Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

Archives for December 2022

USHTRIA ÇLIRIMTARE E KOSOVËS NË TRI KOHË

by

Mr. sc. Bedri ZYBERAJ
Agjencia Shtetërore e Arkivave e Kosovës
drejtor ekzekutiv

Hyrje

Sot pothuajse për secilin që ka një rezon minimal të analizës dhe gjykimit racional për proceset historike të zhvillimit të Kosovës, dëshmitarë të së cilës kohës jemi pothuaj çdonjëri prej nesh këtu, është bërë krejtësisht e qartë se Ushtria Çlirimtare e Kosovës (UÇK) ishte një realitet i domosdoshëm ushtarak dhe politik e cila tanimë është deponuar si e tillë në thesarin e historisë sonë më të re.
Kjo ushtri është themeluar në një kohë mjaft të vështirë dhe, për disa vjet rresht, derisa nuk filloi lufta e hapur, ka qenë e detyruar që të veprojë në rrethana jashtëzakonisht të vështira dhe të mundimshme.
Në rrethana, po ashtu të vështira dhe të mundimshme, ka qenë e detyruar ta zhvillojë edhe luftën, pas përfundimit të së cilës, për shkak të trysnisë politike, brenda një kohe shumë të shkurtër, saktësisht më 19 shtator të vitit 1999, detyrohet të transformohet në një strukturë të re, që e dimë se është quajtur Trupat e Mbrojtjes së Kosovës (TMK) e që dhe kjo, pas shpalljes së Pavarësisë së Kosovës, do të shuhet. Vini re! Do të shuhet.
Do të shuhet e jo do të transformohet nga TMK në Forcën e Sigurisë së Kosovës (FSK) që, kundruar nga këndvështrimi politik, nuk është e njëjta gjë, me atë procesin e mëparshëm të transformimit të UÇK-së në TMK.
Por a përmbyllet i gjithë kapitulli i historisë së kësaj ushtrie pas transformimit të saj në TMK dhe shuarjes së TMK-së më vonë?
Jo.
Para se të shpalos disa çaste të fazave nëpër të cilat ka kaluar historia e krijimit, e zhvillimit dhe e shuarjes së kësaj ushtrie (Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës), më duhet ta vë në pah se ajo (UÇK-ja), si e tillë, me luftën që ka bërë, paraqet kurorëzimin e përpjekjeve të shqiptarëve për çlirim nga ish-Jugosllavia e të gjitha formave të rregullimit të saj (monarkiste, republikane, moniste, pluraliste etj.).
Për mendimin tim, e gjithë historia e zhvillimit dhe e luftës që ka bërë kjo ushtri ka kaluar nëpër tri faza, që e kanë karakterizuar me vështirësi të shumta dhe dinamikë, po ashtu të shumtë, në përmbajtje dhe heroizëm e diplomaci në veprim, për një periudhë mjaft të shkurtër (rreth pesë vjet) të ekzistencës së vet.
Me këtë rast nuk duhet harruar as parahistorinë e saj por që, duke pasur parasysh natyrën e këtij tubimi shkencor, nuk mendoj se është e nevojshme të lëshohem në një analizë të hollësishme të asaj periudhe, për arsyen e thjeshtë, se UÇK-ja, mendoj unë, është e rëndësishme jo për atë që i ka paraprirë formimit të saj, por më shumë, jetësisht më shumë, për atë që ka qenë gjatë ekzistencës së vet dhe për efektet që ka prodhuar në saje të asaj ekzistence.
Megjithatë, fare shkurt do të mund të thuhen në këtë rast disa fjalë edhe për këtë periudhë.
Nëse për demonstratat e vitit 1981 mund të thuhet se nxorën në skenë çështjen e pazgjidhur të shqiptarëve në ish-Jugosllavi, UÇK-ja me luftën e saj imponoi domosdonë e zgjidhjes së një pjese të kësaj çështjeje, atë të Kosovës.
Po cilat ishin fazat nëpër të cilat ka kaluar historia e kësaj ushtrie?

Faza I

UÇK-ja është themeluar më 17 nëntor 1994.
Ky ishte një akt, ndërsa themelimi dhe organizimi i kësaj ushtrie ishte një proces që ka parahistorinë dhe historinë e vet.
Mund të thuhet kështu, sepse akti i themelimit të UÇK-së nuk mund të trajtohet si një moment i izoluar nga koha pararendëse dhe paskoha që i vjen kësaj date.
Akti i themelimit të UÇK-së është rezultat i një historie më të gjatë dhe ka një sfond politik dhe kombëtar të krijimit të vet.
Po cili ishte ky sfond politik në të cilën u krijua kjo ushtri?
Shtrirja e këtij sfondi në thellësi kohore tangon dhe mesjetën, por atë vetëm përmes ideve të Rilindjes Kombëtare të shqiptarëve. Por, formësimin e saj embrionale duhet kërkuar te kjo Rilindje e këtej, e sidomos pas vitit 1913, kur kishte përmbyllur punimet Konferenca e Ambasadorëve në Londër dhe pjesën më të madhe të trojeve shqiptare, përfshi dhe Kosovën, e kishte shkëputur nga trungu amë.
Por, le të kthehemi tek e djeshmja e afërt.
Rreth një dekadë pas demonstratave të vitit 1981 filloi të ndihet më e afërt fryma e një ndryshimi, jo vetëm në ish-Jugosllavi, por gjithandej Evropës Lindore.
Pikërisht në prag të jetësimit këtij ndryshimi, hegjemonizmi serb ia del t’i imponojë ndryshimet kushtetuese të cilat, shqiptarëve në përgjithësi dhe Kosovës në veçanti, ua rënduan më shumë jetën politike dhe shoqërore. Pas aprovimit të këtyre ndryshimeve dhe në saje të tyre jeta institucionale u paralizua pothuajse plotësisht.
Ndryshimet kushtetuese të cilat, pavarësisht prej vullnetit të popullsisë që të mos lejoheshin (por jo dhe të politikës dhe një pjese të inteligjencës sonë të asaj kohe), u formalizuan në mbledhjen e Kuvendit të KSA të Kosovës më 23 mars 1989 e pas një jave, më 28 mars 1989, në Kuvendin e RS të Serbisë, në Beograd. Për shqiptarët e Kosovës këto ndryshime shënuan regresin më të madh që prej përfundimit të Luftës së Dytë Botërore. Me anë të tyre KSAK-së iu mor edhe ajo shtetësi e paktë që e kishte deri në këtë kohë.
Okupimi klasik i cili pasoi këto zhvillime politike rezultoi me përjashtimin e shqiptarëve pothuaj nga të gjitha sferat e jetës politike dhe institucionale. Ata, që të mos i nënshtroheshin këtij okupimi, filluan të bëjnë një lloj organizimi paralel të jetës politike (organizimi në parti dhe shoqata të ndryshme) dhe, pse jo, edhe institucionale (këtu duhet pasur parasysh sidomos shkollimin e të gjitha niveleve dhe shëndetësinë), por që koha me rrjedhën e vet po e dëshmonte se nuk ishte e mjaftueshme për të ardhur deri te çlirimi, përkatësisht deri te liria e plotë e tyre, të cilën e kishin aspiruar me dekada, prej kohës së ndarjes nga trungu amë, më 1913 e këtej.
Përveç organizimeve politike legale, të cilat monitoroheshin pothuaj plotësisht nga shteti i Jugosllavisë së asaj kohe e sidomos nga Republika e Serbisë që në këtë kohë e kishte instaluar kontrollin mbi çdo pore të jetës së shqiptarëve, për fat të mirë, kishte edhe organizata të fshehta antipushtuese që kishin një përvojë më të gjatë veprimi në këtë mënyrë. Të tilla ishin sidomos LPK dhe LKÇK.
Pikërisht në një sfond të këtillë politik, kombëtar dhe shoqëror, lindi UÇK-ja, në saje të një vendimi të LPK-së të datës 17 nëntor 1994, në mbledhjen e Kryesisë së saj, në Arau të Zvicrës.
Kjo datë paraqet pikënisjen e fazës së parë të kësaj ushtrie.
Sprova kryesore që do ta përshkojë këtë fazë mund të përmblidhet me dy fjalë: A do të mund të bëhej ushtria?
Për t’u realizuar bërja e kësaj ushtrie duhej të kalonte shumë sprova të tjera, herë të njëkohshme, herë të njëpasnjëshme, derisa nuk legalizohet më 28 nëntor 1997. Këto sprova ishin të kushtëzuara nga ndërthurja e faktorëve të shumtë, duke filluar prej atyre historikë e deri te faktorët politikë.
Ishte e detyruar të formësohej, zhvillohej dhe të zgjerohej në fshehtësi të thellë, me numër të kufizuar pjesëtarësh, me vështirësi të furnizimit me armatim dhe, sidomos, me një injorim politik nga organizimet politike në Kosovë (në disa raste dhe me akuza të rënda në adresë të saj) që po ushtronte veprimtari “legale” në bazë të legjislacionit të ish-Jugosllavisë së mbetur (Serbi – Mali i Zi).
Edhe në raport me shtetin amë – Shqipërinë – kishin ndryshuar rrethanat politike. Forcat e reja që kishin ardhur në pushtet, LPK-në dhe krijesën e saj, UÇK-në, nuk i shikonin me sy të mirë për shkak të, gjoja, orientimit të tyre majtist dhe traditës së lidhjeve të kësaj organizate me ish-partinë shtet të kohës së monizmit. Në fakt, e vërteta në lidhje me këtë pretendim nuk mund të shpjegohet në këtë mënyrë, sepse këto organizata të fshehta nuk i kishin të konsoliduara lidhjet për arsye ideologjike, por për arsye praktike dhe ishin lidhje dhe raporte me shtetin shqiptar.
Kështu, nëse mund të thuhet se lëvizjet e pjesëtarëve të UÇK-së në ish-Jugosllavinë e mbetur ishin të vështira, në shtetin shqiptar tani u bënë më të kufizuara. Megjithatë, UÇK-ja, siç dihet tanimë pothuajse nga të gjithë, pavarësisht prej këtyre pengesave dhe vështirësive, ia kishte dalë të mbijetonte dhe, gradualisht, të konsolidohej për t’i dhënë vulën e vet një kohe të mëvonshme që paraqet fazën e dytë dhe më kulmore të veprimtarisë së saj.
Ajo është periudha e viteve 1997-1999.

Faza II

Më 28 nëntor 1997, tre ushtarë të UÇK-së (Rexhep Selimi, Mujë Krasniqi dhe Daut Haradinaj), në Llaushë të Skenderajt do të paraqiten në varrimin e mësuesit Halit Geci, i vrarë nga forcat serbe një ditë më parë, dhe do ta dëshmonin publikisht ekzistencën e UÇK-së, për të cilën deri në këtë kohë flitej me dyshim.
Ky çast ishte pritur me entuziazëm nga qytetarët.
Akti i flijimit të familjes Jashari në Prekaz më 5, 6 dhe 7 mars 1998, përkundër asaj që kishte synuar e planifikuar shteti i Serbisë, i dha luftës një impuls të ri, por edhe për UÇK-në ishte një sprovë e re, sepse tani i duhej ta përballonte edhe presionin publik të popullsisë e cila manifestonte një entuziazëm dhe gatishmëri të paparë që të rreshtohej e t’i kapte armët e kësaj ushtrie.
UÇK-ja nuk e kishte atë mundësi që t’i përgjigjej pozitivisht kësaj kërkese. Derisa veshmbathja dhe ushqimi nuk ishin problem, armatimi, që në këtë kohë duhej më shumë se buka, ishte elementi më i vështirë për t’u siguruar.
Sprova e fazës së parë, se a do të mund të bëhej ushtria, në fazën e dytë kishte ndryshuar. Prapë si mundësi, por me një qëllim tjetër. A do të mund të bëhej lufta?
Qëndresa heroike dhe flijimi i familjes Jashari nuk pati ndikim vetëm te faktori i brendshëm, por sidomos tek ai i jashtëm. Këtë na e dëshmon ish-sekretarja shtetërore e ShBA-së, znj. Medlin Ollbrajti (Madeleine Albright), në librin e saj autobiografik “Zonja sekretare” ku, duke iu referuar luftës së familjes Jashari, shkruan: “Po të kish qenë një incident i veçuar, do të kishte qenë një tragjedi pa ndonjë ndikim në shkallë botërore, por vrasjet (në familjen Jashari – B. Z.) duheshin parë në kontekstin e tyre historik”.
Ky kontekst historik, të cilin e thekson znj. Ollbrajt, zë fill që nga Konferenca e Ambasadorëve në Londër më 1913, atëherë kur, siç thotë prof. dr. Arben Puto, “në kundërshtim me parimin e kombësisë dhe pa marrë parasysh fare shprehjen e vullnetit të popullsisë vendëse, Shqipërisë iu shkëputën krahina të tëra si Kosova, Rrafshi i Dukagjinit dhe tokat shqiptare të pjesës perëndimore të Maqedonisë” dhe i ishin dhënë Serbisë e Malit të Zi.
Pra, qasja e aktorëve me ndikim në faktorin ndërkombëtar, ShBA-së në këtë rast përmes sekretares shtetërore ndaj këtij akti, shënon një kërcim cilësor, sepse luftën e familjes Jashari nuk e konsideroi si një “incident” të izoluar por, duke e vënë në kontekstin historik të zhvillimit të ngjarjeve në Kosovë, mundësoi krijimin e një parakushti të favorshëm për ndërgjegjësimin e mëvonshëm të tij, angazhim i cili, siç do të shihet më vonë, do të përfaqësohet dhe mbrohet nga ShBA-ja në rend të parë, pastaj nga Britania e Madhe, Franca, Gjermania, Italia dhe vende të tjera të botës perëndimore.
Por le të kthehemi në zhvillimet e ngjarjeve të vitit 1998-1999, në Kosovë dhe rreth saj që, sido që ta marrësh, nuk mund t’i shkëpusësh nga vendimet e asaj Konference, sepse janë pasojë e tyre.
Luftërat janë fenomene komplekse dhe komponentë e rëndësishme, për të mos thënë vendimtare, është gjetja e aleatëve dhe përfitimi i përkrahjes së tyre si dhe bashkëpunimi me ata që mbështesin kauzën e për të cilën fillohet lufta. Nga kjo e vërtetë s’ka se si të bënte përjashtim dhe lufta e UÇK-së. Prandaj, drejtuesit e saj do të nisin të bëjnë kontakte me faktorët me ndikim dhe vendimmarrës në politikën ndërkombëtare. Këto kontakte, në krye të herës do të bëhen, larg syrit të opinionit publik që më i rëndësishmi ishte takimi i parë i z. Hollbruk me përfaqësuesit e UÇK-së në Zvicër. Pas rreth një muaj po ky ambasador do ta bëjë takimin e dytë, në Junik, më 24 qershor 1998 që, sipas Bedri Islamit, nuk ishte asgjë tjetër, përpos njohje “faktike e saj (UÇK-së – B. Z.) si forcë politike e jo vetëm ushtarake”.
Në fakt, ky ishte “qëndrimi i ri amerikan ndaj UÇK-së”, siç konstaton me të drejtë Paskal Milo, ministër i Ministrisë së Punëve të Jashtme të Shqipërisë në atë kohë, qëndrim që s’do mend se i dha një shtysë të fortë promovimit të UÇK-së si forcë politiko-ushtarake në arenën ndërkombëtare.
Depërtimi në arenën ndërkombëtare dhe vënia e relacioneve të nevojshme me faktorët e duhur ndërkombëtarë ishte një domosdoshmëri tjetër për UÇK-në, në këtë kohë dhe, edhe këtë domosdoshmëri UÇK-ja po e përmbushte me sukses.
Bashkëpunimit me faktorin ndërkombëtar, që ishte një front më vete, UÇK-ja i kushtoi vëmendjen e duhur dhe arriti t’i japë zgjidhjen e duhur. Në saje të tejkalimit me sukses të kësaj sfide, pak më pak se një vit pas fillimit të luftës në përmasa më të gjera, bota demokratike do ta pranojë arsyeshmërinë e kësaj lufte dhe do të angazhohet për t’i gjetur një zgjidhje të lakmueshme. Prandaj, për këtë arsye dhe u thirr dhe u mbajt ajo që tani njihet si Konferenca e Rambujesë (6 – 23 shkurt) dhe 14-19 mars 1999), nga e cila rezultoi ndërhyrja ushtarake e NATO-s me sulme ajrore kundër infrastrukturës dhe segmenteve të sigurisë të shtetit të ish-Jugosllavisë, respektivisht kundër Serbisë, pasi që kjo e fundit diktonte krejtësisht politikën e asaj federate jugosllave që kishte mbetur pas shkëputjes së Sllovenisë, Kroacisë, Maqedonisë dhe Bosnjë-Hercegovinës.
Në një takim të kryesisë së delegacionit që e përfaqësonte Kosovën në këtë Konferencë (Hashim Thaçi – kryetar, ndërsa Ibrahim Rugova dhe Rexhep Qosja – anëtarë) me ministrin e Punëve të Jashtme të Italisë, z. Lamberto Dini që, në emër të Grupit të Kontaktit, kishte shkuar në Rambuje, përkundër faktit që ai dhe vendi i tij kishin një lloj rezerve dhe hezitonin për përkrahjen e luftës së UÇK-së. Ai, ndër të tjera, deklaron: “Suksesi (e ka fjalën për suksesin e Konferencës që duhet të jetë marrëveshja – B. Z.) duhet të arrihet sepse ju keni luftuar për të. Po të mos kishit luftuar, autoritetet e Beogradit nuk do të vinin këtu”.
Me Marrëveshjen që nënshkroi delegacioni i Kosovës, në krye të të cilit ishte drejtori i Drejtorisë Politike të UÇK-së, z. Hashim Thaçi, UÇK-ja e plotësoi veten dhe me një tjetër lloj arme – ajrore, e cila ishte në pronësi të strukturës më të fuqishme ushtarake në historinë e njerëzimit – NATO dhe udhëhiqej e përdorej prej saj kundër Serbisë gjakatare.
Luftimet që po zhvilloheshin në terren nga Ushtria Çlirimtare e Kosovës do të plotësoheshin me sulmet e NATO-së që filluan më 24 mars 1999 dhe që i dhanë vulën përfundimtare çlirimit të Kosovës.
Pas 78 ditë sulmesh, më në fund Serbia pranon të dorëzohet, por vetëm para faktorit ndërkombëtar. Ky akt formalizohet me Marrëveshjen e Kumanovës.
Edhe kjo fazë që, kuptohet, ishte ndër më të vështirat, sepse politika jo që nuk i jepte mbështetje UÇK-së dhe luftës së saj por, për më tepër, vazhdonte ta kundërshtonte atë si “të paduhur”, “të panevojshme”, “të nxituar”, “aventuriere”, për të mos thënë edhe “të gabuar”, u përmbyll me sukses.

Faza III

Pas Marrëveshjes së Kumanovës dhe miratimit të Rezolutës së KS të OKB-së me nr. 1244, në qershor të vitit 1999, brenda pak ditësh, në Kosovë u dislokuan administrata e UNMIK-ut dhe forcat e KFOR-it.
Ky veprim do të pasohet me bisedimet për t’i gjetur një zgjidhje problemit të UÇK-së dhe pak më pak se tre muaj pas përfundimit të luftës, saktësisht më 19 shtator 1999, në praninë edhe të komandantit të NATO-s, Vesli Klarkut, përkundër dëshirës së drejtuesve dhe pjesëtarëve të UÇK-së, do të bëhet transformimi i saj në TMK, që ishte një lloj vazhdimësie e të parës, pavarësisht se kishte emër të ri. Transformimi i UÇK-së në TMK mund të pranohet si i arsyeshëm, sepse tani në Kosovë ishte dislokuar NATO përmes strukturës së saj KFOR, dhe misioni i asaj që e trashëgoi TMK-ja ishte i ri, ngaqë kishin pushuar rrethanat e luftës.
TMK-ja do të funksionojë si e tillë deri më 21 janar të vitit 2009, kur do të bëhet shuarja e saj dhe do të formohet FSK-ja.
Për mua këtu përmbyllet historia e ekzistimit të UÇK-së.
Përmbyllet kapitulli i të bëmave të saj si strukturë politiko-ushtarake por, si për ironi, kjo gjë nuk do të ndodhë dhe për themeluesit, drejtuesit dhe pjesëtarët e saj.
Administrata e UNMIK-ut, pas saj edhe e EULEX-t, paralelisht me hetimet për krime të luftës të palës serbe, do t’i fillojnë dhe do t’i bëjnë edhe ndaj pjesëtarëve të UÇK-së.
Një gjë e tillë kishte ardhur si rrjedhojë e një fakti të cilin vite më parë e kishte pikasur Arbën Xhaferi dhe e kishte vlerësuar si lëshim të faktorit ndërkombëtar që, edhe pas katër luftërave që ishin bërë në ish-Jugosllavi (Slloveni, Kroaci, Bosnjë-Hercegovinë dhe Kosovë) nuk e kishte definuar fajtorin, paçka se Serbia kishte qenë shkaktarja e secilës prej këtyre katër luftërave.
Kjo qasje, në rastin e Kosovës dhe me UÇK-në, mëtonte (dhe jo pa sukses ia doli) që t’i barazonte palët duke i konsideruar të dyja fajtore. Në saje të kësaj filloi një gjueti e ethshme kundrejt pjesëtarëve të UÇK-së, dhe grupe të shumta të tyre të zonave të ndryshme të UÇK-së u arrestuan dhe u gjykuan e dënuan me vite të tëra burgim.
Megjithatë, si duket kishte të atillë që nuk u kënaqën me atë që u bë kundër pjesëtarëve të UÇK-së nga gjykatat ndërkombëtare (UNMIK dhe EULEX) në Kosovë dhe në Tribunalin Ndërkombëtar të Hagës, ku u gjykuan dhe dy nga figurat e rëndësishme të luftës sonë, Fatmir Limaj dhe Ramush Haradinaj.
Të tillët vazhduan të bironin e zhbironin mundësi që të gjenin ndonjë formë apo ndonjë arsye për ta vazhduar përpjekjen me të vetmin qëllim që ta komprometonin luftën e UÇK-së dhe, rrjedhimisht, edhe NATO-n që gjatë kohës së luftës i kishte dhënë mbështetje luftës së kësaj ushtrie. Këto përpjekje u shtuan sidomos pas shpalljes së pavarësisë së Kosovës, më 17 shkurt 2008. Dhe u gjetën argatët e errësirës, sepse të tillët nuk kishin munguar as gjatë kohës së luftës. Le ta kujtojmë në këtë rast qëndrimin e Rusisë, i cili shpaloset në një shkrim të gazetës ruse Izvestia më 22 korrik 1998. Kjo gazetë në këtë artikull i referohet luftës së Rahavecit të datës 17 deri më 21 korrik të vitit 1998, me ç’rast, përveç që shpalos qëndrimin solidarizues të Moskës zyrtare me Beogradin, shprehet edhe kundrejt luftës së UÇK-së, duke ua hedh shqiptarëve “gjithë fajin për acarimin e situatës”.
Pa u plotësuar as një dekadë nga koha e përfundimit të luftës së Kosovës, fillimisht ish-prokurorja e Tribunalit të Hagës për krimet e luftërave në Jugosllavi, në librin e saj të titulluar “Gjuetia – unë dhe kriminelët e luftës” e kishte bërë publik idenë se, gjoja, pjesëtarët e UÇK-së kanë bërë krime monstruoze. Them idenë, por jo dhe faktet, sepse po të ishte e vërtetë ajo që thuhet në këtë libër nga autorja, ish-kryeprokurorja nuk do të kishte kursyer asgjë për ta ndriçuar të vërtetën sa ka qenë kryeprokurore e Tribunalit të Hagës, sepse e ka pasur dhe detyrim ligjor e jo tani ta bënte këtë përmes propagandës. Megjithatë, kjo ide që ishte lansuar nga ky libër në formë tullumbaceje, ishte brumi fillestar që më 2008 që do të merret nga deputeti rus Konstantin Kosaçev, për t’ia dorëzuar pastaj stafetën kryetarit të Komisionit për Politikën e Jashtme në Këshillin e Shteteve të Konfederatës Helvetike, Dik Martit. Ky i fundit, i yshtur mbase dhe nga antiamerikanizmi i tij i theksuar, duke iu kundërvënë politikës zyrtare të Zvicrës, e cila ishte ndër të parat shtete që e njohu Pavarësinë e Kosovës, në dhjetor të vitit 2010 doli me një Raport që e dërgoi për shqyrtim dhe miratim në Asamblenë Parlamentare të Këshillit të Evropës dhe kjo Asamble e miratoi atë Raport që, siç do ta dëshmojnë hetimet e mëvonshme, do të rezultojë të jetë i trilluar ngaqë asgjë nga pretendimi se ka pasur trafikim organesh nuk do të vërtetohet jo nga gjykata, por as edhe nga hetuesia dhe prokuroria që do të bëjnë punën paraprake. Me këtë rast, Asambleja Parlamentare e Këshillit të Evropës e, mbase, vetë Dik Marti, do të futen në lajthitje nga Konstatn Kosaçevi prej Rusisë.
Miratimi i këtij Raporti prodhoi jo vetëm efekt juridik por, pse jo, dhe moral e politik.
Për pasojë, pas miratimit të këtij Raporti, qasja e mëparshme e botës demokratike ndaj shqiptarëve dhe sidomos ndaj UÇK-së do të përmbyset pothuaj tërësisht.
Formalizimi i Raportit krijoi një parakusht të pashmangshëm në bazë të të cilit do të fillojë të trajtohet ky pretendim dhe, për pasojë, do të vihen në lëvizje politikanë, shtete e mekanizma ndërkombëtarë, përkrahës të luftës së djeshme të UÇK-së, dhe do të kërkojnë nga udhëheqja e Kosovës që të formojnë një tip gjykate që, unë nuk di të ketë ekzistuar më parë në ndonjë vend tjetër të botës dhe për ndonjë luftë.
Kuvendi i Republikës së Kosovës, më 3 gusht të vitit 2015, kuptohet nën presionin e kësaj trysnie të madhe politike dhe diplomatike, miraton Ligjin nr. 05/L -053 për Dhomat e Specializuara dhe Prokurorinë e Specializuar.
Këto dhoma u imponuan nga vendimi i sipërpërmendur, bazuar mbi një akuzë krejtësisht politike e të pavërtetë, e ideuar e hartuar më parë nga një politikan, sipas të cilit, “struktura të UÇK-së kanë kryer trafik të organeve të qenieve njerëzore me robërit e luftës”, por që nuk u vërtetuan (nuk u vërtetuan se nuk ka pasur) nga hetimet paraprake të Klint Williamsonit (Klint Viliamson), që rezultuan si rrjedhojë e aprovimit të Raportit. Megjithatë, pavarësisht se këto pretendime nuk u vërtetuan, Dhomat e Specializuara dhe Prokuroria e Specializuar ngelën.
Ky pretendim ishte një akuzë e re e monstruoze, që legjitimoi politikisht shkeljen e parimit të mosgjykimit të gjësë së gjykuar, madje nga një gjykatë në hierarki më të ulët se gjykata a mëparshme që ishte Tribunali i Hagës për Krimet e Luftës në ish-Jugosllavi, një rast ky i paprecedent në të drejtën ndërkombëtare e në praktikën e çdo shteti demokratik.
Mbi bazën e këtij ligji, tani, pothuaj të gjithë drejtuesit kryesorë të UÇK-së gjenden në paraburgim dhe presin gjykimin.
Dhomat e Specializuara janë një precedent historik; ato janë imponuar me vendim politik të Këshillit të Evropës, bazuar mbi një aktakuzë publike, gjithashtu politike. Po të kishte diçka faktike, do të ishte e pamundur që të mos i binte në gjurmë prokuroria e Tribunalit të Hagës për luftërat në ish-Jugosllavi, Tribunal i cili ka bërë hetime dhe ka zhvilluar gjykime, siç e thash më lart, edhe për UÇK-në.
Nisur nga ky fakt, tani natyrshëm na imponohet pyetja se: si është e mundur që të gjitha krimet e luftërave që pasuan shkatërrimin e RSFJ-së, përfshirë dhe ato të shkaktarit kryesor të këtyre luftërave – shtetit të Serbisë, të trajtohen vetëm nga Tribunali i Hagës për ish-Jugosllavinë dhe nga gjykatat vendëse, ndërsa për pjesëtarët e UÇK-së, përveç këtij Tribunali dhe gjykatave të UNMIK-ut dhe EULEX-it (gjykata që më së paku mund të quhen vendore), të ngrihet edhe një mekanizëm i veçantë, i paparë në historinë moderne, të emërtuara Dhoma të Specializuara që ndjekin krimet mbi bazën e kriterit etnik, më saktë vetëm “të përkatësisë” së UÇK-së?!
Për më tepër, është i papaarsyeshëm zgjerimi i fushëveprimit të Ligjit për Dhomat e Specializuara përkitazi me lëndën arkivore të punës së këtyre dhomave dhe instancave të tjera, nën parimin “lex specialis”.
Këtu do të ndalesha te dy paragrafët e Nenit 62 të Ligjit nr. 05/L-053 për Dhomat e Specializuara dhe Zyrën e Prokurorit të Specializuar.
Ç’emërtim interesant!?
“Dhomat e specializuara”, që nënkupton gjykatat dhe “Prokuroi i specializuar”!
Emërtimet e këtilla na thonë se këta (gjykatësit dhe prokurorët e mandatuar me këtë ligj) janë të specializuar. Kjo gjë i bën ata të ndryshëm nga gjykatësit e prokurorët e tjerë (të Tribunalit të Hagës, përfshirë dhe ata të UNMIK-ut, EULEX-it, por dhe vendorë), sepse janë “të specializuar”. Po gjykatësit dhe prokurorët e Tribunalit të Hagës për Jugosllavinë, të UNMIK-ut dhe EULEX-it që, po ashtu, me mandat ligjor kanë pasur obligim dhe i kanë hetuar krimet e luftërave në ish-Jugosllavi, përfshirë dhe Kosovën, deri në miratimin e Rezolutës së Dik Martit nga Këshilli i Evropës), nuk kanë qenë të specializuar?!
Praktika na tregon se mund të ketë gjykatës e prokurorë të mirë, më të mirë dhe shumë më të mirë, të zotë ose shumë më të zotë, por të ketë dhe gjykatës e “prokuror të specializuar”, që nënkupton dhe të kundërtën, të paspecializuar, këtë nuk e kam dëgjuar ndonjëherë.
Por le të kthehemi te përmbajtja e dy dispozitave të nenit 62 të ligjit që e theksova më lart.
Në to thuhet:
1. Duke i pasur parasysh rrethanat e sigurisë dhe privatësisë, dokumentet, letrat, të dhënat dhe arkivat e Dhomave të Specializuara, Zyrës së Regjistrimit dhe Zyrës së Prokurorit të Specializuar nuk konsiderohen dokumente publike të Kosovës. E drejta e përgjithshme për të pasur qasje në të dhënat apo arkivat e Dhomave të Specializuara, përfshirë të Zyrës së regjistrimit dhe të Zyrës së Prokurorit të specializuar, nuk ekziston (nëviz. imi – B.Z.)
Ky mohim i të drejtës, për të pasur qasje në dokumentacionin që prodhojnë këto dhoma të cilat janë institucione të Republikës së Kosovës, nuk nënkupton vetëm mohimin e të drejtës për të pasur qasje personat fizikë që mund të jenë studiues dhe hulumtues të ndryshëm në të ardhmen por, për më tepër, duke saktësuar se dokumentet që prodhojnë këto dhoma që thonë se janë institucione të Kosovës nuk konsiderohen dokumente publike të Kosovës, e privon shtetin e Kosovës dhe sidomos Agjencinë Shtetërore të Arkivave të Kosovës nga e drejta e pasjes në administrim të një sasie të konsiderueshme të materialit arkivor të cilin institucioni ynë – Arkivi i Kosovës – është përgjegjës për ta mbledhur, ruajtur dhe dhënë për shfrytëzim sipas legjislacionit që është në fuqi.
Me këtë ligj, dorëzimi i dokumentacionit që do të prodhojnë këto dhoma dhe kjo Prokurori, rrjedhimisht dhe pranimi nga ana e Agjencisë Shtetërore të Arkivave të Kosovës, nuk do të bëhet asnjëherë. Dokumentacioni që do të prodhojnë këto institucione nuk do të kthehen në Kosovë dhe, rrjedhimisht, nuk do të dorëzohen në Agjencinë Shtetërore të Arkivave të Kosovës siç rregullohet kjo çështje me Ligjin për Arkivat nr. 08/L-111, konkretisht me paragrafët 2 dhe 3 të Nenit 13 të këtij ligji. Mospërfillja e këtyre dy dispozitave do të rezultojë me një të vërtetë të hidhur. I gjithë fondi i dokumentacionit që do të prodhojnë këto dhoma deri në momentin e shuarjes së tyre nuk do të dorëzohet në Agjenci si institucioni i vetëm përgjegjës për ruajtjen dhe për administrimin e dhënien për shfrytëzim të materialit arkivor të Kosovës, jo vetëm pas shuarjes së tyre siç rregullohet kjo çështje me paragrafin 3 të këtij neni, por duke mos i konsideruar dokumente publike të Kosovës, ato nuk do të dorëzohen në AShAK edhe pasi ta përmbushin afatin prej 30 vjetësh siç thuhet në paragrafin 2 të të njëjtit nen dhe ligj.
Kësisoj, Arkivi Qendror, që është një prej arkivave që me ligj definohet se është institucion shtetëror ose joshtetëror i specializuara që mbledh, përpunon, administron, ruan dhe e ofron për shërbim pasurinë arkivore e cila mbrohet dhe sigurohet nga shteti, privohet nga e drejta e pranimit dhe e posedimit të atij numri të dokumentacionit që do të prodhohet nga këto dhoma.
Kjo për Agjencinë Shtetërore të Arkivave të Kosovës, në kuadër të së cilës është edhe Arkivi Qendror, paraqet jo vetëm një mosbesim në këtë institucion për përmbushjen e detyrave të përcaktuara me mandat ligjor por, për më tepër, edhe një privim të tij nga e drejta e posedimit të një pjese të thesarit arkivor me vlera të veçanta për historinë e re të Kosovës si vend dhe sidomos si shtet i cili ka rezultuar si produkt i natyrshëm i një lufte titanike me të cilën, tani, 20 vjet pas përfundimit të saj dhe 12 vjet pas shpalljes së Pavarësisë së Republikës së Kosovës, ka filluar një odisejadë e re e marrjes me atë luftë.
Ky paragjykim për AShAK-në si institucion përgjegjës për ruajtjen e pasurisë arkivore të Kosovës, i normëzuar tani me ligj, ishte arsyeja e dytë, pas asaj të parës që ishte Raporti i Dik Martit, të cilat drejtorit të Drejtorisë së Përgjithshme të Arkivave të Shqipërisë, z. Ardit Bido dhe mua, në cilësinë e drejtorit ekzekutiv të Agjencisë Shtetërore të Arkivave të Kosovës, në krye të herës, na e ngacmoi idenë për të dalë me një reagim të përbashkët të dy institucionet tona. Kjo gradualisht u formësua dhe si reagim kundrejt një padrejtësie që po i bëhej luftës së shqiptarëve për çlirim, për barazi dhe të drejta të plota siç i gëzojnë të gjithë qytetarët e kontinentit të Evropës.
Kësaj nisme menjëherë iu bashkua edhe Instituti Albanologjik i Prishtinës, respektivisht drejtori i këtij Instituti, prof. dr. Hysen Matoshi, për t’u zgjeruar më tej dhe me Akademinë e Shkencave dhe Arteve të Shqipërisë dhe institucionet e tjera me të cilat kemi hartuar dhe një deklaratë kundër kësaj padrejtësie që po i bëhet luftës së UÇK-së dhe gjithë Kosovës e të cilën e kanë nënshkruar drejtuesit e institucioneve pjesëmarrëse në këtë sesion shkencor.
Deklaratën e kemi publikuar më 25 nëntor 2020, datë në të cilën kishim planifikuar ta mbanim këtë sesion shkencor, por që qemë të detyruar ta shtyjmë për shkak të masave kufizuese kundrejt pandemisë Covid-19.

Përfundim

Nga sa u vu në pah më lart, mund të përfundoj se qasja e drejtësisë, duke manifestuar paragjykim të nënkuptuar ndaj një etnie, si në këtë rast kundër UÇK-së që, siç thashë në fillim, është produkt i një përpjekjeje të gjatë të shqiptarëve për çlirim dhe liri njerëzore, nuk është rruga e duhur për të shkuar drejt një kuadri të vlerave e synimeve shoqërore e kolektive të përbashkëta, sipas shembujve të shteteve më të përparuara për respektimin e lirive dhe të drejtave themelore të njeriut, demokracisë liberale dhe të shtetit të së drejtës.
Sipas gjykimit tim, dhe mendoj se kam të drejtë në këtë që e them, kjo lëndon rëndë parimet themelore të drejtësisë, më saktë është në kundërshtim me parimin e barazisë së palëve para ligjit që drejtësia e çdo vendi dhe e çdo institucioni përgjegjës për ndarjen e saj duhet ta ketë alfën e saj.
Duke i sendërtuar këto dhoma me një ligj të tillë, kuptohet për shkak të një trysnie ndërkombëtare, kemi krijuar kushtet për një ndërmarrje juridike në emër, të gjoja, drejtësisë por që, në fakt, nuk është asgjë tjetër përpos mundësi ligjore për realizimin e përpjekjeve të qarqeve e individëve të caktuar për të përbaltur e deformuar të vërtetën historike.
UÇK-ja në krye të herës ka qenë fryt i një reagimi të shqiptarëve kundër robërisë dhe shtypjes së gjatë të shtetit të Serbisë, ndërsa lufta e saj ishte përpjekje për mbrojtje të ligjshme të shqiptarëve nga dhuna, dëbimet, shpërnguljet dhe vrasjet masive të shtetit të Serbisë, me qëllim të spastrimit etnik të Kosovës. Pra, lufta e saj, që nënkupton dhe luftën e shqiptarëve të Kosovës, ishte luftë çlirimtare.
Lufta çlirimtare, e udhëhequr nga UÇK-ja, në thelbin e saj programor, kishte shpëtimin e qenies etnike shqiptare nga shfarosja, mbrojtjen e ndaljen e krimeve ndaj shqiptarëve dhe jo ushtrimin e tyre ndaj të tjerëve.
Çdo deformim i rolit të UÇK-së, i misionit dhe qëllimit themelor të saj; çdo njollosje e kategorizim i UÇK-së si një ndërmarrje kriminale e jo si një ushtri popullore, vullnetare, çlirimtare e vetëmbrojtëse, përbën në vetvete një përpjekje për të njollosur jo individë të caktuar, por vetë vlerat kombëtare të popullit shqiptar të Kosovës, si një popull liridashës e paqësor, si një popull viktimë e spastrimeve etnike e jo nxitës e promotor i politikave gjenocidiale. Për më tepër, kjo është një përpjekje për t’i minuar themelet e shtetit të Kosovës, ngrehina e të cilit, pa luftën e UÇK-së, as që mund të paramendohet.
Nga sa u tha më lart, rrjedh se UÇK-ja me luftën e saj tani më është pjesë e historisë së kombit tonë dhe, edhe pse pati një histori të shkurtër, ajo i ka dhënë vulën e vet historisë më të re të Kosovës dhe jo vetëm asaj. Por në të njëjtën kohë, edhe pse në luftën e saj (UÇK-së) u mishërua rezistenca kundër shtypjes dhe robërisë njëshekullore dhe morën vlerë sakrificat e brezave të tërë për liri kombëtare, barazi e drejtësi sociale për shqiptarët e Kosovës, si asnjë rast tjetër, “drejtësia” rend pas saj si një hienë e pangopur.
Ushtria Çlirimtare e Kosovës, duke qenë organikisht e lidhur me historinë e kombit shqiptar, si asnjë strukturë tjetër, ndanë fatin me këtë histori, të vërtetën e së cilës, Xhevahir Spahiu, në poezinë “Historia jonë”, e ka skalitur me vargjet: ehut të shpatës kemi ecur rrufe / Pastaj shpata ka ecur mbi ne.

Marrë nga libri: “UÇK – vlerë kombëtare”, botim i Agjencisë Shtetërore të Arkivave të Kosovës, Drejtorisë së Përgjithshme të Arkivave të Shqipërisë dhe Institutit Albanologjik të Prishtinës.

Revista “Pena” në numrin e saj të 10-të

by

Revista letrare “Pena”, organi i Shoqatës së Shkrimtarëve Shqiptaro-Amerikanë, del para lexuesit në numrin e saj të 10-të. Ashtu siç ka dalur zakonisht edhe në numrat paraardhës, revista vjen nën kujdesin e kryeredaktorit Adnan Mehmeti dhe redaktuesve Mëhill Velaj, Yllka Filipi dhe Arjeta Ferlushkaj Kotrri.
“Pena” hapet me gjininë e kritikës, e cila nis me një emër të nderuar të letrave shqipe, siç është Visar Zhiti. Në shkrimin “Robi i kohës dhe koha e robit, kur dosjet janë hapur përgjysmë…”, Zhiti i bën një analizë të shkurtër librit “Rob. Një biografi për dy kohë” të gazetarit Beqir Sina.
Frank Shkreli vjen në këtë numër të revistës me shkrimin “Gjekë Marinaj, poeti erudit malësor shqiptaro-amerikan që po pushton botën me poezinë e tij”, duke përmendur arritjet e njëpasnjëshme të poetit të suksesshëm ndërkombëtarisht, Gjekë Marinaj, themeluesit të Shoqatës së Shkrimtarëve Shqiptaro-Amerikanë.
Raimonda Moisiu vjen tek lexuesi kësaj here me një vështrim mbi poezinë e autores Ermira Mitre Kokomani, konkretisht për librin e saj me poezi “Lotus”.
Pal Ndrecaj, me shkrimin e tij “Poezia si mozaik dhembjesh shumëngjyrëshe” trajton disa tipare të krijimtarisë së poetit Luigj Çekaj, me rastin e një-vjetorit të vdekjes së tij.
Eris Rusi me “Shtegu prej drite në poezinë e Julia Gjikës” i paraqet lexuesit njëfarë parathënieje për librin “Miku im është një zog” me autorësi të Julia Gjikës.
Bexhet Asani, me rastin e 50-vjetorit të Kongresit të Drejtshkrimit të Gjuhës Shqipe sjell hulumtimin me titull “Nga historiku i gjuhës letrare shqipe”.
Rubrika e kritikës mbyllet me shkrimin e Thanas Gjikës: “Konkurenca e lirë nxit cilësinë”. Z. Gjika bën disa vlerësime për punën 20-vjeçare të Shoqatës së Shkrimtarëve Shqiptaro-Amerikanë duke u përqëndruar tek botimin prej dy vëllimesh i librit “Shoqata e Shkrimtarëve Shqiptaro-Amerikanë 2001-2011” dhe “Shoqata e Shkrimtarëve Shqiptaro-Amerikanë 2012-2021”, me autorësi të Adnan Mehmetit.
Nga krijimtaria letrare, në revistë kemi mundësi të lexojmë nga zhanri i poezisë dhe i prozës. Poezia na vjen përmes autorëve si: Eli Rusto me: “Drejt qiejve”, “Me sy çelë” dhe “Ti”; Arjana Fetahu Gaba me: “Të lamë atdhe i dashur”, “Kulaçi” dhe “Kot dhe unë nuk di çfarë shkruaj”; Hamdi Alaj me: “Porosi për dallëndyshen”, “Jem të parë” dhe “Buzë detit”.
Ndërsa proza përfaqësohet në këtë numër nga tregimi “Pianisti” me autor Kostaq Duka.

Autorja Majlinda Pajaj shpalos botëkuptimin e saj dhe planet e ardhshme në krijimtari përmes një interviste të dhënë Eneida Jaçaj Lamçes, intervistë të cilën e ka titulluar “Shpirti artistik i Majlinda Pajajt nuk do të mbetet vetëm në poezi, së shpejti do të vijë me një roman”.
Kontributi i shkrimtarit të njohur Visar Zhiti në këtë numër të revistës, vjen edhe në rubrikën e eseve, ku kësaj radhe do të kemi mundësinë të lexojmë esenë me titull “Poezia në New York”. Në këtë ese, Zhiti i përcjell lexuesit përshtypjet e një eksperience unike personale siç është pjesëmarrja në “The Americas Poetry Festival of New York 2022”. Në këtë festival, shkrimtari Visar Zhiti ishte i vetmi shqiptar pjesëmarrës, mes shkrimtarëve nga e gjithë bota.
Ashtu siç është vepruar në thuajse çdo numër të revistës “Pena”, edhe këtë herë redaksia i ofron lexuesit informacion mbi fituesin e radhës për çmimin “Nobël” në letërsi: shkrimtarja franceze Annie Ernaux.
Kronika e Shoqatës së Shkrimtarëve Shqiptaro-Amerikanë është një rubrikë që i vlen shumë lexuesit serioz dhe atij dashamirës për kulturën shqiptare në diasporë sepse në këtë rubrikë janë përmbledhur një sërë aktivitetesh, kryesisht promovuese, ku kemi mundësinë të njihemi me jetën kulturore të komunitetit. Ndër këto aktivitete, radhisim: Mëhill Velaj vjen tek lexuesi me një shkrim për përurimin e librit të Bexhet Asanit “Zjarri arbëror i pashuar”; Besim Muhadri sjell një pasqyrim të promovimit të librave të Idriz Çelaj “Për ty dhe Arbanën” dhe “Arti i fjalës”.
Në këtë kronikë, gazetari dhe njëkohësisht editori i gazetës “Dielli”, Sokol Paja, vjen me dy shkrime: njëri për promovimin e librave “Një ardhje tjetër” të Jeton Kelmendit dhe “Heshtja” të Bora Balaj, ndërsa tjetri për ditët e alfabetit shqip, duke e quajtur një festë letrare në “Vatër”.
Ndërsa, Emrije Krosi vjen me një shkrim për Shtëpinë Botuese “Adriatic Press”, duke përmendur misionin dhe dashamirësinë e kësaj shtëpie botuese ndaj krijuesve shqiptarë në diasporë, e jo vetëm.
Abdullah Troshupa, përmes shkrimit “Poeti amerikan Bill Wolak boton librin e ri në shqip” na informon jo vetëm rreth botimit të librit “Çdo ëndërr ofron dy pasqyra” të Bill Wolak me përkthim të Jeton Kelmendit, por edhe për anëtarësimin e poetit Wolak në Shoqatën e Shkrimtarëve Shqiptaro-Amerikanë.
Arjeta Ferlushkaj Kotrri me shkrimin “Jubileu i drejtshkrimit të shqipes” sjell një pasqyrim të akademisë solemne që Shoqata e Shkrimtarëve Shqiptaro-Amerikanë organizoi në “Vatër” me rastin e 50-vjetorit të Kongresit të Drejtshkrimit të Gjuhës Shqipe.

Nuk kishte si të mungontë në revistën “Pena” një hapësirë mirënjohjeje dhe nderimi për emra që i dhanë shumë kulturës shqiptare këtu në Amerikë. Në “In Memoriam” të këtij numri, lexuesi ka mundësi të shfletojë shkrime nga Keze Kozeta Zylo për poezinë e Luigj Çekaj: “Luigj Çekaj si shenjt i poezisë”. Ndërsa, Adnan Mehmeti e përkujton këtë poet përmes shkrimit “Kujtesa e pashlyer e anëtarit të Shoqatës së Shkrimtarëve Shqiptaro-Amerikanë Luigj Çekaj”.
Redaksia e revistës ka njoftuar për humbjen e parakohshme dhe të papritur të gazetarit, ish-editorit të “Diellit”, z.Dalip Greca dhe bën një biografi të shkurtër të tij. Gazetari dhe editori aktual i “Diellit”, Sokol Paja vjen në këtë rubrikë me shkrimin “Lamtumirë Dalip Greca”, ndërsa Arjeta Ferlushkaj Kotrri me shkrimin “Ata u bënë tre”, kushtuar Gjon Buçajt, Zef Balës dhe Dalip Grecës.
Kryetari i Shoqatës së Shkrimtarëve Shqiptaro-Amerikanë, z. Mëhil Velaj, bën një njoftim për ndarjen nga jeta të shkrimtarit Guri Stefani, shoqëruar edhe me një biografi të shkurtër të tij.
Besojmë se lexuesi i apasionuar pas librave, e pret me padurim rubrikën e dashur të pasqyrimit të botimeve të veprave të reja nga anëtarët e Shoqatës së Shkrimtarëve Shqiptaro-Amerikanë për vitin 2022. E sjellim këtu për lexuesin listën e plotë:
Revista “Pena” nga Shoqata e Shkrimtarëve Shqiptaro-Amerikanë
“Shoqata e Shkrimtarëve Shqiptaro-Amerikanë 2001-2011” dhe “Shoqata e Shkrimtarëve Shqiptaro-Amerikanë 2012-2021” nga Adnan Mehmeti
“Dritë nga letërsia kombëtare” nga Agim Xh. Dëshnica
“Rob. Një biografi në dy kohë” nga Beqir Sina
“Studies in Albanian Literature and Ethnology” nga Besim Muhadri
“Zjarri arbëror i pashuar” nga Bexhet Asani
“Çdo ëndërr ofron dy pasqyra” nga Bill Wolak.
“Nuk i them jetës lamtumirë” nga Fjorela Çela Forde
“Paradigma e parajsës” nga Gjekë Marinaj
“Në pikë të vapës së vatrës” nga Idriz Çelaj
“Kujto poetin” dhe “Mirënjohje për zërat që më ndjekin” nga Iliriana Sulkuqi
“Miku im është një zog” nga Julia Gjika
“Në kërkim të Mimozës” nga Mëhill Velaj
“Kur fjala bekon fjalën”, “O, ky malli për Gjakovën”, “Kujtesa e blertë”, “Mirëseardhje” dhe “Mbjellësi i diturisë” nga Namik Selmani
“Disa korigjime në shënimet sqaruese dhe hartat e Dhiatës së Re” nga Thanas Gjika
“Këpuca e aktorit” nga Visar Zhiti
“Rrugëtimi ynë në 20 vite” nga Vlashi Fili

Dhe në përmbyllje, le të mos harrojmë moton e Shoqatës së Shkrimtarëve Shqiptaro-Amerikanë: “Misioni i Shoqatës së Shkrimtarëve Shqiptaro-Amerikanë është t’i sjellim komunitetit tonë dhe të gjithë shqiptarëve kudo që janë, një krijimtari të cilësisë së lartë në përputhje me standardet bashkëkohore të botës ku jetojmë. Po kështu, do të bëjmë ç’të jetë e mundur që të zbulojmë dituri të reja e të krijojmë një art të ri letrar, për të pasuruar civilizimin shqiptar dhe për të kontribuar në mënyrë të ndjeshme edhe ndaj progresit letrar botëror”.

Arjeta Ferlushkaj Kotrri
New York-New Jersey
Dhjetor, 2022

Kryeministri Kurti priti në takim komandantin e KFOR-it, Gjeneral Major Angelo Michele Ristuccia dhe Shefin e EULEX-it, z.Wigemark

by

Prishtinë, 26 dhjetor 2022/

Kryeministri i Republikës së Kosovës, Albin Kurti, priti në takim komandantin e Forcave paqeruajtëse të NATO-s në Kosovë (KFOR), Gjeneral Major Angelo Michele Ristuccia dhe Shefin e EULEX-it, z. Lars Gunnar Wigemark.

Në takimin e përbashkët me zëvendëskryeministrin Besnik Bislimi dhe Ministrin e Punëve të Brendshme, Xhelal Sveçla, u bisedua për bashkëpunimin e afërt ndërmjet Qeverisë së Republikës së Kosovës, Forcave paqeruajtëse të NATO-s në Kosovë (KFOR) dhe misionit EULEX, përbrenda mandateve që kanë. U fol edhe lidhur me veprimet e strukturave kriminale në veri të Republikës së Kosovës, që cenojnë rëndë sigurinë në vend.

Konstatim i përbashkët nga ky takim është se liria e lëvizjes duhet të rivendoset dhe se nuk duhet të ketë barrikada në asnjë rrugë.

Gjatë takimit u pajtuan për vazhdimin e bashkëpunimit të ngushtë ndërinstitucional dhe bashkërendimin e veprimeve, në shërbim të paqes dhe sigurisë për të gjithë qytetarët e Republikës së Kosovës, që është qëllim dhe prioritet i përbashkët i institucioneve të Republikës së Kosovës, KFOR-it dhe EULEX-it.

U theksua profesionalizmi, maturia dhe guximi i dëshmuar i Policisë së Kosovës, në ruajtje të sigurisë dhe rendit publik në mbarë territorin e Republikës së Kosovës.

Një ushtarak i lartë shqiptar që të mëson si të mbrohemi nga armët vdekjeprurëse bërthamore

by

Nga Keze Kozeta Zylo/

Pa praninë e tyre në planet do të kishim më shumë shkolla, më shumë dituri, më shumë mjekë, spitale etj… Gjeneral Asllan Bushati.

Nuk është se kam shumë dëshirë për të lexuar libra të karakterit ushtarak dhe sidomos të diktatit të armëve bërthamore në krahasim me ato të letërsise botërore apo shqiptare, ku dhe jam e specialitetit të kësaj fushe, por pasi e lexova librin: “Diktati i Armëve të Dëmtimit në masë “ADM”-ve në Luften e ftohtë e pas saj” me autor ushtarakun e lartë të karrierës në Forcat e Armatosura të Shqipërisë, ia vlejti.
Ndonëse me një drithërimë në shpirt dhe frikë që e përjetova në të gjitha faqet e librit gjithsej 88, pohoj se mësova shumë gjëra. Metaforikisht më dukej sikur kishja një bombë në dorë, tmerruese, por autori me diturinë e saktë dhe të një mjeshtri të mbrojtjes nga armët bërthamore të shkarkon nga kjo ndjenjë kapluese. Është e vërtetë se njerëzimi po e përjeton këtë gjëmë, pasi siç pohon autori Bushati këtë gjëmë e kanë bërë dhe gatuar vetë njerezit kundër njerëzimit. Në këtë libër studimor me penë të hollë nga autori Bushati mësojmë siç thotë ai se njohja me këto fakte të luftës bërthamore do të na njihte të mendonim si njerëz të qytetëruar për një të ardhme më të mirë. Ai të kujton shkrimtarin e famshëm botëror Viktor Hygo i cili ka thënë: “Paqja është virtyti i qytetërimit. Lufta është krimi i saj.”
Po si e spjegon mjeshtri dhe ushtaraku i lartë që është specializuar në këtë fushë se ç’janë armët bëthamore? Ai shpjegon se armët bërthamore teknikisht janë shpërthimi që realizohet nga reaksioni bërthamor i ndarjes së atomeve të elementeve radioactive ose një kombinim i ndarjes dhe i bashkimit së grimcave bërthamore. Pra një bombë peshon më pak se njëmijë kilogram dhe mund të shkaktojë një shperthim të krahasueshëm me shpërthimin e më shumë se një miliard kilogram të materialit shpërthyes, cilësor konvencional.
Shumë njerëz janë dëshmitarë dhe sot, kur nisi lufta, më 6 dhe 9 gusht 1945 mbi Hiroshimën dhe Nagasakin e Japonisë që sollën 106 mijë të vdekur dhe 98 mijë të plagosur plus dhe pasojat ogurzeza tek të mbijetuarit. Në këtë libër është shpjeguar koncentrati i luftërave, garat bërthamore midis Perëndimit dhe Lindjes.
Duke qenë gati 26 vjet këtu në New York dhe jemi bërë pjesë dhe dëshmitarë të shumë ngjarjeve, këtu kujtohet në çdo 6 gusht sulmi i parë me bombë bërthamore Natyrshëm zhvillohet një debat i ashpër në medie, dhe mbrojtësit më të zjarrtë të Trumanit janë veteranët e Luftës së Dytë Botërore.
Ne kuptojmë dhe ndjejmë se Armët bërthamore janë ende këtu – dhe ato janë akoma një rrezik ekzistencial. Nëntë vende posedojnë armë bërthamore: Shtetet e Bashkuara, Rusia, Franca, Kina, Mbretëria e Bashkuar, Pakistani, India, Izraeli dhe Koreja e Veriut. Në total, rezervat bërthamore globale janë afër 13,000 armë. Tmerr, frikë, agression, ego të shfrenuara dhe kanosje për botën e paarmatosur, por po aq dhe për botën e armatosur. Autori na mëson se si të mbrohemi dhe si të kemi disa njohuri rreth armëve vdekjeprurëse. Ky libër të sjellë ndërmend dhe fjalimin shumë të njohur të Luftës së Ftohtë që u mbajt nga Presidenti Amerikan Dwight D. Eisenhower para Kombeve të Bashkuara më 8 dhjetor 1953. Eisenhower ishte në ankth të zvogëlonte kërcënimin nga arsenalet në rritje të armëve bërthamore dhe në vend të kësaj të zhvillonte aplikime paqësore të energjisë atomike që të gjithë kombet të gëzojnë, ose “Atomet për Paqe”.
Pra Atomet të jenë për Paqe në vend të luftës, vdekje. Libri është i ndarë në disa kapituj dhe secili kapitull ka rëndësinë e veçantë studimore. Kështu në kapitullin: “Arma e Kimisë” ku autori shkrin talentin e tij dhe na mëson se pas Luftës së Dytë Botërore, e në momentet kur sapo Lufta e Ftohtë kishte filluar, u zbulua se ish Gjermania Naziste kishte qenë e përgatitur me kohë për përdorimin e armës së kimisë (AK). Rrethanat e krijuara në Luftë ku posedues të AK-së ishin vendet pjesëmarrëse e ndaluan Hitlerin të përdorte këtë armë. Autori Bushati sjellë me fakte dhe argumente shkencore depërtimin dhe përhapjen e tyre në viruse, bakterie, kërpudhash, rikocitesh, të cilat ishin në gjendje lloje të ndryshme epidemish si ethesh, murtaje, plasje etj…
Doktrina e re amerikane vazhdon autori thotë për armën biologjike të mos e përdorin kurrë në luftë edhe nëse kundështari do të përdorë kundër tyre.
Gjuha vete ku dhëmb dhëmbi thotë populli, natyrshëm e lexova me shumë kërshëri dhe vemendje reagimin e një ushtaraku të lartë në detyrë rreth popullit dhe vendbanimeve të Republikës së Kosovës të cilat kanë qenë për Serbët poligoni i parë real për përdorimin e AK-së.
Autori na kthen kujtesën në retrospektivë e konkretisht në demonstratat e vitit 1981dhe ato të shkurtit të viteve 1990. Shqiptarët demonstrues u bënë viktima të terrorit serb.
Disa mbroheshin me shaminë e xhepit, disa kishin të vjella. Prof. Zekeria Cana ndër të tjera në intervistë tha: Nga ajri i Kosovës ndihet vetëm erë gazrash që kanë një dozë të madhe helmi. Shumë prej granatave nuk lëshonin tym, por kishin një lloj helmi dhe mjaft shkatërrues.
Helmet ishin hedhur në spitale, shkolla, shtëpia e kudo. Autori jo vetëm që i sjellë me argumente shkencore rrezikun e madh dhe dëmin global që sjellin, por dhe artistikisht të tërheq me mënyrën e të shkruarit duke përdorur herë pas here metaforat dhe enumeracionin e fakteve. Në Kosovën tonë martire vërtetë u krye një genocid i pashembullt nga ajri toka dhe në kontaktet njerëz me ushtarë nazisë që përdhunonin, vrisnin, torturonin, rrëmbenin njerëz të pafajshëm.
Janë shumë ushtarakë përfshirë dhe gjeneralë me pesë yje që kritikojnë armët kimike dhe përdorimin e bombës atomike.
Autori Bushati na kujton se SHBA-ja përfshiu në një listë 17 vende që kanë programe për armët biologjike. Autori me penën e një mjeshtri ushtarak pas një analize të thukët arrin deri tek Coronavirusi (Covid 19). Me hulumtime shkencore pohon se laboratory Uhan në Kinë është i vetmi Institut i Virologjise me viruse vdekjeprurëse. Politika e lartë amerikane nga Shtëpia e Bardhë ka kritikuar ashpër fshehjen e fakteve dhe fillimet e epidemisë vdekjeprurëse.
Ky libër është ndërtuar me një gjuhë të kthjellët dhe bëhet shumë tërheqës jo vetëm për sjelljen e fakteve me vërtetësi, por dhe i ndërtuar në skema artistike dhe me një gjuhë të zhdërvjellët që personalisht më duket i denjë për të qenë në hierarkinë e shekncës ushtarake të historisë shqiptare.
Natyrshëm këo qëndrime paqësore i mbajnë njerëzit me botë, njerëzit që e duan jetën, por ato bëhen më të besueshme kur autorët e librave janë specialist të fushave dhe e kanë parë vetë terrenin ku kanë marrë pjesë. Autori Bushati të mëson të bësh kujdes rreth kërcënimit në rritje të epidemive virale duke të sjellë një nga citimet më të famshme të mjekësisë moderne. “Në vitin 1967, William H. Stewart, Kirurgu i Përgjithshëm, i cili udhëtoi në Shtëpinë e Bardhë për të dhënë një nga mesazhet më inkurajuese të folur ndonjëherë nga një zyrtar amerikan i shëndetit publik, me citimin: “Është koha për të mbyllur librat mbi sëmundjet infektive, për të shpallur luftën kundër murtajës të fituar dhe për të zhvendosur burimet kombëtare shendetesore në zgjidhje të problemeve të tilla kronike si kanceri dhe sëmundjet e zemrës,” tha Stewart.
Ndërmjet shumë autorë librash, shkencëtarë, pacifistë kemi dhe presidentë që kanë kundërshtuar përdorimin e bombës atomike. Njeri prej tyre është Presidenti Amerikan, Dwight Eisenhower, komandanti i aleatëve në Evropë gjatë Luftës së Dytë Botërore.
Presidenti e kishte kundërshtuar përdorimin e bombës atomike në Japoni gjatë një takimi të korrikut 1945 me Sekretarin e Luftës Henry Stimson: “Unë I thashë se isha kundër bombës atomike për dy arsye: Së pari, Japonezët ishin gati të dorëzoheshin dhe nuk ishte e nevojshme t’i godisnin me atë gjë të tmerrshme. Së dyti, e urreja të shihja vendin tonë të ishte i pari që përdorte një armë të tillë.”
Libri në disa kapituj me përngjan me vepren “Arti i luftës i Suncit”, e cila është vepra më e madhe mbi teorinë ushtarake, e lënë nga Kina e lashtë,
Aty shtjellohet një sistem i strategjisë dhe taktikës ushtarake dhe i mendimeve filozofike. Ky libër është përkthyer dhe është botuar në 29 gjuhë të botës, dhe është përdorur gjatë luftës së Gjirit në vitin 1991.
Libri i ADM-ve përmbyllet duke shpjeguar se çfarë është terrorizmi, lufta kibernetike e cila që nga njeriu i thjeshtë dhe deri tek shteti jane të prekshëm në ballafaqim me këtë ciklon dhe sunam të kohës… Kjo luftë moderne do të jetë gjatë vazhdon autori dhe me shpenzime marramendëse.
Krimi kibernetik është një dukuri komplekse dhe shumë kërcënues.
Duke përfunduar leximin me shumë kujdes dhe një përqëndrim të posaçëm, pasi siç e thashë qysh në fragmentin e parë nuk janë të natyrës sime profesionale këto lloj librash, por kuptova se libri me artin e tij të rrëfimit më kishte tërhequr shumë, sepse mbi të gjitha mësova dhe si t’i vë në përdorim këto njohuri tejet jetësore.
Libri na mëson se është e rëndesishme të konceptojmë nje arkitekturë globale të sigurisë së informacionit që të marrë në konsideratë brenda saj dimensionin teknik dhe operacional, dimensionin juridik dhe rregullator, dimensionin organizativ dhe ekonomik duke mos harruar dimensionin human.
Dhe këto më lart mësohen vetëm nga specialistë të fushës, nga pacifistë, nga ushtarakë të lartë shqiptar si Gjeneral Asllan Bushati që të mëson si të mbrohemi nga armët vdekjeprurëse bërthamore.

26 dhjetor, 2022
Staten Island, New York

Vizita e Micotaqisit në Himarë dhe ëndrra e miqësisë

by

Pamflet nga Rafael Floqi/

A jemi ne shumë më evropianë, më shumë më tolerantë, më shumë më demokratë, apo në të gjitha cilësitë, ne kemi lëshuar, apo kemi një kompleks të lindur gjenetik inferioriteti nga kombeve të tjera, qofshin këta superfuqi, ambasadorë, kryeministra apo edhe vende fqinjë si Greqia

Mbrëmë pashë një ëndërr, sikur Edi Rama, kryeministër i Shqipërisë, nuk ka rëndësi, apo Sali Berisha, Ilir Meta kur ishin kryeministër, të kishte shkuar në Filat, Margëlliç apo Prevezë dhe kishte bërë takime me ata pak banorë që flasin shqip, të kishin shkuar edhe në kishën e tyre. Por edhe në xhami. Pastaj të kishte vënë një kurorë në varrezat e çamëve dhe madje t’i kishte hipur helikopterit e të kishte shkuar në Konicën e Faikut të madh dhe në Janinën a Aliut në kalanë e tij, madje të kishte marrë udhën gjer në kodrat e Athinës mbi Parthenon e të kishte biseduar arbërisht me Arvanitasit e Plakës.  

Ëndrra si ëndrra, bëhej disi rrokopujë, me pamjet e vrasjeve të çamëve nga Zerva, që ngatërroheshin me ato të forcave të Venizellosit dhe të haspanlinjve të Kretës, të dërguar për të vrarë në kufirin shqiptar. Genocidi grek i Çamërisë ngatërrohej, përzihej me klithmat e grave të fëmijëve dhe të pleqve të masakrës së Panaritit. Dhe më dukej se do të vinte një dhespot që në emër të Krishtit e të paqes do të kërkonte ndjejë, por jo?

A ishte ëndërr apo zhgjëndërr? Çfarë do të ndodhte në Greqi më pyeste truri, po të kishte ndodhur kjo? U zgjova i lahtarisur?  Çfarë do të kishte shkruar Protothema apo Kathemerini” A mos do të kishte shkuar Protothema, siç shkuante Mero Baze tek défteros Tema  (Tema e Dytë)” Në demokraci pakicat nuk i zbulojnë apo emërojnë qeveritë. Ajo ndodh në regjime totalitare. Në demokraci pakicat vetëdeklarohen dhe vetëndjehen si të tilla. Nuk jam i çmendur t’i hyj debatit historik çfarë janë himarjotët, a kanë ardhur nga Mirëdita nga Kruja, nga Korfuzi, Korinthi apo Progonati. Ka nga pak të vërtetë nga çdo gjë që thuhet, por e vërteta e sotme nuk është e vërteta e 500 viteve më parë. E vërteta e sotme është se grek është, ai që ndjehet grek dhe jo ai që duam të caktojmë ne se kush është grek. Nëse duam të sillemi si vend demokratik, dhe për fat zyrtarisht po sillemi ashtu, ky debat që të diktojmë ne se kush duhet të ndjehet grek, është debat i vjetër, racist dhe problematik për demokraci të brishta si e jona”. Bukur, bravo Mero! A e di ti se çka ndodhur në fshatin Kodër të Tepelenës tënde po nga këta grekët apo gjyshërit e tyre? Pse duhet të falim pa kërkuar ndjesë? 

Po sikur të deklarohej “shqiptar”, ashtu siç ndjehet, çdo çam, çfarë mund të shkruante Prothotema? 

 Mos vallë Shqipëria e Rilindjes e ka miratuar tezën e kërkuar greke, se “ti je, çfarë vetë deklarohesh”. Të jetë kështu? Ti mund të deklarohesh edhe kinez, kur flet kinezërira. Apo jo ? Nga njëra anë, kjo duket si demokratike evropiane, sikur Greqia të ishte Zvicra apo Finlanda, apo ndoshta Tiroli i Austrisë.  Sa bukur kështu duhet të ishte, por jo pse më duket vetja prapë si në ëndërr… 

Ka një pyetje 1 milion dollarëshe në të gjithë këtë histori. 

A jemi ne shumë më evropianë, më shumë më tolerantë, më shumë më demokratë, apo në të gjitha cilësitë, ne kemi lëshuar, apo kemi një kompleks të lindur gjenetik inferioriteti nga kombeve të tjera, qofshin këta superfuqi, ambasadorë, kryeministra apo edhe vende fqinjë si Greqia, që kanë një histori armiqësore ndaj shqiptarëve sa duhet të kishin kërkuar ndjesë publike për genocidet e historisë? Sa e vërtetë do të ishte kjo miqësi, sikur Micotaqisi babai, të cilit iu ngrit një bust, për çfarë, apo dhe i biri të kish kërkuar ndjesë të paktën sa për sy e faqe, do të ishte më e drejtë.  

Ismail Qemali i madh nuk mund të akuzohet për mungesë patriotizmi, pat menduar njëherë para Pavarësisë, se për t’i bërë ballë Turqisë, ishte mirë ideja e krijimit të një shteti dy palësh si Austro- Hungaria me Greqinë. Pse? Mos vallë nga gruaja e tij greke? Jo. Jo, ne e dimë dhe Grekët e dinë, se pa shqiptarët, pa Bubulinat e Kollokotronët, ata nuk do ta kishin fituar atëherë pavarësinë. Një nga faktet historike që nuk mund të diskutohen tashmë është fakti që 90 ndër 100 heronjtë e Revolucionit grek të 1821-it ishin arvanitas ose shqiptarë. Arvanitasit mbajtën peshën kryesore të luftës Nacionalçlirimtare të 1821-it, përveçse ishin pjesa dërrmuese e popullit grek në periudhën e kryengritjes, kjo nuk diskutohet. Dihet tashmë nga të gjithë që arvanitasit ishin popull luftarak, krenaria e të cilëve nuk e lejonte skllavërinë. Revolucioni i 1821-it ishte kryesisht vepër e arvanitasve të Epirit, Rumelisë, Moresë dhe e arvanitasve të ishullit të Hidrës, Specas dhe Psaros. Mbretin e parë të Greqisë, 17-vjeçarin  gjerman Otto (Otto von Bayern – 1815-1867) të dinastisë së Vitelsbahëve, i cili mbretëroi në Greqi prej vitit 1832 deri në vitin 1862 e kishte habitur fakti se “Parlamenti Kombëtar i Greqisë në Argolidë me mbretin Otto më 1832 dhe gjatë një dhjetëvjeçari, bisedonte… në gjuhën shqipe, ndërsa shkresat administrative hartoheshin në greqisht. 

Apo si shpjegohet që dy shqiptarë të mëdhenj si Noli dhe Konica më 1911 i kërkonin ndihma kolonisë greke të Bostonit, për të ndihmuar kryengritjen e Malësisë së Madhe. Kohët janë kohëra.  Nuk duhen harruar se bëhej fjalë para shpalljes së Megalidesë dhe miteve të ringjalljes të Greqisë antike.

Nga ana tjetër sot gjenetika po provon se ka dy kombe në Ballkan, që ndajnë më shumë gene mes tyre më shumë se me çdo popull tjetër.  Shqiptarët dhe grekët, dhe kjo pa të drejtë vetëdeklarimi.  Shqiptarët kanë ngjashmëri të padiskutueshme gjenetike me arbëreshët e Italisë dhe vetëm ca më pak me grekët e Selanikut apo Greqisë kontinentale. Ky studim është bërë në bazë të analizave gjenetike për popullsinë mesdhetare nga Universiteti i Bolonjës. 

Nuk mund ta gjykoj ose ta themi se është një veprim të gabuar i kryeministrit të Greqisë që viziton Shqipërinë, por të gabuar gjej disa detaje aty, që nga mungesa e flamurit, apo detaje të tjera që mund t’i kapim dhe t’i vërejmë shumë lehtë. Por nuk shoh as se “Gjëja më pozitive e vizitës së kryeministrit grek Micotaqis në Shqipëri për të takuar pakicën greke është që një vizitë kaq e  rëndësishme nuk prodhon më lajm, shkruan Prothema, më fal, Tema.

“Ndërsa Kryeministri i Greqisë Kiriakos Micotaqis në 22 dhjetor 2022 e ngulte zyrtarisht flamurin ilegal të “Vorio Epirit “ në Himarë dhe në Shqipërinë e Jugut. Në fjalimin e mbajtur ditën e enjte në qytetin shqiptar të Himarës, Micotaqis shpalli kërkesën zyrtare greke që “Shqipëria është e detyruar të respektojë të drejtën tuaj për vetëvendosje”. Por është hera e parë që një kryeministër grek vjen dhe e shpall në tokën shqiptare, mu në surrat të politikës dhe të publikut shqiptar dhe konkretisht në Himarë. Nuk dihet se si dhe me çfarë mënyrash kryeministri grek arriti që për këtë provokacion skandaloz antishqiptar në territorin  shqiptar të ketë lejen e qeverisë aktuale të Shqipërisë, e cila me këtë veprim ka kryer një akt të paprecedent antikushtetues, antishtetëror dhe antikombëtar . A përbën kjo lajm?

E ashtuquajtura vetëvendosje e “asociacionit të komunave greke” në Shqipëri, të cilin e zyrtarizoi kryeministri grek me vizitën e tij, është dhunim flagrant i Kushtetutës e Shqipërisë dhe i rendit kushtetues, një shkelje flagrante e sovranitetit dhe integritetit territorial të Shqipërisë” shkruajti në një reagim të tij në gazetën “Dita” Gazetari diplomati dhe analisti, Shaban Murati. 

Programi aneksionist i helenizimit zyrtar të Shqipërisë së Jugut arrit sot një avancim të madh. Ndaj dhe kryeministri Micotaqis nuk e përmbajti dot euforinë nacionaliste greke: “Ky është një moment special  për mua dhe për helenizmin kudo. Unë ndjehem i nderuar të jem kryeministri i parë grek, që vizitoj Himarën. Ju falënderoj që keni mbajtur lart flakën e helenizmit dhe të ortodoksisë”.

Ku është kryeministri Rama, a nuk e di ai se a flet apo jo greqisht apo shqip, Vunoi fshati i nënës së tij? 

“Në Himarë u shkel Kushtetuta e Shqipërisë Në Himarë kryeministri i një shteti të huaj rivendikoi vetëvendosjen dhe krijimin e një harte të re politike me zonën e re vetëvendosëse greke në territorin e Shqipërisë.  Pas 30 vitesh demokraci pa atdhe shkruan Murati, qeveria e Shqipërisë ka vendosur të plotësojë orekset e vjetra aksioniste dhe shoviniste të Greqisë për Shqipërinë e Jugut. Udhëheqësit e Shqipërisë patriotizmin dhe turpin i hanë me bukë”. A është kjo ëndërr apo zhgjëndërr? 

Greqia e ka përdorur minoritetin për pretendime territoriale ndaj vendit tonë, dhe shteti grek ka ndërhyrë në disa raste në punët e brendshme të Shqipërisë. Kjo vizitë nuk është aspak normale, për disa arsye. Greqia dhe Serbia, sidomos vendet e Ballkanit akoma i konsiderojnë çështjet minoritare, si çështje për pretendime territoriale. Nuk janë të pakta rastet ku në mënyrë qoftë edhe jo të drejtpërdrejt, Greqia ka bërë ndërhyrje të çështjet e brendshme të Shqipërisë, pikërisht edhe në lidhje me çështjet e minoritetit.

Endra si ëndrra. Mid’hathin e Frashërlinjve se nxinte varri. S’ besoj se s’ishte koincidencë, që ditën që Miçothaçi shkeli në Himarë, varri i atij, që kur qe ministër i jashtëm në Greqi 1922-25, nuk kishte pranuar Himarën si minoritet, të dhunohej dhe busti Mid’hat Frashërit njësoj si ai i “enciklopedisë shëtitëse” dhe latuesit të gjuhës shqipe dhe flamurtarit të pavarësisë, aristokratit te salloneve të letrave dhe kulturës evropiane, Faik Konicës një antigrek tjetër, ca kohë më parë. 

Shoqëria shqiptare sot nuk ka as imunitet për të përballuar të keqen dhe as antikorpe për ta luftuar atë. Kjo është arsyeja që shoqëria shqiptare është në një rënie të lirë drejtë humnerave të tallavasë politike, kulturore dhe mediatike. 

T’i kthehemi mikut kryeministër. Duke folur për të mbledhurit, Kyriakos Micotakis tha: “Një moment i veçantë për mua dhe helenizmin kudo. Më kujtohet vizita e Micotakis në këto troje në vitin 1991. Ndihem shumë i nderuar që jam kryeministri i parë grek që viziton Himarën. Ju që zgjodhët të qëndroni këtu, jeni një urë miqësie dhe bashkëpunimi midis Greqisë dhe Shqipërisë, dijeni që unë personalisht kam qenë, jam dhe do të mbetem mbështetës i perspektivës evropiane të Shqipërisë.

“Detyrimi i Shqipërisë është të respektojë plotësisht të drejtat tuaja, pavarësisht nëse i referohemi të drejtës për vetëvendosje, ose të drejtës që fëmijët dhe nipërit tuaj të mësojnë gjuhën greke në të gjitha nivelet, apo nëse i referohemi çështjes kritike të të drejtat tuaja pronësore”.

Kryeministri vazhdoi duke thënë se “nëse ne zgjidhim çështjet e tepricave të pasiguruara dhe pensionet tuaja, qeveria do të jetë gjithmonë pranë jush siç kanë qenë të gjithë.

Kjo është ajo që deklaroi Micotakis i cili pat planifikuar, qysh me 6 dhjetor një vizitë në Himarë po helikopteri i tij nuk mund te ulej për shkak te motit, por minoritarët janë më praktikë për të kuptuar arsyet helikopterike, ashtu siç i zbulon dhe korrespondenti  i Kathemirinit, Stavros Tzimas nga vendngjarja. 

“Ish-presidenti i organizatës për grekët etnikë Omonia, Leonidha Pappas, duke folur nga fshati Aliko i Finiqit, shkruan gazetari,  Me 60 fshatra etnikë grekë dikur, popullsia e Finiqit është zvogëluar në një të katërtën e 40,000 grekëve etnikë që jetonin këtu përpara hapjes së kufijve në vitet 1990. Autoriteti bashkiak ka planifikuar një ceremoni mirëseardhjeje, një vizitë në një shkollë greke dhe takime me drejtues të komunitetit. “Një fshat ka vdekur plotësisht dhe në një tjetër, Mavrogjeri, ka mbetur vetëm një gjysh dhe një gjyshe”

Pritshmëritë ishin të mëdha, jo vetëm për shkak të rëndësisë simbolike të një vizite të tillë, shton ai por edhe sepse njerëzit shpresonin të shihnin një gatishmëri për të adresuar disa nga problemet e tyre, siç është çështja e pensioneve “Njerëzit këtu besojnë se minoriteti u shfrytëzua, përsëri, për të bërë përpara me çështje të tjera, si zona ekskluzive ekonomike,” thotë Pappas, duke iu referuar një marrëveshjeje për kufijtë detarë që po diskutohet midis Greqisë dhe Shqipërisë. 

Dimos Poulos, shkruan Kathemerini  ka të vetmen taksi në Pogon dhe ka kaluar 22 vitet e fundit duke marrë ilaçe dhe ushqim për një grusht grekësh etnikë të moshuar që jetojnë në malet e tij. Ai ishte ndër të parët që arriti në Janinë në Greqinë veriperëndimore kur filloi eksodi i madh nga Shqipëria në vitin 1991. Ndryshe nga të tjerët, ai u kthye pas një qëndrimi të shkurtër në Greqi, i zhgënjyer nga trajtimi që ai dhe të tjerë si ai kanë marrë nga “vëllezërit” e tyre. grekë. Falë një sharje që i kishte dhënë dikush në Janinë, kur ai mundi të hynte në biznes si shofer taksie.

Le ti kthehemi tani përdhosjes së varrit të Mid’hat Frashërit, pse pikërisht në një ditë me fjalimin e Micotaqisit t’i vandalizohet varri i tij? Në këto kohë jo çdo gjë është teori konspiracioni? Le ta shohim. Çështja e shqiptarëve që jetonin në Greqi, përbënte një problem të rëndësishëm në marrëdhëniet midis dy shteteve, njëkohësisht ajo zuri një vend të konsiderueshëm në veprimtarinë diplomatike të Mid’hat Frashërit. Dhe kur dha dorëheqjen nga posti deklaroi :“Po marr lirinë z. Ministër të përsërit akoma një herë, atë që e kam thënë më tepër se dyqind herë gjer më sot. Duhet të dijmë të mprojmë vehten tonë”. 

Pas këtij digresioni oneirik, le t’i kthehemi ngjarjes, Kryeministri i Greqisë, i një vendi partner, mik, mund të vizitojë çdo zonë të Shqipërisë, qoftë si zyrtar, qoftë si qytetar privat. Këtu duhet të jemi të çliruar nga çdo kompleks. Mund të vizitojë Himarën dhe çdo zonë tjetër. Por, zhurma se Himara është minoritet është absurditeti më i madh historik. Askush më shumë se himarjotët nuk janë larë në gjak për identitetin e tyre kombëtar shqiptar.

“Himara ka një realitet të pamohueshëm, se një pjesë e fshatrave flasin edhe shqip edhe greqisht. Qyteti, si çdo port, është i miksuar, shqiptarë kryesisht, por edhe grekë, venecianë. Por këto, as gjuha, as mikstura, nuk e bëjnë Himarën gjë tjetër, përveçse bastion i shqiptarizmës. Himara, e njohur në histori, së bashku me malësitë e Alpeve dhe Sulin, kanë pasur kodet dhe kanunet e tyre. Pra, në këtë kontekst, kryeministri i Greqisë mund të vizitojë çdo zonë, por Himara me të gjithë historinë dhe dokumentet e saj është shqiptare, përfshi edhe ato fshatra që janë bilingualë. 

I madhi Moikom Zeqo pat shkruar për Himarën : “Guxoj të them se ekziston një epos i lashtë dhe i ri i Himarës, përfaqësuar nga legjendat dhe mitet, nga këngët popullore te pashtershme, nga heraldika folklorike e gjuhës shqipe, që përfaqëson mrekullisht shpirtin shqiptar, të paepur në te gjithë shekujt. Për mua si njeri i letrave është i neveritshëm çdo lloj nacionalizmi romantik i sëmurë. Në epokën globale të hapjes së kufijve e të respektimit të të drejtave njerëzore në të gjitha pikëpamjet çdo proces konservativ dhe dogmatik do të ishte me një kahje përjashtuese, ku në të vërtetë realiteti ka një karakter ekumenik të bashkëjetesave të ndërsjellta të njerëzve të ndryshëm, madje qe flasin edhe gjuhë të ndryshme, qoftë edhe në zonën e Himarës. 

“Ndaj sot fjala “reciprocitet” është më e nevojshme se kurrë për t’u përdorur në raportet e Shqipërisë me Greqinë? 

Imagjinoni tani, sikur Shqipëria të thoshte atë që përsërit qeveria greke, se nuk ka çështje çame, dhe edhe pse Ligji i Luftës “dejure” është çaktivizuar “de fakto” ai vazhdon të ekzistojë dhe sot me nën ligje dhe rregulla penguese.  

Gjatë viteve 1972-1982, qeveritë greke miratuan ligje që lejonin çdo shtetas grek i dëbuar të kthehet dhe të marrë pronat e tij ose të dëmshpërblehet. Shqiptarët çamë dhe maqedonasit e Egjeut ishin përjashtohen nga këto ligje, pasi ligji parashikonte që personi i falur duhet të ketë kombësi greke dhe të ketë mbajtur një pozicion kombëtar grek në mërgim. Pse?

Gjatë kërkimit tim shkruan profesori Arben Llala takova disa shtetas grekë me origjinë shqiptare në Epiri. Takova një grek pranë Igumenicës dhe ai më foli shqip në 1991. Gjatë bisedës ai më tha se prindërit e tij ishin të Origjina shqiptare nga Çamëria. Ka shumë grekë që janë martuar vajza nga Shqipëria në krahinën e Çamërisë. Shumë prej këtyre grekëve të Origjina shqiptare, për të ruajtur origjinën, u martua me femra shqiptare i cili emigroi në fillim të viteve 1990. Dikur quhej fshati Aidonta Ftini dhe ndodhet në Prefekturën e Prevezës, Çamëri.  Studiuesi Nikos Stylos është nga ky fshat, i cili ka jetuar në Gjermani tash e shumë vite. Ai pohon origjinën e tij shqiptare dhe flet shqip gjuhë shumë mirë. Nikos Stylos ka shkruar për racizmin grek kundër fëmijë me origjinë nga familje shqiptare dhe ndoqën shkollën greke në periudha 1950-1960. Ai tha për një gazetë shqiptare: “Mësuesi do na godiste me shkop sa herë që flisnim shqip”. Ç’ mund të thuash për fëmijët shqiptarë të Çamërisë z Micotaqis a do të bëje selfi me të, si me atë vogëlushin minoritar grek? 

Edhe pse nën një presion të tillë, çamët që i mbijetuan masakrave të Ushtria e Zervës dhe e ruajtën gjuhën shqipe. Kjo është disbalanca në trajtimin e minoriteteve mes Shqipërisë dhe Greqisë Nuk mund të kesh probleme zero me fqinjët ku fqinjët tuja nuk e trajtojnë minoritetin tënd të paktën si ti.

Fakti është se si Micotakis ashtu edhe udhëheqja shqiptare kishin diçka për të fituar nga kjo ndodhi. Për kryeministrin grek , ishte shumë simbolike dhe do të kishte përcjellë interesin e qeverisë së tij për të ardhmen e komunitetit, ndërsa mund të ketë qenë gjithashtu një mundësi – në dritën e zgjedhjeve të vitit të ardhshëm në Greqi – për të shpallur disa ndihmë praktike dhe masa mbështetëse. Kryeministri shqiptar Edi Rama, nga ana e tij, po përpiqet gjithashtu të marrë pikë me komunitetin pakicë në dritën e zgjedhjeve bashkiake që po afrohen, ndërkohë që do të mund t’i tregonte edhe lidershipin evropian – i mbledhur në Tiranë në atë kohë për Samiti BE-Ballkani Perëndimor – se ai është i përkushtuar për të mbrojtur të drejtat e pakicave të vendit të tij.

Duhet ta dijë sa Micotaqisi e aq më shumë Rama, se fjala reciprocitet mund të thotë miqësi. Dhe BE-ja nuk është gjë tjetër veç  Albo-Greqia natyrisht më e madhe e plakut të Vlorës.   

Tani imagjinoni sikur Rama të deklaronte në Filat, Prevezë, Margëlliç, Igumenicë apo Janinë  apo në sheshin Omonia mes shqiptarëve emigrantë në Greqi se është “Detyrimi i Greqisë është të respektojë plotësisht të drejtat tuaja, pavarësisht nëse i referohemi të drejtës për vetëvendosje, ose të drejtës që fëmijët dhe nipërit tuaj të mësojnë gjuhën shqipe në të gjitha nivelet, apo nëse i referohemi çështjes kritike të të drejtat tuaja pronësore”.  Amen!

Uroj, qoftë zhgjëndërr, dhe vetëm atëherë, natyrisht vetëm atëherë ai miku im i mirë himarjot Ilia, mund ta largonte atë brengën, që më shprehu jo pa dhimbje në konfidencë, ashtu popullorçe, se  “Në Shqipëri jam greku i m..tit në Greqi jam shqiptari i m..tit. Kush jam unë ?