Archives for March 2023

Dëshmitare gjyqit të Millosheviqit

March 11, 2023 by s p

Sylë Ukshini/

Libri i shkrimtares së njohur kroate Sllavenka Drakuliq “Kriminelët e luftës para gjyqit në Hagë”, pos tmerreve që parqet, ofron edhe shpresë se drejtësia u ofron brezave të ardhshëm mundësinë për t’i shpëtuar hijes të kaluar. Ky libër përshkruan krimet serbe në Kroaci dhe në Bosnjë, si dhe arsyen përse u themelua Gjykata Penale Ndërkombëtare për ish-Jugosllavinë (ICTY).Shpërbërja e Jugosllavisë në vitin 1990 solli me vete një mizori dhe brutalitet që pakkush mendonte se Evropa do ta shihte prapë. Romancierja dhe gazetarja e njohur kroate Sllavenka Drakuliq raporton nga Gjykata e Krimeve të Luftës në Hagë, në përpjekje për të mësuar dhe kuptuar rreth këtyre ngjarjeve.Përveçse është dëshmitarja e gjyqit të Sllobodan Milosheviqit, ajo fokusohet te njerëzit më me pak peshë, individët e zakonshëm, pushteti i të cilëve nuk shtrihej përtej kufijve të fshatit apo qytetit të tyre. Burrat si Goran Jelisiq, një polic vullnetar, i cili ekzekutoi shumë nga të burgosurit e tij, ose Drazhën Erdemoviqi, një pjesëmarrës në masakrën e mbi shtatë mijë myslimanëve në Srebrenicë. Është thjeshtësia e tyre që i bën krimet e tyre kaq tronditëse: fakti që krimet nuk janë kryer nga ushtarë të rregullt, por nga ish-kamerierl, shoferë dhe peshkatarë.“Në Bosnjë, ku serbët, kroatët dhe myslimanët jetonin së bashku, lufta filloi në prill të vitit 1992. Për shkak të popullatës së përzier, ajo mori edhe karakteristikat e një lufte civile. Minoriteti serb atje, i “mbrojtur” nga Millosheviqi, shpalli shtetin e pavarur të Republikës Sërpska. Duke mos qenë në gjendje të parandalonte as Kroacinë dhe as Bosnjën që të largoheshin nga Jugosllavia, Millosheviqi – së bashku me serbët nga Republika Sërpska – tani filloi një luftë për një “Serbi të Madhe”. Pasoi rrethimi dyvjeçar i Sarajevës dhe, disa vite më vonë, enklava myslimane e Srebrenicës, e mbrojtur nga OKB-ja, ra në duart e ushtrisë së Republikës Sërpska. Rreth shtatë mijë myslimanë të paarmatosur u ekzekutuan – masakra më e madhe në Evropë që nga viti 1945”, kështu shkruan Sllavenka Drakuliq.

Anagnosti si krenari e Vunoit dhe artisti i madh i kombit shqiptar

March 11, 2023 by s p

Aleksandër Çipa/

Të enjten në Muzeun Historik Kombëtar, shoqata Vunoi organizoi një aktivitet aq zemërmbushës për regjisorin e madh, Nderin e Kombit dhe Artistin e Popullit Dhimitër Anagnosti, sa rrallëkush me aq dashuri. Është një organizim bijsh e bijash të këtij fshati të Bregdetit të Himarës, i cili nuk ka nevojë për t’u rrëfyer, pasi është i shumëshfaqur në krejt historinë e vendit. Por artisti, Mjeshtri Anagnosti, më i madhi i filmit shqiptar, i vetëmjaftueshëm për çdo krahasim me mjeshtra të filmit nëpër botë, u shfaq në atë sallë të mbushur me bashkëvendas të vet, si një bir i moshuar, por tepër bir.Ka aq shumë vepër sa harresa në të ardhmen nuk e cek dot.Ka aq shumë identifikim të identitetit dhe tipologjive, mendësisë dhe karaktereve shqiptare, sa dhe kur ndoshta të humbasë e prekshmja, mjafton e shfaqshmja në filmat e tij. Artist i madh dhe, për ne bashkëkohësit, qytetar i madh. Model si një i madh dhe i shquar i Bregut shqiptar.Falenderimi i tij aq njerëzor, pas dekorimit me një titull simbolik por aq kuptimplotë; ” Krenari e Vunoit” nga organizatorët dhe njësia Kryepleqërore e Vunoit, të sjell natyrshëm në mendje një lutje për Bashkinë e Himarës:Në buxhetin dhe fondet për kulturën, lutemi shënoni posaçërisht një mundësi për bronxin e shtatores që meriton Dhimitër Anagnosti! Artisti i madh që ka fituar nderimin e madh të popullit dhe brezave, artistëve dhe kulturës së madhe Mesdhetare, e meriton të ketë det dhe valë përballë, në përjetësi. Ju punën duhet të bëni, vendin e ka zënë vetë.Rrofsh e gëzofsh Mjeshtër i madh i vendit tim, Dhimitër Anagnosti! Faleminderit zonja e bukur dhe e vyer e artit dhe skenës shqiptare, Roza Anagnosti! Faleminderit familja Anagnosti!

Darvini

March 11, 2023 by s p

Astrit Lulushi/

A janë përpjekur ndonjëherë shkencëtarët të vërtetojnë se evolucioni është i gabuar? Pasi Darvini botoi “Për origjinën e specieve”, qindra shkencëtarë vunë në dukje ato që ata besonin se ishin të meta të dukshme në teorinë e tij, si “toka nuk kishte qenë përreth aq gjatë sa të ndodhte” ose “nuk ka asnjë mënyrë që prindërit të mund të kalonin variacione të dobishme për fëmijët e tyre” ose “nuk ka asnjë mekanizëm për përcjelljen e karakteristikave të njohura për shkencën”. Në versionet e mëvonshme të “Origins”, Darvini u përpoq t’i adresonte këto çështje pa shumë sukses.Megjithatë, në vitin 1866, shtatë vjet pas librit të Darvinit, një murg çek gjerman, i quajtur Gregor Mendel, botoi një punim mbi atë që ai e quajti “gjenetikë”. Nuk mori shumë vëmendje në atë kohë, por kur u bë shumë më i njohur në tridhjetë vitet e ardhshme, biologët evolucionarë patën rrugën që variacionet e dobishme të kaloheshin dhe të përforcoheshin, duke çuar në atë që tani njihet si teoria e “sintezës moderne”. .Në vitin 1869, një mjek zviceran identifikoi një kimikat që ai e quajti “acidi deoksiribonukleik” ose “ADN”. Në vitin 1927, u identifikua si mekanizmi me të cilin të gjithë organizmat biologjikë, nga bimët tek kafshët, tek bakteret dhe tek kërpudhat, kalojnë informacionin gjenetik tek pasardhësit.Më në fund, në vitet e para të shekullit të 20-të, një fizikant i quajtur Ernest Rutherford tregoi se disa shkëmbinj që ai po studionte për vetitë e tyre radioaktive duhej të ishin tre të katërtat e një miliardi vjet të vjetra, gjë që e shtyu moshën e tokës nga 10 milionë vjet në 750 milionë vjet, pastaj u gjetën shkëmbinj gjithnjë e më të vjetër dhe Toka ishte shumë më e vjetër nga sa e kishte menduar dikush.E gjithë kjo së bashku në masë të madhe i mbylli gojën kritikëve të Darvinit dhe në vitet 1920 teoria e evolucionit nga seleksionimi natyror u pranua gjerësisht si e saktë.

GUVERNATORI RON DESANTIS QË DËSHIRON TË ‘TA BËJË AMERIKËN SI FLORIDA’

March 11, 2023 by s p

Analizë nga Rafael Floqi/

Ai nuk ka hyrë ende në garën për nominimin presidencial republikan, por edhe kështu, guvernatori i Floridës Ron DeSantis është një nga kandidatët kryesorë. Në sondazhet e kandidatëve të mundshëm, ai rivalizon dhe ndonjëherë e kalon ish-presidentin Donald Trump. DeSantis sapo ka publikuar një libër të ri që nxjerr në pah stilin e tij të ashpër dhe qëndrimin e ashpër për çështjet që variojnë nga arsimi deri te shëndeti publik. Kjo filloi që nga mandati i tij i parë si guvernator i Floridës, kur ai u bë i njohur në nivel kombëtar përmes paraqitjeve të tij të shpeshta në Fox News.Zgjedhjet e nëntorit ishin zhgënjyese për republikanët në shumë shtete. Por jo në Florida, ku guvernatori DeSantis fitoi rizgjedhjen me gati 20 pikë diferencë. Në festën e tij të fitores, mbështetësit brohoritën ndërsa ai u zotua të vazhdonte fushatën e tij kundër ideve, politikave dhe ligjeve që ai i përqesh si “të zgjuara”.”Ne luftojmë woke në shkolla, tha ai. Ne luftojmë wokizmin në korporata. Ne kurrë, kurrë nuk do t’i dorëzohemi turmës “së zgjuar”. Florida është vendi ku woke shkon për të vdekur!”*”Florida është vendi ku woke shkon për të vdekur”Si guvernator, DeSantis ka hyrë me forcë në luftërat kulturore aktuale. Në mandatin e tij të parë, pas demonstratave kombëtare rreth vrasjes së George Floyd nga policia, ai nënshkroi një ligj që penalizonte edhe disa protesta në dukje paqësore por me rrezik. Më vonë, “Akti i tij Stop Woke” kufizoi atë që shkollat dhe bizneset mund të thonë për racën. Një “Ligji për të Drejtat e Prindërve në Arsim”, i quajtur nga kundërshtarët e majtë “Mos thuaj homoseksual”, kufizon mënyrën se si mësuesit diskutojnë orientimin seksual dhe identitetin gjinor me fëmijët e moshës së vogël. Ligji nuk ka këtë titull ai është quajtur kështu nga kundërshtarët.Ai ka synuar programet që promovojnë diversitetin, barazinë dhe përfshirjen në shkolla. Ai ka nënshkruar një ligj që ndalon abortet pas 15 javësh. Dhe ai shtyu hartat e reja të kongresit që eliminuan dy zona votimi afrikano-amerikane. Shumë nga këto masa tani janë penguar nga sfidat ligjore në gjykata. Guvernatori i Floridës Ron DeSantis është bërë një folës popullor republikan në mbarë vendin. Ai foli me oficerët e policisë për mbrojtjen e ligjit dhe rendit më 20 shkurt në qytetin e Nju Jorkut.Është një DeSantis i ndryshëm nga ai që David Jolly njohu kur të dy shërbenin si anëtarë të Dhomës së Përfaqësuesve të SHBA në Uashington. Jolly, një ish-kongresmen republikan nga zona e Tampës, thotë se DeSantis ishte pjesë e Grupit të Lirisë së Dhomës së Përfaqësuesve, një grup i fokusuar në shkurtimin e shpenzimeve qeveritare. DeSantis dhe anëtarë të tjerë përdorën mbylljet e qeverisë për të nxitur ndryshimet e politikave dhe reduktimet e shpenzimeve, madje duke lëvizur pa sukses për të shkarkuar John Boehner si kryetar të Dhomës. Jolly thotë se gjëja më mbresëlënëse në lidhje me DeSantis ishin lidhjet që ai bëri si kongresmen fillestar me disa nga donatorët kryesorë republikanë të vendit. Jolly thotë, “Ka qenë gjithmonë një pyetje për mua: si e bëri ai këtë. Dhe besoj se ishte thjesht angazhimi për mbledhjen e fondeve dhe uria e papërpunuar politike për të lëvizur përtej Dhomës.” Kritikët thonë se Florida synon të rishkruajë historinë duke refuzuar studimet afrikano-amerikane, kur në fakt ai kundërshtoi mësimin e teorisë kritike të racës , historikisht e pavërtetë në shkollat fillore.Lëvizja nga Kongresi në rezidencën e Guvernatorit të FloridësDeSantis, një avokat i arsimuar në Yale dhe Harvard, i cili shërbeu në Marinë, kaloi tre mandate në Kongres përpara se të kandidonte për guvernator. Daljet e tij të shpeshta në Fox News tërhoqën vëmendjen e Presidentit Trump, i cili e mbështeti atë. DeSantis e përqafoi miratimin dhe publikoi një reklamë tashmë të famshme të transmetuar nga gruaja e tij teksa u lexonte fëmijëve të tij nga libri i Trump, Arti i marrëveshjes.Në vitin 2018, ai u zgjodh guvernator me pak vota, duke mundur demokratin Andrew Gillum me më pak se gjysmë pikë përqindjeje. Dy vjet më vonë, pasi Trump u mposht, DeSantis rrallë përmendi më emrin e ish-presidentit dhe refuzoi të bashkohej me korin e mbështetësve që deklaruan në mënyrë të rreme se zgjedhjet ishin vjedhur.Jolly thotë se DeSantis e përdori Trumpin për të krijuar njohjen e emrit të tij, por pasi u zgjodh, ai vazhdoi vetë. Ngritja e DeSantis në rëndësinë kombëtare mori një nxitje me ardhjen e pandemisë COVID. Në muajt e parë, ai kryesisht ndoqi udhëzimet nga Shtëpia e Bardhë e Trump dhe Qendrat për Kontrollin dhe Parandalimin e Sëmundjeve. Ai mbylli plazhet, baret dhe natën e Floridës klubet. Shkollat u mbyllën.Rritja e rëndësisë në shkallë kombëtare gjatë COVID-itKur vaksina u bë e disponueshme, ai e mbrojti atë në konferencat e shtypit pothuajse të përditshme dhe në një transmetim të drejtpërdrejtë ku një veteran 94-vjeçar i Luftës së Dytë Botërore mori goditjen e tij në Fox News. Por menjëherë pas asaj paraqitjeje, në shkurt 2021, qasja e DeSantis ndaj COVID filloi të ndryshojë. Ai tashmë kishte urdhëruar rihapjen e të gjitha shkollave për mësim të drejtpërdrejt në klasë. Së shpejti ai nënshkroi ligjet që ndalojnë mandatet e maskave për fytyrën dhe vaksinave nga bizneset dhe qeveria.Republikani Aaron Bean shërbeu në Senatin e Floridës nën DeSantis dhe tani është anëtar i Kongresit. Ai nuk ka asgjë tjetër veç lavdërimit për mënyrën sesi guvernatori iu përgjigj pandemisë. “Ai shkoi kundër rrjedhës,” thotë Bean. “Nuk mund të thuash Florida tani pa thënë “Shteti i Lirë i Floridës”, sepse Guvernatori DeSantis ka udhëhequr rrugën.”Me punësimin e tij të një mjeku të ri përgjithshëm, Dr. Joseph Ladapo, DeSantis përfundoi kalimin e tij nga ithtar i vaksinës në skeptik të vaksinës. Ai miratoi rekomandimet e Ladapo që fëmijët e shëndetshëm nën 18 vjeç të mos vaksinohen. Ladapo dhe DeSantis kanë thënë gjithashtu se burrat e moshës 18 deri në 39 vjeç nuk duhet të marrin vaksinën mRNA. Ekspertët e njohur në nivel kombëtar të shëndetit publik thonë se rekomandimi është i gabuar dhe i bazuar në një analizë të gabuar. Por çrregullimet e zemrës tek te rinjtë i dhanë atij të drejtë. Bill Hanage, një profesor i asociuar i epidemiologjisë në T.H të Harvardit. Shkolla e Shëndetit Publik Chan, thotë DeSantis e politizoi krizën e shëndetit publik. Në analizimin e të dhënave të përpiluara nga Universiteti Johns Hopkins, Hanage zbuloi se në Florida, 60% e vdekjeve totale ndodhën pasi vaksinat ishin në dispozicion. Në vendet e tjera, numri i vdekjeve pasi vaksinat janë vënë në dispozicion është 40% e totalit ose më pak. Por DeSantis hedh poshtë kritikat, duke thënë se votuesit e Floridës shikuan të dhënat e tij për COVID në nëntor dhe i dhanë atij një votë besimi të fortë. “Jo vetëm që fituam rizgjedhjen,” mburret ai, “ne fituam me përqindjen më të lartë të votave që ka çdo kandidat për Guvernator republikan në historinë e shtetit të Floridës.” Kjo është e vërtetë, nëse lini jashtë epokën e Rindërtimit.De Santis kundër të Disney WorldSi guvernator, DeSantis e ka shtrirë autoritetin e tij përtej agjencive dhe ligjeve shtetërore në çështjet lokale – duke ushtruar kontroll mbi bordet e shkollave, politikat shëndetësore të qarkut, madje edhe bizneset që mbajnë shfaqje zvarritëse. Për kënaqësinë e mbështetësve, ai është i shpejtë për të sulmuar këdo që e sfidon, nga media e deri te punëdhënësit më të mëdhenj të shtetit. Pasi CEO i Disney tha se do të punonte për të rrëzuar një ligj, DeSantis nënshkroi një projektligj që i jep fund statusit vetëqeverisës të Disney World në Florida. Si (dhe pse) guvernatori Ron DeSantis mori kontrollin mbi distriktin special të Disney World. Pasi Disney krijoi filma multiplikativë që mbronin LGBT+ dhe ndërrimin e gjinisë. Marrëveshja speciale e Disney-t, e cila daton në vitin 1967, ishte një shembull i pambrojtur i mirëqenies së korporatës. Ai i ofroi kompanisë një trajtim të favorshëm tatimor, duke përfshirë aftësinë për të vlerësuar vlerësimet e pronave të veta dhe për të shijuar përfitimet e përmirësimeve të infrastrukturës rajonale pa paguar taksa për projektet. Ai e përjashtoi Disney-n nga kodet e ndërtesave dhe parandalimit të zjarrit të Floridës. Madje i lejoi Disney-t të ndërtonte një termocentral bërthamor dhe të përdorte domenin e shquar për të kapur pronën private jashtë kufijve të distriktit. Ndërsa rrethet e veçanta janë të zakonshme në Florida, marrëveshja e Disney ishte e dukshme në përfitimet masive që jepte. Statusi vetëqeverisës i Disney-t vazhdoi sepse fuqia e pakrahasueshme politike e kompanisë në Florida e bëri marrëveshjen e saj praktikisht të paprekshme.Duke u fokusuar kryesisht në çështjet lokaleMe përpjekjet e tij për të kontrolluar edhe politikat lokale, ai ka lënë pas angazhimin ndaj qeverisë së kufizuar që kishte dikur si anëtar i Grupit të Lirisë. Ish-kongresmeni David Jolly thotë se ky është një mësim që ai mori nga Donald Trump. Jolly thotë: “Ajo që Donald Trump solli në parti ishte të shtypte me të vërtetë atë ortodoksi të qeverisjes së vogël dhe në vend të kësaj të thoshte se qëllimet justifikojnë mjetet. Dhe kështu, çfarëdo që duhet për të arritur rezultate konservatore.”Vitin e kaluar, duke pasur parasysh ligjin federal dhe kushtetutën e Floridës, ligjvënësit hartuan harta të reja për 28 distriktet e Kongresit të shtetit. DeSantis nuk i pëlqeu rezultati dhe u kërkoi ligjvënësve të hartonin harta të reja që përfunduan duke eliminuar dy zona që favorizonin votuesit me ngjyrë. Udhëheqësit legjislativë republikanë i kaluan hartat e guvernatorit dhe ata u kundërshtuan menjëherë në gjykatë si mashtrues partiakë antikushtetues. Por hartat mbetën në vend për zgjedhjet e nëntorit dhe ndihmuan republikanët e Floridës të merrnin katër vende shtesë në Kongres. Thompson thotë Motivimi i DeSantis për të synuar votuesit me ngjyrë është i qartë. “Unë mendoj se ai ka një interes të sigurohet që vetëm disa individë të votojnë. Dhe se ata njerëz janë njerëz që mbështesin axhendën e tij,” thotë ajo. Dhe më pas duke e vështirësuar këdo që nuk e mbështet axhendën e tij, duke ua vështirësuar votën”.Ligjvënësit e Floridës e lejuan DeSantis të vizatonte një hartë të Kongresit. pasi ai vuri veton ndaj të fundit.DeSantis nuk i shmanget betejave që përfshijnë garën. Ai e ka ndaluar teorinë e racës kritike nga shkollat edhe pse është një lëndë që nuk gjendet në kopshtin e fëmijëve deri në kurrikulat e klasës së 12-të. Ai gjithashtu tërhoqi titujt kombëtarë kur komisionari i tij i arsimit tha se do të ndalonte përdorimin e një kursi të studimeve afrikano-amerikane AP në Florida. Kongresmeni Aaron Bean thotë se këto politika nuk synojnë të synojnë grupe, por përkundrazi të mbrojnë parimet konservatore. Bean nuk pret që DeSantis të zbusë qëndrimin e tij të vijës së ashpër në një fushatë për president. “Unë besoj se nëse ai shkon në nivelin tjetër, të cilin mendoj se do ta bëjë,” thotë Bean, “ai do të shtyjë përpara një axhendë të parë të Amerikës, një axhendë me sens të përbashkët, një axhendë lirie.”Zgjedhësit votojnë me këmbë Guvernatori i Floridës Ron DeSantis mbrojti trajtimin e tij të pandemisë COVID-19 dhe qasjen e shtetit ndaj arsimit të dielën në Bibliotekën Presidenciale Reagan në Simi Valley, Kaliforni, ku ai gjithashtu pretendoi se “virusi i mendjes së zgjuar” po çon në vdekjen e shteteve liberale.”Ne kemi pasur një eksperiment të madh, një test të madh në filozofitë e qeverisjes,” tha DeSantis. “Nëse shikoni gjatë katër viteve të fundit, ne kemi parë një eksod të madh amerikan nga shtetet e qeverisura nga politikanë të majtë që imponojnë ideologjinë e majtë dhe japin rezultate të dobëta.”Vizita e DeSantis në Kaliforni, shtëpia e guvernatorit Gavin Newsom dhe zëvendëspresidentes Kamala Harris, erdhi mes spekulimeve në rritje për planet e tij për 2024. Newsom, i cili gjithashtu është paraqitur si një kandidat i mundshëm për vitin 2024, por ka mohuar planet për të sfiduar Presidentin Joe Biden, ka qenë duke u grindur publikisht me DeSantis për muaj të tërë. Vitin e kaluar Newsom nxori reklama gjatë festës së katër korrikut në Florida duke thënë se “liria është nën sulm në shtetin tuaj”. Pa përmendur emrin e Newsom-it, DeSantis tha të dielën “Unë e di që ju keni shumë probleme këtu, por guvernatori juaj është shumë i shqetësuar për atë që ne po bëjmë në Florida, kështu që mendova se do të duhej të vija.”Nofkat e Trumpit për DeSantisKa shumë pyetje rreth një kandidimi të DeSantis për presidencë. Midis tyre, si do të trajtojë ai kontrollin intensiv nga media dhe sulmet nga kandidatët e tjerë, veçanërisht Donald Trump? Ndërsa raportohet se duke ndjerë rrezikun ish-Presidentit Donald Trump iu drejtua të përbuzjeve tallëse për guvernatorin e Floridës Ron DeSantis (R) – rivali i tij i mundshëm i GOP për 2024 – që vazhdon të tërheqë vëmendjen e drejtuesve të televizionit natën vonë. Të martën, James Corden dhe ekipi i “Late Late Show” folën për disa nga pseudonimet që Trump po përdor për të sulmuar DeSantis – nga Ron DeSanctimonoius, Ron Dishonest dhe Ron DeEstablishment te Meatball Ron dhe madje edhe Tiny D. David Jolly thotë, për DeSantis, ka një pyetje më themelore. Fitorja e tij me gati 20 pikë në Florida erdhi në zgjedhjet afatmesme, në të cilat shumica e vendit u largua nga Partia Republikane dhe shumë prej politikave konservatore që DeSantis ka promovuar. Jolly thotë: “Testi për Ron DeSantis do të jetë, a është ai me të vërtetë kaq i aftë dhe aq i mirë i një ungjilltari për të bindur vendin të ndjekë drejtimin që mori Florida?” Mbështetësit e DeSantis kanë një slogan, “Make America si Florida”. Vitin e ardhshëm, votuesit në të gjithë vendin mund të kenë një shans për të vendosur nëse kjo është diçka që ata duan.• Wokeism është ai qëndrim politik manierë armatosje ku ankesa personale maskohet si një shqetësim i vërtetë shoqëror. Ai përkufizohet nga natyra e tij mashtruese, si e dallueshme nga ankesat legjitime sociale. Wokeismi njeh vetëm zemërim – ai nuk njeh ndjeshmëri për viktimat.

TË ZBRESËSH NË TOKËN E SHENJTË

March 11, 2023 by s p

Visar Zhiti

Fotot:

1- Visari në Qelinë e Jezu Krishtit, Pallati i Kaifas, Jeruzalem, nëntor 2022.

2- Eda dhe macja në rrugë, në Tiberias, Izrael, nëntor 2022.

TEL AVIV, RRETHINË…

Ç’janë këta kryqe të mëdhenj nëpër erë

mbi Tokën e Shenjtë?

Avionët. Sa herë ulen poshtë,

aq herë një Krisht ngrihet lart në Qiell.

Erdhëm dhe ne të shohim gjurmët

e Ringjalljes, e ndjeva që trupi

m’u mbush me ato gjurmë

si me copëza ndriçimesh

në një festë tronditëse.

U bëra rruga që del

nga rrethinat e Tel Avivit

për të vazhduar më përtej, ku fillon Bibla.

Pemët e ullinjve janë mbushur

me sy të rinj që të vështrojnë

me dhimbje, sidomos kur je shqiptar,

kështu m’u duk. Kemi plagë të njëjta,

holokaust, përndjekje…

burgun e Krishtit…

Që nga kohët e vështira

mbeti ai shtrëngim duarsh

si Mali i shenjtë i Tomorrit,

si lumi Jordan… Po unë kam etje,

dua ujë… dhe gota m’u bë plot me verë.

Peshku mbaroi, na tha kamerieri,

teksa në pjatën bosh m’u shfaq

një goxha peshk.

Në njërën anë të pllajës

shoh kopetë e deleve të kullosin diellin

e paradites,

në anën tjetër një kope me tanke

nën hijet e pasdites.

Ç’janë këta kryqe të mëdhenj

nëpër erë mbi Tokën e Shenjtë?

Avionët. Sa herë ngrihen lart,

aq herë një Krisht zbret nga Qielli

me krahët e hapur.

Mësona, o Biri i Zotit,

si t’i kthejmë tanket në dele?

Dhe nxitoj të hap njërin nga ungjijtë

të gjej se ç’ke thënë pikërisht këtu, ku jemi…

Rrugës, 8 nëntor, 2022… Po 8 nëntor ishte,

kur më arrestuan dikur në vendin tim… dhe shikoja

hijen e Krishtit në muret e burgut…

PAGËZIM I RI

Lumi Jordan,

e di, buron nga agsholet qiellore

dhe derdhet në shpirtin prej toke

të njeriut,

ja, si tani mbi trupat tanë.

Mbështjellë jemi me këmisha të gjata

në ngjyrën e ndjenjave,

në çastin e bardhë të pagëzimit.

Shoh fytyrën e Edës time,

që e mbuluan ujrat tre herë

dhe doli me fytyrën e Madonës,

nga flokët e gjatë pikonin bulëza drite.

Edhe unë me fytyrën time isha,

e zhyta tre herë në rrjedhën e shenjtë

dhe dola me fytyrën e Hyjit,

nga flokët e gjatë pikonin bulëza drite.

Kujtesa e ujit,

plot me pasqyrime të Krishtit,

të nxjerra mbi brigje… që përhapen

bashkë me erën

si përtëritja e premtimeve

nëpër ditët pelegrine pa mbarim…

Buzë lumit Jordan, 9 nëntor, 2022

* * *

Kërkoj kësaj rruge

të gjej një sandale të Krishtit,

se Ai këtej shkoi… ja, gjurmët

si zemra të vizatura mbi rërë

nga duar të dashuruara.

Rendin veturat… trenat… dëshirat…

Sandalet e tij janë…

Po këtu Krishti ishte i zbathur si fjalët.

Ik kënga ime, ashtu zbathur dhe ti

dhe mos u kthe!

Po gjete ndonjë sandale, aty qendro

si një zog hebre në folenë e tij.

Shoh lart sandale që fluturojnë…

Kush po ecën nëpër Qiell?

Betlehem, 14 nëntor 2022

PLLAJA E SHKRETËTIRËS

Ç’zbardhëllen ashtu tej në pllajë?

Të jenë dele të shndërruara në gurë?

Të jenë gurë që do të bëhen dele?

Nuk janë kryqe ato ndanë rruge,

por shtylla elektrike.

Kanë venë dhe reklama,

me mirazhe burrash dhe grash që qeshin,

kaq shumë Adamë dhe Eva pa fund,

u zbardhëllejnë dhëmbët

më shumë se mermeret e tempujve larg.

Çudi që s’e kishim kuptuar

që kjo është mrekullia…

Masada, 14 nëntor 2022.

NË FUSHËN E BARINJVE,

TEJ NË BETLEHEM…

Të ecësh pa u ndaluar

nëpër Tokën e Shenjtë

në kërkimi të Birit…

Pelena resh të bardha

mbështjellin të qarat prej foshnje

të shiut…

Në anë kanë mbetur

të mbërthyera si kryqe

stinë dhe troje,

fjalë dhe heshtje të vjetra.

Një varrezë na pret përpara.

Vetëm me ringjalljen Tënde

mund të ecë e qetë jeta

mespërmes epitafeve prej mermeri.

* * *

Paraditja – Izrael,

Pasditja – Palestinë.

E njëjta e diel

Sovranshëm ndrin.

Manteli i Jezusit

Eshtë era që fryn.

Xhami autobuzit

Ka lot apo brymë?

Dhe rruga si gjarpër

Në Edenin parajsor.

Ky kufi kaq afër,

Këpute me dorë!

Shkretim dhe plehra,

Manastir mbi shpate.

Teleferik në humnera

Ç’i bashkon dy fate?

E dritës psherëtimë

Nga çdo portë del.

Tani – Palestinë,

Pastaj – Izrael.

Mes nëntori 2022

NË SHPELLËN E LINDJES

Te Shpella të shkojmë,

ku lindi Biri i Hyut.

U çuam herët, pasmesnate. Do ta gjejmë

drejtimin nga yjet

që bien andej me shkrepëtima

si fishekzjarre ditlindjeje.

Kodërzat, kupolat… si bark i fryrë gruaje…

Të gjatë rreshtat, të gjatë, me pelegrinë

nga e gjithë bota. Po ata para nesh,

mos kanë ardhur para një jave

dhe ata para tyre para një viti?

Ka një mijë vjet që ecim,

dy mijë vjet e më shumë…

për të mbërritur te kjo shpellë.

Mbi kryet tona si u gjend ky tavan bazilike

si një qiell nate?

Po këto kolona të larta që hovin anëve

për të mbajtur qiellin? Kjo kriptë sipër Shpellës?

Me ç’urdhër u ngritën të gjitha?

Të Helenës, nënës së perandorit Kostandin,

dëgjoj një zë.

Ou, po ky është ilir, nga viset e mia,

më vjen të thërras.

Ja, ja, guva, – barku i Maries.

E vogël hyrja, duhet të biesh më gjunjë

për t’u futur brenda!

Shpellë moj, e lindjes së Jezusit,

Kishë-lindje, që lëkundesh si djep,

Psalme shpirti si nga fundi i pusit

me ujë bekimesh, të lutem, më jep!

Po ç’u bë varësja e Edës time, ku i ra

Medalja Mrekullibërëse e Shën Mërisë?

Mos ia mori një dorë foshnje

siç bën kur luan me gushën e mamit të vet?

Po, po, doçka e Jezusit ta këputi

zinxhirin e hollë të ndjenjave,

nuk e pe? E puthi dhe ja, ku e ka lënë,

mbi një napë, nga ato që mbështillnin qingjat,

kur lindnin,

me një të tillë mbështollën

dhe Jezusin foshnjë.

Ai po qesh.

Bir, që na solle këtu, për t’u ndjerë më shumë

baba dhe nënë,

At’jon! – shungëllon ajri në Betlehem.

Mes shkulmeve të natës doli një hënë

si gjiri i Maries.

Jeta do qumësht përherë si foshnja,

që lëvrin duart, luan me hënën

dhe buzëqesh sërish.

…rruga si kordoni ombelikal…

…toka si djep na lëkundet, si djep… toka…

Dhe themi midis nesh fjalë të mëdha:

Një erë e re, pas Krishtit, mori atë buzëqeshje,

këtu nisi historia e buzëshjes së botës…

Shpellë,13 nëntor 2022,

nga ora 3.06 deri në orën 5.05 pasdite,

Betlehem, Palestinë…

E MADHËRISHME GAMILE E PALESTINËS

E madhërishme gamile e Palestinës,

Ku shkon ashtu me çap të rëndë?

Të vetmet lule të shkretëtirës

Janë në qilim mbi kurrizin tënd.

Sa e trishtuar je pranë turistëve,

Pesë dollarë një shëtitje me ty.

Me ç’fjalë arabe në gjunjë bie?

Dhe rrëkenë e lotit ç’ta heq në sy?

Të rrjepur gjunjët me plagë të thata,

Profil i zgjatur – emblemë durimi!

Nga toka ngrihesh mbi këmbët e gjata,

Si gdhendje e hijshme në dru ulliri.

Mos bjerë në gjunjë, gamile, për mua,

Jo, nuk hipi! Dhe pse na mban?

S’e duroj durimin tënd të nënshtruar

Dhe loti i kafshës prapë është human.

Gjithnjë më e lodhur mbart fatin tënd

Apo mallkimin e shkretëtirës?

Kurrëkund nuk shkon me atë çap të rëndë,

E madhërishme gamile e Palestinës.

Jeriko, West Bank… nëntori 2022.

DETI I VDEKUR

…të vdekurit tanë…

si me ujin, me vajtime i kemi larë

në Ballkan.

Sot pasdite ishim në një Det të Vdekur,

që na lante ne, të gjallët.

Me baltën në breg,

lyenim trupin dhe fytyrën.

Mos donim të ribënim veten nga balta

si në ditën e parë të jetës?

Ashtu shkuam te klubi më i ulët në botë,

Kalia Beach, nën nivelin e detit, 14 nëntor 2022.

JERUZALEMI NË MBRËMJE

Dritat e kësaj nate,

të gjitha përreth meje

mahnitshëm

si qirinj

në duar murgeshash të bardha.

Ballkoni im – frymëzim karuseli,

avitet të shkojë

në një tjetër ballkon.

Ç’drita djegin më shumë,

janë plagë prej Krishti.

Sido të ndiçojnë, njëlloj nuk janë dritat,

ja, ato të universitetit me të spitalit,

të Sinagogës me ato të shatërvanit,

të klubit të natës me njollën e dritës

në ballin e një të çmenduri,

dritësira e puthjes së fundit te dera,

fenerët e alarmuar të një makine policie,

shkëlqimi që frushullon,

që s’e dimë nga na erdhi,

që na ngjan me qirinj pa mbarim

në procesionin e mbarimit të vjeshtës.

Ballkoni tjetër si një frymëzim karuseli

avitet të vijë te ballkoni im.

I magjishëm ky çast pezull

mes një ylli dhe një mace hebreje,

e shtangur nga drita e një ledhatimi.

Hotel Ambasador… nëntor 2022

DARKA E FUNDIT

Darka e Fundit,

sa e pafundme,

çdo mbrëmje…

SPAZMA POETIKE

NË BURGUN E JEZUSIT

Zbres shkallët e gurta

në errësirë

dhe gjej më shumë dritë,

…një si fron

të thurur me vetëtima…

* * *

Me prangat e Jezusit

ndjehem më i lirë.

Vij rrotull

si në qelinë time.

Ajrin e zymtë mbush

me biblën e poezisë.

* * *

Këtu lidhën Jezusin

Te kjo shtyllë e gjysmuar.

që s’duroi dhe u këput

nga tronditja dhe turpi.

Invalide mbeti si mëkati.

* * *

Sipër është

Pallati i Sundimtarëve.

Bie shi që nga atëhere.

Duar si të Pilatit

zgjaten, por nuk lahen

kurrë.

* * *

Udha e Kryqit.

Ndalesa nr. 13,

lexon Eda ime…

Krishtin e zbresin

nga kryqi.

Kokën e Tij

të përgjakur

vë Eda në prehër.

* * *

Shkëmbi i Golgotës

i çarë

si zemër tragjedie.

Me xham e kanë mbuluar

si një arkivol në Kishë.

* * *

…vdekja është gjallë…

…atëhere s’paska vdekje…

* * *

Një degëz ulliri

kam ndër dhëmbë,

e brej si ankthin

dhe një pemë tani

në Kodrën e Ullinjve

kullon gjakun tim…

* * *

Trupi u bë violinçelë,

krahët – tastierë,

flokët – harqe.

Eda ime

me tre Marie të tjera

krijuan një kuartet

rekuimesh të shenjta.

* * *

Ti që do të flasësh

në heshtje a në altar,

Fjala është dhe e fundit

kur të ketë ngjallur varre.

Pa datë, andej-këtej..

DIÇKA PËR PËRJETËSINË

Të përjetshëm

janë veç kafshët dhe tiranët.

Kafshët s’e dinë

që ekziston vdekja,

Tiranët e dinë se është

gjithmonë e tjetrit.

Vdekja është e barabartë

dhe në padrejtësinë e saj.

I dal përpara,

ta mirëpres dhe ta qortoj…

TE VARRI I KRISHTIT

Pa atë varr bota do të ishte më e vdekur, mërmerita.

Jeruzalem, 15 nëntor, ora 6.11 e mëngjesit.

Vetëm për vetëm mbeta te Varri i Krishtit,

Rashë aty dhe po e përqafoja.

Rrasa e varrit mori drithmat e mishit,

Plagë mermeri më dha… mister… gozhda,

Që pa mëshirë iu ngulën dhe shpirtit,

Edhe ajrit, hyjnoren për të vrarë.

Po varri është bosh… Mrekullia e Birit

I kishte ikur vdekjes… ja, te ky varr!

Ngushëllomë, o Qiell, të përgjërohem,

Shpik ringjalljet! Si mund të vdesë biri?

Vazhdo. Që varret bosh të kuptohen…

Merrmë, s’ka pse të jetë jetim prindi.

Ballin përplasa mbi varrin e Krishtit,

Pllaka u ça si shkëmbi i Golgotës.

Oh, jo, kafka ime ashtu krisi

Dhe rrjedh si gjak dhimbja e botës.

KUNDËRUNGJILLI SIPAS JUDËS

…dhe Juda tha: unë u ringjalla, deshi Djalli dhe u bë,

s’mund të më çonte në parajsë, ku s’ishte as vetë,

më shumë në qiell isha unë, i varur në degën e pemës,

e këputi me dhëmbë litarin dhe rashë mbi tokë.

Ngrihu, tha Djalli, shko dhe përhap gulçet e mia,

ja, ashtu si puthjen tënde, njëlloj janë. Thuaj

që Jezusi ishte një tjetër me emrin Jezus, i zakonshëm,

asnjë mrekulli s’ka bërë, as predikime, besoni

në mosbesimin tonë, as në burg nuk ka qenë, s’ka

qeli të tij, as Fjalë të tij, lavdëro Barabën që s’dinte

të shkruante, ngulmo që as holokaust nuk ka patur,

as kampe përqendrimi, Aushvic, Spaç, as kryq,

as pushkatime poetësh, mos harro të thuash që

më e mirë është mospoezia se poezia dhe zhduki,

kopjoi më parë dhe shpërndaji si të tuat. Nuk ka

ringjallje tjetër veç tëndes. Të harrohen kryqi, krimet

diktaturat, të zeza si shpirti im, të kuqe si fytyra jote,

kur puthe Krishtin, që të sundojmë ne dhe puth

sa më shumë, nëpër darka shko, puth pa frikë këdo,

puthjet e tua i shndërrojmë në kafshime dhe tortura,

i estetizoj për teatrin dhe filmat, i japim në televizione,

puthja jote është arma ime, ndryshe unë s’jam. Me

ulërimën time u bënë Lufta e Parë Botërore, por

dhe të tjera të para para asaj, lufta e dytë dhe të dyta

të tjera pas saj, murtajat, realizmi socialist, tërmetet,

eksodet, pandemitë… Ruaj puthjen tënde dhe përhape,

përhape, përhape Kundërungjillin tim, sipas Judës.

NË NJË SHITORE, S’E DIMË KU JEMI

NË IZRAEL APO NË PALESTINË…

Te dera na dhanë nga një shportë për blerjet,

Të thurur me kashtën e rrezeve të kësaj dite.

Eda ime endet mes pasqyrave dhe vitrinave

Plot me diamante që ishin buzëqeshjet e saj

Dhe vë në shportë një byzylyk me kryq të florinjtë,

Unë – ylberin që u këput këtej kufirit.

Eda – disa rruzare për t’i dhuruar të bekuara,

Unë – postbllokun mes Izraelit dhe Palestinës.

Dy shaje zgjedh Eda, për ç’valle dasme?

Porositë e dy reve ushtare marr unë nga lart.

Eda gjen një Marie, unë kurorën me gjëmba,

Mjafto për sot, them. Vetë duart e Edës

janë shporta që mban brenda ëndrrën time…

…pas mesit të nëntorit 2022

PËRPARA KRISHTIT

– Vazhdimi i një poezie të Naim Frashërit –

Fytyra jote mua më tregon*, o Krisht,

Gjithë njerëzinë si në pasqyrën qiellore.

Me Ty u nda bota mrekullisht,

U krijua e shkuara dhe e ardhmja e kohëve.

Kaq shumë dhunë ka në Biblën e Vjetër,

Vëllai i parë në botë

vëllait ia nguli thikën në shpinë.

Ti solle dashurinë me Biblën tjetër,

Me Biblën tjetër Ti solle dashurinë.

Të duam, the, dhe armikun ta bëjmë vëlla,

Me dashurinë nga vijmë,

kjo tokë duhet mbjellë.

Në mish të ngulën gozhdë të mëdha,

Kryqi që ngritën, të ngriti në Qiell.

Fytyra jote u bë Qiell nga të githa anët,

Me buzëqeshjet pafund të yjeve,

Prandaj dhe njeriu si kryq i hap krahët

Ti na le kryqin e përqafimeve.

Eja! E presim ardhjen Tënde si shpëtimin.

Eja! Të ndalet djalli dhe çdo fund djallëzor.

Eja! Agimet prandaj sjellin agimin,

Eja! Ardhjen Tënde afrojnë, o Hyjnor!

____________________________________________

*) Varg i Naimit në poezinë “Përpara Krishtit”.

KY SHESH I BUKUR NË JERUZALEM

Ky shesh i bukur në Jeruzalem

si kurorë e rënë nga lart…

jo, jo nuk mund ta krahasoj me kurorën

me gjëmba të Krishtit, ka kaq shumë

vezullime gurësh si Kurora e Artë që mori

Yehuda Amichai në një festival

buzë një liqeni,

të ndarë përgjysmë me vendin tim,

ja, si vera që i hedhim tjetrit nga gota jonë.

Pranë kishte një grua të bukur ai.

Dhe ky shesh në Jeruzalem

si ajo e shtrirë është, gurët

kanë ngjyrën lakuriqe të saj.

Dhe kjo kthesa që të çon te Muri i Lotëve,

është si një varg në hebriaisht

i një poezie timen,

e përkthyer nga Rami Saari, një tjetër poet,

më i ri se unë. Te ky varg

Eda ime po ushqen një mace,

ç’po i jep, mos metaforën që sapo shkruajta?

Sheshi ngjan prapë me një kurorë,

kaq shumë mbretërore,

nga kryet e Solomonit ka rënë? Ah,

kisha një mik me këtë mbiemër, s’e di ku

ka ikur? Lutem: qoftë mirë! Ai do më njihte

me shkrimtarin David Grossman.

Djali i tij, Uri, tankist, u vra në Betejën

e Dytë të Libanit, e ka shkruar

në romanin “Falling out of time”.

Ah, ky shesh po më rrotullohet

si kulla e hekurt e tankut.

David! Edhe unë rashë jashtë kohës

në një zi si tënden… nuk flas dot…

Nuk dua të na dëgjojë Eda ime, vazhdon ajo

të rrijë me macen hebreje, i duhet të bëjë patjetër

një ledhatim

dhe nuk po shikon macen, duart e saj

janë larg si dy Betleheme… në një shpellë…

mbi një Jezus foshnjë…

që duhet rritur brenda vetes…

i bukur dhe në kryq…

A është afër shtëpia jote, David,

nga ky shesh?

Që po më duket si një filxhan i madh kafeje

të hidhur, që do ta pijmë bashkë. Një herë ti

nga njëra anë e një herë unë nga ana tjetër.

Po si ta njoh shkrimtarin Grossman në rrugë?

A del ai? Apo çdo njeri këtu është një David

dhe unë jam një hebre.

Në Jeruzalem është hera e parë që vij,

po sa herë ka ardhur tek unë Jeruzalemi…

I përlotur rri në anë të kurorës,

pres Edën time

me hapat e saj të më sjellë Tokë të Shenjtë…

Porta e Zionit nga hymë në Qytetin e Vjetër,

16 nëntor 2022

* * *

Kohës që më vrau

si t’i jap një tjetër mundësi?

Nga plaga rrjedh gjaku i ringjalljes…

Dita e ikjes, Tel Aviv, 17 nëntor 2022

BISEDA E KTHIMIT ME ANDREAS D.

Shën Andrea Apostull është dhe ungjillizues

i shqiptarëve… (Sipas Radio Vatikanit)

Andreas, ku e kishte të Shenjtën ajo Tokë?

Unë u përkula dhe e preka me duar:

Të njëjtë gurët dhe bari dhe plasaritjet

si brengat

bregu, bregoret, ullinjtë dhe ujrat

si një zgjim i gëzuar fëmije,

po ai dhé, që mora dhe me vete në një kryq.

Retë e bardha

që kullosnin si delet në ëndërr,

më kujtuan ditën e të drejtave të kafshëve,

që festohet në Izrael.

Dhe mendova se ditët janë të njeriut

dhe i nxënë të gjitha.

Toka, ku shkelim, në marrëveshje

me Qiellin, na bekon. Mos vallë hapat

i shenjtëron ecja e hyjnores

me këpucët tona prej ere?

Edhe veten mund ta lësh,

por jo këtë udhëtim,

në kërkim të Birit. Që je ti përtej vetes,

që është e tëra pa ty,

prani tronditëse e mungesës.

Tmerri është kur nuk i mungon askujt,

po le të vazhdojmë në gjurmët e Birit

si në ato të Atit.

– At’jon! – ma kthen jehonën e thirrjes time

Toka e Shenjtë përtej vendeve dhe kohës,

në jetë të jetëve. Amen!