Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

Archives for May 2022

Lamtumirë Dr. Gjon Buçaj

by


Shkruar nga Merlin Tushe/

20 Maj 2022New YorkPër nder të figurës e veprimtarisë patriotike të Dr. Gjon Buçaj, i cili u nda nga jeta pak ditë më parë, Famulltari i Kishës “Zoja e Shkodrës” në New York, Dom Pjetër Popaj, mbajti një Meshē për familjarët dhe komunitetin shqiptar në SHBA.Në fjalën e tij, ai vlerësoi rolin dhe përkushtimin e Dr. Buçaj, si një bashkëshort e prind i mirë dhe si një patriot e human i përkushtuar ndaj shqiptarizmit dhe çështjes kombëtare. “Dr. Buçaj – tha mes të tjerave Famulltari Popaj – ishte edhe një besimtar i devotshëm i Kishës tonë Katolike, ku çdo të dielë do të ishte i pranishëm me bashkëshorten Nikoletën e fëmijët e tyre.”Kurora e buqeta me lule të freskëta ishin vendosur përreth arkivolit me trupin e pajetë të Dr. Gjon Bucaj, ku mes tyre ishte edhe një kurorë me lule të bardha nga Organizata e Gruas “Shpresë & Paqe”, organizatë që ka gjetur kurdoherë derën hapur në “Vatër” gjatë kohës kur Dr. Buçaj ka qenë Kryetar i saj. Për t’i dhënë lamtumirën e fundit në Kishën “Zoja e Shkodrës”, morën fjalën edhe mbesa e nipi i tij – Besa edhe Leka, të cilët të përlotur e me zërin e mekur njëzëri thanë “Lum ne për Babagjyshin tonë”, aq shumë e donin dhe çmonin gjyshin e tyre, që ishte kujdesur për ta, për dashurinë prindërore, atdhetare, mësimin e gjuhës shqipe e fesë katolike, si besim i familjes.Profesor Mithat Gashi gjithashtu përshëndeti në këtë ceremoni duke treguar në detaje mbi njohjen e tyre ndër vite, familjes dhe veprimtarisë së palodhur të Dr. Gjon Buçaj, në dobi të komunitetit shqiptar e veçanërisht për çështjen kombëtare. Të pranishëm gjithashtu në këtë ceremoni ishin edhe shumë personalitete të diasporës shqiptare në SHBA dhe veprimtarë të “Vatrës”, ish i burgosuri dhe i internuari politik Z. Lek Mirakaj me nipin e tij Agustin Mirakaj, Drejtori i Divizionit për EuroAzinë Dr. Elez Biberaj, ish drejtori i TV Zëri Amerikës Z. Frank Shkreli, aktivistët e njohur Zj. Rita Saliu me bashkëshortin Z. Adem Saliu, të cilët si kurdoherë të palodhur udhëtojnë nga larg nga Rhode Island për çështjen kombëtare, përfaqësues të Partisë së Legalitetit në SHBA, ish i arratisuri politk dhe aktivisti Z. Simon Qafa, pinjolli i familjes Kirka, Z. Chris Kirka, veprimtari nga Washington, DC, Z. Ari Zoto, Kryetari i Ligës Qytetare Shqiptare-Amerikane Joe DioGuardi me bashkëshorten Shirley Cloyes DioGuardi, shkrimtarët Leta Mirakaj, Tom Mrijaj dhe Mëhill Velaj, përfaqësuese të Organizatës së Gruas “Shpresë & Paqe” e të tjerë. Mesazh ngushëllimi familjes Buçaj për këtë rast i dërgoi edhe ish Zv. Ambasadori i Shqipërisë në SHBA dhe sot deputet i Partisë Demokratike të Shqipërisë Z. Kreshnik Çollaku. Pas Meshës dhe ceremonisë mortore për të nderuar bashkëshortin, babain e gjyshin e tyre të dashur e të paharruar, Zj. Nikoleta Buçaj me fëmijët shtruan një drekë lamtumire në Restorantin “Tre Angelina” në New York. 

LAMTUMIRË DR. GJON LEKË BUÇAJ

by

Ahmet Giaffo/

Më 14 Maj, 2022 në Leessburg, Virginia, ndërroi jetë, Gjiganti Vatrës e i kombit Shqiptar, ish kryetari i Vatrës, Dr. Gjon Lekë Buçaj. Një hidhërim i pa pritur e nje humbje e madhe per komunitetin  shiptar ne Shtetet e Bashkuara te Amerikes e per cdo atdhetar ne bote. Nje Vatran qe ka dedikuar me shume se pese dekada ne sherbim te vatranve e shqiptareve. Kjo humbje ka tronditur Vatranet, dashamiresit, qe kane patur nderin te njohin e bashkpunojne me te.

Dr. Bucaj ka drejtuar Vatren ne nje kohe te veshtire por me punen e tij te pa lodhshme e dedikimin per permiresimin e suksesin e kesaj Federate, ai triumfoi. Shtoi antaresimin e vatraneve, degeve, e ngriti nivelin e kesaj organizate patriotike. Krijoi nje Vater te bashkuar, vllazeruar, me dinjitet.

Zoti Buçaj ka kontribuar per te drejtat e shqiptareve kosovare e per pavaresine e Kosoves. Ka qene aktiv per ceshtjen Çame me bashkpunim me organizaten “Chameria per te Drejtat e Njeriut” . Une si krytar i organizates Çame ne Amerike, kam patur dyert e Vatres hapur kurdohere e ndihme per cdo aktivitet. Shqiptaret nga krahina e Çamerisë ne Amerike e ne Shqiperi jane mirenjohes per ndihmen e kontributin e tij. Nuk harrojme kurre viziten e z. Buçaj ne Shqiperi ne demonstraten vjetore te 27 Qershorit, diten e gjenocidit çam nga duart gjakatare te Grekeve. 

Ky atdhetar ka patur shqiptarizmën ne zemer e do te kujtohet si nje hero Shqiptar. Ka kushtuar ma shume se 50 vjet dedikim per permiresimin e kushteve shqiptare e te drejtave ku do qe jetonin shqiptaret.

Zoti te bekofte per sakrificat qe ke bere per permiresimin e atdhetareve. Jam i sigurt, qe Zoti do te çoje ne Parajse. Ne në Vater nuk do te harrojme e do vazhdojme rrugen, keshillat, amanetet tuaja. 

Pusho ne paqe mik i dashur. Ne do te vajtojme e kurre nuk do te harrojme.

Te premtoj se Vatra do te kete bashkim, dashuri, vllazeri, e harmoni.

KANË FILLUAR PUNIMET PËR REHABILITIMIN E KISHËS SË KUVENDIT TË ARBËRIT AFËR LEZHËS 

by

APEL PËR NDIHMË!

Nga Frank Shkreli

 A person standing at a podium Description automatically generated with medium confidenceBëhet fjalë për asgjë më pak se restaurimin e Kishës ku është mbajtur Kuvendi i Arbërit afër Lezhës — “Vendi ku u mblodhën burrat e motit” — në vitin 1703, sipas studiuesit, nismëtarit dhe protagonistit kryesor të këtij projekti të rëndësishëm për historinë mbarëkombëtare të shqiptarëve, Dr. Dom Nikë Ukgjinit. Për hollësi të mëtejshme për historinë e Kuvendit të Arbërit mund të lexoni linkun e bashkangjitur të një artikulli nga Dom Nikë Ukgjini — të fjalës që ai ka mbajtur vitin e kaluar në Konferencën Jubilare: “Papa Klementi XI dhe Shqipëria”, organizuar nga Akademia e Shkencave e Shqipërisë dhe Nunciatura Apostolike në Shqipëri. KISHA E KUVENDIT TË ARBRIT, NË TË KALUARËN DHE SOT – Dielli | The Sun (gazetadielli.com)

Është e rëndësishme të theksohet se sipas disa studiuesve dhe historianëve të asaj periudhe, Kuvendi i Arbërit — që është mbajtur në vitin 1703, nën drejtimin e Papa Klementit të XI, me origjinë shqiptare — është ndër ngjarjet më të rëndësishme në historinë e Kombit shqiptar, pas Besëlidhjes së Lezhës. Frank Shkreli: Papa Klementi  i XI me origjinë shqiptare – mbrojtës i identitetit kombëtar të shqiptarëve | Gazeta Telegraf

Restaurimi i një monumenti të tillë kulture të Kombit shqiptar do duhej të tërhiqte një vëmendje më të madhe nga autoritetet e Qeverisë së Shqipërisë, më saktësisht, të Ministrisë së Kulturës të atij vendi.  Unë nuk e di se cili është misioni aktual i një ministrie, siç është Ministria e Kulturës e Shqipërisë, por performanca e saj — përsa i përket restaurimit, ruajtjes dhe respektimit të monumenteve të kulturës dhe të historisë kombëtare – nuk është diçka që kjo ministri mund të thotë se është krenare para shqiptarëve, për punën e saj në këtë fushë. Në të vërtetë, është një mision i dështuar dhe një shfaqje e shëmtuar e kësaj ministries a I përket mbrojtjes së identitetit kulturor e kombëtar të shqiptarëve gjatë shekujve, duke filluar nga momumenti i Gjergj Kastriotit në Lezhë Frank Shkreli: Monumenti i Heroit Kombëtar në Lezhë kthehet në nevojtore | Gazeta Telegraf, tek shtëpia ku ka jetuar At Gjergj Fishta Frank Shkreli/ At Gjergj Fishta, si vlerë kombëtare | Gazeta Telegraf, e deri tek trashëgimia e Vëllëzërve Frasheri, Frank Shkreli: A është trashëgimia kulturore dhe historike shqiptare në zhdukje e sipër? | Gazeta Telegraf – e sa e sa të tjera monumente të kulturës dhe të identitetit kombëtar – nga veriu e deri në jug të vendit – të harruara dhe të lëna pas dore — nga autoritetet, detyra e të cilëve duhej të ishte pikërisht mbrojtja e tyre. Kjo gjëndje nevojitë një ndërhyrje urgjente. Një ndër aktet e para të Kuvendit të Shqipërisë duhet të jetë që t’i kërkojë llogari Ministrisë së Kulturës mbi punën e saj dhe pse nuk kujdeset për ruajtjen, restaurimin dhe mbrojtjen e monumenteve historike të shqiptarëve në territorin e Shqipërisë por edhe anë e mbanë trojeve shqiptare, sipas mundësive.

Por, fatbardhësisht, në mungesë të ndërhyrjes së autoriteteve shqiptare të kësaj fushe, ka individë dhe organizata që përpiqen të bëjnë atë që do duhej të bënin, në këtë fushë, Ministria e Kulturës dhe ente të tjera qeveritare, përgjegjëse për ruajtjen e monumenteve historike të vendit.  Një rast i ditëve të fundit, që pasqyron angazhimin e qytetarëve të thjeshtë, në mbrojtje të monumenteve historike, është ai i përpjekjeve të Dr. Dom Nikë Ukgjinit me bashkpuntorë – njeriut me pasion dhe vullnet të madh për restaurimin dhe mbrojtjen e monumenteve historike të kulturës shqiptare, por, fatkeqsisht, me mjete të paka – por me ndihmën e disa bashkpuntorëve të tij patriotë e të zellëshëm për të shpëtuar nga shkatërrimi Kishën e “Kuvendit të Arbërit”, afër Lezhës. Duhet theksuar se ky nuk është projekti i parë që Dom Nika ka marrë përsipër si individ me bashkpuntorët ë tij të ngushtë një ndërmarrje të tillë, privatisht.  Në të vërtetë janë disa!

Dr. Dom Nika nuk i trembet asnjë nisme. Por – në mungesë të ndihmës nga entet dhe autoritetet qeveritare të Shqipërisë, Dom Nikë Ukgjini me kolegët e tij, ka nevojë edhe kësaj radhe, për ndihmë për projektin e restaurimit të Kishës së “Kuvendit të Arbërit” afër Lezhës. Prandaj po shpërndahet ky APEL për ndihmë — ndërkohë që në bashkpunim me dioqezen e Lezhës, me rektorin Kishës së “Kuvendit të Arbërit”, dom Martin Jaku, famullitarin te zonës dhe me Atë Karlos Kalero — kanë filluar tanimë punimet për rehabilitimin e Kishës së “Kuvendit të Arbërit”.  Ndonëse, punimet per momentin janë duke u zhvilluar me ndihmën e sipërmarrësit, Gjergj Lejqeza, me mbështetjen e banorëve vendas dhe atyre jashtë vendit, sipas Dom Nikës, pritet edhe ndihma e Bashkisë se Lezhës si dhe disa mërgimtarëve shqiptarë që jetojnë në Evropë dhe Amerikë. Por kjo nun mjafton për restaurimin e plotë të Kishës së “Kuvendit të Arbërit” me rrethinë.  Prandaj, edhe për rëndësinë historike mbarëkombëtare që mbart ky projekt, ky APEL nga nismëtarët e tij, u drejtohet, sidomos biznismenëve shqiptarë të suksesëshëm – të shumtë këtu në Amerikë dhe në Evropë.  Ndihma e juaj është një ndihmë për të shpëtuar historinë dhe identitetin kombëtar të atyre trojeve, para se t’i shkatërrojë mos kujdesi i njeriut dhe aktet e papritura të natyrës.

Pason APELI i Rektorit të Kishës së Arbërit, Dom Martin Jaku drejtuar të gjithë besimtarëve dhe atdhetarëve të gjitha trevave dhe trojeve shqiptare dhe shqipfolëseve kudo që ndodhen, në këtë rruzull tokësor:

“Të dashur besimtarë, miq të nderuar të Kishës së Shën Gjonit, Mërqi. Në cilësinë e rektorit të kësaj kishe, pra, si kujdestar i saj, u drejtohem jo vetëm ju si banorë të fshatit Mërqi, por të gjithë besimtarëve dhe atdhetarëve të të gjitha trevave dhe trojeve shqiptare dhe shqipfolëseve kudo që ndodhen në këtë rruzull tokësor: paqë, hir, drejtësi, mbarësi e begati ju dhe familjeve tuaja kudo që ndodheni. Kisha e Shën Gjonit asht një vend me simbolikë, histori dhe vlerë të veçantë fetare dhe kombëtare. Në këtë kishë dhe në këtë vend u thirr dhe u mbajt ngjarja më madhore dhe vendimtare për fatet e kombit dhe të fesë, Kuvendi i Arbënit ose i Arbënisë! Ky kuvend i thirrur dhe i mbajtur me 14-16 janar 1703, në Mërqi, më së pari është vepër e Zotit, të cilit i kjoshim falë, dhe iniciativë e Papa Klementit të XI, Albani, pra shqiptar. Ai e shpalli dhe e organizoi duke ngarkuar me këtë detyrë të lartë dhe fisnike, arqipeshkvin e përndritur të Tivarit, Imzot Vinko Zmajeviq. Vendimet, masat dhe propozimet e këtij kuvendi sollën një rigjallërim dhe nji ripërtërirje të madhe për kishën dhe kombin shqiptar i cili lëngonte nën shtypjen e sundimit ottoman”, shprehet Rektori i Kishës së Arbërit, Dom Martin Jaku, ndërkohë që falënderon me mirënjohje të thellë për ndihmën bujare, bashkëpunimin dhe mbështetjen e veçantë të besimtarëve dhe banorëve të fshatit Mërqi, afër Lezhës.  Rektori Dom Martin Jaku falënderon edhe Bashkinë Lezhë megjithëse pret më shumë ndihmë prej saj për përfundimin e këtij projekti, si dhe shprehje mirënjohje për sipërmarrësin Gjergj Leqejza për kontributin e tij të veçantë që po jep për restaurimin e Kishës së “Kuvendit të Arbërit”.  Një falënderim të veçantë Rektori Jaku rezervon për Dom Nikë Ukgjinin, hulumtuesin, studiuesin dhe restauruesin e këtij projekti të rëndësishëm kulturor, kombëtar dhe fetar. 

Është një APEL ky që meriton t’i bashkohen të gjithë shqiptarët kudo që janë, në bashkpunim e solidarizim me njëri tjetrin dhe në mbrojtje të kulturës dhe historisë së shqiptarëve, duke dhënë kontributin, sipas mundësisë, për realizimin e këtij projekti madhor të historisë mbarëkombëtare.

Ju lutëm lexuesve t’a shpërndajnë këtë APEL ndihmese që na vjen nga Lezha legjendare, për restaurimin e Kishës së “Kuvendit të Arbërit” – një ngjarje me shumë rëndësi historike për fatet e kombit. Ndoshta e dyta pas Besëlidhjes së Lezhës e vitit 1444, që sipas disa historianëve — mbi parimet e të cilës — është mbledhur më vonë Lidhja Shqiptare e Prizrenit dhe shumë të tjera organizime kombëtare për të shpëtuar Kombin, gjatë historisë.

Frank Shkreli

A person in a red robe Description automatically generated with low confidence
A person sitting at a desk Description automatically generated with low confidence

            Papa Klementi XI Albani                     Dr. Dom Nikë Ukgjini

Ka filluar restaurimi — Fotot nga Kisha e Shën Gjonit ku është mbajtur “Kuvendi i Arbërit”, 14-15 Janar, 1703.

BOSTONI, VIZITA E RRADHËS E KRYEMINISTRIT TË KOSOVËS ALBIN KURTI

by

Fuat Memelli/

Prej disa ditësh ndodhet në Amerikë, kryeministri i Kosovës, Albin Kurti. Gjatë këtyre ditëve ai ka vizituar shtetet e Kalifornisë, Teksasit, Iowa, Ilinois, Washington DC, Rhode Island si dhe New Yorkun. Qëllimi këtyre vizitave ka qënë për të ftuar shqiptaro-amerikanët të investojnë në Kosovë si dhe për të biseduar me pushtetarët amerikanë për cështje të sigurisë. Këtë të premte stacioni i vizitave të kryeministrit të Kosovës, ishte Bostoni, qyteti me emër i komunitetit të shqiptarëve të Amerikës, ku ata kanë lënë dhe vazhdojnë të lenë gjurmët e tyre të pashlyera. Vizitën e parë e bëri aty ku prehet Fan Noli, njeriu që tok me Konicën dhe shqiparë të tjerë, e ngritën fuqishëm zërin për Shqipërinë. Ai u prit këtu nga At Theofan Kaja, që ka zënëvendësuar në kishën e Shën Gjergjit At Artur Liolinin . Pas ritualit fetar që bëri At Theofani, Albin Kurti vendosi një buqetë me lule dhe më pas  bëri një fotografi me shqiptarët që kishin ardhur për të nderuar kryeministrin e Kosovës. Pak më tutje ndodhet ish vendprehja e Faik Konicës. Edhe këtu ai vendosi një buqetë më lule.

Kryeministri i Kosovës dhe personat që e shoqëronin, vazhduan vizitën në katedralen e Shën Gjergjit,  ku kishin ardhur një grup shqiptarësh nga Kosova dhe Shqipëria. At Theofani e njohu Albin Kurtin me historinë e kësaj kishe si dhe me kontributin e klerikëve orthodoksë me në krye Nolin, jo vetëm për orthodoksinë por edhe për Shqipërinë.  “Situata e emigrantëve që punonin për kafshatën e bukës, tashmë është mbyllur. Shqiptarët tani duhet të punojnë për të lartësuar identitetin tonë kombëtar. Uroj që një ditë Shqipëria dhe Kosova të jenë një shtet me dy krahina”, theksoi At Theofan Kaja.

Pastaj e mori fjalën Albin Kurti, ku ndër të tjera, theksoi:”Për Vatrën dhe kishën e Shën Gjergjit, kemi lexuar dhe dëgjuar shumë për ngjarje, data e personazhe. Për shqiptarët ato ishin mesazhe drite dhe shprese që vinin nga larg. Nga kjo kishë u dëgjua për herë të parë mesha në shqip e paraardhësve tuaj. Kjo kishë ka një emër të madh, atë të Shën Gjergjit. Cdo gjeneratë e cdo treve ka dëgjuar vargjet e famshme të Nolit:”Mbaju nëno, mos ki frikë/ se kë djemtë në Amerikë.” Edhe në krijimin e shtetit shqiptar si dhe pranimin në Lidhjen e Kombeve, ka kontributin e vet Vatra, Noli si dhe figura të tjera shqiptarësh të shquar. Pas ndarjes nga jetatë në Nolit, dyert e kësaj kishe vazhduan të jenë të hapura për cdo shqiptar nga At Artur Liolini.” 

Në vazhdim kryeministri i Kosovës u ndal në disa aritje të qeverisë që drejton, si për shëmbull : rritjen ekonomike, të eksporteve, e të ardhurave nga tatimet, rritjen e pensioneve, të bursave për studentët, për ushtrinë, bujqësinë, luftimin e korupsionit, përfaqësimin e shtetit me dinjitet, etj. Bashkëpunimi me Shqipërinë për integrimin e gjithë shqiptarëve në arsim, sipërmarje, shkencë, etj është një synim tjetër i qeverisë së Kosovës. Ai e mbylli fjalën e tij, duke thënë:” Ju presim në Kosovë. Jeni të mirëseardhur.”

Një moment  vecantë  i këtij takimi ishte kur Neka Doko, përgjegjëse e Bibliotekës Noliane, shpalosi para kryeministrit të Kosovës dhe pjesëmarrësve të tjerë, një flamur të ruajtur nga Fan Noli. Flamuri ishte përgatitur qysh në vitin 1908 nga një grua shqiptare e cila ia kishte dhuruar Nolit. Para se të mbyllej takimi At Theofan Kaja,  tha se sot është bërë varrimi i ish kryetarit të Vatrës, Gjon Bucaj  si dhe gazetarit të shquar, editorit të gazetës “Dielli” Dalip Greca, prandaj ju ftoj të mbajmë një minutë heshtje. Dhe ashtu u bë, pasi dhimbja për këta dy shqiptarë me emër, është ndier edhe te shqiptarët e Bostonit, ashtu sic është ndier e në shumë qytete të tjerë të Amerikës dhe sigurisht në Shqipëri.

Më pas kryeministri Albin Kurti dhe At Theofan Kaja, bënë një vizitë në mjediset e Bibliotekës Noliane. Aty përgjegjësja Neka Doko e njohu Albin Kurtin me relike të ndryshme të Nolit si dhe me fondin e pasur të kësaj biblioteke, ku janë ruajtur materiale me vlerë që mbajnë firmën e Nolit. Vizita në Boston e kryeministrit të Kosovës në Boston, u mbyll me një takim me guvernatorin e shtetit të Massachutses, Charlie Baker,  ku u bisedua për promovimin e Kosovës, për ta vizituar ai dhe biznesmënët e këtij shteti, me synimin për të  investuar aty. 

Kombi shqiptar dhe politikat e sigurisë në ditët e sotme

by

Shkruan: Korab Blakaj

Politika shqiptare nuk ka më kohë për t’u menduar gjatë. Me objektiva madhore, të mbështetura në mendimin strategjik, të projektojë masa të detajuara dhe të dobishme, që e ndryshojnë pozitivisht situatën. Kjo është çështje madhore! Por si e tillë, për fat të keq, po bie ndesh me ngathtësinë e burokracisë institucionale të deritanishme, në aspektin e marrëdhënieve të brendshme të kombit shqiptar dhe aleatit tonë strategjik, ShBA.

Analiza e gjendjes komplekse që përjeton rajoni, kërkon vlerësimin real të mundësive tona kombëtare e shtetërore, pa ndjenja pacifiste apo të kalimit të përgjegjësisë në doktrinën e mbrojtjes kolektive. Nëse mendohet dhe veprohet kështu, kjo është e pafalshme për politikën shqiptare, kudo ku ajo ushtron autoritetin e saj institucional.

Është e pafalshme të ushqehet formalizmi përballë prioriteteve që dikton situata, duke abuzuar me faktorët kompleks shpirtëror, moral dhe material të kombit shqiptar, me faktorët politikë, ekonomik, të sigurisë, social dhe kulturor, duke zhgënjyer në shumë drejtime besimin dhe mbështetjen morale e politike të ShBA-ve dhe BE-së.

Çështja merr karakter shumë serioz, kur bëhet fjalë për Sigurinë Kombëtare dhe detyrimet që kemi për t’i dalë zot asaj, në radhë të parë me mundësitë tona. Strategjia e Përgjithshme dhe e mundshme në këtë çështje jetike, është detyrim.

Problem i parë:

Perceptimet e realitetit ballkanik janë dëshmuar dhe rrënjëzuar në çrregullime psikike të trashëguara dhe të mbartura përgjatë kohës historike. Ballkani vazhdon të vegjetojë si një treg kriminogjen i pjesës tjetër të Evropës, Azisë, Afrikës dhe Perëndimit. Një koncept më i plotë i zonës ballkanike, nga Kina perëndimore deri në gadishullin Iberik, e vendos Ballkanin në qendër të kritikës dhe lojës politike të instrumenteve vendor, rajonale dhe ndërkombëtare.

Analiza e marrëdhënieve të shteteve ta rajonit me Evropën Perëndimore për interesat e tyre shtetërore, sjellin në vëmendje qëndrime të dyzuara, jokorrekte dhe nxitëse që mund të shkaktojnë destabilitetin e rajonit, duke mos harmonizuar çështjet thelbësore, sipas programeve integruese të Institucioneve Qendrore të BE.

Kështu: Një ndarje e selektuar e monitorimit dhe vlerësimit në aspekte të kriminalitetit – e realizuar nga Anglia; investimet dhe korrupsioni – të realizuara nga Gjermania; shërbimet e sigurisë dhe evidencës civile – të monitoruara nga Franca dhe Austria; një panoramë me ndikim të lartë mediatik dhe institucional – të realizuar nga SHBA; çështjet konfliktuale – të nxitura nga Greqia dhe Italia; çështjet e religjionit, forumet dhe departamentet e edukimit dhe përpunimit psikologjik etj. vazhdojnë të prodhojnë impakte negative dhe pasoja në formimin e modelit të nevojshëm social, administrativ, ekonomiko-financiar, të sigurisë kombëtare dhe organizimin politik të shoqërisë.

Ende në Shqipëri dhe rajonin ballkanik po ndjehet e pakonsumuar dhe e patrajtuar çështja e modelit kushtetues të pushtetit politik, të cilat deri tani përfshijnë republikën, federatën, monarkinë, totalitarizmin politik apo iluminizmin etno-kulturor. Edhe pse modelet kanë dështuar, nuk ka përpjekje për ndryshime kushtetuese që gjenerojnë stabilitet shtetëror dhe rajonal.

Në konceptin politiko-filozofik sipas interesave gjeostrategjike të fuqive të mëdha dhe shteteve vendore, në çështjet e Sigurisë dhe të Interesave Ekonomike, Ballkani është urë lidhëse midis Lindjes dhe Perëndimit. Ky rol nuk do të bjerë ndonjëherë, përkundrazi, ai do të bëhet shkak i konflikteve për dominim në të ardhmen. Ende asnjë vend ballkanik nuk ka arritur të jetë aktor dhe faktor në çështje të rëndësisë ndërkombëtare, veçanërisht në çështjet e sigurisë ballkanike. (Qoftë Greqia, Serbia apo Shqipëria).

Ballkani shikohet dhe trajtohet si një pjesë territori e manipuluar dhe e përgatitur për rrjetet e mafies, terrorizmit dhe krimit të organizuar.

Ballkani vazhdon të vuajë pasojat tradicionale të idesë së mungesës së liderit shpirtëror, administrativ dhe politik. Sistemi demokratik që realizohet në shtete e Ballkanit Perëndimor prodhon lider autokrat, autoritarist, të vendosur nga jashtë, sipas ndikimit më të fuqishëm të shteteve të interesuara.

Historikisht rrjedhat ballkanike kanë qenë dhe janë të mbarsura me konflikte nacionale, luftëra kombëtare dhe ndasi religjioze. Konflikti i autoritetit të Kishës Ortodokse Shqiptare, riformulimi me aspekte religjioze evangjeliste, protestante, mormone, hebraike po ndikon fuqishëm dhe në Kosovë, Malin e Zi, Bosnje Hercegovinë dhe Maqedoninë e Veriut.

Ballkani është i tejmbarsur me simbole nacionaliste, ekstremiste dhe parulla shoviniste. Në “luftën e ftohtë”, Ballkani u sundua nga ideologjia kundër progresit, doktrina iluministe kundër unifikimit etno-fetare dhe politik, si dhe të pragmatizmit të pushtetit autoritarist – kundër demokracive liberale, lirive dhe të drejtave të njeriut.

Ballkani vazhdon të mbetet i pashkëputur nga çështjet etnike dhe problemet territoriale. Çdo herë në rastet e zgjidhjeve historike, fuqitë vendimmarrëse kanë ruajtur diçka të mbajtur peng, për ta ritrazuar rajonin. Konflikti për emrin – Greqi – RMV; shkëmbimi i territoreve në vitet 1954 dhe 1959 midis Serbisë dhe Kosovës nën ish-Jugosllavi; incidenti me ujërat detare Greqi – Shqipëri; ideja nacionaliste e “Vorio Epirit”; Ligji i Luftës midis Greqisë dhe Shqipërisë; ratifikimi i kufijve mes Kosovës me RMV dhe Malin e Zi; konflikti për gjuhën shqipe në RMV; problemi i Mitrovicës Veriore në Kosovë; çështja e komunave shqiptare në Serbinë Jugore etj. kanë artikuluar nacionalizmin ekstrem, radikalizimin e pushtetit politik dhe rritjen e agresivitetit të Kishës Ortodokse në Shqipëri, Kosovë, Serbi, Greqi, Maqedoni dhe Malin e Zi, të nxitura nga Athina, Beogradi dhe Moska.


Ballkani vazhdon të mbetet pengu i dokumentimit historik dhe i mbylljes së arkivave lindore e perëndimore. Për sa kohë e vërteta historike do të mbahet e varrosur në errësirën e bodrumeve të kancelerive të mëdha, fryma e nacionalizmit dhe përplasjet etnike do të jenë të pranishme.

Ka një keqkuptim të ligjërimit komunikues midis Ballkanit dhe zonës ballkanike. Cilësimi i Ballkanit si vend tranzit për bërthamat e terrorizmit, ka dhënë hapësira për lehtësi proceduriale, dyshtetësit, dobësi në kontrollin e kufijve shtetërore etj. në këto kushte terririzmi shtetëror (më prapavija politike dhe fetare) në rajon po gjen hapësira veprimi për destabilitet.

Në Ballkan ende diploamcia politike vazhdon të flasë me gjuhë të shumëfishtë. Kjo çoroditje politiko-diplomatike, është tipar dallues i politikës shqiptare në Tiranë, Prishtinë dhe në Shkup.

Në raport me BE, vendet ballkanike vazhdojnë të ecin me shpejtësi të ndryshme. Situata percepton, e nxitur nga fenomene të tjera të rrezikshme, të cilat në mënyrë të detajuar po i paraqesim më poshtë. Fenomenet më të spikatura janë:

          Destabiliteti, duke konsumuar siguri;

          Krizat politike, të cilat çrregullojnë vizionin strategjik të zhvillimit;

          Progres i pakët ekonomik për shkak të mungesës së investimeve strategjike;

          Diskriminim të pakicave, veçanërisht mbi popullsinë shqiptare dhe boshnjake;

          Korrupsioni i lartë politik, që kompromenton demokracinë e brishtë;

          Abuzime të administratës publike;

          Relacione elektorale antidemoktarike dhe të dyshimta;

          Procese zgjedhore të kundërshtuara;

Ngjarje të rënda kundër shtetit të së drejtës, me protesta me karakter shkatërrues.

Kjo situatë po lë shije të hidhur politike me marrëdhënie të ndera ndërshtetërore, duke shtruar nevojën e një zgjidhjeje radikale. Besimi në ndërhyrjen e administratës amerikane në çështje të tilla, është kthyer në një kërkesë të hapur nga opinion publik, i cili në zgjidhjet e brendshme politike e ka humbur besimin tek politika.

Po i drejtohemi me këto opsione Departamentit të Shtetit Amerikan, për një arsye shumë madhore: Bashkimi Evropian është ende një projekt i papërfunduar dhe i rrezikuar. Shtetet shqiptare dhe kompaktësia demografike e tyre, do të degradojnë akoma më shumë për shkak të këtij procesi të ngadaltë, pse jo dhe të qëllimtë. Institucionet dhe liderët evropianë janë të dominuar nga xhelozia për orientimin amerikan të popullsisë shqiptare, duke vazhduar rrugën e diskriminimit të saj edhe për çështje religjioze.

Për shkak të kësaj situate, në territoret shqiptare është duke dominuar tmerri, paniku dhe kaosi politik e social, duke e zbrazur territorin çdo ditë nga rinia. Çfarë do t’i mbetet vendeve të Ballkanit Perëndimor pas 30 vjetësh?

Në kontekstin e përgjithshëm të kësaj panorama, në sfond dhe në prapavijën e thellë janë duke u zhvilluar veprimtari destabilizuese për të goditur orientimin amerikan, për të ngjalluar armiqësinë e popujve me BE dhe NATO dhe për të krijuar hapësira të mundshme për depërtimin ekonomiko financiar ruso-kinez në vendet e rajonit.

Deri këtu nuk po themi diçka të re, sepse jemi të vetëdijshëm që, veçanërisht shtetet ku jeton popullsia shqiptare, i janë nënshtruar0. një lufte hibride pa formë, në mënyrë shumë të organizuar, për të thyer qëndresën shqiptare për mbrojtjen e vijës së Adriatikut.

Kësaj situate i shtohet qëndrimi agresiv dhe nacionalist i shtetit të Serbisë, e cila vazhdon të forcojë potencialet e saj ushtarake ofensive me armë ruse e kineze. Në opinionin shqiptar (përfshi politikanë, akademikë, ish-ushtarakë etj) është shtruar hapur dilema: Kundër kujt do t’i përdorë Serbia këtë potencial të madhe ushtarak në një situatë të zhvilluar?!

Duke vazhduar më tej arsyetimin mbi këtë veprim luftënxitëse, cilat janë kapacitet mbrojtëse të popullsisë shqiptare përballë një fuqie të tillë ushtarake në Ballkan? Sa është e garantuar mbrojtja e NATO-s në rast të një agresioni serb mbi territoret shqiptare dhe boshnjake? Sa ndikon mbi popujt ballkanikë kjo situatë në aspektin psikologjik, e cila ka prishur ekuilibrin e forcës ushtarake në rajon?

Problem i dytë:

Për shkak të situatës në Ukrainë, mund të ndodhë humbja e mbështetjes ruse për Serbinë. Në këto kushte, Serbia mund të jetë e interesuar të bëj pazar në rastin e trajtimit të Krimesë në një plan me pavarësimin e Kosovës. Serbia po e ndjen braktisjen nga Rusia dhe ky mund të jetë një qëllim i saj për t’u forcuar ushtarakisht, duke synuar mbi Kosovën pjesën veriore të saj. Një arsye më shumë pse shteti i Kosovës duhet të garantojë sovranitetin e kufijve të tij, përfshi dhe veriun e Ibrit.

Qeveria e Kosovës dhe Presidenca duhet të inkurajohen që të kenë një program të qartë të strategjisë për armatosjen e Kosovës dhe të forcimit të ushtrisë së saj. Strategjia duhet të parashikojë objektivat e realizimit të kësaj ndërmarrje të fuqishme, rrugët dhe mjetet financiare për t’ia arritur kësaj përmes programeve të bashkëpunimit me SHBA dhe vendeve të tjera të NATO-s.

Strategjia e mbrojtjes duhet të parashikojë në një situatë të jashtëzakonshme ndërhyrjen e saj në pjesën veriore, për të vendosur kontrollin e kufijve dhe për këtë duhet të ketë kapacitete e mjaftueshme dhe të jetë e përgatitur në pikëpamje ushtarake.

Përfundimi i luftës në vitin 1999-2001, nuk i realizoi objektivat politikë, jo vetëm në çështjen e bashkimit të Kosovës me Shqipërinë, por as të vendosjes së kontrollit në pjesën veriore të saj dhe të krijimit të një klime më të shëndetshme të stabiliteti politik dhe në Shqipëri, Kosovë dhe në RMV.

Qeveria e Kosovës duhet të inkurajohet të bëjë përmirësime graduale të buxhetit të mbrojtjes, për të rritur kapacitetet operacionale, drejt një strukture komplekse ushtarake, që parashikon lloje të forcave dhe të armëve, bazë logjistike të fuqishme për këto kapacitete dhe thithjen e një kontigjenti të ri të të rinjve shqiptarë për të kaluar në Akademitë Ushtarake, në kualifikime jashtë vendit, në plotësimin e armëve dhe shërbimeve me ushtarakë profesionistë.

Për një periudhë të shkurtër kohë, Parlamenti i Kosovës dhe Qeveria, duhet të inkurajohen të krijojnë mundësitë e para për të filluar veprimin e ligjit “Për kryerjen e shërbimit ushtarak në Republikën e Kosovës”, të rinisë shkollore e studentore (të paktën një vit), sipas qendrave të stërvitjes dhe programeve për të plotësuar nevojat e strukturës aktive të ushtrisë.

Ligji për shërbimin ushtarak duhet të parashikojë ndërtimin gradual të strukturës rezerviste e vullnetare, të cilat mobilizohen në situata të jashtëzakonshme. Ky synim duhet të ejt, edhe në Republikën e Shqipërisë, e cila edhe pse është vend i NATO, sot rezulton shteti më i paarmatosur në Evropë.

Frenimi dhe pasiguria në institucionet shqiptare në Kosovë, burojnë nga qëndrimi i faktorit ndërkombëtar përballë nismave të tilla, në të njëjtën kohë që për tij, nuk ka asnjë reagim ndaj armatosjes ekstreme të Serbisë në mes të Evropës.

Vendimi i Qeverisë së Kosovës për hapjen e Fondit në ndihmë të Sigurisë është një nismë e paplotë, e cila për mënyrën e ekzekutimit, nuk është e përshtatshme për ta krijuar realisht këtë fond financiar në interes të mbrojtjes. Potencialet shqiptare në troje dhe në botë, edhe pse kanë kapacitete financiare të fuqishme, ndihen të pamotivuar për t’i dhënë fuqinë e nevojshme këtij fondi.

Ka mënyra të tjera të dobishme që mundësojnë këtë nismë me kapacitete të mjaftueshme. Masa të tilla nga Qeveria dhe Parlamenti nuk janë të mbështetura në planin propagandistik dhe organizativ, duke i sjellë gjërat në dështim.

Për të kaluar emergjencën e kohës dhe për t’u futur në rrjedhë të planifikuar afatshkurtër dhe afatmesme, do të duhej të paktën sigurimi i fondit prej mbi 1 mld euro brenda vitit 2022, që procesi i ristrukturimit dhe zgjerimit të Forcave të Armatosura, të futej në sistem dhe në rrjedha normale në konsulencë me faktorin ushtarak amerikan.

Parlamenti dhe Qeveria e Kosovës në mënyrë të studiuar, duhet të ketë vullnetin politik dhe moral për të rishikuar plan-buxhetin e vitit në vazhdim, për të gjetur dhe siguruar burimet e brendshme, përmes kalimit të fondeve nga sektorë të ndryshëm drejt fondit të Sigurisë, në ato drejtime, ku investimet nuk janë domosdoshmëri jetike për zhvillimin e vendit. Në kushte të tilla të situatës së sigurisë, për interesa më të gjera rajonale për paqe dhe stabilitet, kjo nismë nuk ka vlera vetëm për shtetin e Kosovës, por ajo do të ndikojë pozitivisht për sigurinë dhe paqen në të gjithë rajonin.

Interesimi dhe kurajimi nga administrate amerikane për institucionet e Kosovës, duhet të vlerësojnë maksimalisht dëshirën popullore (veçanërisht të rinisë), për ta forcuar mbrojtjen e Kosovës përballë armiqësive të vjetra dhe synimeve të Serbisë për ta kthyer kohën pas në Ballkan.

Problemi i tretë:

Situata komplekse në çështjet e sigurisë në rajon, kërkon radikalizmin edhe në një çështje tjetër, e cila për nga rëndësia merr karakter ndërkombëtar: Pranimin pa kushte dhe me procedurë të përshpejtuar të Kosovës në NATO. Kjo kërkesë buron jo vetëm nga politika, por veçanërisht nga opinioni i gjerë shqiptar, i cili ushqen besimin e plotë në mbështetjen e SHBA për kombin shqiptar.

Nëse do të rreshtonim këtu përparësitë dhe avantazhet e një vendimi të tillë, jemi të bindur se, ky do të ishte një nga veprimet më të guximshme të diplomacisë amerikanë në drejtim të Ballkanit (pas ndërhyrjes së vitit 1999), për ta pasur situatën e sigurisë plotësisht nën kontroll dhe për të rritur peshën, vendin dhe rolin e shteteve shqiptare në interes të paqes dhe stabilitetit rajonal.

Një veprim i tillë do të kufizonte maksimalisht synimet ruse dhe kineze ndaj territoreve shqiptare. Një vendim i tillë do ta çarmatoste moralisht dhe politikisht Serbinë, e cila mund të kërkojë anëtarësimin e saj në NATO dhe të futet në epokën e zbutjes së armiqësisë me popujt e tjerë ballkanikë.