhe subjektet lokale Aktivi i Drejtorëve Komunal, Aktivi i Pedagogëve, që drejtoheshin nga subjektet komunale qeveritare, apo subjektet në nivel vertikal të Kosovës, Ministria e Arsimit të Republikës së Kosovës. Me 9 shkurt 1993 në nivel komune filloi pagesa nga 10 DM. edhe për arsimtarët që udhëtojnë në këtë shkollë.

Përkundër dhunës dhe represionit serbe, shkolla shqipe mbijetoi

Viti shkollor 1993/94 filloi më 1 shtator 1993, sipas udhëzimeve të Ministrisë së Arsimit së Kosovës. Kjo Ministri me strukturën e saj horizontale e vertikale shtriu dhe organizoi protesta në kërkim të lirimit të lokaleve shkollore. Edhe në Janjevë u organizuan protesta. Një delegacion nga kjo shkollë zhvilloi bisedime me zyrtarët serbë të shkollës në Janjevë, me të cilët nuk u arrit kurrfarë marrëveshje. Protestat vazhduan prapë më 6 shtator 1993, por pa asnjë sukses, dhe po këtë ditë filloi mësimi në lokalet private. Duhet cekur se mjete dhe material me çmim më të lirë, për rregullimin e bankave shkollore ka ofruar Banush Sopa nga Sllovia. Ky vit shkollor me gjithë vështërsit materiale e kërcënimit nga dhuna serbe përfundoi më 17 qershor 1994.

Viti shkollor 1994/95 vazhdoi në lokalet private të Halim Bikliqit, Enver Bikliqit, Milazim Bytyçit, Izjadin Bikliqit e Nexhmi Kryeziut. Që nga ky vit shkollor 1994/95 në shkallë komune, filloi vetëfinancimi për arsimtarët nga 20 DM në muaj. Veprimtaria e mvehtësishme e shkollës shqipe, përkundër dhunës serbe, ndërhyrjeve të herëpashershme të policisë serbe, siç ndodhi më 29 nëntor 1995, dhe veshtërsive materiale përballoi të arrijë me sukses mbajtjen e saj, dhe të ruajë lidhshmërinë me mundësi të reformimit dhe integrimit kombëtar të saj.

Vitin shkollor 1995/96 struktura e reja qeverisëse të arsimin shqiptarë në Kosovë, Këshillat Komunale të Arsimit, të cilat me kompetencë dhe në mbështetje të normave ligjore të shtetësisë së Kosovës, Rregullores së KKA-së, emëroi drejtorët mandator në 12 shkollat fillore dhe qendrën e shkollave të mesme në trevën komunale. Në shkollën fillore “Shtjefen Gjeqovi” drejtor u emërua Gafurr Bytyçi, profesor i gjuhës dhe letërsisë shqipe, njëri ndër arsimtarët e ndjekur nga pushteti serbë dhe krijues i njohur në këtë anë i letrave shqipe. Mësimi filloi më 9 shtator 1995 në lokale private të njëjta, zyra e drejtorit u vendos në shtëpi të Shahin Bikliqi. Shkolla kishte përveç vështirësive nga dhuna policore serbe, nga e cila dhunë 5 arsimtarë të kësaj shkolle, Rrahim Bytyçi, Ramadan Gashi, Xhever Ademi, Fahrije Ademi dhe Fatmir Krasniqi u detyruan të lëshojnë ditarin dhe të largohen dhunshëm nga Janjeva, tre nga të cilët u larguan edhe nga Kosova. Nga kjo dhunë serbe,që nga viti 1990 e deri në vitin 1999 pushteti okupues serbë largoi nga shkolla 357 nxënësit e kësaj shkolle, të renditur ne 12 paralele, me dhunë largoi edhe 20 mësuesit e saj, 16 arsimtarë të mësimit klasorë, 6 punëtorë teknik dhe dy nda stafi drejtues. Në policinë serbe nga kjo shkollë u trajtuan nga disa herë arsimtarët Shaip Gashi, ish-drejtor Shahin Gashi, pedagog i shkollës, Isak Gashi arkëtar, Isuf Gashi mësues, Gafurr Bytyçi drejtor, Gafurr Sh. Bytyçi arsimtar, Naser Krasniqi arsimtar e Rrustem Krasniqi punëtor i shkollës. Kjo shkollë përballej edhe me vështërsitë e financimit. Megjithatë edhe kjo shkollë si edhe shkollat tjera shqipe në trevën e Lypjanit dhe përgjithësi në Kosovë, vazhdoi veprimtarinë e saj e përballur me vështërsitë e hapësirës mësimore të cilën okupuesi serb ia uzurpoi me veprime politike deri në mbarimin e luftës qershor 1999.

Politika serbe përdori çdo lloj dhune për ta paralizuar shkollën shqipe

Ndëshkimit administariv serbe nuk i shpëtuan asnjëra nga shkollat tjera amë fillore nga 10 sosh sa kishte kjo trevë komunale dhe rrjetin e paralelet të tyre të ndara. Deri në vitin 1992, kur u pavarësuan edhe shkolla fillore “Faik Konica” në Krojmir dhe shkolla fillore “Hasan Prishtina” në Llugaxhi. Shkollat shqipe iu nënshtruan masave administrative për shkak të padëgjueshmërisë për zbatueshmërinë ligjore e planprogrameve diskriminuese serbe. Pasuan suspendimi i organeve drejtuese në 10 shkollat fillore shqipe në trevën e Lypjanit dhe gjithë paralelet e ndara fizike, largimit të arsimtarëve nga procesi mësimor dhe ndërprerja e financimit të shkollave shqipe. Edhe nxënësit shqiptarë në Vrellë, njësinë e shkollës fillore “J. De Rada” të Magurës, ju ndalua hyrja në objektin shkollor. Objekti i shkollës me dy mësojtore e një zyrë u shëndrrua në objekt banimi për refugjatët serbë nga Kraina, ndërsa nxënësit shqiptarë mësimet i vazhduan në Medvec. Në shkollën amë në Magurë punonin edhe paralelet serbe me 20 nxënës, por që kishin marr hapësirë mësimore të veçantë, kishin marr zyrat dhe telefonin, kompjuterët dhe gjithë privilegjet tjera. Ndërsa në shkollën fillore në Rubovc e cila ishte mëvehtësuar në vitin shkollor 1986/87, objekti i shkollës ishte ndarë 50/50, tri mësojtore për shqiptarët që atëherë kishin 174 nxënës, edhe për serbët që kishin vetëm 18 nxënës. Në lokale shtëpi-shkolle këtë kohë punoi edhe shkolla në Vrellë, paralele e shkollës fillore Gadime, objekte shtëpi-shkollë në Llugë paralele e shkollë fillore Dobrajë e Madhe. Në shtëpi private deri më 2001 punoi edhe shkolla e Varigocit paralelja e ndarë e shkollës fillore “Skënderbeu” në Kroishtë. Gjatë kësaj kohe shtresa arsimore si kudo në Kosovë edhe në këtë hapësirë komunale të Lypjanit, kundërshtoi gjithë këto sulme të panatyrshëm ndaj shkollës shqipe. Nxënësit shqiptarë të shkollës fillore në Lypjan, si edhe në shumë mjedise të tjera të shkollave shqiptare në Kosovës, përjetuan helmim masiv 1989, të cilin politika serbe me sadizëm tallej se po aktrohet me masat shkollore.

Mashtrimi me Marrëveshjen e Shën Exhidios

Me ndjenjën e arsimdashësit, populli denjësisht u dëshmua se aty ku jeton jetën e përditshme familjare në okupim nga dhuna serbe, po atë hapësirë jetësore e liron për krijimin e hapësirës shkollore e fëmijëve të vet. Në këto vite robërie e ndjekjeje nga dhuna serbe, ndiqej nxënësi të cilit polici serb, nga urrejtja jashtë çdo norme njerëzore e ligjore, ia ndalte rrugën për të shkuar në shkollë.

Nuk ngeli rrugë tjetër përveç organizimit të mëvetësishëm të shkollës shqipe. Kjo nuk ishte vetëm padëgjueshmëri shtetërore, por edhe rezistencë ndaj rrezikimit diskriminiminues të organizuar e të zyrtarizuar të shtetit serbë, këtij organizimi nuk duhet ti thuhet organizim për veprim paralel të shkollës, ose shkollim paralel, apo shkollë private siç mendonin ta injoronin organet okupuese serbe. Ky ishte një organizim i madh i shkollës së mëvetësishme i panjohur deri atëherë në praktikën shkollore të ndonjë vendi apo që ka ndodhur kaq me sakrificë e vendosmëri në ndonjë kohë tjetër. Ky ishte një mobilizim gjithëpopullor shqiptarë në Kosovë, për të mbajtur në këmbë vazhdimësinë e shkollës shqipe. Për këtë u mobilizuan gjithë prindërit, mësuesit, nxënësit e studentët. Vetëm në këtë kohë jo vetëm për ne, por edhe për botën që vështronte me habit, si shqiptarët e Kosovës edhe në rrethana të tilla okupimi po organizojnë vazhdimësinë e shkollës së tyre dhe po mbajnë në jetë mësimin në shtëpi-shkolla. Me ndjenjën e arsimdashësit, populli denjësisht u dëshmua se aty ku jeton jetën e përditshme familjare në okupim nga dhuna serbe, po atë hapësirë jetësore e liron për krijimin e hapësirë shkollore dhe shkollën e fëmijëve të vet. Në këto vite robërie e ndjekjeje nga dhuna serbe, ndiqej nxënësi të cilit polici serbë nga urrejtja jashtë çdo norme njerëzore e ligjore ia ndalte rrugën për të shkuar në shkollë, barbarisht ia shkruante librin e fletoren e ia thyente lapsin që mos të shkruajë shqip. Shkurt ia zinte pritën dhe i ndalte rrugën e diturisë që mos të arrijnë në shkollë. Kështu, e pengonte mos të dëgjojë leksione mësimore, mos të përjetojë ngrohtësinë gjuhës shqipe, e mos të rritet me shpresën e ardhmërisë pozitive kombëtare. Terrori i dhunës serbe për çdo ditë e në çdo hapësirë ndiqte, ndalte e kërcënonte mësuesin shqiptarë. E përcillte kah shkonte, ia prente rrugën e mësojtorës e pengonte të arrijë ku e prisnin nxënësit, e ndalte, e fyente, e shante, e rrihte, e arrestonte dhe e burgoste në kazamatet serbe, në lagështinë e errësirës dh errësirës së burgut, mësuesi shqiptarë izolohej nga nxënësit, torturohej, zbehej e sëmurej. Por, ai qëndronte si rrap i vjetër dhe ushqehej me krenarinë e dinjitetit kombëtar. Me ditë, muaj e vjet, mësuesit shqiptarë shteti serbë mundohej t’ia ndalonte punën me nxënës, t’ia ndalonin përdorimin e shkronjës, e mallkonin për librin, mos të dëgjojë këngën dhe mos të orientojë e shpjegojë nxënësve të kaluarën historike te trevave etnike shqiptare e shtrirjen e gjuhës shqipe. Dhuna e sistemit shtetëror serbe, hulumtonte, cila shtëpi ka nxënës brenda e cila dhomë shtëpie është bërë mësojtore, ku janë Pandili Sotirat, Papa Kristo Nevoganët e feniksët e panumërt të shqiptarëve të fundshekullit 20-të. Kush janë ata Diamandët Terpot e shumët që lëshojnë shtëpitë për shkolla, që sakrifikojnë pasuritë e tyre jetësore për dituritë e fëmijëve të popullit të tyre. Kush janë ata, që pjesën e bukës e ndajnë me mësuesit e fëmijëve të tyre, vetëm që mësuesin ta kenë në mësojtore me fëmijët e tyre. Kush janë ata që çuditërisht rezistojnë pa pushkë e top, e duar thatë dalin para lubisë serbe, kur çdo ditë e çdo kohë kërkohen për zhdukje nga hienat serbe. Kush janë ata që punojnë si bleta e vjelin nektar diturie për fatosat e yllkat e ardhmërisë shqiptare. Kush janë ata që grumbullojnë vlera e ndërtojnë hojet e popullit. Kush janë ata që mbjellin fruta të qëndrueshmërisë shekullore për ardhmërinë e popullit të ndjekur shqiptarë e tokës së djegur të Kosovës.

Mashtrimet nga Marrëveshja e 2 shtatorit 1996

Dëbimi me dhunë i nxënësve e studentëve shqiptarë nga lokalet mësimore, rezistenca e shkollës shqipe, ndërkombëtarizimi i kësaj padrejtësie elementare kombëtare e njerëzore, i shkaktoi Serbisë shumë probleme politike në qendrat ndërkombëtare të vendosjes. Në anën tjetër politika paqësore shqiptare ishte vonuar e përgjumur në shkallë të lartë. Andaj, kërkohej një veprim politikë që nxjerr përfitime të dyanshme. Nga kjo filozofi politike me ndërmjetësimin e Shën Exhidios, doli Marrëveshja për lirimin e objekteve shkollore e 2 shtatorit 1996 e nënshkruar nga Milosheviq, president i shtetit serbë dhe Presidentit të Republikës së Kosovës Ibrahim Rugova, nënshkrimi i të cilit në këtë Marrëveshje doli vetëm emër qytetari, pa asnjë epitet pozicional politik e shtetëror. Praktikisht, kjo Marrëveshje e nënshkruar kështu, dëshmonte se ishte arritur për ndonjë leverdi të pozicioneve politike të palëve nënshkruese. Por, kjo për këtë qellim, i shërbente vetëm Miloshit, nëse nënshkruesit e kësaj Marrëveshjeje dëshmojnë fare palë nënshkruese. Pas shumë takimeve dhe bisedave mes grupeve shqiptare e serbe lidhur me Marrëveshjen. e cila nga shqiptarët merrej me shumë seriozitet të mashtruar, sepse pala shqiptare nuk shihte opsion tjetër për kthim në objektet shkollore. Nga propozimet e palës serbe. Në fillim të vitit 1998 doli edhe Anex Marrëveshja e 3+3. për ndarjen e objekteve shkollore, sipas Marrëveshjes së shtatorit 1996, ishin jo proporcionale dhe jashtë mbështetjes në dokumentin e Marrëveshjes së 1996. Pala shqiptare ishte në këtë përbërje: Fehmi Agani, kryetar. Abdyl Ramaj dhe Rexhep Osmani anëtar. Nga dialogu me palën serbe treshja shqiptar na dorëzuan KKA-së në Lypjan propozimin serb për ndarjen e hapësirës shkollore në trevën komunale të kësaj komuneje. Serbet qëllimisht bënin akrobacione politike vetëm sa për të thënë se janë për dialog dhe marrëveshje, por realisht ata kushtëzonin diç të pazgjidhshme e jo të natyrshme për marrëveshje. Serbët propozuan ndarjen hapësinore mësimore për rrjetin e shkollave të okupuara për Lypjan, ata kishin kërkesa të pa pranueshme karshi numrit aktual të nxënësve. Propozimi serbë ishte ekstrem e pa mbështjeje në marrëveshjen e 2 shtatorit 1996 dhe anex marrëveshjes të 1998.

Versioni i propozimit serbë që për nxënës shqiptar të shkollës së mesme e fillore të lirohet objekti i okupuar i shkollës fillore “V.Aksiq” në Lypjan me gjitha paralelet e saja në Grackë e Lepi. Për nxënës shqiptarë në Janjevë të lirohet objekti i ri i pakryer, dhe objekti i shkollës në Vrellë të Magurës. Në përgjigje KKA i Lypjanit dha tri versione propozimesh për 3+3.

Versioni i parë Objektet shkollore të lirohen ashtu siç kanë qenë para dëbimit tonë nga objektet shkollore. Shkolla fillore serbe “V.Aksiq” në Lypjan, para dreke të liron 7 mësojtore të okupuara në katin e dytë dhe 4 sosh në shkollën e vjetër, ashtu siç kanë qenë të lirohen objektet e okupuara shkollore në Grackë të vjetër dhe Lepi. Në Janjevë ashtu siç i kemi pasur, Magura tërësisht të lirohet lokali shkollore në Vrellë të Magurës. Kurse në shkollën e Mesme “Ulpiana” të lirohen 39 mësojtore që mbahen për 22 paralele serbe. Andaj 17 paralele shqiptare duhet të jenë paradreke dhe të gjitha 39-tat mbasdreke. Në 55 mësojtore të përfshihen 1447 nxënës me 31 paralele dhe 12 paralele ekonomi-bujqësore e 12 të tjera të drejtimeve teknike. Kështu do përmbyllej me 17 paralele shqipe paradreke e 38 pasdreke.

Versioni i dytë. Në shkollën fillore të qytetit në Lypjan, të lirohet kati i dytë me 10 mësojtore me hyrje të posaçme dhe kthinat përcjellëse dhe objekti i vjetër, tash i papërdorur. Oborri ka mundësi ndarjeje ose të shfrytëzohet i përbashkët si edhe salla për edukatë Fizike. Shkolla e mesme “Ulpiana”. Objektet e uzurpuara kanë tri hyrje. Hyrja kryesore të jetë për nxënës serbë me 11 mësojtore të atij kompleti që shfrytëzohet para e pas dreke, meqë serbët kanë vetëm 22 paralele nxënësish. Gjithë pjesa tjetër në të dyja ndërrim të shfrytëzohet për mësim në gjuhën shqipe. Hyrja D. dhe pjesa e re e ndërtesës, gjegjësisht, hapësirat e punëtorive dhe ambienti shkollor të jenë të përbashkëta. Punëtoritë e kabinetet të shfrytëzohen në mbështetje të Marrëveshjes mes drejtorive të shkollave duke respektuar kriteret e Marrëveshjes kryesore të 1996.

Versioni i tretë. Të ndahen objektet komplete, Shkolla e mesme komplet për mësim në gjuhën shqipe, ku do të mësonin nxënësit shqiptarë të shkollës fillore “V.Frashëri” dhe nxënësit e shkollës së mesme “Ulpiana”. Ndërsa objekti i shkollës fillore në Lypjan të jetë komplet për nxënësit serbë të shkollës fillore “V.Aksiq” dhe nxënësit serbë të shkollës së mesme. Kështu përafërsisht i përgjigjet edhe struktura aktuale etnike e nxënësve dhe përmbushet nevoja e të dyja palëve.

Ashtu edhe siç ishte firmosur kjo Marrëveshja përfundoi edhe jetësimi i saj. Në trevën komunale të Lypjanit, nuk u lirua asnjë objekt dhe as njësi nga rrjeti i objekteve shkollore. Kjo Marrëveshje përfundoi vetëm me hutimin politik të nënshkruesve të saj.

Dhuna serbe në shkollën shqipe gjatë ofanzivave 1998 e 1999

Fillimviti 1998 paralajmëroi se pranvera, vera dhe gjithë ky vit do të jetë me rreziqe e sakrifica. Ndodhën sulmet në zonat e luftës të kontrolluara nga UÇK-ja. Një ndarje ushtarake e joushtarake kishte edhe treva komunale e Lypjanit, Që nga Magura, ku ishte vendosur mbishkrimi “Neprijatelska Zona”, e gjithë Drenica e Epërme deri në Kleçkë e Divjakë, ishin stërngarkuar me popullatë të ardhur nga Drenica Qendrore dhe fshatrat e rrezikuara nga forcat serbe. Pas disa ditësh popullata shqiptare nga zonat e rrezikuara u shtrijë edhe në fshatrat për rreth Magurës dhe më gjerë. Çvendosja e popullsisë shqiptare u shtua në ofanzivat e verës së 1998, kur Serbia sulmoi fshatrat Shalë, Krojmir, Pjetërshticë, Kleçkë, Divjakë, Baicë, Resinoc, Mirenë, Magurë, Vërshecë, Qylagë, Leletiq, Ribar i Madh dhe Varigoc. Forcat serbe dhunshëm dëbuan popullatën shqiptare nga shtëpitë e veta. Një pjesë e tyre nën mbrojtjen e UÇK-së ngelën të strehuara në malet e afërta, kurse pjesa tjetër u strehua në fshatrat më të qeta të rrafshit. Këtë kohë fshatrat e rrafshit të komunës së Lypjanit u ngarkuan me mbi 20 mijë të ikur nga zonat e luftës. Në mesin e kësaj popullate të ndjekur ishin edhe nxënësit e shkollave nga ato hapësira të zonave të luftës për nxënësit e ndjekur duhej përkujdesur KKA, si në përfshirjen shkollore ashtu edhe për furnizimin e tyre me tekste dhe mjete mësimore. Në këtë kohë, mars 1998, nga vështërsit dhe nevojat e domosdoshme të krijuara në këto rrethana, u formua Këshilli i Emergjencës në nivel të Kosovës, por njëkohësisht kjo strukturë emergjente u formua edhe ne nivelin komunal në Lypjan. Ky këshill ishte në destinim të ofrojë ndihma dhe furnizim UÇK-së, por edhe të përkujdesej për strehimin, vendosjen, ushqimin e veshmbathjen si dhe përkujdesen shëndetësor të popullatës së ndjekur nga zonat e rrezikshme të luftës.

Shkollat e kësaj treve komunale, as vitin e ri shkollor 1998/1999 nuk mund ta fillonin në gjendje normale. Praktikisht vitin shkollor nga 16 shkollat fillore me paralelet e ndara vitin shkollor mund ta fillonin vetëm tetë/8/ shkollat e krahut lindor, në Janjevë, Sllovijë, Smallushë, Llugaxhi, Gadime, Babush, Gllogoc-Banullë dhe Rubovc, me njësitë e tyre. si edhe shkollat që kishin organizuar procesin mësimor në tenda në disa mjedise të zonave të luftës. Kurse tetë shkolla të tjerat nga krahu perëndimore Lypjani, Rufci i Ri, Kroishta, Ribari i Madh, Dobraja. Magura, Shala e Krojmiri me paralelet e tyre, si edhe 6 punktet e shkollës së mesme “Ulpiana” për të njëjtat shkaqe e rrethanave të rrezikshmërisë nga lufta nuk filluan me kohë procesin mësimor.

Nxënësit dhe arsimtarët vazhdimisht nën rrezik

Shkolla e Shalës dhe Krojmirit sa kohë nuk kishin as popullatë, atje depërtoi ushtria serbe kalli shtëpitë e dëboi popullatën civile. Ashtu edhe në objektin e shkollës në Magurë qenë vendosur forcat serbe. KKA mori vendim që, këto shkolla mos të fillojnë me punën mësimore, deri sa të krijohen kushte minimale dhe të evitohen shkaqet e rrezikimit të nxënësve dhe arsimtarëve. Katër shkolla fillore, ajo në Ribar të Madh, Kroishtë, Dobrajë dhe Rufcë, përkundër kushteve ende të rënda nga lufta, me 7 shtator filluan nga puna, kurse shkolla e mesme “Ulpiana” vitin e ri shkollor e filloi më 14 shtator në 5 nga punktet e saja, por, jo edhe në njësinë e Shalës. Forcat serbe kontrollojnë Qylagën, Vërshecin, Lagurën, Leletiqin, Mirenën, Shalën, Resinocin, Baicën e Krojmirin. Tri shkollat e zonës së luftës do të fillojnë procesin mësimor vetëm me marrëveshjen mes Drejtorin Politike të UÇK-së dhe subjekteve komunale të zgjedhura nga kjo drejtori. Puna në këto shkolla filloi, vetëm pas vlerësimit të Drejtorisë Civile të UÇK-së, drejtorisë së shkollave dhe pëlqimit të prindërve, në koordinime edhe me KKA-në. Ato ditë situata atje ishte rënduar pas kapjes së dy gazetarëve serbë. Më 9 dhjetor 1998, filloi viti shkollor edhe në dy shkollat e Drenicës së Epërme në Shalë dhe Krojmir. Atje qenë formuar Drejtorët e Drejtorisë së Përgjithshme për Shërbime Civile, këto subjekte morën qeverisjen edhe në arsim, financa, informim, shëndetësi e etj. Pas Reçakut situata ishte përkeqësua edhe në mjediset shkollore. Policia serbe nuk lejoi të punohet vetëm në shkollën fillore “Jeronim De Rada” në Magurë. Aty qëndruan forcat serbe nga 15 korriku e deri më 10 tetor 1998 të cilat shkatërruan gjithë dokumentacionin shkollor e pedagogjik, inventari, kabinetet dhe gjitha mjetet tjera mësimore. Mësimi në shkollën e Magurës filloi më 1 shkurt 1999. Më 21 mars 1999, KKA në Lypjan, në rrethana të ashpërsuara para bombardimeve të NATO-së, e përshkallëzimin kërcënimeve serbe në masë të padurueshme, KKA merr vendim mbi ndërprerjen e përkohshme të procesit mësimore në të gjitha shkallët e shkollave në trevën Lypjanit nga 22 deri më 29 mars 1999. Vazhdimin i mësimit mëvaret nga rrethanat e rrezikimit në të ardhmen. Këtë vendim të KKA-së, e publikoi TVSH-ja në ditarin e mbrëmjes.

MBIJETESA

Si kudo në mjediset e vendbanimet shqiptare në Kosovë, edhe popullata shqiptare e trevës së Lypjanit, gjatë këtyre veprimeve të dhunës ushtarake u dëbuan nga vatrat e tyre shkollore. U dëbuan 8368 nxënëst e 16 shkollave fillore me 32 paralele të ndara fizike dhe 2044 nxënësit e shkollës së mesme “Ulpiana” në Lypjan

Dhuna serbe veproi për një dekadë të tërë mbi kurrizin e popullit shqiptarë në Kosovë. Kjo katrahurë u shndërrua në sistem zyrtar politik administrativ, shtetëror, ushtarak e policorë. Kjo dhunë aspironte të realizojë projektet serbe antishqiptare, që nga shekulli 18, të ripunuara në kohëra e rrethana të ndryshme të historisë. Politikë e moralit të keq me ngarkesë urrejtjeje e mosadurimi të gjithçkahes që është shqiptare. Dekadën e fundshekullin 20 u zgjerua me ideatorët nga gjithë subjektet e sistemit shtetëror nga Kisha ortodokse serbe, Lidhja e Shkrimtarëve Serbë dhe ASSHA dhe subjektet ekzekutive, ushtria, policia dhe grupaciane paramilitare serbe, të gjitha të drejtuara nga sistemi politik e shtetëror dhe pushteti qeveritar serbë. Kjo dhunë vepronte me gjitha mjetet dhe format barbare politike e shtetërore ndaj vlerave materiale e shpirtërore të popullit shqiptar në Kosovë, që të shkatërrojë çdo vlerë shqiptare madje edhe vet qenien biologjike të shqiptarëve. Kjo lubi e shëndrruar në shtet e pushtet përshkallëzoi masat e dhunës, sulmoi sistemin shkollor shqiptar, imponoi planprograme e tekste mësimore diskriminuese, me qëllim të zhdukjes filloi të kufizojë përdorimin e gjuhës dhe shkollës shqipe, helmoi nxënësit shqiptarë, diferencoi, arrestoi, dënoi dhe ndjek nga puna arsimtarët, torturoi shkollën shqipe ashtu siç torturoi gjithë popullin shqiptarë. Ky veprim mesjetar ortodoks hasi në rezistencë mbrojtëse të shqiptarëve, e cila pas njohjes ndërkombëtare për gjendjen e papërballueshme. Qendrat ndërkombëtare të vendosjes me qëllim të shpëtimit nga katastrofa njerëzore më 24 mars 1999 intervenuan ushtarakisht. Si kudo në mjediset e vendbanimet shqiptare në Kosovë, edhe popullata shqiptare e trevës së Lypjanit, gjatë këtyre veprimeve të dhunës ushtarake u dëbuan nga vatrat e tyre shekullore. U dëbuan 8368 nxënësit e 16 shkollave amë fillore me 32 paralele të ndara fizike dhe 2044 nxënësit e shkollës së mesme “Ulpiana” në Lypjan. Nxënësit dhe populli shqiptare nga ky tmerr i dhunës serbe, gjeti strehim në trevat shqiptare të Shqipërisë, Maqedonisë dhe tokat shqiptare në Mal të Zi. Në të gjitha këto hapësira strehuese arsimtarët shqiptarë, në rrethana jo të natyrshme, vazhduan procesin mësimore në tenda, Kurse, në disa vendbanime mësuesit shqiptarë procesin mësimore e mbanin edhe në lokale shkollore vendore. Gjatë dy ofanzivave serbe, nga kjo hapësirë e Kosovës kishte 155 civilë të vrarë e 18 ushtarë të lirisë, u plagosën 72 qytetarë e 23 pjesëtarë të UÇK-së. Nga dhuna serbe u vendosën tërësisht banorët shqiptarë të 42 vendbanimeve, pjesërisht u zbrazën 21 vendbanime të tjera. Flaka e kalljeve serbe përfshiu 46 fshatra shqiptare të kësaj treve. Masakrën e terrorin mbi shqiptarët e udhëhoqën kryesisht serbët vendorë. Dëmet e përgjithshme materiale, kapin vlerën prej 78 milion euro. Nga shkatërrimet i kësaj dhune mbi shqiptarët nuk shpëtoi as sistemi shkollor shqiptarë në Kosovë, këtë terror e përjetoi edhe nxënësi, arsimtari e shkolla shqipe e trevës së Lypjanit. Këtu po shënojmë emrat e nxënësve e punëtorëve të arsimit që u vranë apo u plagosën gjatë ofanzivave serbe 1998 e 1999 nga forcat ushtarake e policore serbe.

Punëtorë arsimor të vrarë :6

Ajet Kozhani, arsimtar i sh. f. “Kadri Beba” Ribar i Madh,

Beqir Duriqi, sekretar i sh. f. “Kadri Beba” Ribar i Madh,

Isak Bytyçi, punëtor teknik i sh. f. “H.Z. Kamberi” Sllovijë,

Shaip Gërbeshi, punëtor teknik i sh.f. “H. Z.Kamberi” Sllovijë,

Bejtush Gërbeshi, profesor i Gjimnazit ”H.Sulejmani” Fushë Kosovë/dëshmor/,

Pajazit Gashi , punëtor teknik i sh.f. “Sh. Gjeçovi” Janjevë.

Nxënës të vrarë :13

1. Ismet Vishesella. Kl.VIII, nga Riabri i Vogël, sh.f. “Migjeni” Rufc i Ri,

2. Miradije Vishesella, Kl.VIII, nga Ribari i Vogël, sh.f. “Migjeni” Rufc i Ri,

3. Kreshnik Vishesella, nga Ribari Vogël, Kl. II sh. m.”Ulpiana” Lypjan,

4. Nadire Buzuku, nga Hallaqi i Vogël, Kl. IV. sh. m. “Ulpiana” Lypjan,

5. Naser Kodra, Kroishtë, sh.m. “Ulpiana” Lypjan.

6. Irfan Vuniqi, Vërshec.Kl. II. sh.m. “Ulpiana ” Lypjan,

7. Zade Zeneli, Kl. IV. sh.f. Mirenë,

8. Elmije Zeneli, Kl. III. sh.f. Mirenë,

9. Naser Ismaili, Sllovijë. Kl. III. sh.m. ”Ulpiana” Lypjan,

10. Adelina Kozhani, Kl. II. sh.f. ”Kadri Beba” Ribar i Madh,

11. Uran Amërllahu, Kl. III. sh.f. ”Idriz Ajeti” Shalë,

12. Tefik Krasniqi, nga Vërsheci. Kl. VII Sh.f. ”J.DeRada” Magurë,

13. Lavdim Rexhep Kodra. Kl. VIII, sh.f. ”Skënderbeu” Kroishtë.

Nxënës të plagosur :17

1. Avni Selmani, Babush, Kl. II. Sh.m.”Ulpiana” Lypjan,

2. Ilir Jashari, Kl. II. sh.f. “Ernest Koliqi” Babush,

3. Burim Jashari. Kl. II. sh.f. “Ernest Koliqi” Babush,

4. Arbesian Karpuzi.sh.f. “Idriz Ajeti” Shalë,

5. Florim Hasani, sh.f. “Idriz Ajeti” Shalë,

6. Egzon Hetemi. sh.f.”Idriz Ajeti” Shalë,

7. Valon Shala. sh. f. “Idriz Ajeti” Shalë,

8. Bajram Selimi sh. f. “Idriz Ajeti” Shalë,

9. Avni Ademi. sh. f. “Idriz Ajeti” Shalë,

10.Ardian Amërllahu. sh. f. “Idriz Ajeti” Shalë,

11.Arijeta Hetemi. 6 vjeçare, parafillor, Shalë,

12.Bujar Pajaziti, Shalë. sh. m. “Ulpiana” Lypjan,

13.Habibe Pajaziti, Shalë. sh. m. “Ulpiana” Lypjan,

14.Jeton Shabani, nga Leletiqi.sh.m. Prishtinë, korrik 1998,

15.Xhyle Shabani, Leletiq, parafillor, korrik 1998,

16.Tahire Shabani. Leletiq. korrik 1998,

17. Mentor Sinani, Resinoc. Kl.-VIII- “Idriz Ajeti” Shalë.

Punëtorë të plagosur : 9

1. Ragip Salihu. Sh. f. “ H.Z. Kamberi” Sllovijë,

2. Hamit Olluri, sh. f. “I. Ajeti” Shalë,

3. Afrim Sinani, Resinoc,sh.f.”I.Ajeti” Shalë,

4. Nazim Bllaca, sh.f. “ Kadri Beba” Ribari i Madh,

5. Isuf Shala, Sh. f. “I.Ajeti” Shalë,

6. Izet Shala. Sh.f. “I.Ajeti” Shalë,

7. Izet Zeneli, nga Mirena, sh. f. “ J.De Rada” Magurë,

8. Fahri Gashi, arsimtar i sh.f. “ H.Z. Kamberi” Sllovijë,

9. Imer Selmani, mësues i sh.f. “E. Koliqi” Babush.

Dhuna serbe mbi arsimin shqip u manifestua në kallje, bombardime, shkatërrime e plaçkitje të vlerave materiale e shpirterore shqiptare dhe te objekteve shkollore. Në trevën e Lypjanit u dogjën 6 objekte shkollore dhe një objekt shtëpi-shkollë. Nga kjo barbari serbe u dogj tërësisht Shkolla fillore në Shalë që kishte 10 mësojtore më 560m2 dhe zyrat përcjellëse me bibliotekë me shumë prej 10 mijë ekzemplarësh librash, si dhe gjithë dokumentacioni shkollor e pedagogjik, tërësisht është djegur edhe objekti i shkollës në Kleçkë. Janë djegur pjesërisht objekti i shkollës në Plitkoviq në Bregun e Zi dhe Hanrovc, kurse objekti i vjetër shkollor në Shalë ka qenë i granatuar, është djegur edhe objekti Shtëpi-Shkollë, pronë e Hilmi Krasniqi në Lypjan. Ky objekt është kategorizuar në djegie të kategorisë së IV-të. Kuptohet asnjëra nga 16 objektet shkollave am

Mos i poshtëroni më për hir të zotit!

December 27, 2020 by dgreca

NGA GEZIM ZILJA/

Ka tridhjetë vjet që përsëritet kjo maskaradë: Për krishtlindje, për bajram, për pashkë, për vit të ri, kur ka përmbytje, kur bie tërmet një herë në njëzet apo tridhjetë vjet. Deputetë, ministra, zv/ ministra kryetarë bashkish, kryetarë qeverie, presidentë, biznesmenë, mafiozë, trafikantë, e lloj lloj parallinjsh pasi kanë larë, masazhuar e parfumosur bythët e majme, të shoqërur shpesh nga gratë e tyre budallaqe e fëmijë të stërfryrë si gjela Peqini, i shikon hipur mbi makina luksoze me bagazhin plot dhuratae ushqime. Nuk harrojnë të marrin me vete kamerat e televizoneve kombëtarë ( leri ata privatë) që të filmojnë minuta të tëra fytyrat, duke shpërndarë me duart e tyre ( edhe zonja Makbeth i kishte më të pastra) për pleqtë e mjerë të azileve dhe fëmijët varfanjakë migjenianë të shek të XXI, majmunë leshi, arinjë plastikë e ushqime magazinazh, që qentë e macet, që mbajnë nëpër shtëpia as që ua hedhin sytë. Dhe ju o pensionistë të mjerë, që falënderoni kryeministrin me zemër në dorë për pesëmijë lekë e zini rradhë që në mëngjes pa pyetur as për covid e as për sëmundje, kini pak më shumë dinjitet! Nuk janë paratë e kryeministrit dhe qeveritarëve more të mjerë! Janë paratë tuaja, janë djersa e gjaku juaj i dhjetëra viteve, që derdhët për një jetë më të mirë e që shpesh u shkoi kot, për dhjamë qeni. Jo më shumë se pesëmbëdhjetë vjet më parë ishte e ligjëruar paga e trembëdhjetë për gjithë punonjësit e pensionistët. Vetë e vunë e vetë e hoqën horrat e qeverive që shkojnë e vijnë sepse duhet të vidhnin më shumë nga paratë tuaja. A ia vlen të kërruseni aq shumë e të falëndëroni bejlerët e qeverive kur shumë më shumë ata u detyrohen, e shumë më shumë pa u ngopur vazhdojnë të vjedhin? Dhe ju qeveritarë të neveritshëm i jepni fund kësaj maskarade të fëlliqur me dhurata plastike, makarona, miell e sheqer, e pesëmijëlekëshe shpërblim. Ia morët shpirtin këtij populli e tani po i merrni dhe nderin e dinjitetin. E keni katandisur të “lumturohet “ kur ju nxirrni një vendim për shpërblim qesharak edhe pse ato nuk janë paratë tuaja.

Keni plot 8760 orë, 365 ditë, 48 javë, 12 muaj çdo vit, për të menduar e punuar për njerëzit e thjeshtë,për ata që përbëjnë ashtin e ekzistencës së shtetit, që ngrihen çdo mëngjes e punojnë në fusha, male, dete, në magazina, fasoneri, administratë, shkolla, spitale e kudo mbi dhe nën tokë, që me punën e tyre mbajnë gjallë atë që quhet shoqëri njerëzore dhe shtet. Edhe nëse mendoni që me fonde shtetërore ( se ju kurrë nuk u del nga xhepi i fryrë asnjë qindarkë për të varfërit) mund të shpërndahen dhurata njerëzve në nevojë, s’ka pse shkon vetë kryetari i qeverisë, ministri apo kryetarët e neveritshëm të bashkive. Çoni një nëpunës të thjeshtë të institucionit, mos ua merrni erzin këtyre mjeranëve e mos ua zini miellin në grykë, sidomos, mos kërkoni me ngulm frazën poshtëruese që del nga goja e uritur e fëmijëve të pafajshëm: Faleminderit zoti kryeministër, faleminderit xhaxhi kryetar. Nuk keni të drejtë, as të shpërndani si dikur sulltaneshat monedha floriri robinjave të haremit , shtëpitë e rindërtuara pas tërmetit e tu dorëzoni njerëzve personalisht çelësat. Nuk i keni ndërtuar me paratë tuaja o zuzarë! Janë paratë e tyre ose të taksapaguesve të shteteve bujare. Ju i poshtëroni duke nënkuptuar: kryeministri, kryetari i bashkisë, qeveria ju dhanë shtëpi të re (edhe të vdekurit dridhen atje në varr kur dëgjojnë këto bëma) prandaj ju duhet të na jepni votën. Asnjë nga ju nuk ka aq para sa të ndërtojë qoftë dhe një kotec pulash të vetme me rrogën që merr. Ju jeni shërbestarë të popullit dhe si të tillë duhet të silleni! Mos harroni se tridhjetë vjet më parë shumica juaj laheshit me sapllak, e ndërronint brekët e kanotieret një herë në javë, gatuanit nëpër VC tuaja të ngushta, në furnela vajguri, shkonit në punë me biçikleta me kopertona gjithë mballoma e komerdare që nuk kishte vend të vendosje një pullë, e zgarën e ndryshkur, ku vendosnit dy feta bukë lyer me gjizë, mbështjellë me gazetë, të veshur me ato pardesytë dalëbojë, kthyera te rrobaqepsi, e në fund të pesëmbëdhjetëditëshit prisnit të merrnit rrogën për të blerë atë bukën përzier me patate e marmalatën e zezë, që kishte ditë që mungonte në shtëpi. Tani që jeni fryrë më paratë e këtij populli fatkeq mos e poshtëroni më dhe mos i merrni dhe erzin! Kjo është më tepër se e neveritshme.

PS : Dhuarat për bamirësi janë bërë e do të bëhen. Po s’është e nevojshme të dalësh në foto, tv apo gazetë!? Nuk është gjesti i duhur për të fituar famë apo respekt. Pastaj kur bamirësia bëhet më paratë e shtetit kjo quhet poshtërsi, ligësi, turp.

Përçudnim

December 27, 2020 by dgreca

Nga Astrit LULUSHI/ Për të parët tanë mendojmë se çfarë nuk dinin. Shumë gjëra dinin. Herë herë i shohim me adhurim veprat e shkruara që na kanë lënë. Edhe më të duruar kanë qenë. Uleshin me orë të tëra, me brryle mbështetur në tryezë, mendonin e shkruanin, zhgarravisnin, korrigjonin dhe në fund i linin mënjëanë për shumë kohë, sa që dukeshin shfrime çastesh të vetmuara. Këto sot janë vlerat tona. Ishin brez tjetër, shkolluar ndryshe, edhe rrahur ndonjëherë nga mësuesi, por mësuan dhe nuk i braktisën librat. Komunistë sollën një tjetër sistem arsimi; i mbyllën dyert e shkollave, i spastruan, dhe i hapën duke vënë policinë politike (sigurimin) roje të dyerve. Në to kalonin nxēnēs të seleksionuar sipas përbërjes politike (biografisë). Aftësia u mohua. Ishte kohë e luftës së klasave. E çfarë lufte se; Një klasë e lidhur këmbë e duar dhe klasa tjetër që godiste me sa fuqi kishte. Klasa e shtypur, pasi kishte humbur, dërgohej në tregun e punës e prodhimit, ku përsëri i duhej të bëhej mish për top, siç i thonë. Kështu, shtyp, shtyp e shtyp, me këmbë e me duar, komunistët u industrializuan dhe krijuan proletariatin, që i ngjante mishit të skaduar të përpunuar në fabrikë sallami, duke u bërë grushti a shkopi i diktaturës; shoqëri e përçudnuar ndërtuar së prapthi që ata e quajnë “arritje”.

« Previous Page
1
…
4
5
6
7
8
…
39
Next Page »