Archives for June 2022

Autor: Shemsi Prençi

Të nderuar miq,

O Sot o Kurrë, duhet të ngrihemi të bashkuar, për ta mbrojtur Dibren nga qëllimet ogurzeza të qeveritarëve të korruptur.

Dibra sot ka nevojë për të gjithë, ka nevojë për ata që nuk u larguan kurrë ngaDibra, ka nevojë për të gjithë ata që për arsye të ndryshme janë larguar e banojnë gjithkund në Shqipëri e nëpër botë.

Dibren dhe Dibranët fatkeqësiaht e kanë braktisur politikanët, deputetët dhe ish deputetët, pasi asnjëri prej tyre majtas e djathtas ende nuk kanë reaguar për HC “SKAVICA”.

Një gjë të tillë, nuk e bëjnë sepse nuk duan të prishen me shefat e partive, të cilët sapo vijnë në pushtet dalldisen pas korruosionit dhe nuk pyesin për Dibrën.

Shumë të dashur dibranë,

Hidrocentrali ” SKAVICA”, nuk shkatërron vetëm Dibrën.

Për shkak të detyrave që kam kryer në plot 32 vite do të mundohem të arsyetoj disa nga faktet për të cilat HC “Skavica”, nuk duhet ndërtuar dhe Dibra duhet mbrojtur.

Para se të mundohem të sjell argumenta, sinqerishtë dua të ju kerkoj ndjesë specialistave të fushave të ndryshme dhe mirëpres vëretje dhe korigjime prej tyre.

Së pari:

HC “Skavica”, nëse realizohet shuan një pjesë të mirë të Dibres dhe historinë e lavdishme të Dibrës dhe Dibranëve që luftuan në shekuj për lirinë e kësaj treve të lakmuar nga turqit e serbët.

Së dyti:

Argumentet e qeverisë se ndertimi i HC “Skavica” mënjanon ose parandalin permbytjet në zonën e nen Shkodrës, është i genjeshter, pasi liqenet e HEC-ve në kaskaden e Drinit, kur ka shira me intensitet mbi 100mm shi në 24 dhe për një periudhë 4-5 ditë pa nderprerje, tejmbushen nga lumenjt Drini i Bardhë, Valbona, lumi i Nikaj Merurit, lumi i Shales, si dhe shumë lumenj e perrenj të territoreve Tropojë, Has, Pukë e Shkoder, duke detyruar autoritetet shtetëror (KESH) të shkarkoje nëpërmjet portave të shkarkimit përtej kapaciteteve të agregateve të prodhimit të energjisë deri në 2800-3200 m3/sekond e duke shkaktuar kështu përmbytje në zonën e nën Shkodrës.

Po kështu në permbytjen e NënShkodres ndikojnë dhe tejmbushja e liqenit Shkoder nga lumi Moraça që mbledh ujrat e 3/4 të teritorit të Malit të Zi dhe derdhet në pjesen veriore të liqenit të Shkodres e po kështu dhe ujrat e lumit Kir që derdhet në pjesen fundore të lumit Drini para se të bashkohet me lumin Buna.

Pra kështu baseni i ujrave Drini e Buna është padyshim baseni më i madh në Ballkan e më gjërë.

Ekspertë evropian e botërorë kanë ofruar për qeverinë Shqiptare të tjera variante më ekonomike dhe më të sigurta për parandalimin e përmbytjeve në zonën e nën Shkodrës duke e ndarë rrjedhjen e Drinit në dy degëzime në zonën e Vaut të Dejes drejtë detit Adriatik ashtu si edhe ka qenë para mbi 100 vite.

Së treti:

Ndertimi i  HC “SKAVICA”, përbën rrezik sepse ndertohet në terrene shkëmbore jo shumë të qendrueshme duke marrë parasyshë se niveli i digës së parashikuar në kuoten 443 m garanton një kapacitet ujëmbledhes nga 2.6 deri në 3.2 miliard m3 ujë, çka mbetet një rrezik permanent në periudhen e amortizimit dhe degradimit vit pas viti, ashtu si dhe ka ndodhur në shumë vende të Evropes dhe botës duke shkaktuar katastrofa me qindra mijëra jetë njerzore( Ju kujtoj rastin e vitit 2016 në Bosnje Hercegovinë).

Kjo do të ishte shumë e rrezikshme jo vetem për Dibren por më së shumti do ishte një “vdekje” mbi krye, për popullin e qytetit të Kuksi dhe fahatrave përreth, si dhe për popullin e Prizërenit dhe Zhurit..!

Prandaj dhe në të ardhmen mendoj se duhet sensibilizuar edhe kjo pjesë e popullsisë për tu bashkuar në reagimin kundër HC ” SKAVICA”.

Së katerti:

Ndërtimi i HC ” SKAVICA ” dhe liqeni ujëmbledhës me një kapacitet nga 2.6 deri 3.2 miliard m3 ujë shtrihet në një zonë me ndjeshmeri të lartë sizmike që shtrihet mbi nënpllaken Prizren-Kukes-Diber Librazhd-Korçë, ku mund t’u sjellim në vëmendje termetin e vitit 1967 dhe 2009 dhe në kushtet e mbingarkesës me miliarda m3 ujë pasojat do të ishin katastrofike për Kukësin dhe Prizrenin.

Së pesti:

Forma më efikase për të kundershtuar ndertimin e Hidrocentralit Skavica , do të ishte bashkimi Dibra, Dibra e Madhe, Kukësi dhe Prizreni për protesta të fuqishme por dhe mbledhja e mbi 50.000 firmave dhe kundërshtimi në Gjykatën Kushtetuese si e vetmja rrugë juridike dhe kushtetuese.

Së gjashti:

Mendoj se duhen ngritur struktura dhe organizma juridike dhe popullore për reagim paralel edhe në pikpamje ligjore edhe me protesta të fuqishme.

Ky proces i reagimit popullor kërkon bashkim dhe jo përjashtim e përplasje në rrjetet sociale për interesa personale, si edhe kemi lexuar për fatin e keq.

Unë jam gati të jap gjithçka për mbrojtjen e trojeve dhe varreve të të parëve tanë, por në mënyrë të veçantë për të mbrojtur Dibren dhe varret e atyre që mbrojten me gjak Dibren në luftrat shekullore kunder Turqve e Serbëve.

Bashkohu dhe ti!

Bashkohu ti dibran kudo që je!

Bashkohuni dhe Ju Kuksianët e historisë së lavdishme të popullit Shqiptar e që vuani grabitjet e pronave nga ndërtimi i HC Fierzë e ku dhe pas 60 vitesh ende nuk keni marrë kompesimet e pronave nga qeveritë mashtruese, por dergjeni prapa zyrave të burokracisë shtetërore.

Bashkohuni dhe Ju Shqiptarë të trojeve të Prizrenit dhe Zhurit, që të mos e keni “vdekjen” mbi kokë neser.

Bashkimi zhbën çdo vendim të qeverive korruptive dhe zbraps çdo okupator e grabites pronash.

Po Dibrës, po Kukësit, po Prizreni dhe JO ” SKAVICA”.

Dr. Hasan Bello

Emigrantet dhe diaspora shqiptare ka luajtur nje rol te rendesishem per krijimin e shtetit shqiptar.

Reminatancat edhe sot perbejne nje “transfuzion” te pazevendesueshem per ekonomine e brishte shqiptare. Por regjimi komunist mbante nje qendrim shfrytezues ndaj tyre. Kjo vihej re:

1) ne kursin teper te ulet me te cilin shkembehej valuta qe hynte nga jasht;

2) ne tatimin e ish-tregtareve, pronareve, personave te arratisur dhe familjeve te tyre qe kishin te ardhura nga jasht ne valute.

Ne vijim te kesaj politike, me 20 qershor 1967 u miratua Dekreti nr.4278, i cili kufizonte kembimin e valutes per shtetasit shqiptare. Keshtu, pervec kursit teper te ulet te imponuar nga shteti komunist, qytetaret shqiptare qe kishin te ardhura nga jasht, nuk mund te terhiqnin nga banka me shume se 1000 lek ne muaj. Kjo shkaktoi uljen e reminitancave. Keshtu, ndersa ne vitin 1965 emigrantet etj., kishin derguar 2.540.000 dollare, ne vitin 1966 kjo shifer ishte rritur ne 2.714.000 dollare; ndersa ne vitin 1967 pas miratimit te dekretit reminitancat ishin ulur ne 2.220.000 dollare dhe ne vitin 1968 ne 2.056.000 dollare.

Pervec kesaj, te gjith personat qe kishin te ardhura nga jasht, me origjine te ndryshme, krahas grabitjes per shkak te kursit te ulet, ishin te skeduar dhe objekt i Sigurimit te Shtetit.

Ministri i Shëndetësisë i Republikës së Kosovës, Dr. Rifat Latifi priti sot në takim shefen e Zyrës së Greqisë në Kosovë, Ambasadoren, znj. Heleni Vakali, me të cilën biseduan për bashkëpunimin midis dy shteteve në fushën e shëndetësisë.

Ministri Latifi e ka informuar ambasadoren greke për aktivitetet në procesin e transformimit të shëndetësisë kosovare, sfidat me të cilat ballafaqohet shëndetësia Kosovare dhe mundësitë ku mund të bashkëpunohet me Greqinë në shëndetësi.

Në kuadër të fillimit të një bashkëpunimi midis dy shteteve në shëndetësi, pritet që Ministri Latifi dhe homologu i tij nga ministria respektive e Greqisë të kenë një takim së shpejti.

Msc. Albert HABAZAJ

Përgjegjës  i Bibliotekës Universitare “Nermin Vlora Falaschi”, Vlorë

Monografia “Arbëreshët midis realitetit dhe mitit: vështrim i shkurtër historiko-kulturor” e autorit Famir Toçi është fryt i  një pune të gjatë dhe pasionante në terren, të shtrirë në kohë dhe në hapësirë atje ku ka pasur dhe ka ngulime arbëreshe nga “Gjaku i shprishur” i Motit të Madh nëpër qytete apo katunde të gadishullit Apenin. Parë nga pasuria dhe besueshmëria e aparatit bibliografik, kjo monografi është një vepër e nivelit akademik edhe në rrafshin krahasimtar, punimi më i dashur dhe më i plotë i deritanishëm për arbëreshët e Italisë, realizuar nga një njohës gati shterues i botës kulturore dhe historike të tyre, siç është Fatmir Toçi.

Në këtë dialog me librin, sa të lartë, aq të dobishëm, kuptoj privilegjin dhe ndjej përgjegjësinë e ekonomisë së fjalës së zgjedhur në këtë mjedis bukurisht të fisnikëruar nga shkencëtarë, profesorë të albanologjisë, historianë të njohur, intelektualë, pedagogë dhe studentë të Universitetit “Ismail Qemali” Vlorë, njerëz të letrave, miq të librit dhe dashamirës të tij.

Falënderoj për mundësinë e këtij diskutimi të shkurtër Rektorin e Universitetit prof.dr. Roland Zisi, ndër studiuesit më të shquar të letërsisë shqipe, si zonjën Irena Toçi, që si ai kalliri i pjekur i grurit, ka sfiduar me punë që të jetë presidente e  Botimeve Toena…

Kujtoj vitet ’90 të shekullit të kaluar, më saktë 29 majin 1993, kur unë, nga vërshimet botuese të kohës, përzgjodha dhe bleva librin “Fjalor Italisht – Shqip, Shqip – Italisht = Dizinario italiano – albanese, albanese – italiano” me 20.000 fjalë të autorit Fatmir Toçi, me redaktorë Shpëtim Çuçka dhe Ramazan Hysa, me 350 faqe, që edhe sot ekësaj dite e përdor kur kam nevojë si libër doracak. Sepse m’u desh, vetëm pak muaj më vonë, bleva libërthin “Foljet e gjuhës italiane : 638 folje të rregullta, të parregullta, jovetore e mungesore të zgjedhura pa shkurtime” po të autorit Toçi, me redaktorët e nderuar Çuçka dhe Hysa, me 136 faqe. Ky tekst ende, sot e kësaj dite përdoret si literaturë plotësuese edhe nga studentët tanë të Italishtes.

Fatmir Toçi është intelektual dhe veprimtar i shquar shoqëror, ndihmëtar i spikatur i  kulturës së shkruar shqipe, njeri i njohur i botës së librit dhe botimit të tij, autor tekstesh enciklopedikë dhe historiko – kulturorë, si dhe botues me vizion që ka njohje ndërkombëtare.

Monografia “Arbëreshët midis realitetit dhe mitit: vështrim i shkurtër historiko-kulturor” me 486 faqe e autorit Fatmir Toçi, që Universiteti “Ismail Qemali” Vlorë dhe Botimet Toena kanë mirësinë e organizimit të këtij përurimi të vlertë, është një libër i nivelit akademik me karakter informues, vështrim i duhur krahasimtar, që ka referenca të bollshme nga studiues të huaj dhe shqiptarë, me shënimet përkatëse në fund të faqeve, bibliografi, uebografi, indekse/ tregues i emrave të njerëzve dhe toponimesh/ tregues i emërvendeve, faksimile, skema, harta, tabela, foto, etj. Kjo monografi, parë në rrafshin e shkencës së Bibliotekomisë, klasifikohet në tekstet ndërdisiplinorë, ku gërshetohet harmonishëm fusha e kulturës, etnologjisë, etnografisë me zakonet, doket, traditat, mënyrën e jetesës, ritualet, ritet, folklorin, me mitologjinë dhe shkencën e historisë, shtrirë në kohë dhe hapësirë të përcaktuar që gjeografikisht rrok Shqipërinë dhe Italinë, qysh herët në kohën ilirike, por theksueshëm periudhën e shek. 13-15-të, ku në fokusin e autorit janë zhvendosjet masive të arbëreshëve të Italisë në tokën italiane pas vdekjes së Gjergj Kastriot Skënderbeut, që shtrihet deri në ditët tona.

Në këtë kontekst, më vjen ndër mend një fjalë e urtë që përdoret në këto vise: “Më thuaj me kë rri, të të them cili je”. Në stafin realizues të këtij libri, shikojmë recensentë emrat e akademikëve Rexhep Qosja e Francesco Altimari, prof. dr. Matteo Mandala dhe prof. dr. Pëllumb Xhufi, redaktorë shkencorë Akademik Gjovalin Shkurtaj dhe prof.dr. Rami Memushaj. Komentet e tepërta janë të panevojshme.

Përveç dashurisë dhe pasionit që ka autori të ardhur edhe gjenetikisht, libri, përveç laboratorit të punës, përgatitjes, pëzgjedhjes, shfrytëzimit të literaturës së shumtë dhe po aq të verifikueshme e të besueshme shkencërisht, është ndërtuar sidomos si rezultat i vëzhgimeve të shumta në vijueshmëri kohore, vizitave dhe takimeve me banorë të thjeshtë arbëreshë jo vetëm në Palermo, Kozencë, L’Aquila, ku ka ngulime arbëreshe, të njohura apo kripto, me banorë të moshave të ndryshme, pleq, plaka, burra, gra, vajza e djem të besueshëm për kujtesën e tyre

Këto vizita kanë arritur në nivelin e ekspeditave kërkimore – shkencore vetiake dhe mund të themi se Toçi është misionar i miqësisë midis popujve edhe në këtë libër, sepse trajton përbashkimet dhe jo përveçimet etnokulturore, nuk u mëshon konfikteve, përplasjeve fillimtare apo dhe në vijim, sepse nëpërmjet këtij libri autori do të përçojë brezave edhe mesazhe humane.

Këtë libër mund ta shikojmë edhe si tufë me lule të bukura dhe të freskëta mirënjohje dhe falënderimi që, në emër të shqiptarëve, Toçi guxon, merr përgjegjësinë dhe me dinjitet e përgatit dhe dhuron nëpërmjet fjalëve të vërteta për popullin italian, mirëkuptimin dhe harmoninë që u shtresëzua midis ardhësve dhe vendasve, midis nesh dhe atyre nëpër shkulmet e furtunave të kohës dhe u arrit në këtë bashkëjetesë qytetare të paparagjykueshme sot e kësaj dite, as nga italianët, as nga shqiptarët e italianizuar, arbëreshët e Italisë, sepse përgjatë rrjedhave të shekujve janë ndërtuar ura të forta komunikimi dhe jo mure të errët izolimi. Ato ura komunikimi janë mirëmbajtur, sepse dy bashkësitë shkojnë si fqinjë dhe miq të mirë, marrin e japin nga kultura e njeri-tjetrit me identitetin përkatës, arbëreshët nuk ngacmohen, nuk shikohen si njerëz të dorës së dytë, por janë të integruar si të barbartë me vendasit italianë deri në nivelet më të larta të kulturës, shkëncës, ekonomisë, politikës etj. dhe ky fakt ne na bën të ndihemi të pashqetësuar kombëtarisht apo ekonomikisht me ikësit tanë biblikë drejt gadishullit Apenin. Në një vështrim të përgjithshëm, monografia trajton historinë migruese të arbëreshëve, vuajtjet dhe vështirësitë e tyre për t’u ambientuar në vendbanimin e ri, gjendjen e tyre politike, shoqërore, ekonomike e kulturore, që nga koha e migrimit e deri më sot. 

Në libër është trajtuar në mënyrë të përmbledhur prania e ngulimeve arbëreshe në 17 krahina të Italisë së sotme, nga 20 të tilla gjithsej, ilustruar me hartën përkatëse për secilën krahinë e provincë italiane, si dhe listimi i 534 vendbanimeve me gjurmë arbëreshe nga 50 të tilla që njihen zyrtarisht sot.

Nuk janë 50 vendbanime me gjurmë arbëreshe siç njihen zyrtarisht sot, por 534, tashmë të dëshmuara edhe me librin “Arbëreshët midis realitetit dhe mitit” të Fatmir Toçit. Ky është vetëm njëri prej konstatimeve që nxjerr libri, i cili siç shkruan edhe në kopertinë, është “vështrim i shkurtër historiko-kulturor”.

Pra, Arbëreshët jetojnë në 20 krahina të Italisë, por thuajse të gjithë janë përpjekur të ruajnë identitetin e tyre. Flasim për arbëreshët, për sfidën e tyre drejt përshtatjes me atdheun e ri, pa harruar gjuhën, muzikën, vallet dhe shumëçka nga kultura e tyre. Historinë emigruese të arbëreshëve e sjell në një hartë ku nuk mungon ekonomia, kultura, historia dhe kontributi i tyre, Fatmir Toçi. 

Është e mbarënjohur  në Shqipëri, po ashtru është e vlerësuar letërsia arbëreshe para dhe pas periudhës së Rilindjes dhe po aq të dashur për ne shkrimtarët e shquar arbëreshë me shkëlqimin e Jeronim De Radës, nga drita ndërkombëtarisht e qartë, edhe sot e kësaj dite, ngrohemi edhe ne punëtorët e mirë të letrave, por Fatmir Toçi na i sjell si edhe një prurje me vlera të antropologjisë kulturore. Jam ndier mirë që autori ka trajtuar me korrektësi dhe qytetari lëvizjen e intelektualëve arbëreshë për pavarësisnë e Shqpërisë dhe rolin e arbëreshëve në historinë e re të Italisë. Siç shprehet autori, “Arbëreshët e Italisë kanë luajtuar një rol të rëndësishëm në mbështetjen e çështjes kombëtare shqiptare në tërësi dhe, në mënyrë të veçantë, për pavarësimin e Shqipërisë për ta shkëputur nga pushtimi otoman për gati katër shekuj e gjysmë”.

Jo thjesht si dije e regjistruar në përshkrimin bibliografik që bëjmë në sistemin ndërkombëtar të unifikuar të bibliotekave, por do të shprehesha se libri “Arbëreshët midis realitetit dhe mitit” do t’i bënte nder edhe bibliotekës shkencore “Nermin Vlora Falaschi” ta kishte në fondete  saj të hapura në funksion të studentëve, pedagogëve dhe studiuesve tanë.

Nga BEPPE SEVERGNINI/

Dëgjoj e lexoj – çdo ditë, prej më shumë se tre muajsh – pohime mahnitëse mbi mësymjen e Ukrainës. Turpi – si duam t’a quajmë? – heshtet; përgjegjësitë, davariten; tmerri, sheqeroset. Me që këta opinione vijnë edhe nga njerëz të zgjuar, pyes veten: a ka diçka që më rrëshqet? Lufta është një breshër që shkatërron mendimet. Ndofta po më ndodh edhe mua , e nuk po e marr vesh.

Ndonjë shëmbull të habisë sime. Carlo Rovelli, fizikant: “ Duhet të dalim nga kjo logjikë, simbas së cilës, duhet qëndruar në një anë apo në tjetrën”. Më falni, profesor, por kjo logjikë duket se është e përpiktë. Duhet të dënojmë agresorin e të mbështesim të mësyemin. Barazlargimi përballë tmerrit që shohim, është një formë përkoreje. Një gabim që e kemi kryer në shekullin e XX, dhe e kemi paguar shtrenjtë.

Ginevra Bompiani, botuese e shkrimtare: “Deri në vitin që shkoi merrnja si njësi matjeje Covidin, por ishte më e lehtë, sepse asnjë nuk kishte një qëndrim të arsyeshëm (…). Sot me luftën është ndryshe, sepse gjysma e Vëndit është kundër qeverisë mbi dërgimin e armëve” dhe “Draghit nuk i bëhet vonë”. Më falni, por ka një parlament që mbështet qëndrimin e qeverisë. Pastaj: nëse nuk ndihmojmë ukrainasit të qëndrojnë, duhet të dorëzohen, me pasojat e rastit. Shtypje për ata, rreziqe të rinj për neve.

Michele Santoro, gazetar televiziv: “Putini nuk është armiku i ynë më i keq, armiku më i përbindshëm është lufta”. Më fal i hijshmi koleg, por vërtetë nuk kuptoj. Kush e ka shpërthyer këtë luftë? Un? Juve? Puffi i madh? Këtë luftë të pakuptimtë – qytete të shkatërruara, civilë të vrarë, fëmijë të shpërngulur, rreziqe botërore – e ka dashur, përgatitur (duke e mohuar) dhe shpërthyer një njeri që quhet Vladimir Putin. Ai mund t’a pushonte: edhe sot. A duam t’a themi?

Zgjodha tre vetë, por mund të rrjeshtonja tridhjetë a treqind, edhe ndërmjet miqsh e të njohurish. A kanë një emërues të përbashkët? Ndoshta po, dhe është biografik. Kam përshtypjen se ata që, në rini kanë parë me siklet Amerikën e me shpresë komunizmin, kanë vështirësi të gjykojnë një regjim që thotë se frymëzohet nga Bashkimi Sovjetik. E dijnë që Putini është një tiran, sigurisht. Por joshja e pyllit të kuq i trazon mendimet.

“Corriere della Sera”, 5 qershor 2022    Përktheu Eugjen Merlika