Archives for October 2021

KULLAT E SAHATIT NË SHQIPËRI, VLERA QYTETËRIMI

October 17, 2021 by s p

Kadri Tarelli/

Një libër i veçantë në llojin e tij: “Kullat e sahatit në Shqipëri”, e studiuesit arkeolog Dritan Çoku, Një vepër shkencore me peshë jo vetëm nga përmasat, por më shumë nga përmbajtja, që unë me bindje e quaj simbol dhe vlerë qytetërimi mbarë shqiptar, sepse bën fjalë për këto vepra arti ndërtimor, të përbashkëta në përditshmëri të qyteteve, për të matur e treguar kohën, por të veçanta e të dallueshme nga njëra tjetra, si pjesë e trashëgimisë qytetare dhe pasuri e kulturës kombëtare.

Në parathënie, thuhet se për këtë vepër madhore autori punoi rreth 14 vjet. Vetëm kaq. A thua se janë 14 dit pushimi në Durrës, Ulqin apo Pogradec. Pyesni Dritanin, dhe do t’u thotë ç’ ka hequr, për gjatë katërmbëdhjetë viteve punë e studim të hollë, shtruar e gatuar si brumë në magje, për të bërë një libër të tillë, pa u kujtuar fare për andrallat e botimit. Çdo lexues bindet mjaftueshëm për punën, po t’i hedhë një sy të shpejtë vetëm bibliografisë, që përmban afërsisht 170 referenca shkencore e studimore. Besoj, nuk janë pak, kur një pjesë e tyre duhet të përkthehet në shqip.

Para do kohësh, duke folur për dy historianët dhe arkeologët durrsak, Hava dhe Sali Hidri, kam shkruar: “Janë treguar “kokëkrisur”, kur kanë vendosur dhe nisur të shkruajnë histori, pasi ata dhe vetëm ata e dinë se ç’ heq një historian, kur ulet të shkruajë”. Kadri Tarelli. Libri “Kur lexoj një liber”. F. 72. Fjalë që i shkojnë përshtat edhe Dritanit tonë.

Kështu, mund të them pa frikë, se fatmirësisht që historianët i kemi mes nesh. Atyre u skuqen sytë duke lexuar lloj-lloj shkrimi, i kërruset shpina mbi tavolinë, mbi libra e letra të vjetra të mbuluara nga pluhuri dhe myku, i zbehet fytyra duke qëndruar me orë, ditë dhe muaj në mjedise të mbyllura të arkivave dhe bibliotekave, ku ndonjëherë lëvizin lirisht edhe minjtë, që shohin me habi mikun e pa ftuar. Në fund ballafaqohet me kritikën që nuk të fal, shpesh jo profesionale. Poetit mund t’i thonë: të mungon frymëzimi dhe talenti, ndërsa historianit i drejtohen pa frikë: Je lodhur kot, sepse nuk ke parë edhe një dokument tjetër, apo nuk je i saktë se nuk më pyete edhe mua për mëhallën apo fshatin tim, dhe më keq akoma: i ke parë ngjarjet me syrin politik, etj, etj.

Unë e përgëzoj autorin, sepse na ka sjellë një libër-Monument për “Kullat e sahatit në Shqipëri”, për ta pasur në tavolinë, në bibliotekë, apo mbi oxhak në dhomën e pritjes, për ta shikuar e lexuar trashëgiminë e qytetit tim, qytetit tënd dhe qytetet e gjithë shqiptarisë, kudo në trojet ku flitet shqip dhe jetojnë shqiptarë. Besoj se çdo njëri nga ne, në heshtje do të shprehet: “Të lumtë mendja dhe pena i nderuar Dritan, sepse i bëre “Kullat e sahatit”, t’i flasin historisë edhe me heshtjen e tyre. Mirënjohje, sepse i solle historiografisë shqiptare një gur xhevahiri në thesarin e saj”.

Diku në fund të kapitujve, madje në fund të rreshtave, si pa u ndjerë, autori ka shkruar pak fjalë, që tregojnë vuajtjen e tij, por që ngacmojnë edhe dhimbjen tonë: – I kërkon instancave shtetërore që të kujdesen, të mirëmbajnë dhe të restaurojnë “Kullat e sahatit”, si monumente kulture, unike në llojin e tyre, që nesër mos të pendohemi. Unë me zërin e shakasë, po lus zotin, që ta dëgjojnë zërin tënd, sepse nuk po kërkon shtëpi e saraje për vete, por për kulturën tonë, që mos ta humbasim edhe këtë trashëgimi që na ka mbetur. Boll kemi humbur nga kapriçot shkatërrimtare të natyrës, viteve dhe shekujve, si tërmete apo erozione, përfshi edhe luftërat që në trojet tona kanë qenë të vazhdueshme.

Në këtë libër me dhimbje mësojmë, sa shumë dëmtime kemi pasur nga mos kujdesi i drejtuesve vendor, vite të shkuar, jo vetëm në ditë e sotme. Libri na flet: objektet publike të lëna pa zot, në mëshirë të fatit, dëmtuar shpesh edhe nga marria individuale dhe marrëzia kolektive, siç ndodhi në vite 1966-67. Lexojeni me kujdes dhe do të gjeni të pasqyruar veprime që nuk na nderojnë si qytetarë të këtij vendi, aq sa do t’u bjerë libri nga dora, jo nga zemërim por më shumë nga turpi. Autori i shmanget komenti, duke na lënë që, secili të mund të gjykojë vetë atë çka përjeton.

Nuk kam ndërmend të përshkruaj përmbajtjen, është e pa dobishme për lexuesin kureshtar dhe të pasionuar, veç dua të theksoj se i gjithë studimi është punuar hollë. Ai ka sjell plot kuriozitete të kohëve dhe shekujve, mbi përpjekjet e shoqërisë për të matur e treguar kohën. Ne shqiptarët kemi të drejtë të krenohemi për kulturën qytetare të zhvilluar në kushtet e mesjetës, sepse jemi të parët që brenda jetës qytetare të Perandorisë Osmane, ndërtuam “Kullat e Sahateve”, në qytetet tona, përmend, qytetin shqiptar të Shkupit (1566-1574). “Pra, duket qartësisht dhe bindshëm, se ndërtimi i kullave të sahatit në trojet shqiptare, është një veçori dhe diçka e rrallë për qendrat e tjera turke, në periudhën osmane”, – thekson autori që në hyrje te librit.

Në vazhdimësi, ajo që të nxit ta lexosh deri në fund këtë libër, është, se do të ndeshesh me historinë e 21 kullave të sahati, të veçuara e të përzgjedhura nga 52 të tilla në mbarë vendin, duke filluar me Kullën e Sahatit në kalanë e Krujës, për ta mbyllur me sahatin mbi godinën e Komunës në Librazhd.

Nuk po them gjë të re, kur po dua të shpreh një mendim, që besoj i bashkohet edhe dëshirës së autorit: – Se ky libër meriton të përurohet në të gjitha qytete shqiptare, si mesazh diturie, urtësie, vlere dhe krenarie. Është në interes të çdo qytetari, të njohë e të nderojë historinë e qytetit të vet. Kështu do të duam më shumë vendlindjen, qytetin dhe mëmëdheun. Për nostalgji të viteve, po shtoj pak mbresa të mbetura heshtur: Janë jo pak njerëz, bie fjalë në Durrës apo qytete te tjerë, që deri vonë kanë dëgjuar tingullin e kambanës, që lajmëronte pjesët dhe orën e plotë. Tingulli i orës ishte një zë që thërriste e kujtonte banorët, se qyteti jeton dhe punon. Çdo kush mund të bëjë pyetjen pa përgjigje: Pse sot heshtin, ç’ punë prishin, kë ngarkojnë, kë shqetësojnë dhe sa shpenzojnë?

Urime Dritan Çoku! Siç ke premtuar, vazhdo me sukses, studimin dhe pasqyrimin e të gjithë “Kullave të sahatit”, në mbarë trevat shqiptare të Ballkanit.

Është pasuri kombëtare që nuk duhet të tretet e të humbasë.

Mirënjohje për këtë vepër shkencore!

Kadri Tarelli

Vjeshta e parë, 2021.

Rreth pasionit shqiptar të një polaku

October 17, 2021 by s p

Haxhi Dulla/

Jarosław Rosochacki, historian, etnograf, përkthyes ligjor i gjuhës shqipe, Konsulli i Përgjithshëm e Nderi i Republikës së Shqipërisë në Poloni, i vuri vetes një detyrë të vështirë: të ndryshonte për të mirë mendimim e polakëve për Shqipërinë dhe shqiptarët. Pse e vështirë? Sepse Polonia është një vend i madh i banuar nga 38 milionë njerëz, shumica e të cilëve nuk dinin gjë ose pothuajse asgjë për Shqipërinë. Dhe nëse dikush kishte dëgjuar diçka për shqiptarët, nuk ishte ky lajmë i mirë. Kur ekonomia ishte e keqe në Poloni, gazetarët thonin se në atë kohë më keq ishte vetëm në Shqipëri. Fatkeqësisht, ata kishin të drejtë, sepse pas Luftës së Dytë Botërore, Enver Hoxha prezantoi një diktaturë të ashpër komuniste. Kur njerëzve u hiqet liria për të menduar, ekonomia shembet dhe varfëria rrënon mendjet. Krahasuar me Shqipërinë, nuk ishte aq keq në Poloninë socialiste. Historia e Polonisë dhe Shqipërisë dëshmon se kur bien doktrinat, vendi ringjallet, njerëzit fillojnë të organizojnë jetën e tyre. Polonia filloi të ndryshojë në vitet 90. Shqipëria gjithashtu, por e kishte më përpjetë. Në Mars 1991, u zhvilluan zgjedhjet e para demokratike. Por kishte një varfëri të madhe në vend. Kishte një kolaps të ekonomisë bazuar në teknologjitë e vjetruara, papunësia ishte e përhapur. Në mesin e viteve ’90, të ashtuquajtura piramidat financiare që falimentuan në 1997, duke zhytur mijëra njerëz në varfëri, duke çuar në përplasje të përgjakshme. Shqiptarët, pavarësisht fatit të tyre të keq, po rindërtojnë me zell jetën e tyre dhe vendet e tyre. Shpesh duke shkaktuar koston e lartë për të qenë emigrant dhe për të fituar para jashtë vendit për të investuar në vendin e tyre. Dhe në lidhje me këto ndryshime, me shumë pasion dhe përkushtim, Jaroslav Rosochacki prej vitesh përpiqet të informojë polakët dhe t’i bindë ata se Shqipëria dhe Kosova janë vende që ia vlen të njihen dhe të pëlqehen. Polakët ishin të parët nga Europa si turistë që zbuluan bukuritë turistike të Shqipërisë ,e këto vitet e fundit si një vend që ia vlen të kalosh pushimet është edhe merita e tij e madhe. Jarekun, sepse e njohë që nga viti 1995 dhe i them Bacë, për herë të parë e takova në Varshavë, kur isha i ftuar në ambasadën shqiptare, me ftesë të ambasadorit tashmë të ndjerë Enver Faja. Motra e tij Marika ishte me të. U gëzova që mund të flisja shqip. Ai menjëherë më ofroi ndihmën e tij në zyrat polake – atëherë unë aplikova për strehim politik i përndjekur nga serbët, u detyrova të largohesha nga Kosova.Herën tjetër që e takova në 1998, gjatë premierës në Varshavë të filmit “Kolonel Bunker” – historia e një shqiptari Muro Meto, i cili ra në dashuri me një studente polake Anna gjatë studimeve të tij ushtarake në Varshavë. Jarekun fillova ta takoja më shpesh në vitin 1999. Ishte luftë në Kosovë, dhe polakët pranuan refugjatët kosovar dhe i vendosën në disa qendra. Meqenëse atherë shqiptarët që jetonin në Poloni, njohës të gjuhës polake ishin relativisht të rrallë, unë shkova në këto qendra për të ndihmuar bashkatdhetarët e mi. Jarek gjithashtu ishte aty çdo ditë duke mbështetur kosovarët pa interes, duke përfshirë ndër të tjera edhe sjelljen e librave nga biblioteka e tij shtëpiake në gjuhën shqipe. Kosovarët i shijuan bibliotekën e tij të huazuar. Pothuajse të gjithë bashkatdhetarët e mi u kthyen në atdheun e tyre dhe ato libra, Jarekut iu kthyen përmes meje. Unë u gëzova kur dëgjova se në vitin 2002 në Poznań, u hap Konsullata e Nderit e Shqipërisë dhe Jarosław Rosochacki u emërua konsull. Konsulli më i mirë që Shqipëria mund të ketë në Poloni. Ai ka dhuntinë për të tërhequr vëmendjen dhe për shkak se ka një gjuhë magjepse, ka njohuri të jashtëzakonshme për Shqipërinë dhe Kosovën dhe gërsheton historitë e tij me anekdota familjare. Ai i ndan ato gjatë takimeve dhe ekspeditave në Shqipëri e Kosovë , të cilat ai tashmë i ka organizuar mbi njëzetë! Ekspeditat janë nën patronazhin e Shoqatës Poloni-Shqipëri, ndihmuar me atë Poloni-Kosovë, nënkryetar i së cilës ai është. Ato janë të natyrës promovuese, as ai dhe as shoqatat nuk fitojnë para për organizim, sepse Jarek dëshiron që polakët me xhepa të ndryshëm të shohin me sytë e tyre se si duken të dy vendet dhe të shohin se ata janë larg nocioneve stereotipike – Shqipëria si e varfër dhe plot vrima në rrugë, dhe Kosova e cila përjetoi luftën e vazhdueshme. Për udhëtimet e tij të para, ai kujton, se arriti të bindte vetëm familjen e tij dhe miqtë e ngushtë. Vit pas viti po bëhej më mirë. Informacioni i përhapur përmes të ashtuquajturës gojë më gojë se gjithçka që thotë konsulli, duke e inkurajuar atë të largohet, është e vërtetë: shqiptarët janë jashtëzakonisht mikpritës, të hapur dhe të gatshëm të përfshihen në biseda, gjë që është e lehtë sepse i dinë gjuhët, të moshuarit kënaqen shumë respekt, dhe nuk do të shihni njerëz të dehur, natyra është e bukur, dhe monumentet janë të shumtë dhe interesantë, moti është i favorshëm për larje, dielli, Adriatiku dhe deti Jon janë të ngrohtë. Për shembull, pjesëmarrësit e ekspeditave kanë mundësinë të dëgjojnë pse rakija e famshme, e cila pihet nga burrat shqiptarë nga mëngjesi në mbrëmje, duhet të pihet ngadalë, dhe të mos pihet si në Poloni, në një gllënjkë, dhe si ai vetë dhe me çfarë rezultati mësoi për të. Nga ngjarjet e udhëtimit në Kosovë ai tregon se kur autobusi me turistë polak kishte nevojë për intervenim tek automekaniku, mjeshtri kosovar kur mësoi se ishin turistë polak nuk pranoi të merrte para për riparim tregonte Jareku një nga shumë rrëfimet e tij. Vizitorët polak që së bashku me Jarekun vizitojnë Shqipërinë dhe Kosovën e kanë më të lehtë të kujtojnë historinë e të dy vendeve, sepse ai u tregonë atyre për fatin e familjes së tij, historinë e martesës së prindërve të tij (nëna shqiptare nga Elbasani, babai Polak). Ai kujton rregullat mbi të cilat ishte e mundur të vizitonte familjen e tij në Shqipëri çdo dy vjet.
Kosova nuk ka as ambasadë dhe as konsullatë në Poloni. Për më tepër, atdheu im duhet t’i jetë mirënjohës Jarosław Rosochackit për promovimin e njohurive për kosovarët, kulturën zakonet dhe traditat. Falë përpjekjes së madhe organizative, koleksioni i ekspozitave nga Muzeu Etnografik, dega e Muzeut Kombëtar në Poznań dhe Muzeu Etnografik i Seweryn Udziela në Krakov dhe Muzeu Etnografik Shtetëror në Varshavë, në bashkëpunim me shkencëtarë dhe ekspertë të shquar në Ballkan, në vitet 2011-2014 u prezantua ekspozita e parë e këtij lloji në Evropë: ” Gjurmëve të Kanunit. Kultura Shqiptare në Kosovën Multietnike”e cila fillimisht u shfaq në Poznań, pastaj në Gdańsk dhe Katowice. Eksponate, disa prej të cilave Jarek i bleu me paratë e tij gjatë udhëtimeve të tij, janë me vlerë unike. Si etnograf, Jarek ishte dhe është edhe më tej veçanërisht i interesuar dhe për veshjet popullore shqiptare nga të gjitha trevat.Se si ai arriti t’i marrë ato janë histori të ndara, pasionante që ai tregon me dëshirë. Më pëlqen, w respektoj dhe e vlerësoj shumë Jarosław Rosochackin. Unë kam përshkruar këtu vetëm një pjesë të vogël të kësaj, dhe gjithashtu duhet të përmend aktivitetet e tij për bashkëpunim ekonomik dhe turistik, për faktin se ai udhëton nëpër qytete në të gjithë Poloninë për të folur me pasion për gjithçka që është shqiptare. Duke e ditur që ai ka një shkallë krahasuese, e pyeta kohët e fundit se çfarë mendonte se kishte ndryshuar më shumë në Shqipëri. Ai u përgjigj se kishte pasur një kërcim mendor të barabartë me 100 vjet. Duke mbajtur shumë nga traditat në të njëjtën kohë, shqiptarët janë bërë shumë evropianë dhe botërorë, sepse e kanë parë këtë botë dhe po përshtaten me të. Ai u befasua nga ritmi i ndryshimit, çdo vit ka kaq shumë vende që ai nuk mund t’i njohë. Shqipëria nuk është më vendi i Mercedesit, makinat e të gjitha markave hasen në rrugët e qyteteve ku vetëm biçikletat janë përdorur jo shumë kohë më parë. Ftesa për Polakët sugjeron: A doni të njihni Shqipërinë dhe Kosovën? Askush nuk do t’ju tregojë më mirë në Poloni për kulturën shqiptare se sa Konsulli i Nderit Jarosław Rosochacki, nga ai edhe unë kam mësuar shumë.

Shqipëria në Panairin Ndërkombëtar të Librit në Torino

October 17, 2021 by s p

Shqipëria dhe letërsia e saj janë të pranishme edhe këtë vit, me një stendë të posaçme, në Panairin Ndërkombëtar të Librit, edicioni i 33-të i të cilit zhvillohet në Torino nga data 14 deri më 18 tetor 2021. I vizituar çdo vit nga qindra mijëra vizitorë nga e gjithë Italia, Panairi Ndërkombëtar i Torinos është ngjarja më e madhe e më e rëndësishme letrare e vendit fqinj.

Stenda e Shqipërisë, e organizuar dhe menaxhuar për të tetin vit rradhazi nga Qendra e Kulturës Shqiptare (www.centroalbanese.it) ofron për publikun italishtfolës më shumë se 200 tituj, të mbi 80 autorëve bashkëkohorë shqiptarë, të botuar nga 31 shtëpi të ndryshme botuese.

Interesi i publikut të Panairit ndaj letërsisë së autorëve shqiptarë është i lartë. Krahas veprave kryesore të Kadaresë, që po ribotohen gradualisht në gjuhën italjane, mjaft të vlerësuara e të kërkuara nga vizitorët janë edhe librat e autorëve të tjerë bashkëkohorë si Ylljet Aliçka, Fatos Kongoli apo Arben Dedja, veprat e të cilëve janë të disponueshme edhe në italisht. Një vend krejt të veçantë në vëmendjen e publikut vijojnë të kenë, vit pas viti, edhe autoret e mirënjohura shqiptare Anilda Ibrahimi, Elvira Dones dhe Ornela Vorpsi, të cilat e kanë arritur suksesin me vepra të shkruara drejtëpërdrejtë në gjuhën e shtetit fqinj.

Falë bashkëpunimit të vyer ndër vite edhe me disa shtëpi botuese shqiptare, krahas librave në gjuhën italjane lexuesit shqipfolës që vizitojnë Panairin mund të gjejnë pranë stendës edhe një përzgjedhje titujsh në gjuhën e tyre amtare.

Ky koleksion i vogël por i çmuar është veçanarisht i vlerësuar nga numri në rritje i të rejave e të rinjve shqiptarë, të lindur apo të rritur në Itali, të motivuar ta njohin më mirë, përmes letërsisë, vendin e tyre të origjinës.

Një tjetër prirje mjaft pozitive mes vizitorëve të Panairit është interesimi në rritje i udhëtarëve nga Italia për Shqipërinë si vendmbërritje turistike. Kjo ka sjellë edhe shtimin e konsiderueshëm të kërkesës për udhërrëfyesit turistikë “Albania & Kosovo” dhe “Tirana & Albania”, të dy tituj të autorëve Benko Gjata dhe Francesco Vietti, njohës të mirë të trashëgimisë dhe ofertës turistike shqiptare.

Prania shqiptare në Panair është një vetrinë e rëndësishme edhe për promovimin e njohjes së vendit tonë nga një publik i kualifikuar, i përbërë nga personalitete të spikatura të jetës publike në Itali.

Kështu, gjatë ditëve të para të këtij edicioni të Panairit, krahas një numri të lartë intelektualësh, studjuesish dhe gazetarësh të mediave të mëdha kombëtare, stenda e Shqipërisë është vizituar, ndër të tjera edhe nga guvernatori i Rajonit të Piemontit Alberto Cirio, kryetari i Dhomës së Tregtisë dhe Industrisë së Torinos, Dario Gallina dhe kandidati për Kryetar Bashkie i Torinos, Stefano Lo Russo.

Një përmasë që e ka shoqëruar çdo vit pjesëmarrjen me stendë në Panair janë edhe takimet letrare me autorë të spikatur shqiptarë. I ftuar nderi i këtij edicioni është shkrimtari i njohur Arben Dedja, i cili paraqiti përballë publikut torinez librin e tij të ri me tregime “Trattato di Medicina in 19 Racconti e ½”, i shndërruar në pak kohë në një best-seller. Event kryesor i programit zyrtar të Panairit, ky takim u prit mjaft mirë nga të apasionuarit e letërsisë, që mbushën sallën e konferencave të godinës historike të Polo del ‘900-s, në Torino.

Qendra e Kulturës Shqiptare është një prej organizatave më jetëgjata e më aktive të diasporës shqiptare. Me seli në Torino dhe Milano, Qendra synon të përhapë në Itali njohjen e kulturës shqiptare, të promovojë zhvillimin e lidhjeve kulturore, sociale dhe ekonomike mes Italisë dhe Shqipërisë, si edhe të mbështesë integrimin e bashkësisë shqiptare, si pjesë e proçesit më të gjerë të integrimit të Shqipërisë në BE.

FRYMA QË KËRKON EVROPA

October 17, 2021 by s p

Nga PAOLO LEPRI

Të drejta dhe detyra. Rreth këtyre dy koncepteve luhet ndeshja në vazhdim ndërmjet BE dhe antarëve të tij rebelë, e para ndër të gjitha, Polonia. Belegut sovranist të Gjykatës kushtetuese të Varshavës, që u shpreh rreth mbizotërimit të ligjeve kombëtare mbi ata të bashkësisë, i u shtua – si një tjetër goditje, pikërisht ndërsa Evropa është në veprim për të kapërcyer katastrofën e pandemisë – letra me të cilën dymbëdhjetë Vënde kanë kërkuar financime për të mbrojtur kufijtë e tyre, duke gjuajtur mbi politikën e imigrimit (që duhet t’a themi se nuk është bërë kurrë një realitet i efektëshëm dhe i bashkëndarë) të njëjtët gurë me të cilët do të dëshironin të ndërtonin muret e tyre. Fjalia kyçe e ndeshjes me pushtetin kombëtar-konservator polak është e Ursula von der Leyen: “Përparësia e jonë është të sigurojmë që të drejtt e qytetarëve polakë të jenë të mbrojtura e të gëzojnë të mirat e përkatësisë në BE”. Nëse do të donim t’a personalizonim, do të thonim se po përballohen dy gra: njëra kryetare e Komisionit që drejton “një bashkësi ligjesh e vlerash” (parim i të shkruarit “mbi çdo faqe që është e bardhë”, si fjala liri në poezinë e Eluar-it) dhe një mbi-gjykatëseje, Julia Przylebska, që ka mbrojtur me pallë zhveshur masat iliberale kundër pavarësisë së gjykatësve, duke u shtyrë pastaj deri tek vendimi i 7 tetorit. Nuk bëhet fjalë për një “legal thriller”. Është një çast domethënës për historinë evropiane. Deklarata e Ursula von der Leyen it është e rëndësishme sepse i beson fjalës “të drejta” një kuptim tërësor. Detyra e BE nuk është vetëm ajo – tashmë themelore – e mbtrojtjes së vlerave, sot të kërcënuara, që janë në bazën e qënies së tij (e që kanë sjellë paqë, harmoni e mirëqënie në dhjetëvjeçarët e shkuar) por edhe të sigurojë që qytetarët evropianë mos të jenë të dëmtuar nga vija skajore e qeverive të tyre. Kryeministri polak Mateush Moraviecki, mbas të cilit vepron i forti Jarosllav Kaçinski, nuk mund të “luajë me zjarrin”, siç vërejti – ndërmjet shumë kundërveprimeve johenike ndaj veprimit të Gjykatës – ministri i Jashtëm i Luksemburgut Jean Asselborn. Të mbahet një këmbë jashtë e një tjetër brënda shtëpisë së përbashkët evropiane është një ushtrim që po bëhet më shumë i papërgjegjshëm se sa bezdisës. Konflikti i gjatë mes Polonisë dhe institucioneve të Brukselit (i ngjajshëm me atë të Hungarisë së Orbanit, që jo rastësisht u nxitua të rrjeshtohet nga ana e gjykatësve qeveritarë të Varshavës) me gjasë i përgjigjet logjikave të dialektikës së brëndëshme, mobilizon pjesët më pak bashkëkohore të trupit zgjedhor, por po krijon një gjëndje që do të bënte tashmë të domosdoshëm një provim të thelluar të ndërgjegjes. Është vërtetë e mundur të mendohet se mund të merret pa respektuar rregullat? Është vërtetë e mundur të vihen në rrezik – duke hyrë në konkretësinë e numërave – ndihma për 36 miliard eurosh, 23,9 prej të cilëve falas? Do t’ishte e drejtë të ketë përgjigje ndaj këtyre pyetjeve. Përtej thirrjeve propagandistike dhe papërkorësive gojore, si ato me të cilat na ka mësuar, për shembull, ministri i Drejtësisë Zbignjev Zobro, i paditur se ka përdorur për qëllime zgjedhore para të mbledhur për viktimat e krimeve. Ngrirja e kuotës polake të Recovery Plan dhe e fondeve strukturore të bilancit shumëvjeçar të BE janë armë trysnie që duhet të përdoren me vendosmëri. Duke shpresuar natyrisht të mos arrihet në pasojat skajore. Por nëse vijnë ndërrime mendimi, siç ka ndodhur në disa raste, nuk duhet të jenë vetëm për sy e faqe. Më në përgjithësi, ndërsa ka filluar të hamendësohet një “Polexit” ( në mënyrë përfrikësuese edhe nga ana e disa përfaqësuesve të vetë qeverisë së Varshavës, që parapëlqen më shumë mundësinë e minimit nga brënda të themeleve evropiane), është e dobishme të theksohet në këtë çast të vështirë, që historia e Bashkimit është ajo e përfshirjes dhe vlerat e qëndrimit së bashku, me të gjitha ndryshimet, janë të pakthyeshme në një kuadër që mund të shprehë nivele të ndryshme të integrimit. Të tjerë skenarë përjashtohen: të penduarit e zgjerimit (të dalë përsëri në skenë për të mbyllur dyert e Shteteve të Ballkanit perëndimor) duhet t’a mbledhin mëndjen, jo vetëm sepse Traktatet nuk parashikojnë asnjë proçedurë përjashtimi. Në Poloni, e cila ka votuar kompakte më 2003 për hyrjen në BE, ka një shumicë që beson n’Evropën e ka për të një përfytyresë pohenike, siç tregojnë qartë hulumtimet. Manifestimet e mëdha të së djelës, 10 tetor janë vërtetimi i një Vëndi që nuk i dorëzohet kombëtarizmit kundër baskësisë. Kjo duhet të jetë pika e rinisjes. Sferës së të drejtave, që rasti polak vë në plan të parë, i bashkëngjitet ajo e detyrave, të ngritur nga qëndrimi i të Dymbëdhjetëve (Austria, Qipro, Danimarka, Greqia, Lituania, Polonia, Bullgaria, Republika Çeke, Estonia, Hungaria, Letonia dhe Sllovakia) mbi “mjetet për të mbrojtur kufijtë edhe me financimet për rrethime të reja e për ledhe”: një qëndrim që duket një pengesë e rrezikshme në rrugën e vështirë që Evropa po përshkon. Cilat janë këto detyra? Të presim në mënyrë të kujdesëshme e të kontrolluar, siç e kuptoi me shumë kthjelltësi kançelaria Angela Merkel gjatë viteve të saj të gjata në udhëheqje të Gjermanisë, por edhe duke mos lënë të tjerët të përballojnë të vetëm goditjen e fatzijve të botës. Letra kundër imigrantëve është një kapitull i keq i një libri që, për fat të keq, nuk është shkruar kurrë, libri i një politike të përbashkët mbi imigracionin. Përtej simboleve dhe pasojave historike, që nuk janë të parëndësishme, problemi sigurisht ekziston. Por duhet përballuar në mënyrë të përgjithëshme. Me një frymë që nuk është e paracaktuar të zhduket përgjithmonë: kush ka në zemër Evropën e sheh të mbetet në logjikën e gjërave, në hartën e raportit të forcave të kësaj bote të ndërlikuar. Duhet t’a rigjejmë.“Corriere della Sera”, 11 tetor 2021 Përktheu: Eugjen Merlika

‘Zgjoi’, ‘Virgjëresha Shqiptare’ dhe ‘Luaneshat e Kodrës’ trimfojnë në Varshavë, ndërsa ‘Pa vend’ në Qipro

October 17, 2021 by s p

Fituesi i trefishtë i Sundance, ‘Zgjoi’ nga Blerta Basholli ka fituar Çmimin e garës ndërkombëtare ‘1-2 Competition’ në festivalin e Varshavës që u ndahet regjisorëve për filmin e parë ose të dytë të gjatë.

Njëkohësisht: ‘Virgjëreshat Shqiptare’ nga Bujar Alimani, bashkëprodhuar me Kosovën ka fituar Çmimin Special të Jurisë në kategorinë kryesore dhe Çmimin e Jurisë Ekumenike;

si dhe ‘Luaneshat e Kodrës’ nga Luàna Bajrami u shpërblye me çmimin ‘FIPRESCI’ që ndahet nga Federata Ndërkombëtare e Kritikëve të Fimit (Fipresci) për regjisorët nga Evropa Lindore me filmin e parë ose të dytë të gjatë.

Ndërsa filmi shkurtë ‘Pa vend’ nga Samir Karahoda ka fituar Çmimin Filmi më i Mirë i Shkurtë në festivalin e filmit të shkurtë të Qipros.

“Çdo çmim është një konfirmim i punës së mirë që ka bërë i gjithë ekipi. Eksperienca dhe mikpritja në Festivalin e Filmit në Varshavë ishte e mrekullueshme dhe jemi të lumtur për vlerësimin që na është bërë. Rrëfimi për gratë krushiane duhet të shihet nga të gjithë. Ne kemi akoma rrugë për të bërë dhe festivale te tjera qe na presin”, u shpreh regjisorja Blerta Basholli.

“Për aftësinë e tij për të portretizuar pasionin për sportin, shpengimin e një vendi dhe të një komuniteti që dëshiron t’i japë kuptim ekzistencës së tij, përmes një tregimi të fuqishëm, rigoroz, por thelbësor dhe prekës, i cili bëhet një reflektim i thellë mbi vullnetin njerëzor” deklaroi juria e festivalit të Qipros me rastin e nadrjes së çmimin kryesor për film ‘Pa vend’ nga Samir Karahoda.

‘Zgjoi’ ka për producent Yll Ukën, Valon Bajgorën dhe Agon Ukën; drejtor fotografie Alex Bloom, montazher Enis Saraçi dhe Félix Sandri, dhe me bashkëproducentë, Britta Rindelaub-in, Kristijan Burovski-n, Tomi Salkovski-n, dhe Paskal Semini-n. Në rolin kryesor luan Yllka Gashi, ndërsa në rolet tjera luajnë Çun Lajçi, Kumrije Hoxha, Aurita Agushi, Kaona Sylejmani, Mal Noah Safçiu, Adriana Matoshi, Astri Kabashi, Molikë Maxhuni, Blerta Ismaili, Valire Haxhijaj Zeneli, Armend Smajli, Ilir Prapashtica, Xhejlane Terbunja, Shkelqim Islami etj; ‘Zgjoi’ është bashkëprodhim në mes të Kosovës, Zvicrës, Shqipërisë dhe Maqedonisë së Veriut

‘Virgjëresha Shqiptare’ është bashkëprodhim në mes Gjermanisë, Belgjikës, Shqipërisë dhe Kosovës. Filmi ka për bashkëproducent nga Kosova Besnik Krapin; me producentë Anita Elsain dhe Lesley Bruce-Neary; dhe me bashkëproducentë Tefta Bejko, Peter De Maegd, Tom Hameeuw dhe Simon Ofenloch.

Në rrolet kryesore luajnë: Rina Krasniqi, Gresa Pallaska, Alban Ukaj, Astrit Kabashi. Ndërsa në rrolet tjera luajnë Aurita Agushi, Shkurtë Sylejmani, Lum Veseli, Mimoza Azemi, Çun Lajçi, Blerta Syla, Valmir Krasniqi, Lurni Krasniqi, Blendi Sadiku, Rebeka Qena dhe Fatlume Bunjaku.

‘Luaneshat e Kodrës’ është bashkëprodhim i Kosovës me Francën, me producente Valbona Rrahmanin, dhe bashkëproducent Pascal Judelewicz. Në rrolet kryesore luajnë Flaka Latifi, Uratë Shabani, Era Balaj, Andi Bajgora, dhe Luàna Bajrami.

Filmat janë mbështetur nga Qendra Kinematografike e Kosovës.