Archives for December 2022

GAZETA DIELLI NJOFTON VATRANËT DHE ABONENTËT

December 8, 2022 by s p

Të nderuar Vatranë dhe abonentë të gazetës Dielli, në kuadër të përmbylljes së vitit kalendarik 2022, dëshirojmë t’iu kujtojmë likujdimin e detyrimeve financiare ndaj Gazetës Dielli dhe saktësimin e adresave të reja për të gjithë ata vatranë apo abonentë të Diellit që kanë ndryshuar adresën e dërgimit të gazetës. Kriza ekonomike globale ka rritur ndjeshëm kostot e shtypshkronjës dhe çmimin e postës për dërgimin e gazetës.

Ju lutemi brenda mundësive, deri më 31 dhjetor 2022, dërgoni pagesat dhe adresat e përditësuara, në të kundërt e kemi të pamundur dërgimin e gazetës për ju.

Duke filluar nga data 1 Janar 2023 kush nuk shlyen detyrimet e abonimit, nuk do të pajiset me gazetë.

Pagesa për gazetën duhet të dërgohet në adresën e Vatrës: 2437 Southern Blvd, Bronx, NY 10458. Adresat e reja të dërgohen në email zyrtar të gazetës: gazetadielli@gmail.com.

Për çdo sqarim apo paqartësi financiare ju lutemi kontaktoni Arkëtarin e Vatrës z.Besim Malota cel: 203 455 7167.

Lutemi dhe shpresojmë në mirëkuptimin tuaj.

Diskriminim edhe në përdorimin e simboleve Kombëtare

December 8, 2022 by s p

Shkruan: Refik HASANI/

Shqiptarët në Republikën e Serbisë që jetojn në Medvegjë, Bujanoc dhe Preshevë, vazhdojn të përballen duke u diskriminuar, pasi mungon rregullimi me ligjë për përdorimin e simboleve Kombëtare. Shumë qytetarë të kësaj Krahine shqiptare vazhdojn të përballen nëpër Gjykata Serbe, pse kan përdorur Flamurin Kombëtarë Shqiptarë.

Përdorimi i simboleve Kombëtare nga shqiptarët në Serbi është e drejtë e tyre njerëzore, Kombëtare dhe ekzistenciale, por ende nuk është rregulluar përdorim me dispozita ligjore, e kështu vazhdon diskriminimi edhe në përdorimin e simboleve. Mos lejimi i përdorimit të simboleve Kombëtare, është shkelje, cenim, mohim i së drejtës elementare individuale dhe kolektive të neve shqiptarëve në këtë Krahinë, përkundër që më datën 1 e 2 marsit të vitit 1992, është organizuar dhe mbajtur Referendimi dhe ka ndodhur lufta e armatosur në mesë të UÇPMB-ës dhe forcave të qeverisë së Republikës së Serbisë.

Krahina shqiptare e mbetur padrejtësishst nënë administrimin e Serbisë, është e diskriminuar edhe në pasivizimin e adresave-një pastrim entik i heshtur,është e diskriminuar në parfaqësim në institucione Lokale dhe Qendrore të Republikës së Serbisë, është diskriminuar në zingjirin Komandues të Policisë, në Gjykata, Prokurori, Shëndetësi, Administratë Tatimore, është e diskriminuar edhe në kulturë, në informim, në investime të zhvillimin ekonomik.

Kjo Krahinë shqiptare, është e diskriminuar nuk lejohet vendosja e Shtatores së Skënderbeut në qendër të Bujanocit,dhe Lapidari i UÇPMB-ës në Preshevë i hequr nga forca policore ende nuk është kthyer në vendin e vetë.

Në këtë Krahinë mungon një Institut për ruajtje të trashigimisë kulturo-historike, mungon një Universitet publik në Gjuhën Shqipe e në anën tjetër ende nuk pranohen diplomat e Republikës së Kosovës.

Kjo Krahinë shqiptare, është e diskriminuar, pasi kjo Krahinë është Rajoni më i prapambetur dhe më i diskrimnuar në gjithë Evropën.

Mbi të gjitha,ky Rajon nuk e ka zgjidhur çëshjtje e statusit politik të shqiptarëve të kësaj krahine, prandaj vazhdon diskriminimi edhe në përdorimin e simboleve Kombëtare e jo vetëm.

QYTETI PELLAZG I ORIKUT

December 8, 2022 by s p

QYTETI PELLAZG I ORIKUT

Një qytet dhe fortifikim i rëndësishme, i ndërtuar në një kohë më të hershme se antikiteti, ka qënë edhe Oriku, i cili së bashku me Aulonën dhe Kaninën siguronin lidhjen e amantinëve me bregdetin. Duke qënë se për Orikun nuk janë bërë gërmime arkeologjike të plota, kanë mbetur të pashpjeguara koha e ndërtimit, shtrirja, gjatësia e mureve, tipet e tyre, dhe plot të panjohura të tjera. Madje nuk dihet saktësisht se ku ka qënë ndërtuar saktësisht fortifikimi fillestar dhe qyteti, në kodër, ku gërmimet arkeologjike kanë evidentuar një sërë objektesh si, nymfeu, godina banimi, etj, apo përballë këtij, në një kohë më të vonë në fushë ose në kodrën në anën tjetër të lagunës.

“Arkeologu francez Hezej pat hetuar gjurmë mjaft të rëndësishme fortifikimi në këtë qytet. Ai thotë se qyteti ishte ndërtuar dhe fortifikuar me shumë shije, dhe se traseja e rrethimit kishte një formë ovale, ku muri helenik më i vjetër ishte rindërtuar më vonë me tulla dhe llaç. Një rrethim të veçantë krijonte gjithashtu akropoli, i cili ndodhej në majë të kodrës dhe ndahej në dy pjesë nga një mur i brendshëm…

Siç del nga përshkrimi i Hezejt, Oriku ka qënë i mbrojtur nga një mur rrethues me tulla të vendosur mbi një xokol gurësh të punuar ashtu si në Apoloni dhe në Lis…por të dhënat për teknikën e mureve, tani të zhdukura, janë ta pamjaftueshme për të dhënë një datë të saktë rreth kohës së ndërtimit të tyre. Në një farë mase do të na ndihmonin në këtë rast burimet historike.

Sipas dëshmisë së Tit Livit, në verë të vitit 214 p.e.s. kur Filipi i V i Maqedonisë sulmoi Orikun, ai e pushtoi atë me lehtësi, “mbasi qyteti ishte në shesh dhe nuk kish as mure, as roje dhe as armë të forta”. Por kur Cezari zbarkoi në Iliri (në vitin 48 p.e.s), Oriku ishte plotësisht i fortifikuar.”

Patch-i dallon një mur në lagunë, të cilin na e përshkruan Tahsin Jonuzi: “Në pjesën e brendshme të portit, mbrapa qytetit” është laguna, në fundin e së cilës, në anën jugore të kodrës, mund të shihet një mur rreth 1,80 m dhe 30 m i gjatë…Në shkëmbin e ngritur Patch-i gjeti shumë shkallë të prera me 17 m gjatësi dhe 2,40 m gjërësi…” Por muret e Orikut antik i përmend edhe Ago Agaj, i cili pohon se muret e kalasë së Orikumit (në fillim të shekullit të XX) ndodheshin një metër ndën ujë, dukeshin me sy dhe shkeleshin me këmbë…”

Patch-i dhe Agua bëjnë fjalë për muret në kënetën e Valltos, në lagunë. Por, gjithashtu, nga përshkrimi i Hezejt dhe Patch-it, të krijohet përshtypja e dy fortifikimeve, një në kodër, akropoli, dhe tjetri më poshtë, në fushë në formë ovale. Nga tregimi i Tit Livit mesojmë gjithashtu, se në fund të shek. III p.e.s. Oriku nuk kishte mure. Por edhe këtu mësojmë se bëhej fjalë për një qytet në shesh, dhe jo për një qytet në kodër. Tani lind pyetja: mos vallë Oriku i lashtë ka qënë me një shfaqje të dyfishtë, në kodër dhe në shesh, ku ky i fundit, me kalimin e kohës, ndoshta dhe me zgjerimin e lagunës është zhytur nën ujin e saj?

Nga përshkrimi i Hezejt dhe gjendja e fortifikimit në kohën e Cezarit, mendojmë se në periudhën e pushtimit romak, pas vitit 168 p.e.s., Oriku, si një qytet me rëndësi strategjike në bregdet është rifortifikuar prej tyre, ku muri helenik më i vjetër ishte rindërtuar më vonë me tulla dhe llaç. Ashtu si në fillim, përsëri ne shtrojmë pyetjen. Kush ka qënë periudha e themelimit të këtij qyteti: antikiteti apo prehistoria? Këtu na vjen në ndihmë Hezej, i cili përmend ekzistencën e akropolit të këtij qyteti, të cilin e vendos në kodër. Atëhere, nga kodra dhe akropoli, nëpërmjet gërmimeve arkeologjike, mund të zbulohet edhe koha fillestare e ndërtimit të këtij qyteti dhe fortifikimit të parë të tij, të cilin ne, pa dyshim, do ta quanin një fortifikim pellazgjik, ashtu siç kemi quajtur dhe ndërtimet në akropolet e qyteteve tona të lashta. Kjo sepse edhe legjendat e afrojnë atë me periudhën e fundit të bronzit, pra me prehistorinë.

Arkeologu Aleks Trushaj tregon se, ky qytet skelë mendohet të jetë themeluar në gjysmën e dytë të shek.VIII p.Kr…Sipas Skymnit (shek.III-II p.Kr)…Orikun, qytet helen në buzë të detit e ndërtuan euebeasit, të cilët i hodhi këtu dallga kur ktheheshin nga Troja…Plini (shek.I m.Kr) thekson…Në bregdet gjendet qyteti Orik, themeluar nga Kolkasit. Prej këtu fillon Epiri, malet Akrokeraune…

Ndjekim edhe legjendën e themelimit të Amanties dhe Thronionit: “ Pauzania shkruan se Thronioni ishte një qytet i krahinës së Abantisë dhe se kjo e fundit u përkiste thesprotëve. Qyteti u ngrit nga abantët e Eubesë së bashku me lokrët e Thronionit; pas udhëtimit në det dhe vendosjes së tyre pranë maleve Keraune… Nuk mund ta lidhim Thronionin me Amantinë e vonshme por duhet ta kërkojmë më afër maleve Keraune, më afër detit dhe qytetit Orik. Si vend më i mundshëm për një lokalizim të Thronionit, është kalaja e Kaninës, në muret mesjetare të së cilës janë parë gjurmë ndërtimi antik.”

Na duhet të sqarojmë se Abantët Eubesë dhe Lokrët e Thronionit nuk ishin helenë, pasi periudha që ata kanë zbarkuar pranë maleve Keraune, pas shekullit të XII p.e.s, ishte pa diskutim një periudhe pellazgjike. Rrjedhimisht, abantët dhe lokrët ishin pellazgë, dhe, detyrimisht, edhe ndërtimet e tyre, fortifikimet dhe qytetet e prej tyre ishin pellazgjike.

Por legjenda na thotë gjithashtu, se abantët dhe lokrët kanë zbarkuar pranë maleve Keraune, pikërisht në zonën e fushë-Dukatit, Orikumit të sotëm, apo Orikut të Lashtë, dhe ajo le të kuptohet, se edhe Orikun e kanë themeluar ata. Dhe në qoftë kështu, Oriku është themeluar rreth fillimit të shekullit të XII p.e.s., me mbarimin e Luftës së Trojës, për datim, i ngjashëm me Buthrotin, në akropolin e të cilit janë evidentuar trakte muresh pellazgjike.

Në të mirë të këtij mendimi, që Oriku është një ndërtim pellazgjik, është edhe fakti, që në qafën e Ravenës, pranë Orikut antik, dhe, me siguri për mbrojtjen e tij nga sulmet e mundshme nga deti Jon nëpërmjet kësaj qafe, gjendet një fortifikim prehistorik i periudhës së bronzit që vendasit e quajnë “Maja e Qytezës”, ndërsa Pukëvili, kur e ka vizituar, muret e saj i ka quajtur pellazgjike: “Pouqueville përmend një fortifikim me mure të tipit “pellazgjik” mbi gjirin e Ariut, “Val d’Orso”…ndodhet në pllajën e Ravenës 300 m mbi nivelin e detit…Ngjashmëria me fortifikimet e bregdetit e datojnë midis fundit të periudhës së bronzit dhe fillimit të periudhës së hekurit. Pranë këtij fortifikimi ndodhen tumat e fushës së Dukatit, çka sugjeron se ndërtues dhe përdorues të tyre janë e njëjta popullsi.”

Nga vrejtja e hollë e arkeologëve të rinj K.Çipa dhe M.Meshi, mund të supozojmë gjithashtu se, kronologjia e tumave të Fushë-Dukatit duhet të jetë e njëjtë me atë të Orikut dhe “Majës së Qytezës” në Ravenë, fundi i periudhës së bronzit.

Gjithashtu, orikasit e lashtë, në ruajtjen e traditës së origjinës së tyre pellazgjike, adhuronin dy perënditë pellazge të Epirit, Zeusin e Dodonës dhe gruan e tij epirote Dionën. Kjo është një e dhënë më shumë që verifikon origjinën pellazgjike të këtij vendbanimi të fortifikuar. Në lidhje me këtë adhurim arkeologu Aleks Trushaj tregon për një mbishkrim të shek.IV p.Kr. të bërë mbi një pllakëz orakullore të Dodonës ku “korkyrasit dhe orikasit pyesin Zeusin Naios dhe Dionën se cilës hyjnie apo heroi duhet t’i bëjnë flijime dhe t’i drejtojnë lutje për të qeverisur në mënyrën më të mirë dhe në siguri të plotë shtetin e tyre” (Harta Arkeologjike e Shqipërisë, Tiranë, 2008, f. 218)

Besnik Imeraj

(marrë nga libri “Epiri Pellazgjik”)

XHYDOLLARI NË NJË LIBËR MEDITATIVO-FILOZOFIK

December 8, 2022 by s p

-Rreth librit “Komunizmi,masati i zjarrit të së keqes”, shkruar nga shqiptaro-amerikani nacionalist Muharrem Xhydollari-

Ishin vitet 70-të: Një djalë i ri, me trup drejt-qiri, me hapa të shpejtë lëvizte rrugëve të sapo “vaditura” me ujë gjoli nga makina e komunales në Pogradec. Asfalti ndriste nën një shkëlqim të nxirtë. Ai ecte nxitimthi duke ndjerë freskinë avulluese nga zifti mbi rrugë.Me hapa të shpejtë, me ritëm konstant shkonte diku. Sa herë vinte në Pogradec, ndalesën e parë do ta bënte tek shtëpia e Lasgush Poradecit. Linte aty një torbë me miell apo patate, mollë apo ç’të kishte dhe merrte 2-3 libra. Pastaj dilte nga liqeni dhe harbonte mendimin. Ishte 20 vjeçar nga fshati buzë liqenit. Ajo bukuri e qetë e gjolit, ishte bërë pjesë e jetës dhe ëndrrës së tij. Hidhte sytë tutje ku ishte “kufiri armik” mes ujrave të qeta dhe turbullohej. Kishte kureshtje, por nuk deshte asgjë më shumë se vendlindja e vet. “Këtu, këtu do jem” i pëshpëriste vetes. Një zë i thoshte “Ikë të shpëtosh”. Nuk tundohej. Ai e deshte gjolin dhe Pogradecin, fshatin e vet dhe buzëliqenin dhe aty i dukej se “Dielli nuk mungonte asnjë mëngjez”, edhe pse në shtëpi i mungonte babai që ishtë në burg… Vetëm dielli kishte mbetur “i ngrohtë” me të…Çdo gjë ishte ftohur.Në fshat shumica nuk i flisnin. I largoheshin. Ndaj ai e kishte festë kur vinte në qytet, sepse askush nuk e njihte dhe ai harbohej rrugëve me vetveten dhe ndihej ndryshe larg pëshpërimave në Udënisht. Kishte një frikë se të nesërmen nuk do ta shihte më liqenin dhe valët e tij, mjelmat mbi retë e bardha do fshiheshin diku dhe ai nuk do t’i sodiste më atë bukuri ujore mesmalesh…E dinte. Ai për fatin e hidhur të trashëgimisë, kishte një “dosje plot”: Xhaxhain, të pushkatuar nga partizanët, babain në burg nga pushteti që ai kundërshtonte…Po vetë? Kur do t’i vinte radha?… “Ikë, ikë sa nuk je kallur brenda” i gjëmonte një zë. Ai: “Jo,Jo. Ky është vendi im…” ndeshej në heshtje. I rrodhën ca lotë, si për ta lagur edhe pakëz bulevardin pranë liqenit…Mos po lotonte rininë e vet?… Nuk vonoi dhe atë e arrestuan. Hetuesit nuk e morën në pyetje. “Dosja ishte gati”.Në gjyq ca nga fshati e lavdëruan si “djalë i mirë” dhe kjo i kushtoi disa vite ekstra…Bëri 10 vjet në burgun e Spaçit.Ishte Muharrem Xhydollarai(Udënishti)…

50 vjet më pas,nga Amerika ai do shpenzonte ditë dhe netë duke menduar për komunizmin, si filozofi dhe system, si “mortje njerëzore” që pllakosi gjysmën e globit dhe si “fat që nuk e pushkatoi”… Ai mund të mos ishte në vitin 2022. Por desh Zoti dhe ai është. Ndaj në netë pa gjumë, në ditët me borë apo në kohë shiu, në shtëpinë e vet në Amerikë, do shpotiste mendime për komunizmin, do shleftone libra, enciklopedi,gazeta të panumurta e arkiva amerikane për të arritur tek libri i tij i tretë meditativo-filozofik “Komunizmi-masati i zjarrit të së keqes”… Muharrem Xhydollari e sjell këtë libër si “testament” të shpirtit të vet që për mëshirë të Zotit përballoi 10 vjet burg në Spaç dhe tashmë pensionon në perëndim të Atlantikut, me familjen e vet si baba, gjysh,intelektual dhe shkrimtar…

“Dua të shkruaj një libër të veçantë për komunizmin, do më thoshte në telefon. Do jetë shpirti im dhe i atyre që nuk janë, do jeni ju dhe të tjerë që “nuk u gërvishti” sistemi…” Xhydollari të bën ta dëgjosh atë që thotë, edhe pse nuk pajtohesh. Ai ka një forcë ballafaquese të jashtëzakonshme. Do t’i thosha se janë thënë të gjitha. “Çfarë do të thuash më shumë…?!” Dhe ai më përgjigjej: “Ju nuk e njihni “forcën goditëse” të asaj kohe…Unë e kam provuar deri në palcë. Nuk dua të vdes pa e thënë atë që mendoj për brezat që të mos përsëritet kurrë…”

U krye më 2022: Muharrem Xhydollari vjen me librin e tij prej 220 faqesh: “Komunizmi-Masati i zjarrit të së keqes”.Janë copëza reflektimi që të futin në mendime, të bëjnë “të ndezësh një cigare” dhe të vijosh leximin.Janë mendime filozofike, compëza mençurie njerëzore dhe deduksione të vetë autorit .Libri i Xhydollarit të duket një “enciklopedi” me gjithë “të thënat” për këtë system shoqëror të dështuar. Të sjell ç’thanë ata që e shpikën, e ata që e zbatuan dhe ata që e “shijuan” bashkë me “trashëgimtarët” që tashmë janë bërë “Filozofë të lirisë”…

Është një punë e lodhshme e autorit, janë qindra emra, citate, deduksione, e plot “netë pa gjumë” të Xhydollarit, por është “testamenti” që e pat ëndërruar.Ai e shikon ende debatin për sistemin “rripshtrënguar” e “gojëkyçur”si një fushbetejë pa albitër, në një paqartësi shoqërore alarmante ku “Protagonistët…kanë zënë vend në të dyja anët e llogorveve, ta ndarë nga mjegulla e keqkuptimit dhe mosbesimit”, shkruan autori. Duke shfletuar faqet e këtij libri që fillojnë që me mendimet filozofike të Sokratit (Liria konsiston në dëshirën për të zotëruar veten) dhe përfundojnë me “mbllaçitjet” e atyre që ishin “pjesë e nomenklaturës” autori të habit me “gjithëpërfshirjen” filozofike të mendimit dhe autorësisë. Në fillim ai sjell “mençurinë e botës” për të zbritur tek realiteti i mendimit shqiptar. Xhydollari shkruan: “…kam permbledhur përsiatje filozofike të mendjeve të shënuara botërore me ballancën mes eprësisë së shtetit dhe të drejtës për liri të individit, ballancë që, kur prishet në dëm të individit, prodhon sisteme gjakatare si komunizmi që përjetuam ne, shqiptarët…” (Forca lind prej dhunës dhe vdes prej lirisë”- Da Vinçi. “Lerini njerëzit të dinë të vertetën dhe vendi është i sigurt”-Linkoln… Këto e shumë e shumë qëmtime të autorit, vijnë si “dritë nga larg” për të qartësuar sadopak kakofoninë politiko-shoqërore shqiptare.

Në libër janë të gjithë.Është një punë e lavdëruar, jo se “sjell shpikje”, por rrëfen në mënyrë të sistemuar bukur “ato që janë thënë” për një system që nuk ja doli të ishte “Ai që premtohej”,kur populli mori pushkët për të luftuar pushtuesit.“Pse më sjell këtu se ç’thotë Lisjen Bashkurti dhe Shpëtim Çaushi të dy sekretarë të KQ të BRPSH-së? e pyeta autorin. Ata kanë qënë në “majat e diktaturës” që më kanë dhënë direktiva edhe mua…A mund të ma tregojnë ata “systemin e tyre”?…Kështu e pyeta drejtsëdrejti. Muharrem Xhydollari që ka një aftësi të të tërheqë në bisedë dhe debat më tha: “Mendimi i tyre më duhet, sepse janë ata që imponuan dhe janë po ata që e dinë më mirë “nga brenda” sistemin…”.

Në librin në fjalë janë “konspektuar” me durim dhe mençuri të gjitha të thënat për “Kohën që shkoi”. E kam të pamundur të përmbledh qoftë edhe si emra gjithë përmendjet e autorit , që në vetvete dëshmojnë më së miri jo vetëm punën e madhe të Xhydollarit, por edhe dëshirën e tij të madhë që secili në librin e vet “të ketë të thënën për komunizmin”. Janë qindra citate dhe kuotime nga politikanë dhe filozofë amerikanë, eurpianë, aziatikë dhe mesdhetarë. Në librin e tij ai citon Ramiz Alinë që e sheh “Arkitekt” ta tranzicionit të pafat shqiptar. Autori e fillon me Hafiz Ali Korça që thotë se “Bolshevizma është çkatërrimi i njerëzimit” dhe “epitaf” në fund të librit është thënia e Shën Agustinit “Na duhet më parë t’i dëshmojmë punët e këqija e atëherë mund të themi se kemi filluar punët e mira”. Muharrem Xhydollari jo pa qëllim e ka vënë këtë shprehje në fund të librit të vet, sepse realisht Shqipëria kurrë nuk mund të bëntë “radiogarfinë” e vërtetë të realitetit që iku me shpresën e madhë për të pasur “Një fillim të ri”. Me këtë neglizhencë të vetëdijshme të politikës shqiptare shpjegohet edhe tejzgjatja e tranzicionit gati sa “jetëzgjatja” socialiste.

Libri i Muharrem Xhydollarit të krijon një “stuhi” mendimi, të bën të kthesh kokën dhe të “gjesh veten” diku në thënie apo filozofime të atyre që jetuan atë kohë. Edhe unë jetova ato vite, por jo me dhimbjen dhe mundin-torturë të bashkëpatriotit tim Xhydollari.Kishim “Fate të ndara”, fate të “nënshkruara” nga prindërit tanë që “mendonin ndryshe”. Ndërsa respektoj në solemnitet, jo thjesht një nacionalsit si Xhydollarët, por të gjithë të tjerët që “i griu” pushteti që ne e quanim “pushtet i popullit” një e vërtetë duhet thënë: Pushteti i komunistëve “erdhi nga gryka e pushkës”.Ato kohë, “dhuna ndaj armikut” ofrohej verbazi si drejtësi, si “shpëtim i popullit dhe Shqipërisë” ndaj jo më kot lufta për të mbajtur pushtetin kishte në fillim në shënjestër “armiqtë e popullit” që vite më pas do quheshin “armiq të partisë dhe popullit”…Ishte një mospërballje që shumica e pohoi në heshtje dhe mundime, në përpjekje “për të jetuar”. A nuk është “dëshira për të jetuar” sublimitet i çdo qënie njerëzore. Me këtë unë e shpjegoj “nënshtrimin” dhe “heshtjen” e shumicës shqiptare,përfshi edhe mua,duke u bërë instiktivisht “pjesë e kohës”.Ata që guxuan dhe vuajtën në burgje,në internime, që humbën të dashurit në pushkatime dhe “pa varre për të qarë” ata meritojnë të nderohen dhe dëgjohen, të respektohen edhe kur “nuk jemi në një linjë”. Ka qënë një sakrificë që vetëm guximtarët mund ta përballonin. Është ky guxim, është kjo kurajo dhe shpresë e pashoqe, që e bën edhe Muharrem Xhydollarin nga Udënishti i Pogradecit, të vijë për lexuesit me një “libër-testament”, që ka mundur ta nënshkruajë me punë dhe vullnet të lirë. Autori meriton përgëzime për këtë kontribut, që ka vlerat e veta për vitet në vijim edhe pse nuk mund të jetë “e vërteta e vetme” siç e quan me pasion të justifikuar Muharrem Xhydollari. Me këtë libër ai mbetet një “sheit” i kohës që iku,madje një “sheit” ndryshe, që pushteti “diktaturë e proletariatit” “i vodhi” edhe lotët, që nuk mundi t’i ndiente mbi faqe kur në qelinë e burgut në Spaç kur shokët iu afruan tek krevati me një batanije për ta ngushëlluar. Ca prej tyre po qanin.Por jo Muharrem Xhydollari. “Nuk kisha lot…Të tjerët qanë babain tim që e mbaj mend vetëm përtej “hekurave të kryqëzuar”…Komunizmi më kishte “burgosur” edhe lotin, bashkë me rininë time…”

Xhydollari autorësinë e librit “Komunizmi-Masati i zjarrit të së keqes” e ka një “meritë të merituar” edhe si shembull i madh i “Njeriut që fal…” dhe “pi kafe me ish-gardianët e burgut”…

Shefqet Meko

23 Nëntor 2022

Mos u dorëzo rinia ime, mos u dorëzo Ines

December 8, 2022 by s p

Unë nuk kam me kë të mbetem i ri nëse jut ë gjithë plakeni.

Këto ditë vjeshte, nganjëherë me diell e nganjëherë të vrëra – dhe fishkëllima e erës duket se na sjell kujtime, kujtime të largëta të rinisë sonë, ditëve tona studentore. Ishte ajo koha e mbushur plot idealizma, ëndërrime për të ardhmen, koha kur lidheshin shoqëritë, miqësitë. Ishte kohë e shqetësimeve për studimet tona, provimet, por ende e pangarku me dallgët e jetës. Si studentë ndoshta xhepin e kishim të varfër, por shpirtin e kishim të pasur, plot entuziazëm e energji rinore. Ato vite kanë lënë gjurmë të pashlyeshme në jetën tonë. Mund të shkruhen faqe të tëra për atë kohë të largët. Por, po i shkruaj këto pak radhë vetëm si një hyrje për një poezi – këngë të bukur, “Ne daj se Ines” (Mos u dorëzo Ines), shkruar – kompozuar nga poeti, këngëtari, kantautori e kompozitori i njohur kroat, Arsen Dediq (1938 – 2015). Ësthë kjo një poezi e bukur, një rrëfim poetië për rininë, nostalgjinë, dashurinë, jetën studentore. Janë këto çaste, dromca të jetës studentore të vet autorit në Zagreb, ku kemi studiuar edhe ne. Kjo poezi e Arsen Dediqit ka një ngjashmëri me poezinë shumë të njohur, “Gjethet e vdekura” të poetit të mrekullueshëm ftancez, Jacques Prevert (1900 – 1977). Dhe vërtet, tërë poezinë e përshkon një frymë preveriane. Edhe në këtë poezi, si te ajo e Preverit, e hasim të njejtin motiv: dashurinë e ndërprerë, por jo të harruar, të humbur – atë e ka përjetësuar poeti në vargjet e tij plot mallë e dashuri. Siç cekëm më lart, këto vargje autori i ka shoqëruar edhe me nota muzikore, është një interpretim – recitim magjepës i aktorit të njohur kroat, Rade Sherbexhija (1946). Gjatë viteve tona të studimeve, fundi i viteve të 70-ta dhe fillimi i viteve të 80-ta të shekullit të kaluar, kjo këngë ka qenë mjaft e popullarizuar. Dhe ende dëgjohet me ëndje si njëra ndër këngët më të bukura të asaj hapësire gjeografike: sjell kujtime, mall, dashuri, reflektime… Janë vargje që jo vetëm të kujtojnë rininë, por edhe të bëjnë të ndihesh ende i ri. Të mos zgjatemi më tepër, le ta vazhdojë “rrëfimin” vetë poezia. Poezia është e shkruar me vargun e lirë e pa rima, prandaj edhe jam munduar që t’i rri sa më afër origjinalit. Një formë e tillë e të shprehurit poetik sikur e bën më të afrt, më intim këtë poezi, e cila ka frymëzuar breza të tërë, ua ka zbukuruar jetën, i ka dhënë kuptim jetës së tyre. Madje shumë prindër vajzave të tyre ua kanë vënë emrin: Ines. Për shumë adhurues të këtyre vargjeve koj poezi është më tepër se një poezi, është një himn i dashurisë, rinisëë…

Mos u dorëzo Ines

Arsen Dediq

Mos u dorëzo Ines

Mos iu dorëzo viteve, Inesi im

Lëvizjeve dhe shprehive të tjera

Sepse dhomën ende e ke të ngrohtë

Renditja e këndshme dhe sendet e rralla

Ke patur më shumë shije se unë

Dhoma jote – mrekulli!

Zonjën e shtëpisë e ke në spital

Gjithmonë je dalluar

Sipas ngjyrave të letrave tua, sipas dhuratave

Të nesërmen në mëngjes rreth orës nëntë më ke përcjellur deri në stacioni

Dhe shkatërrohet autobusi i gjelbër i bartur nga era e vjeshtës

Si një gjethe poshtë një pjerrësie beogradase

Kam veshur katin e mbrëmjes dhe jam i rrethuar me shiqime

Mos u dorëzo rinia ime, mos u dorëzo Ines

Njohja jonë ka kohë që ishte përgatitur

Dhe pastaj, rastësisht, me rakinë e nxehtë

E me ca pak fjali, dëshira e fshehur dobët

Kishe sjelljet e zonjës dhe fytyrën e fshatares

Malokja dhe fisnikja ime

Pastaj ai gjoksi yt, krevati

Dhe dhoma ime e varur në ajër si portokalle

Si llampa e portokalltë mbi ujin e gjelbër e të kaltër të Zagrebit

Brigadat proletare 39, te Grkoviqi

Rruga e lagur, nga dritarja e tutje dhe zhurma e tramvajeve të buzëmbrëmjes

Çaste të bukura të mallëngjimit, dashurisë e varfërisë

Përdorimi i banjos së përbashkët

Dhe “Ju lutem nëse dikush më kërkon”

Mos u dorëzo Ines

Ja po ngritem për ta kthyer pllakën

A mos është kjo e pahijshme në këtë orë?!

Mocarti! Requijemi Agnus Dei

Sidoqoftë, mua më pëlqen më shumë fillimi

Zotëroj edhe me një million të dhëna

Të ndjeshme e të mbrapshta të rinisë sonë

E cila para syve tanë na mashtron, na vjedh e na braktis

Mos u dorëzo Ines

Grise ftesën, anuloje darkën, mashtroje burrin

Se je duke shkuar t’i krehësh flokët në një hotel më të mirë.

Më prek me gju nën tavolinë

Gjenerata ime, dashnore

E di që ende do të ketë rini

Por, jo kësisoj – mesatarisht 1938

Unë nuk kam me kë të mbetëm i ri nëse ju të gjithë plakeni

Dhe ajo rini do të ishte e rëndë për mua

Ju edhe mund të keni të drejtë

Sepse jam vetëm në këtë breg

Të cilin e keni braktisur dhe e keni dorëzuar pa dëshirë

Dhe përsëri po fillon shiu

Ashtu siç bie shi në tetor në ujëdhesa

Deti prej pëlumbi e qielli prej pishave

Zërat e largët që përzihen

Zëri i nënës, mikut, vajzës, dashnores, vëllaut

Rrobat para shiut mbidhen me shpejtësi

Dhe zhduket drita me atë bardhësinë

Edhe pak shetitje buzë detit dhe mbaroi

Mos u dorëzo Ines.

Përktheu nga kroatishtja: Sadik Elshani

Philadelphia, më 4 dhjetor, 2022

Sadik Elshani është doktor i shkencave dhe veprimtar i bashkësisë shqiptaro – amerikane. Stdimet universiatare dhe ato pasuniversitare (magjistraturën e doktoraturën) i ka mbaruar në Universitetin e Zagrebit, ku edhe për pak kohë ka punuar si asistent shkencor.