Haxhi Dulla/
Jarosław Rosochacki, historian, etnograf, përkthyes ligjor i gjuhës shqipe, Konsulli i Përgjithshëm e Nderi i Republikës së Shqipërisë në Poloni, i vuri vetes një detyrë të vështirë: të ndryshonte për të mirë mendimim e polakëve për Shqipërinë dhe shqiptarët. Pse e vështirë? Sepse Polonia është një vend i madh i banuar nga 38 milionë njerëz, shumica e të cilëve nuk dinin gjë ose pothuajse asgjë për Shqipërinë. Dhe nëse dikush kishte dëgjuar diçka për shqiptarët, nuk ishte ky lajmë i mirë. Kur ekonomia ishte e keqe në Poloni, gazetarët thonin se në atë kohë më keq ishte vetëm në Shqipëri. Fatkeqësisht, ata kishin të drejtë, sepse pas Luftës së Dytë Botërore, Enver Hoxha prezantoi një diktaturë të ashpër komuniste. Kur njerëzve u hiqet liria për të menduar, ekonomia shembet dhe varfëria rrënon mendjet. Krahasuar me Shqipërinë, nuk ishte aq keq në Poloninë socialiste. Historia e Polonisë dhe Shqipërisë dëshmon se kur bien doktrinat, vendi ringjallet, njerëzit fillojnë të organizojnë jetën e tyre. Polonia filloi të ndryshojë në vitet 90. Shqipëria gjithashtu, por e kishte më përpjetë. Në Mars 1991, u zhvilluan zgjedhjet e para demokratike. Por kishte një varfëri të madhe në vend. Kishte një kolaps të ekonomisë bazuar në teknologjitë e vjetruara, papunësia ishte e përhapur. Në mesin e viteve ’90, të ashtuquajtura piramidat financiare që falimentuan në 1997, duke zhytur mijëra njerëz në varfëri, duke çuar në përplasje të përgjakshme. Shqiptarët, pavarësisht fatit të tyre të keq, po rindërtojnë me zell jetën e tyre dhe vendet e tyre. Shpesh duke shkaktuar koston e lartë për të qenë emigrant dhe për të fituar para jashtë vendit për të investuar në vendin e tyre. Dhe në lidhje me këto ndryshime, me shumë pasion dhe përkushtim, Jaroslav Rosochacki prej vitesh përpiqet të informojë polakët dhe t’i bindë ata se Shqipëria dhe Kosova janë vende që ia vlen të njihen dhe të pëlqehen. Polakët ishin të parët nga Europa si turistë që zbuluan bukuritë turistike të Shqipërisë ,e këto vitet e fundit si një vend që ia vlen të kalosh pushimet është edhe merita e tij e madhe. Jarekun, sepse e njohë që nga viti 1995 dhe i them Bacë, për herë të parë e takova në Varshavë, kur isha i ftuar në ambasadën shqiptare, me ftesë të ambasadorit tashmë të ndjerë Enver Faja. Motra e tij Marika ishte me të. U gëzova që mund të flisja shqip. Ai menjëherë më ofroi ndihmën e tij në zyrat polake – atëherë unë aplikova për strehim politik i përndjekur nga serbët, u detyrova të largohesha nga Kosova.Herën tjetër që e takova në 1998, gjatë premierës në Varshavë të filmit “Kolonel Bunker” – historia e një shqiptari Muro Meto, i cili ra në dashuri me një studente polake Anna gjatë studimeve të tij ushtarake në Varshavë. Jarekun fillova ta takoja më shpesh në vitin 1999. Ishte luftë në Kosovë, dhe polakët pranuan refugjatët kosovar dhe i vendosën në disa qendra. Meqenëse atherë shqiptarët që jetonin në Poloni, njohës të gjuhës polake ishin relativisht të rrallë, unë shkova në këto qendra për të ndihmuar bashkatdhetarët e mi. Jarek gjithashtu ishte aty çdo ditë duke mbështetur kosovarët pa interes, duke përfshirë ndër të tjera edhe sjelljen e librave nga biblioteka e tij shtëpiake në gjuhën shqipe. Kosovarët i shijuan bibliotekën e tij të huazuar. Pothuajse të gjithë bashkatdhetarët e mi u kthyen në atdheun e tyre dhe ato libra, Jarekut iu kthyen përmes meje. Unë u gëzova kur dëgjova se në vitin 2002 në Poznań, u hap Konsullata e Nderit e Shqipërisë dhe Jarosław Rosochacki u emërua konsull. Konsulli më i mirë që Shqipëria mund të ketë në Poloni. Ai ka dhuntinë për të tërhequr vëmendjen dhe për shkak se ka një gjuhë magjepse, ka njohuri të jashtëzakonshme për Shqipërinë dhe Kosovën dhe gërsheton historitë e tij me anekdota familjare. Ai i ndan ato gjatë takimeve dhe ekspeditave në Shqipëri e Kosovë , të cilat ai tashmë i ka organizuar mbi njëzetë! Ekspeditat janë nën patronazhin e Shoqatës Poloni-Shqipëri, ndihmuar me atë Poloni-Kosovë, nënkryetar i së cilës ai është. Ato janë të natyrës promovuese, as ai dhe as shoqatat nuk fitojnë para për organizim, sepse Jarek dëshiron që polakët me xhepa të ndryshëm të shohin me sytë e tyre se si duken të dy vendet dhe të shohin se ata janë larg nocioneve stereotipike – Shqipëria si e varfër dhe plot vrima në rrugë, dhe Kosova e cila përjetoi luftën e vazhdueshme. Për udhëtimet e tij të para, ai kujton, se arriti të bindte vetëm familjen e tij dhe miqtë e ngushtë. Vit pas viti po bëhej më mirë. Informacioni i përhapur përmes të ashtuquajturës gojë më gojë se gjithçka që thotë konsulli, duke e inkurajuar atë të largohet, është e vërtetë: shqiptarët janë jashtëzakonisht mikpritës, të hapur dhe të gatshëm të përfshihen në biseda, gjë që është e lehtë sepse i dinë gjuhët, të moshuarit kënaqen shumë respekt, dhe nuk do të shihni njerëz të dehur, natyra është e bukur, dhe monumentet janë të shumtë dhe interesantë, moti është i favorshëm për larje, dielli, Adriatiku dhe deti Jon janë të ngrohtë. Për shembull, pjesëmarrësit e ekspeditave kanë mundësinë të dëgjojnë pse rakija e famshme, e cila pihet nga burrat shqiptarë nga mëngjesi në mbrëmje, duhet të pihet ngadalë, dhe të mos pihet si në Poloni, në një gllënjkë, dhe si ai vetë dhe me çfarë rezultati mësoi për të. Nga ngjarjet e udhëtimit në Kosovë ai tregon se kur autobusi me turistë polak kishte nevojë për intervenim tek automekaniku, mjeshtri kosovar kur mësoi se ishin turistë polak nuk pranoi të merrte para për riparim tregonte Jareku një nga shumë rrëfimet e tij. Vizitorët polak që së bashku me Jarekun vizitojnë Shqipërinë dhe Kosovën e kanë më të lehtë të kujtojnë historinë e të dy vendeve, sepse ai u tregonë atyre për fatin e familjes së tij, historinë e martesës së prindërve të tij (nëna shqiptare nga Elbasani, babai Polak). Ai kujton rregullat mbi të cilat ishte e mundur të vizitonte familjen e tij në Shqipëri çdo dy vjet.
Kosova nuk ka as ambasadë dhe as konsullatë në Poloni. Për më tepër, atdheu im duhet t’i jetë mirënjohës Jarosław Rosochackit për promovimin e njohurive për kosovarët, kulturën zakonet dhe traditat. Falë përpjekjes së madhe organizative, koleksioni i ekspozitave nga Muzeu Etnografik, dega e Muzeut Kombëtar në Poznań dhe Muzeu Etnografik i Seweryn Udziela në Krakov dhe Muzeu Etnografik Shtetëror në Varshavë, në bashkëpunim me shkencëtarë dhe ekspertë të shquar në Ballkan, në vitet 2011-2014 u prezantua ekspozita e parë e këtij lloji në Evropë: ” Gjurmëve të Kanunit. Kultura Shqiptare në Kosovën Multietnike”e cila fillimisht u shfaq në Poznań, pastaj në Gdańsk dhe Katowice. Eksponate, disa prej të cilave Jarek i bleu me paratë e tij gjatë udhëtimeve të tij, janë me vlerë unike. Si etnograf, Jarek ishte dhe është edhe më tej veçanërisht i interesuar dhe për veshjet popullore shqiptare nga të gjitha trevat.Se si ai arriti t’i marrë ato janë histori të ndara, pasionante që ai tregon me dëshirë. Më pëlqen, w respektoj dhe e vlerësoj shumë Jarosław Rosochackin. Unë kam përshkruar këtu vetëm një pjesë të vogël të kësaj, dhe gjithashtu duhet të përmend aktivitetet e tij për bashkëpunim ekonomik dhe turistik, për faktin se ai udhëton nëpër qytete në të gjithë Poloninë për të folur me pasion për gjithçka që është shqiptare. Duke e ditur që ai ka një shkallë krahasuese, e pyeta kohët e fundit se çfarë mendonte se kishte ndryshuar më shumë në Shqipëri. Ai u përgjigj se kishte pasur një kërcim mendor të barabartë me 100 vjet. Duke mbajtur shumë nga traditat në të njëjtën kohë, shqiptarët janë bërë shumë evropianë dhe botërorë, sepse e kanë parë këtë botë dhe po përshtaten me të. Ai u befasua nga ritmi i ndryshimit, çdo vit ka kaq shumë vende që ai nuk mund t’i njohë. Shqipëria nuk është më vendi i Mercedesit, makinat e të gjitha markave hasen në rrugët e qyteteve ku vetëm biçikletat janë përdorur jo shumë kohë më parë. Ftesa për Polakët sugjeron: A doni të njihni Shqipërinë dhe Kosovën? Askush nuk do t’ju tregojë më mirë në Poloni për kulturën shqiptare se sa Konsulli i Nderit Jarosław Rosochacki, nga ai edhe unë kam mësuar shumë.