Archives for November 2021

LIBRA TË RINJ NË SHQIP

November 26, 2021 by s p

Sokol Demaku/

Një punë e vyer dhe shumë e mrekullueshme është bërë nga ana e Bibliotekës Botërore në Stockholm në kryeqytetin e Mbretërisë së bashkuar suedeze, fëmijët e kombeve dhe kombësive që jetojnë dhe verpojnë në ketë vend si dhe në vendin fqwinjë Norvegji nga tani ata mund të lexojnë litarturë tåe zgjedhur në gjuhën amtare. E gjithë kjo falë angazhimit dhe punës së palodhur të punonjësve të kësaj bilbioteke të cilët kanë arritur që të sigurojnë tituj të shumtë libri në gjuhë të ndryshme.

Tani në Bibliotekën Botërore në Suedi ka mbi100 libra të rinj për fëmijë dhe adoleshentë në raftin e librave në Shqip. Këtu mund të lexoni për Djalin dhe Tigri, Gjueti diamantësh, Katitizi, Pesha e dashurisë, Valeria-Fakulteti i ëndërrave, Uria, Vajza e keqe, Macoku i lajthitur, Histori e Skënderbeut, Iliada Lufta e Trojës, A di të fishkëllosh Johana, Pippi Corapegjatë, për magjistarët dhe shumë e shumë libra të tjerë në Gjuhën shqipe. Ne përmendem vetem didsa nga mbi 100 titujt që mund ti gjeni neë raftet e kësaj Biblioteke me renome në Mbreterin e bashkuar të Suedisë.

E gjithë kjo punë madhore është bërë duke ju falenderua bashkëpunimit të Qendres Kuklturore Shqiptare Migjeni në Borås, Bibliotekës Botërore në Stockholm dhe Shtëpisë botuese ”Dituria” nga Tirana në Shqipëri.

Këto libra dhe shumë të tjerë mund t’i gjeni në adresën www.varldensbibliotek.se.

Klikoni në raftin shqip të librave!

A njihni dikë që kërkon libra në shqip? Këshillojeni që të kontaktoj Bibliotekën Botërore në Stockholm!

Biblioteka botërore është gjithmonë e hapur dhe gjithmonë e lirë.

Ju që jeni në Suedi ose Norvegji mund të lexoni dhe dëgjoni sa herë të doni, dhe sa të doni një libër. # shqip #ebooks #ebook #ebooks #ebook #

Biblioteka Botërore #biblioteka ime # gjuha amtare # Biblioteka shumëgjuhëshe, Biblioteka Botërore në Stockholm tër Suedisë.

“SICA” – ShIKA – ThIKA, FJALË E LASHTË TRAKO – ILIRE – SHQIPE

November 26, 2021 by s p

Filip Guraziu/

Simbas të dhanave arkeologjike prej gërmimeve në Trakën e herëshme , sot Bullgari, në nji basoreliev që daton rreth 500 p.k. paraqitet nji mbret trak i veshun me uniformë, në të cilën dallohet e varun në bel nji armë ( në formë thike, por ma e madhe, ndoshta në masën e nji ‘gjysë shpate’ ) me shënimin përkatës në basoreliev ” SICA”, që në gjuhët latine lexohet ShIKA ( Burimi, revista ‘Focus Storia’)

Gjithashtu kemi edhe nji tjeter dëshmi që vjen prej Prof. Massimo Pittau në librin e tij ” Studime mbi gjuhën etruske” ku mësojmë se: ” Ilirët kishin armë efektive si psh. ‘Sica’, nji shpatë me maje të përkulun me origjinë ilire e cila kohë mbrapa u përdorue në të gjithë ballkanin si dhe prej romakëve”

Për objektin e këtij shkrimi nuk asht e randësishme me përcaktue me saktësi origjinën fillestare të prodhimit të kësaj arme ( Iliri apo Trakë ?), por i randësishëm asht argumentimi që kjo armë me emnin Sica – Shika vjen prej dy popujv të lashtë të ballkanit.

Historia dëshmon se trakët e Ilirët ishin dy popuj jo vetëm kufitarë, por edhe të afërm me gjuhë dhe me shumë komunikim ndërmjet tyne. ( Në Wikipedia – Italisht, në faqen “Traci” shkruhet: “Gjuha trake asht gjuhë indoeuropiane e zhdukun e tipit ‘satem’ e ngjajshme me gjuhët e tjera të popujve të ballkanit që egzistojshin përpara ardhjes se sllavëve e të bullgarëve. Nuk njihet ndonji alfabet i gjuhës trake edhe dëshmitë e rralla janë të shkrueme në alfabetin grek ose latin )

Kujtojmë se edhe për ilirët, ashtu si për trakët nuk njihet alfabeti i tyne, por vetem shkrime me alfabet grek ose latin. Kur konstatojmë se edhe sot mbas 2500 vjetëve, 95% e popujve të Europës për shkrimin e gjuhës së tyne përdorin vetem dy alfabete, fakti që trakët , ilirët, maqedonasit etj. nuk disponijshin ( në atë kohë) alfabetin e tyne bahet i kuptueshëm dhe konsiderohet krejtësisht normal…

Si u shprehëm ma nalt, në gjuhët latine ” SICA” lexohet ‘ Shika ‘, kurse sot në gjuhën shqipe shqiptohet dhe përdoret në fjalorin e përditëshëm ‘ Thika’.

Evolucioni gjuhësor, si rezultat i bashkëjetesës së popujve, pasojë e migrimeve. dyndjeve dhe gjeopolitikave labile gjatë historisë 2500 vjeçare, shqiptimin ‘Shika’ e ka transferue në “arkivë”, në kuptimin se nuk përdorohet ma. Sot në italisht ‘thika” emnohet – ‘coltello’, në latinisht – cultro, në anglisht – ‘knife’, në greqisht – ‘makairi’, në gjermanisht – messer, në sllavisht – ‘nozh’ etj.

Kujtojmë se në Wikipedia – italisht, në faqen ‘ Sica (arma)’ gjejmë shënimin: ” Në shqip ‘ il coltello’, pra ‘ sica ‘, quhet ‘thika’, çka evidenton qartë origjinën e popullit shqiptar në bashkësinë e popujve të tjerë të gadishullit ballkanik në përiudhën e lashtë klasike: Ilirët, Dakët, e Trakët)

Përfundimi: Vetem gjuha shqipe ruen të gjallë edhe sot në përdorimin e përditëshëm emnin e vjetër të përdorun prej trakëve dhe ilirëve rreth 2500 vjet ma parë! ( “Shika” – “Thika”), çka, pa asnji dyshim, dokumenton autoktoninë e popullit shqiptar në hapsinën ballkanike e mesdhetare.

Filip Guraziu

Një Udhëtim në Kosovën e Lirë

November 26, 2021 by s p

Ekrem Kastrati, Kaliforni, Nëntor 2021/

Ishte viti 1999, një nga vitet më të veshtira për shqiptarët e Kosovës. Makineria kriminale Serbe, si gjithmonë në shekuj, ishte përgatitur mirë për një masakër përfundimtare dhe për dëbimin nga trojet e veta të të gjithë shqiptarëve. Pra Serbia ëndërronte për një Kosovë pa shqiptarë. Me mijëra njerëz u masakruan, me mijëra të tjerë u torturuan në burgjet famëkeqe serbe.

Shqiptarët e Kosovës u dëbuan me dhunë, pjesa më e madhe në Shqipëri, Maqedoni, Turqi dhe në perëndim. Ishte një situatë tragjike ku i shihje shqiptarët në rrugë të madhe vetëm me rrobat e trupit. Të gjithë vendet i ofruan një pritje të mirë, sidomos Shqipëria. Në familjet tona në Tiranë u strehuan të gjithë të afërmit tanë ku gjetën ngrohtësinë familjare. E gjithë Shqipëria si në jug dhe veri, u bë vatër e ngrohtë për shqiptarët e Kosovës. Qeveria dhe pushteti lokal bënë një organizim të mirë në pritjen dhe sistemimin e tyre. Kishte nga ato familje që merrnin aq familjarë sa kishin mundësi me i strehu. Shqiptarët e Kosovës u janë mirënjohës përjetë.

Krimet ishin kaq masive sa morën vëmendjen jo vetëm të Europës por të krejt botës. Stacionet televizive kryesore nga shumë vende u vendosën në qytetin e Kukësit nga ku trasmetonin gjithçka që po ndodhte në luftën e re të nisur sërish nga Serbia në zemër të Europës. Europa dhe bota u zgjuan. Forcat e NATO-s më në fund goditën ushtrinë kriminale serbe dhe hynë edhe ushtarakisht në Kosovë. Kosova ishte e lirë. Shqiptarët filluan të ktheheshin në shtëpitë e tyre të shqetësuar se si do t’i gjenin ato. Në këtë kohë, Dr. Berisha më thërret në zyrë. Unë isha me detyrë Shefi i Organizimit të Partisë Demokratike. Ai më tha: “Desha të nisem drejt Kosovës me disa anëtarë të parlamentit të Partisë Demokratike, por meqënëse presidenti i Kosovës, Dr. Ibrahim Rugova është në Itali, unë mendoj që këtë mision t’ia delegoj Zv. Kryetarit të PD-së, zotit Genc Pollo. Plotësojeni grupin me disa anëtarë dhe nisuni sa më shpejt. Atje ju pret Kryeministri i Kosovës, zoti Bujar Bukoshi me kabinetin e tij, për t’u njohur me situatën reale dhe çfarë ndihmese mund të japim ne”. U krijua grupi: Genc Pollo, kryetar, unë, Fatos Beja, Jemin Gjana, Shaban Memija, dhe Arqile Goreja (kryetar i Bashkisë Durrës).

U nisëm të nesërmen drejt Kosovës. Ishte korrik, datën e saktë nuk e mbaj mend. Gjatë rrugës ndeshëm mjaft shqiptarë që ktheheshin në Kosovë. Arritëm në pikën kufitare Morinë ku ishin të vendosura forcat paqeruajtëse gjermane. Rojet me një uniformë shumë të bukur dhe mirë të armatosur, na pritën me buzëqeshje dhe thanë: “Urdhëroni”. Genci fliste gjermanisht dhe i tha “Jemi një grup anëtarësh të parlamentit Shqiptar dhe do udhëtojmë drejt Prishtinës për t’u takuar me Kryeministrin z Bukoshi”. Roja gjermane i tha: “Mund të shkojmë të takojmë komandantin e forcave paqeruajtëse gjermane se ai ndodhet këtu”. Mbas 10 minutash Genci po vjen me komandantin drejt nesh, një oficer i gjatë, i pashëm i cili me buzëqeshje na dha dorën dhe na tha: “Mirëseerdhët në tokën tuaj”. Ishte një kënaqësi e madhe dhe disi e pabesueshme. Ai na ofroi që të na shoqëronte me ushtarët e tij deri në Prishtinë. Genci e falenderoi duke i thënë që në Prizren na prisnin që të na shoqëronin më tej.

Hymë në tokën e Kosovës, deri atëherë mollë e ndaluar dhe po shkonim drejt Prizrenit. Dikush nga grupi propozoi te ndalojmë dhe të marrim një grusht dhe për ta vendosur tek varri i heroit Azem Hajdarit që e deshi aq shumë Kosovën dhe nuk arriti ta shikojë të lirë. Ashtu bëmë dhe më pas u nisëm drejt Prizrenit. Arritëm në qendrën e qytetit. Unë kisha numrin e telefonit të djalit të axhës së gruas, Nevruz Pula. E mora dhe m’u përgjigj e shoqja, znj. Edipe. “Jam Ekremi dhe jam me disa anëtarë të parlamentit shqiptar. Duam me na ndihmu të vizitojmë shtëpinë e Lidhjes së Prizrenit dhe të takojmë Kryetarin e Lidhjes Demokratike, z. Ekrem Kryeziu. Jemi në qendër të qytetit tek kroni”. “Tash po vij, se jam afër”, tha znj. Edipe. Shumë shpejt erdhi me një buqetë trëndafilash nga kopshti i saj. Na takoi të gjithë dhe na uroi mirëseardhjen në Prizren. “Do ecim në kambë se është afër” tha ajo. Kaluam urën dhe po ecnim në krah të majtë të lumit. Unë e pyeta, “Si është gjendja në familjet tuaja?”. “Jo mirë”, më tha, “kunatës së shoqes së Fatos Pulës ja kanë marrë tre vllaznit, dy nipat dhe një djalë axhe të familjes Sharani në Gjakovë. Nuk dihet fati i tyne. Kanë gjet gjurmët e gjakut në oborr dhe rreth bunarit. Por deri tash nuk kemi asnjë informacion.” Ndjeva një dhimbje në krahanor për këtë krim të rëndë në familjen Sharani dhe mijëra të tjerëve të zhdukun që nuk iu kthyen familjeve të tyre. Arritëm tek Shtëpia e Lidhjes së Prizrenit. Ishte e djegun totalisht. Përpara saj, në një dërrasë rreth dy metra të vendosur mbi dy kambaleca rreth gjysëm metri të lartë, ishte një tabelë ku shkruhej “Shtëpia e Lidhjes së Prizrenit”. Ishte një pamje e trishtueshme. Ne po qëndronim të heshtur para saj, kurrkush nuk po fliste. Heshtjen e theu znj. Edipe, një grua trimëreshë: “Pse jeni kaq të trishtumë? Disa familje kanë marrë objekte të rëndësishme historike dhe i kanë rujt. Ne do ta ndërtojmë shtëpinë edhe ma të bukur”. U lehtësuam pak, nxorrëm flamurin shqiptar dhe e vendosëm mbi atë copë dërrasë, ndërsa znj. Edipe vendosi trëndafilat mbi flamur. Kjo pamje sikur sfidonte makabritetin e kriminelave serbë. I lamë në heshtje rrënojat e shtëpisë së Lidhjes së Prizrenit dhe u nisëm në të djathtë të lumit ku vetëm pak dyqane ishin hapun. Znj. Edipe kalonte nga dyqani në dyqan duke pyetur. U kthye dhe na tha: “z. Kryeziu na pret tek kafe restorant Mullini. Nuk ishte shumë larg”. Ecëm në këmbë. Prizrenasit na përshëndesnin me përzemërsi. Nuk shihje një fytyrë të qeshun, gjë që tregonte se situata ishte shumë e rëndë. Z. Kryeziu na informoi për gjendjen e vështirë që po kalonte ky qytet. Ai na tha: “Njerëzit janë të traumatizuar se nuk gjejnë të afërmit e tyre. Ka shumë të zhdukur, burra dhe djem të moshave të ndryshme. Situata është mjaft e vështirë në Prizren. Ne po punojmë me pushtetin lokal dhe me qytetarët për të mbledh sa më shumë informacion për njerëzit e humbur”. U përshëndetëm me z. Kryeziu duke e falenderu për informacionin dhe u nisëm drejt makinave që na prisnin. “Tani do nisemi drejt Prishtinës”, i thashë znj. Edipe. Ajo i takoi të gjithë duke uruar udhë të mbarë dhe në fund u kthye nga unë me lot në sy. Më përqafoi duke thënë: “Zoti e ndihmoftë Kosovën”.

E lamë Prizremin me dhimbjet e tij dhe u nisëm. Unë isha në makinën e parë, dy të tjera na ndiqnin. Rruga kalonte nëpër kodra me një gjelbërim mahnitës. Në një pikë të lartë ku dukeshin dhe pamjet e qytetit që lamë ndaluam makinat. Të gjithë zbritën dhe po shijonin këtë bukuri të rrallë natyrore. Genci m’u afru dhe më tha, “Sa e bukur qenka Kosova”. I thashë: “Po, por është edhe shumë e pasur, prandaj është masakruar dhe djegur ndër shekuj”. U nisëm, rruga kalonte nëpër fshatra ku dukeshin shtëpi të djegura, disa prej të cilave akoma nxirrnin tym. Lëviznim ngadalë, duke parë në heshtje pamje nga më të trishtueshmet. Arritëm në hyrje të Prishtinës. Kujtoj në të djathtë të trotuarit: një burrë i shëndetshëm rreth të gjashtëdhjetave ecte e shikonte targat e makinave dhe në një moment me një zë të fortë që i doli nga shpirti thirri: “Erdhën prej Shqipnie”. U pasua nga zëra të tjerë. Ecëm jo më shumë se 100 metra, kur, sikur të kishin mbirë nga toka, nga të gjithë drejtimet dolën njerëz me flamurët shqiptarë. Kishin orë që prisnin se ishin njohtu se do vinte Dr. Berisha me një delegacion nga Partia Demokratike. Kishte me mijëra njerëz: burra, gra, pleq, djem, vajza e femijë. Ishte një pamje e rrallë dhe befasuese. Zbritëm nga makinat. Ata u rreshtuan në dy krahët e rrugës duke lënë vetëm një hapësirë kalimi jo më shumë se një metër. Genci ecte përpara, dhe ne të tjerët mbas tij. Të gjithë me lot gëzimi ndër sy na preknin duart duke na uruar mirëseardhjen në Prishtinën e lirë. Vazhdimisht dëgjoheshin zëra “Rrnoftë Kosova e lirë” dhe një zë i fortë “Rroft nana Shqipni”. Nuk e di sa kohë kaloi duke parë ato fytyra të bukura, të gezuara të të gjitha moshave deri sa arritëm në një podium ku shkruhej me gërma të mëdha “Heroi Adem Jashari”. Nuk kishte mikrofon. Pamja ishte shumë e bukur, me mija shqiptarë që valëvitnin flamurin duke thirrur “Kosova e lirë”. Genci e hapi mitingun duke thënë: “Ndihem i privilegjuar dhe i nderuar që nga ky podium i heroit Adem Jashari t’ju uroj: E gëzofshim Kosovën e lirë”. Ai foli shumë bukur. Mbas tij e mori fjalën Fatos Beja, “Unë jam nga Gjirokastra, por fëmijët e mi janë nipa Kosove. Unë ndihem krenar që flas nga ky podium duke ju sjell urimet nga të gjithë shqiptarët e Shqipërisë”. Asnjë nga anëtarët e tjerë nuk mundi me fol nga emocionet e momentit. Në fund, të gjithë bashkuam duart duke thirrur: “Rroftë Kosova e lirë, mirënjohje përjetë forcave të NATO-s dhe Shteteve të Bashkuara të Amerikës”. Mitingu u mbyll dhe njerëzit filluan të shpërndaheshin. Në këtë moment pranë nesh vjen i mallëngjyer patrioti, prof. Zekeria Canaj. Ishte një burrë energjik me një pamje plot shpresë. Ai thotë: “Më lejoni t’ju shoqëroj tek rezidenca e z. Bukoshi ku ju presin të gjithë anëtarët e kabinetit”. Arritëm dhe u përshëndetëm me të gjithë anëtarët. Z. Bukoshi na uroi mirëseardhjen në Kosovën e lirë. U ulëm ndërmjet anëtarëve të qeverisë. Unë kisha karshi z. Bukoshi dhe Gencin. Dhe në mesin e tyre ishte e ulur e fejuara e Gencit, e cila kishte ardhë në Kosovë me paqeruajtësit, vajza e shokut tim të gjimnazit, Sajmir Kumbaro. Ajo sikur hijeshonte atë ambient mashkullor. Z. Bukoshi na informoi mbi gjendjen e rëndë në të cilën ndodhej Kosova dhe se duhej një punë e madhe për me zvogëlu sadopak pasojat e luftës. Ai dhe anëtarët e qeverisë kishin shumë informacion për situatën tejet të rëndë kudo në Kosovë. “Sot o kurrë ne duhet të bashkohemi të gjithë për ta përballu këtë situatë”, bëri thirrje z. Bukoshi. Kishin problem me parti të tjera, kishte filluar lufta politike për pushtet. Ai kërkoi ndihmën tonë për të biseduar me përfaqësuesit e partive të tjera dhe me kryesinë e parlamentit të Kosovës. Më aktivi ishte prof. Zekeria Cana i cili thoshte: “Sot o kurrë duhet të jemi të bashkuar si një grusht për të rimëkamb Kosovën”. Mbas disa bisedimeve u ra dakort të jepej një darkë në qendër të Prishtinës për bashkëpunimin e të gjithë forcave politike me qeverinë aktuale. Në darkë merrnin pjesë të gjithë përfaqësuesit e partive, qeverisë dhe kryesisë së parlamentit. Unë kisha në krah prof. Zekerian. Ishte shumë i gëzuar për këtë arritje.

Mbas darke, unë kalova natën tek vajza e axhës Nexhmija, e shoqja e prof. Dr. Elhami Goranci. Përfaqësuesit e tjerë të delegacionit u sistemuan në familje të tjera kosovare, të ndihmuar nga prof. Zekeria Cana. Hotelet ishin jo funksionale në këto momente. Të nesërmen e lamë të takoheshim në qendër të qytetit, ora dhjetë. Pothuajse nuk fjeta gjithë natën duke dëgjuar për tmerret që kishin kaluar. U takuam në orarin e caktuar dhe tashmë do niseshim drejt qytetit të Pejës. Genci kishte lënë një takim. Unë i thashë se po nisem përpara, meqë kam të gjithë njerëzit e mi atje dhe propozova të takoheshim në hyrje të qytetit. Dy vëllezën pejanë më ofruan ndihmën e tyre për me shku në Pejë. U nisëm. Rrugës shikonim të njëjtën situatë si kudo. Qyteti i Pejës ishte ma i djeguni. Arritëm në Pejë. Rruga kryesore kalonte drejt shtëpisë (kullës) së familjes Kastrati, shtëpi që unë e kisha vizituar më parë dhe kisha ndenjur një natë me të gjithë të afërmit e mi. Ata e ndaluan makinën. Shtëpia nuk ekzistonte më, ishte shndërruar në një grumbull gurësh dhe muret rrethuese prej guri ishin të rrënume. Dola nga makina dhe u ula në gjunjë. Ishte kulla ku kishte jetu gjyshi, ku kishte lind im atë me katër vëllezërit e tre motra, ku kishin lindur dy vëllezërit e mi të mëdhenj, e shumë djem e vajza të axhës, nipa e mbesa. Në atë moment m’u shfaq fytyra e tim eti, i cili para se të mbyllte sytë në Tiranë, më tha: “Po iki nga kjo jetë pa e parë Pejën të lirë, po ti do ta shikosh”. Po, unë po e shikoj Pejën, të djegun e të masakrueme por të lirë, të lirë. Nga aty dukesh hotel Korsa me ballkonin e tij, ku në vitin 1941, mbas pushtimit Italian, Kosova iu bashku Shqipërisë. Nga ky ballkon, patrioti Bedri Peja në një tubim iu drejtua qytetarëve pejanë me këto fjalë (nga kujtesa e nanës time, pjesëmarrëse në këtë tubim):

“Pejë, kam 30 vjet që s’tkam pa,

Pejë, ke kenë jesire ndër shkja,

Po sot Pejë ti je e lirë,

Shih sa e bukur, shih sa e mirë”.

Një zë më zgjoi nga kjo gjendje. Ishte shoqëruesi që më tha: “Baca Ekrem, mbahu i fort”. Hypëm në makinë dhe u nisëm. Në fund të rrugës pashë djemtë e hallës me fëmi, që po punonin duke pastruar shtepinë e djegun. U ndava me dy shoqëruesit duke i falenderu dhe iu kërkoj ndjesë që nuk jua mbaja mend emrat. Djemtë e hallës sa më panë vrapuan drejt meje për me më taku, pastaj më shoqëruan të takoja djemtë e axhës. Të parin takova Musanë që ishte strehuar në një dyqan me familje. Më vonë takova Ejypin i cili më shoqëroi për të parë zonat më të dëmtuara. I thashë se jemi një grup me anëtarë parlamenti të Partisë Demokratike, që vinin mbas dy orësh. U nisëm drejt çarshisë së gatë (gjatë) ku ishin dyqanet kryesore të qytetit. Mbasi i kishin bastisur, i kishin djegur të gjithë. Aty ishte dhe dyqani i gjyshit ku kishte mbetur vetëm një qoshe muri. Pastaj shkuam në lagjen Kapishnicë që ishte krejtësisht e djegun. Makina të djeguna veshtirësonin lëvizjen. Kur po ktheheshim nga Kapishnica, erdhi me vrap një mbesa jonë, Nora, e cila me lot në sy më tha: “A po sheh çfarë na kanë ba mor axhë, na e kanë djegë shtëpinë, na e kanë djegë historinë e familjes. Nuk kemi mo asnjë fotografi”. U nisëm me Ejypin drejt hyrjes së qytetit për të prit anëtarët e delegacionit. Ata arritën dhe së bashku kalum nëpër çarshi të gatë. Të gjithë na përshëndetshin duke na thënë “Mirëseerdhët në qytetin tonë të djegun por të lirë”.

Mbasi vizituam qendrat më të dëmtuara u nisëm për Gjakovë. Kudo gjatë rrugës shikoje shtëpi të djeguna. Edhe qyteti i Gjakovës ishte shumë i dëmtuar, si dhe kishte numrin më të madh të të vrarëve dhe të të zhdukunve. Arritëm n’çarshi ku të gjithë dyqanet ishin të djeguna dhe një minaret i një xhamie i këputun në mes. Një kafene ishte e hapur. Pronari na ftoi për një kafe, por Genci duke e falenderu i tregoi që kishim rrugë të gjatë për të bërë. E pyeta një djalë të ri nëse e njihte Mazllom Pulën. “Po, e ka shtëpinë këtu afër, dhe të shoqëroj unë”, m’u përgjigj. I thashë Gencit që unë do shkoja të takoja një kushëri të gruas dhe propozova të takoheshim në qendër të qytetit. Mazllomi me të shoqen kishin ardh në Tiranë më parë dhe ne njiheshim. Duke shku tek shtëpia, pashë një varg të madh njerëzish. Ndërkombëtarët kishin instaluar një satelit, me ndihmën e të cilit flisnin në telefon me të afërmit në Europë e botë. Trokita në portë, më doli e shoqja që më tha: “Urdhnoni, mirëseerdhët, z. Ekrem”. Mazllomi erdhi drejt meje, ishte me një fytyrë të zbehtë e shumë i mërzitun. E takova dhe i thashë: “Pse je kaq i mërzitun, shtëpinë nuk ta paskan djegun?”. Më pa me ata sytë e errësuem e më tha: “Shtëpinë s’ma kanë djeg, por shpirtin po. M’i kanë marrë të dy djemtë e nuk e di a janë gjallë”. Nuk gjeta fjalë për ta qetësuar këtë burrë fisnik. “Duhet me qëndru i fortë se Zoti do t’i ruajë dy djemtë e tu”, i thashë. U largova nga shtëpia duke u lutur për djemtë e tyne (djemtë e Mazllomit u gjetën të gjallë nga ndërkombëtarët, të torturuar në burgjet famëkeqe serbe). U takova me grupin dhe u nisëm drejt kufirit shqiptar me një brengë të madhe për shkak të masakrave në Kosovë.

Kanë kaluar mbi 20 vjet. Serbia ende nuk kërkon falje për krimet e kryeme dhe nuk e njeh Kosovën shtet të pamvarur. Presidenti Vuçiç, ish ministri i Millosheviçit, bashkëpunëtor në krime, pritet nga disa shtete të Europës dhe ndihmohet, ndërsa Kosovës i mohohen të drejtat minimale. Është po kjo Europë që në vitet 1912 e njohu pamvarsinë e shtetit shqiptar, popullit më të vjetër të Ballkanit dhe të Europës, duke lënë jashtë territorit Shpiptar 60 përqind të trojeve me rreth 1.2 milion shqiptarë. Sa bukur i ka renditur ngjarjet At Gjergj Gashi në librin e tij, “KOSOVA, Altari I Arbërisë, 1910-1941”:

“Rreth 100 mijë shqiptarë të Kosovës të vrarë të masakrum, fëmi të djegun të gjallë në sytë e prindërve, ku nanave shtatzanë u hapesh barku me thikë dhe i nxirrej fëmija, burra e djem të masakrumë në sy të familjarëve. Qindra mija të dëbum nga trojet dhe shtëpitë e tyne drejt Turqisë ku një pjesë vdisnin rrugës”.

Dhe unë e kuptoj shumë mirë këtë të fundit, pasi edhe im atë me njërin vëlla e familje, u dëbuan në 1926 nga Peja në Turqi. Më vonë, edhe një vëlla tjetër me familje pësuan të njëjtin fat. Të gjitha këto informacione për librin e tij, At Gjergj Gashi i ka marrë në Vatikan. Pra Europa dinte gjithçka për këto krime shekullore të Serbisë ndaj Shqiptarëve. Serbia edhe sot kërcënon me forcë për të marrë territore. Shqiptarët e Kosovës nuk kanë nevojë për lëmoshë, se ata janë të zotë ta ndërtojnë vendin e tyne. Ata kanë një diasporë të fuqishme që i ndihmon dhe tashmë, me figura të njohura botërore si në art ashtu edhe në sport, dëshmojnë për një popull me një histori të lashtë e të lavdishme. Ata kanë nevojë për drejtësi, të mbrohen nga Europa, të ndihen se janë pjesë e Europës dhe janë sigurtë në gjirin e saj, ndaj mbetet me thanë: “Deri kur ma Europë….”

Nga ana tjetër, vetë shqiptarët janë të përçarë në bazë të bindjeve politike dhe interesave personale. Asnjëherë vendi nuk ka pas nevojë më shumë se sot për një paqësim në të gjitha trojet shqiptare dhe një bashkëpunim në bazë të interesave kombëtare. Unë u bëj thirrje të gjithë shqiptarëve të zgjohen se dita po afron.

O shqiptarë, shqiptarë të mjerë,

Kur do mblidheni bashkë njëherë,

Ta bashkoni kombin tonë,

Ta bashkoni sa s’është vonë.

Dardani puno,

Kosovë mos harro.

Ekrem Kastrati, Kaliforni, Nëntor 2021

Shënim për autorin: Ekrem Kastrati ka qenë Drejtues Organizativ i Partisë Demokratike dhe Deputet i Parlamentit të Republikës së Shqipërisë.

AT ANTON HARAPI DHE AT GJON SHLLAKU, VIKTIMA TË BARBARIZMIT MË EKSTREM KOMUNIST

November 26, 2021 by s p

(Fjalimi i Anton Harapit kushtuar Çerçiz Topullit dhe Mustafa Qullit)

Frank Shkreli

Në Tiranë më 24 Nëntor, 2021, Françeskanët e trojeve shqiptare — në bashkëpunim me kryedioqezёn Metropolitane Tiranë – Durrës kujtuan 75-vjetorin e martirizimit të At Anton Harapit dhe At Gjon Shllakut – dy figura të mëdha të Kishës Katolike dhe të Kombit shqiptar – në Bibliotekën Françeskane, pranë Katedralës së Shën Palit, në kryeqytetin shqiptar. Në ceremoninë përkujtimore morën pjesë përfaqsues të Urdhërit Françeskan shqiptar dhe zyrtarë të lartë të Kishës Katolike shqiptare. Morën pjesë gjithashtu edhe Përfaqsuesi i Vatikanit në Shqipëri i Përndershmi Luiggi Bonazzi dhe kryetari i Prezencës së OSBE-së në Tiranë, Ambasadori Vinçenzo del Monaco.

Në mungesën e shëmtuar të shtetit dhe qeverisë shqiptare për të kujtuar, pa dallim, të gjitha viktimat e komunizmit në Shqipëri — 30-vjetë pas shembjes zyrtare të atij regjimi barbar — është mirë që të pakën Françeskanët dhe grupe të tjera jo-qeveritare kujtojnë viktimat e tyre të komunizmit. Ishte shumë bukur gjithashtu të shihje të pranishëm në përkujtimin e martirizimit të At Anton Harapit dhe At Gjon Shllakut të mërkurën në Tiranë edhe Ambasadorin e OSBE-së në Shqipëri, Z. Vinçenzo del Monaco.

“Ne duhet që, patjetër, të bëjmë më të mirën që mundemi, ashtuqë Demokracia dhe të Drejtat e Shënjta të Njeriut të sigurojnë, më në fund, progresin e këtij Kombi”, u shpreh Shefi i Prezencës së OSBE-së në Tiranë, Del Monaco, i cili foli në emërin e tij personal, me rastin e 75-vjetorit të martirizimit të At Anton Harapit dhe të Lumit Gjon Shllaku. Ai falënderoi “miqtë e mij françeskanë” për ftesën për të marrë pjesë në atë tubim “aq të veçantë dhe tepër domethënës, jo vetëm për Kishën Katolike, por edhe për Shqipërinë.” Ambasadori del Monaco u tha të pranishëmve se nuk e gjeti të lehtë të fliste për një subjekt, jashtzakonisht, të rëndësishëm, siç janë martirët – për “ata të cilët ndajnë mundimet dhe vuajtjet e tyre me Krishtin, pa iu dorëzuar turmave pagane, duke dhenë jetën, ose më mirë të themi të rilindur në vdekje, duke i falur persekutuesit e tyre…ashtu siç ishin At Anton Harapi dhe i lumi At Gjon Shllaku”, u shpreh ambasadori i OSBE-së në Shqipëri. “Viktima”, shtoi ai, si At Gjergj Fishta të cilin e kujtuam kohët e fundit në Shkodër, ashtu si edhe shumë e shumë të tjerë. Të gjithë ata, viktima të barbarizmit esktrem komunist”, u tha të pranishëmve Përfaqsuesi i Organizatës për Siguri dhe Bashkpunim në Evropë në akademinë përkujtimore në Tiranë, kushtuar martirizmit të At Anton Harapit dhe të At Gjon Shllakut.

Shefi i OSBE-ës në Tiranë, Z. Vinçenzo del Monaco e përfundoi fjalën e tij në përkujtim të 75-vjetorit të martirizimit të At Anton Harapit dhe të Lumit Gjon Shllaku nga komunizmi, duke theksuar se, “Rinia ka një përgjegjësi të madhe për të bërë pyetje dhe për të reflektuar, në përgatitje për një jetë sakrificash, duke ushtruar lirinë.” Ndërsa të rriturit, sipas tij duhet të “Bëjnë më të mirën që mundemi, ashtuqë Demokracia dhe të Drejtat e Shënjta të Njeriut të sigurojnë, më në fund, një mjedis sa më të mirë për progresin e civilizuar të kombit”, tha Del Monaco.

Ndërkaq, Përfaqësuesi diplomatik i Vatikanit, Luigi Bonazzi, At Gjon Shllakun dhe At Anton Harapin i quajti, “patriotë shqiptarë dhe dëshmitarë të Krishtit”, dhe i cilësoi si dy “figura të shkëlqyera”, martirë që vazhdojnë të kujdesën për Shqipërinë. “Ne fakt”, shtoi përfaqsuesi i Vatikanit, “martirët nuk janë një kujtim i së shkuarës, një faqe e mbyllur e historisë. Ata jane njerëz të gjallë që vazhdojnë ta shoqërojnë, ta ndihmojnë dhe t’a mbështesin sot rrugëtimin e kësaj Kishe dhe të gjithë shqiptarëve.” Krye-Françeskani Gjergj Fishta këndonte: “Kurrë, Shqipni, s’kam me t’ harrue, Edhe në vorr me t’ përmend kam”.

Ky vit shënon jo vetëm 75-vjetorin e martirizimit të At Anton Harapit dhe At Gjon Shllakut nga komunistët shqiptarë por edhe 85-vjetorin e gjetjes së eshtrave të dy heronjve, ndër dëshmorët e parë shqiptarë – Çerçiz Topulli e Mustafa Qulli, njëri revolucionar me pushkë në krah dhe tjetri gazetar me pendë në dorë – duke luftuar për lirinë e Shqipërisë dhe të shqiptarëve – u masakruan barbarisht nga forcat terroriste serbo-malazeze afër Shkodrës. Eshtrat e tyre u zbuluan 20 vjetë pas vrasjes së tyre (1936). Po e përmend këtë përputhje përvjetorësh – pasi jemi edhe në prak të Ditës së Shpalljes së Pavarësisë së Shqipërisë – për të kujtuar këta dëshmorë të cilët punuan aq shumë për lirinë e atij vendi, por edhe për mesazhin që ata kanë lënë trashëgimi me fjalët e shkruara dhe me veprat e trashëguara. Përzgjodha, me këtë rast, fjalimin e At Anton Harapit mbajtur me rastin e dërgimit për në Gjirokastët të eshtrave (zbuluar më 1936) të dëshmorëve të Atdheut Çerçiz Topulli e Mustafa Qulli. Përzgjodha këttë fjalim prekës, ndër fjalimet më klasike të oratorisë shqiptare, të At Anton Harapit, për nga përmbajtja e tij patriotike, por edhe për mesazhin që mbartë edhe sot, sidomos për të rinjtë dhe të rejat shqiptare, në prak të Festës së Pavarësisë së Shqipërisë.

Më poshtë fjalimi i At Anton Harapit në ceremoninë e përcjelljes së eshtrave të Çerçiz Topullit dhe Mustafa Qullit nga Shkodra në vendlindjen e tyre, (Teksti i fjalimit ishte botuar në revistën e françeskanëve shqiptarë, “Hylli i Dritës”, Shkodër 1936).

“DY LOTË E NJË BETIM”

Ndalnju! Ku veni, o burra ?!…

Çerçiz e Muço, dy fjalë ka me ju Shkodra kreshnike, këtu në log të kuvendit, para se të ndaheni.

Doni t’a leni Shkodrën, të shkoni e të pushoni atje, ku së pari patë t’amblat rreze të diellit, ku, si filiza të shëndoshë, gëzueshem e rritet shtatin, atje prej kah Shqipnija u qiti edhe u ndriti! Le të lëvdohen po, për ju Gjinokastra e Leskoviku, vendet ku ju u lindët për jetë, por grimë ma pak s’do të gezohet me ju Shkodra, vendi, ku ju nuk vdiqët, por u lindët për atdhe.

Njimend se ato u dhanë tamblin e gjiut, e u janë nana të natyrëshme, por ju tashma, nuk jeni njerëz të zakonshem, nuk jeni çfardo shqiptarësh, jeni kreshnikë, jeni burrat shqipëtarë; e si të tillë u priti e ju mbajti, si të tillë sot me gëzim u përcjell Shkodra, lama e nana e kreshnikisë s’uej.

Jo, nuk u lëshon ju Shkodër lokja, ambël pa u puthun në të dyja faqet, thekshëm pa u lëmuem të dy krahët, permallshëm pa u derdhun dy pika lotësh, lotë gëzimi e pikllimi, mbi eshtënt t’uej.

Eshtën të pamort, u falem! Të pavdekshëm, po, pse ndër veme t’ueja rueni një visar të çmueshëm, njat ide e cila e patrandun do të jesë ndër ne deri sa të jetë Shqipnija.

E udha e mbarë u qoftë!

Veç, o burra, që vdekun, flitni; të mbetun, ngjalleni; të humbun, sot ndritni, kah rreth e rrokull t’i bini Shqipnisë, dhe lëshonje një za, at zanin t’uej kumbues si të luajvet, diftoni djelmënisë shqiptare shka ua ushqeu idealin, shka u a mbajti karakterin, shka u bani të pavdekshëm.

Diftoni, po, se ka e do të ketë Shqipni deri sa të kemi e të mbajmë nji Zot mbi vehte; ka, po, Shqipni deri sa të dalin Shqiptarë fatosa; ka dhe do të ketë Shqipni derisa gjaku i juej i kërthnesët e i gjallë të vlojë në kujtim e ndër ndjesi të Shqiptarvet, deri që në Shqipni, pa ndryshim krahine e besimi, të çmohen e të madhnohen themeluesat e atdheut.

Kemi pse te jemi e të mbahemi Shqiptarë, deri sa të shënjta të ruhen besë e burrni. Me të tanë fuqinë t’uej vigane m’i a bani një urim Shqipnisë; m’i ndillni të mbarë e përparim, pagjë e ngadhnjim.

Por dhe nje namë, si rrufeja, m’i a lëshoni kulshedres së re, rrymvet dërrmuese, që po e brejnë jetën shqiptare: atyne po, të cilët thonë se po bashkojnë e na shkatërrojnë: lëvdohen për dashuni, e na qesin mëninë e fitmen, duen te na mesojnë e po na zhburrnojnë.

Heu! Ata mos qofshin, e Zoti i vraftë njata, të cilët duen t’i lanë Shqiptarët pa besë ndër vehte, duen t’i qesin nga morali dhe karakteri, nga familja e historia.

Nuk po u pyes kush jeni e kah po veni. Kudo shkojshi, të bardhë qofshi ; ku ndejshi, flori ndritshi. Ideali i juej më tregon se kush jeni, vdekja e juej më dishmon se ku dueni. Nuk me duhet gja kush u vrau, por knaqëm, kah marr me mend atë per shka ju ratë preja e dorës mizore. Nuk marr parasysh ç’ krahine ishit e ç’ besim patët, më mjafton të dij se besuet në nji Zot, e si kristal i kulluet rrodhi ndër dejt t’uej gjaku shqiptar.

Ju mësytë Shkodrën për strehe atdhetarije, për lamë veprimi, për strofull sigurie. Edhe Shkodra me kënaqësi iu priti e iu dha nderimin që ju përkitte: pa ndryshim ju rreshtoi nder fatosat e vet, ndër të vdekunit e pavdekshëm, krahas me nji Dedë Gjo’ Lulë e tjerë sokola.

Eh, moj Shkodër, moj mizore! Si s’u ngine ma njiherë me gjak? Deri kur ma do të m’i a këndojsh kangën vdekjes e shemtimit?

Shka asht në ty, që dukesh si të ngadhnojshesh ma fort mbi vdekje se sa në jetë, si të gezojshesh ma fort për të mbetun se për të gjallë? Me shka ma mund do të shuhet ajo etja e jote, që tashma sot të rreshkë e të përvlon?…

Ti, mizore njimend, por fatose, pse sikurse në djep t’and përkunde burrat e maleve, ashtu në prehën t’and mblodhe, ne votren t’ande rreshtove kreshniket e kombit. Mizore, po, por trimneshë, pse kurdoherë në vdekje pave shpëtimin; në therori, fitimin; në burrni, forcën. Mizore po, por fisnike, pse nderë e burrni i pate gjithmonë për piri.

Zotnijë të ndritshëm! Nuk due t’u ndali ma. Keni udhë të gjatë. Mirrni kto visare të çmueshme, e shkoni. Por para se të niseni, ejani këtu, e mbi këta eshtën, shëmbull ideali, force dhe bashkimi, t’ia shtrijme dorën shoqishojt, Toskë e Gegë, muhemdanë e të krishtenë, e me besën e burravet, me besën Shqiptare, të lidhemi per t’i a mbajtë Shqiptarit të pa prekun një Zot të vertetë, një atdhe të lumtun, për të bamë Shqipninë e re, të fortë e të madhnueshme, të denjë për Skenderbeun.

T’i diftojmë, po, botës, se Shqiptarët janë njimend burra; se mund të jemi Toskë e Gegë, muhamedanë e të krishtenë, e njiheri Shqiptarë të njimendët.

Zoti i vërtetë e Atdheu le të na bashkojnë, Zoti e Atdheu të na mbajnë;

Me Zot e me Atdhe të lumnojmë”! (“Hylli i Dritës”, Shkodër 1936.)

Një mesazh i fortë i At Anton Harapit 85-vjetë më parë – por edhe një mesazh për botën e sotme shqiptare! At Anton Harapi nuk ishte as “tradhtar”, as “armik i popullit” dhe as një “Klerik që shiti atdheun”, siç e akuzonte jo vetëm regjimi anti-kombëtar i Enver Hoxhës, por edhe apologjetët e tij edhe sot e kësaj dite, por ishte dhe mbetet një atdhetar, i cili me besimin në Zotin dhe me dashurinë për kombin e vet, edhe sot në këtë 75-vjetor të martirizimit të tij, i fton Shqiptarët dhe udhëheqësit e tyre aktualë – ashtu siç u kërkoi shqiptarëve të kohës së tij, në fjalimin e mbajtur si anëtar i Parlamentit shqiptar në vitin 1944: “T’a bajmë monumentin kombëtar – bashkimin e Shqiptarëve”.

Lavdi Dëshmorëve! Gëzuar Dita e Madhe e Pavarësisë së Shqipërisë dhe e Kombit shqiptar!

Frank Shkreli

Padre Anton Harapi e Padre Gjon Shllaku, francescani e martiri della Chiesa albanese

Vincenzo Del Monaco, Ambasadori i ri i Prezencës së OSBE-së në Shqipëri

Ambasadori i OSBE-së në Tiranë, Z. Vincenzo del Monaco

Veprat e Anton Harapit, dhuruar autorit nga i ndjeri ipeshkëv i Ipeshkvisë së Kosovës, Mark Sopi, në vitin 2005 në Prishtinë. Gjatë pёrkujtimit të 75-vjetorit të martirizimit të tyre të mërkurën, në Tiranë u zhvillua edhe promovimi i botimit të plotë i veprave të Át Anton Harapit dhe të Lumit At Gjon Shllaku. Dy françeskanët martirë shqiptarë, nuk kërkojnë asgjë prej nesh, vetëm t’i kujtojmë dhe t’i njohim pak më mirë — duke lexuar veprat e tyre lenë pas, si trashëgimi për brezat.

May be an image of 2 people and text that says 'T T T ç SHQYPNIJA T 75- Vjetori i martirizimit të të Lumit Át Gjon Shllaku dhe të Át Anton Harapit (1946-2021) T 2'

Topografia dhe rrjeta e rrugëvet të Shqipnis në kohët e vjetra

November 26, 2021 by s p

AKADEMIA E STUDIMEVE ALBANOLOGJIKE/

Kthim në familjen profesionale e quajti rektori Luan Përzhita botimin e veprës “Topografia dhe rrjeta e rrugëvet të Shqipnis në kohët e vjetra” (Botimet Onufri, 2021) të Tahsin Jonusit. Dr. Jonusi e shkroi këtë vepër si tezë doktorale në Universitetin “Leopoldina Fransiscea”, në Insbruk, në vitin 1937.Në ceremoninë e mbrëshme, në Muzeun e Arkeologjisë u ndje dëshira dhe domosdoshmëria për të nderuar kontributin e mohuar të një individi për 45 vjet nën diktaturë, për shkak të origjinës së tij familjare, dhe për 30 vjet në tranzicion, për shkaqe komplekse të zhvillimit të shoqërisë shqiptare. Prof. as. dr. Belisa Muka tha se secili prej kapitujve të këtij studimi mbi vendndodhjet, lumenjtë, liqenet, krahinat, fiset, Rrugën Egnatia, mund të përbënte një studim më vete, parë nga perspektivat e sotme. Por në kohën kur shkruhej ky punim arkeologjia shqiptare nuk ishte akoma shkencë, dhe kur dr. Jonusi u përfshi në këto punë, jeta e tij u ndërpre tragjikisht. Përkthyesit Frida Vokopola Gjoka dhe Albert Gjoka, pa mundur t’i fshehin emocionet, kujtuan se dr. Jonusi “me të dhënat e autorëve të lashtë e modernë, me hulumtimet e tij të kryera në vend dhe me një bibliografi jashtëzakonisht të pasur, jep një kontribut të madh në shkencën e albanologjisë”. Ata e kanë ndjerë sjelljen në shqip të kësaj vepre si “një detyrë humane ndaj padrejtësive të kohës”.Janë rreth 70 autorë të shfrytëzuar e të cituar që përbëjnë bibliografinë e punimit dhe 1145 referenca. Studiuesi i sotëm që i ka në tryezë mjetet dhe teknologjinë moderne për kërkim shkencor, vetëm mund ta marrë me mend se çfarë pune kolosale i është dashur të bëjë ky i ri në vitin 1937.Prof. Përparim Kabo, autor i parathënies dhe një nga njerëzit që çoi përpara përkthimin dhe botimin e kësaj vepre, ndau me të pranishmit përjetimet e leximit. Kur ke në duar “Topografinë…” kupton se “historia është jo vetëm lokale, e mbyllur dhe episodike. Më së shumti ajo ngërthen ngjarje dhe raporte rajonale e kontinentale. Interesat, pushtimet, rrëmbimi i pasurive të të tjerëve, zgjerimi i kufijve, si edhe fitoret në fushat e betejës, kanë bërë që në historinë e lashtë dhe atë të mesjetës, të kemi praninë e teatrove të ngjarjeve në kufijtë e zotërimit dhe jo në qendrat imperiale”.Nëpër këto rrjedha të kohës, Shqipëria ka humbur një pjesë të thesarit topografik, siç vëren dr. Jonusi në punimin e tij shkencor. “Qytete të tëra janë shkatërruar plotësisht dhe janë zhytur në tisin e harresës, emrat e vendeve janë ndryshuar, gjë që solli pak nga pak edhe ndërprerjen e rrjedhës së historisë”. Dr. Jonusi flet për nevojën e një shkence të dërgjegjshme shqiptare, që vetes t’i shpallë për mision qartësimin e situatës së vendbanimeve në periudhën kur vendi hyri për herë të parë në dritën e historisë.