Archives for March 2023

Mendime…

March 7, 2023 by s p

Astrit Lulushi/

Në vitin 1909 në moshën 38-vjeçare, Marcel Proust filloi të shkruante në kërkim të kohës së humbur. Ai do të vazhdonte të shkruante deri në vdekjen në 1922. Në total, në kërkim të kohës së humbur, përfshinte shtatë vëllime që përmbanin rreth 3200 faqe. Pavarësisht hezitimit fillestar nga botuesit, kryevepra e Prustit vazhdoi të bëhej një nga veprat përcaktuese në letërsinë moderne.Kritikët dhe autorët ishin të shpejtë për të lavdëruar stilin dhe përmbajtjen e tij. Virginia Woolf ishte një fanse e madhe, duke shkruar në vitin 1922, “Proust e vlerëson aq shumë dëshirën time për të shprehur, saqë vështirë se mund ta përcaktoj fjalinë. Ah sikur të mund të shkruaja kështu!”Ashtu si Woolf, Proust ndihmoi në formimin e letërsisë moderniste. Puna e tij shpesh refuzonte vazhdimësinë kronologjike dhe narrative, dhe temat e tij të kohës, kujtesës dhe natyrës së artit ishin shumë në zemër të modernizmit. Kujtesa, ndoshta më shumë se çdo temë tjetër, është qendrore në kërkim të kohës së humbur; se si aroma dhe shija e një torte të vogël vërshon mendjen me kujtime të pavullnetshme. Nëse një ëndërr e vogël është e rrezikshme, ilaçi për të nuk është të ëndërrosh më pak, por të ëndërrosh më shumë, të ëndërrosh gjatë gjithë kohës. Udhëtimi i vetëm i vërtetë i një zbulimi nuk do të ishte të vizitosh toka të çuditshme, por të zotërosh sy të tjerë. Vendet që kemi njohur i përkasin tani vetëm botës së vogël të hapësirës. Kur vijmë të shqyrtojmë mendimet, jemi në një humbje ballë për ballë me fenomenet e natyrës, filozofët e parë natyrorë.Ne nuk jemi të pajisur me mençuri, ne duhet ta zbulojmë atë vetë, pas një udhëtimi nëpër shkretëtirë që askush tjetër nuk mund ta kryej për ne, përpjekje që askush nuk mund të na kursejë. Ajo që ka rëndësi në jetë nuk është kë apo çfarë duam. Nëntë të dhjetat e sëmundjeve nga të cilat vuajnë njerëzit inteligjentë burojnë nga intelekti i tyre.Libri, i vetmi libër i vërtetë, është ai që shkrimtari nuk ka nevojë ta shpikë, në kuptimin aktual të fjalës, pasi tashmë ekziston në secilin prej nesh – atij i mbetet vetëm ta përkthejë. Detyra e një shkrimtari është ajo e një përkthyesi. Ndonjëherë njerëzit thonë atë që mendojnë. Ndoshta nuk ka ditë të fëmijërisë sonë që i kemi jetuar aq plotësisht sa ditët që mendojmë se i lamë pas pa i jetuar fare: ditët që kaluam me një libër të preferuar të fshehur nën jastëk. Dashuria është hapësirë dhe kohë e perceptueshme nga zemra. Krijimi i botës nuk ka ndodhur në fillim të kohës, ai ndodh çdo ditë. Përshtypja është për shkrimtarin ajo që është eksperimenti për shkencëtarin, me ndryshimin se tek shkencëtari puna e inteligjencës i paraprin eksperimentit dhe tek shkrimtari vjen pas përshtypjes. Ndihemi në një botë, mendojmë në një tjetër. Midis të dyjave mund të vendosim një sistem referencash, por nuk mund ta mbushim boshllëkun. Një orë nuk është thjesht një orë, është një vazo plot aroma dhe tinguj, projekte dhe klima. Gjithmonë përpiqemi të mbajmë një copë qiell mbi veten.

Parashqevi Simaku, këngëtarja që u shfaq si një shkëndi që na ndezi në ëndje

March 7, 2023 by s p

Albert Vataj/

Ishte koha kur s’kishim shumë mundësi të mbështesnim shpirtin në një një prehje më të magjishme se kënga. Ishte kohë privimesh e lirish krahëkëputura. Ngado ndihej ftohti i hekurave, kudërbonte myk, jetonim me frikën dhe frika kish frikë nga ne. Por diku atje në një skutë ku hynte pak diell, fare pak, aq sa për të vënë flakën shpirtrave krijuese, bëhej art. Poezive u blatohej vetë hyjnia e muzikës dhe kënga lindte në shpirtje të mbushur përplot pasion dhe ëndrra. Pak gjë guxonte të ndihej gjallë si kënga asokohe. Jetuam me këngën si me një vullnet qiellor, që na lejohej të përjetonim dritshëm në errësirën që zvargej në agoni.Dilemë e kryqtarëve inkuizitorë ziente! Kishte lindur art tjetër përpara muzikës, apo shpirti ynë kërkonte vetëm aty, dehje dhe prehje?!Ishte koha kur begatimi i shpirti nën zgjedhë, krijimin kish besim dhe atij i blatonte zemrën e tharë në etje, epjen që u shpërblue me shërim. Kjo ishte koha kur lindi humori, arti skenik, filmi, piktura, poezia, kur pasioni po zgjonte shpirti, koha kur s’mund të guxojë për bukë e miradina, por s’të bënte syri tërt të luftoje për të bukurën. Ishte koha kur kishte lindur ëndrra nën rrënoja, vinte në skenën e “gozhduar” nga sy qielli e shpirtje drite, kënga, me gjithë lartësinë e atij kontaktie etern, vinin dhjetra zëra magjik, u shfaq edhe ajo, Parashqevi Simaku.Parashqevi Simaku ishte jo vetëm e bukur, dhe e donim kaq shumë të bukurën e natyrshme, por edhe e suksesshme. Ishte jo vetëm rrezatuese në skenë, por edhe shprehëse në krijimin e magjisë së komunikimit artistik dhe emocioneve. Gjithçka e saja në skenë ishte si një shpërthim drite, por as ajo dhe askush nuk mund të shihte kaq thellë dhe të përjetonte kaq fuqishëm.Ajo i përkiste atij brezi këngëtarësh, të cilët erdhën për të mbetur shembulli më domethënës i sfidës dhe suksesit, për të treguar se atë që bën talenti dhe pasioni nuk mund ta ndalojë çdo diktat e nënshtrim. Ndoshta Zoti ishte më bujar se sa mundësia dhe fati ishte më dorëlëshuar se talenti, ajo ishte e bukur dhe gjithçka tjetër prej saj ishte magjepsëse. Parashqevi Simaku ka qënë padyshim një nga ikonat e muzikës së lehtë, por edhe asaj popullore shqiptare. Ajo ishte një nga më të preferuarat e skenës së këngës në kohën e diktaturës, por edhe më pas. E bukur, sharmante dhe me një zë melodioz, ajo fitoi shumë shpejt zemrat e artdashësve për të mbetur në panteonin e këtij adhurimi atëditë e sot. Kishim shpirt të fuqishëm të ndjenim, më shumë se sa ambicie të egos për të gjykatuar. Por ajo ishte ajo, Parashqevi Simaku, unike! Edhe unë i përkisja atyre admiruesve që pëlqyen zërin, performancën, bukurinë dhe sensualitetin e Parashqevi Simakut, asaj që mbeti në kujtesë një vezullim i traditës sonë të muzikës së lehtë.Parashqevi Simaku ka lindur në shtatorin e 1966 dhe ka dalë për herë të parë në skenën e Festivalit të Këngës në vitin 1983, kur ishte 17 vjeçe. Vinte nga Kavaja, nga një familje e thjeshtë, për të fituar besimin dhe admirimin e publikut që në daljet e para.Këndoi në shumë festivale edhe Koncerte të Pranverës. Më 1985 (Festivali i 24-të i Këngës në RTSH) zuri vendin e parë me këngën “Në moshën e rinisë”, gjithashtu më 1988 fiton çmimin e parë të Festivali i 27-të i Këngës në RTSH me këngën “E duam lumturinë”, kompozuar nga Pirro Çako. Repertori i saj përfshin një numër të madh interpretimesh. Pas vitit 1991 ajo largohet edhe jeton në SHBA, duke u marrë edhe atje me muzikën, dhe duke nxjerrë një album të ri. Hera e fundit që u shfaq në Shqipëri ka qenë viti 1996 në Festivali i 35-të i Këngës në RTSH si e ftuar.Jo për shkak të emigrimit të saj në SHBA, por për shkak të një sëmundje, ajo nuk është më e pranishme në performimet e kujtesës dhe kremtimet festive, ku nuk mungojnë këngëtarë që bënë emër në muzikën shqiptare të erës së diktaturës, pjesë e rëndësishme e së cilës ishte edhe ajo. Gjithsesi ajo është memuar i skenës së këngës shqiptare dhe emocioneve që ndezën sallat e koncerteve dhe festivaleve. Edhe pse kanë kaluar kaq vite që Parashqevi Simaku nuk është më në skenë, në dalje in memoriam apo në grishje kujtimesh dhe nostalgjie, ne që përjetuam fuqishëm artin dhe virtuozitetin e saj, ne s’mund ta lëmë ta marrë harrimi. Sepse ne nuk e shesim shpirtin.

Çfarë thotë dokumenti i Ahtisaarit për asociacionet e komunave të Kosovës dhe per bashkëpunimin e komunave me Serbinë?

March 7, 2023 by s p

Sylë Ukshini/

Propozimi gjithëpërfshirës për zgjidhjen e statusit të Kosovës (Dokumenti i Ahtisarit)ANEKSI III DECENTRALIZIMIDo të themelohet një sistem i avancuar dhe i qëndrueshëm i vetëqeverisjes lokale në Kosovë për trajtimin e shqetësimeve legjitime të serbëve të Kosovës dhe komuniteteve të tjera që nuk përbëjnë shumicë në Kosovë dhe pjesëtarëve të tyre, për të inkurajuar dhe siguruar pjesëmarrje aktive në jetën publike dhe për të fuqizuar qeverisjen e mirë dhe efikasitetin dhe efektivitetin e shërbimeve publike anembanë Kosovës, në pajtim me parimet dhe dispozitat në vijim:Neni 9 Bashkëpunimi ndërkomunal 9.1 Duke u bazuar në parimet e Kartës Evropiane për Vetëqeverisje Lokale, komunat do të kenë të drejtë të bashkëpunojnë dhe të krijojnë partneritete me komunat tjera të Kosovës, për kryerjen e funksioneve me interes të përbashkët, në pajtim me ligjin.9.1.1 Përgjegjësitë komunale në fushat e tyre vetjake dhe kompetencat e tyre të zgjeruara vetjake mund të ushtrohen përmes partneriteteve komunale me përjashtim të ushtrimit të kompetencave themelore komunale siç janë zgjedhja e organeve komunale dhe emërimi i zyrtarëve komunalë, përcaktimi i buxhetit komunal dhe miratimi i akteve rregullative të zbatueshme ndaj qytetarëve në përgjithësi.9.1.2 Partneritetet komunale mund t’i ndërmarrin të gjitha veprimet e nevojshme për implementimin dhe ushtrimin e bashkëpunimit funksional, mes tjerash, përmes themelimit të një organi vendimmarrës të përbërë nga përfaqësuesit e emëruar nga kuvendet e komunave pjesëmarrëse, punësimit dhe shkarkimit të personelit administrativ dhe këshillëdhënës dhe vendimeve mbi nevojat për financim dhe nevojave tjera operacionale të partneritetit.9.1.3 Vendimet dhe aktivitetet e partneritetit do t’i nënshtrohen kërkesave të raportimit tek autoriteti kompetent qendror dhe shqyrtimit administrativ për pajtueshmëri me legjislacionin, në pajtim me dispozitat e nenit 6.1 të këtij Aneksi.9.2 Bazuar në parimet e Kartës Evropiane për Vetëqeverisje Lokale, komunat do të kenë të drejtë të formojnë dhe marrin pjesë në asociacionet e komunave të Kosovës për mbrojtjen dhe promovimin e interesave të tyre të përbashkëta, në pajtueshmëri me ligjin.9.2.1 Anëtarësimi në asociacionet e tilla do të kufizohet në komuna të Kosovës. Asociacionet e tilla mund të bashkëpunojnë me homologët e tyre ndërkombëtarë.9.2.2 Asociacionet e tilla mund t’u ofrojnë anëtarëve të tyre disa shërbime, duke përfshirë trajnime, ngritje të kapaciteteve, ndihmë teknike, hulumtim lidhur me kompetencat komunale dhe rekomandime të politikave.9.3 Komunat e angazhuara në një partneritet apo asociacion, në përputhje me dispozitat e neneve 9.1 dhe 9.2 të këtij Aneksi, do të publikojnë të gjitha informatat që kanë të bëjnë me aktivitetet dhe buxhetin e partneritetit / asociacionit, në pajtim me ligjin.Neni 10 Bashkëpunimi me institucionet në Republikën e Serbisë10.1 Komunat do të kenë të drejtë të bashkëpunojnë, brenda kompetencave të tyre, me komunat dhe institucionet, përfshirë agjencitë qeveritare të Republikës së Serbisë. Bashkëpunimi i tillë do të merr formën e ofrimit të ndihmës financiare dhe teknike nga ana e institucioneve të Serbisë, duke përfshirë edhe ndihmën me ekspertë profesionistë dhe pajisje, në implementimin e kompetencave komunale.10.2 Komunat paraprakisht do të njoftojnë Ministrinë për Administrimin e Pushtetit Lokal të Kosovës për çfarëdo qëllimi për t’u angazhuar në një bashkëpunim të tillë. Njoftimi do të përfshijë projektmarrëveshjen ndërmjet komunës dhe institucionit të propozuar partner të Serbisë.10.3 Projektmarrëveshja e bashkëpunimit do të përcaktojë fushat e bashkëpunimit të paraparë, ofrimin e ekspertëve dhe pajisjeve, nivelin e financimit dhe mekanizmat e vet përpunues dhe rregullimet tjera relevante procedurale, në pajtim me kërkesat e menaxhimit të financave publike që janë të zbatueshme për të gjitha komunat.10.4 Qëllimi i tillë për të bashkëpunuar dhe projetkmarrëveshja e cila e shoqëron atë mund t’i nënshtrohen shqyrtimit nga Ministria për Administrimin e Pushtetit Lokal të Kosovës për pajtueshmërinë e saj me legjislacionin qendror kornizë. Pavarësisht nga dispozitat e nenit 6.1 të këtij Aneksi, Ministria në përputhje me shqyrtimin e tillë mund të urdhërojë ndryshimet në projektmarrëveshjen e bashkëpunimit apo nëse shkelja e rëndë e ligjit nuk mund të trajtohet me mjete juridike ndryshe, Ministria mund të pezullojë bashkëpunimin e synuar. Komuna mund të kundërshtojë veprimin e tillë të Ministrisë në gjykatën e qarkut kompetente për territorin e komunës.10.5 Partneritetet ndërmjet komunave të Kosovës do të kenë të drejtë për marrëdhënie të drejtpërdrejta me institucionet e Republikës së Serbisë vetëm deri në masën e nevojshme për zbatimin praktik të aktiviteteve të partneritetit.10.6 Do të themelohet një komision i përbashkët i Republikës së Serbisë / Kosovës për të nxitur bashkëpunimin e tillë me institucionet në Republikën e Serbisë dhe për të trajtuar çështjet posaçërisht të ndjeshme ndërmjet Prishtinës dhe Beogradit që kanë të bëjnë me këtë bashkëpunim.Neni 11 Financimi i aktiviteteve komunale nga Republika e Serbisë11.1 Komunat do të kenë të drejtë të pranojnë ndihma financiare nga Republika e Serbisë që i nënshtrohen dispozitave në vijim:11.1.1 Çdo ndihmë financiare për komunat e Kosovës nga Republika e Serbisë do të jetë e kufizuar në qëllimin e vet për ushtrimin e përgjegjësive të komunës në fushat e kompetencave të saja vetjake, do të jetë transparent dhe do të publikohet.11.1.2 Komunat mund të pranojnë ndihma financiare nga Republika e Serbisë nëpërmjet xhirollogarive në bankat komerciale të certifikuara nga Autoriteti Qendror Bankar i Kosovës. Thesari Qendror do të njoftohet për çdo pranim të tillë.11.1.3 Komunat që pranojnë ndihma financiare nga Republika e Serbisë do t’i raportojnë këto ndihma së bashku me shpenzimet gjegjëse në buxhetet e tyre komunale.11.1.4 Ndihmat financiare nga Republika e Serbisë për komunat e Kosovës nuk do të kompensojnë dhe zvogëlojnë ndarjen e granteve dhe burimeve të tjera që u ofrohen komunave në pajtim me nenet 8.3 dhe 8.4 të kësaj zgjidhjeje dhe nuk do t’u nënshtrohen tatimeve, tarifave dhe ngarkesave të asnjë lloji të shqiptuara nga ndonjë autoritet qendror.11.2 Transferet individuale, përfshirë pensionet e qytetarëve individualë të Kosovës mund realizohen nëpërmjet financimit nga Republika e Serbisë.file:///C:/Users/syle.ukshini/Downloads/1DC6B184D02567D1852572AA00716AF7-Full_Report.pdf

Historik i shkurtër i shkollës shqipe

March 7, 2023 by s p

Dr. Lulzim Nika/

7 Marsi-Dita e Mësuesit apo ndryshe siç quhet edhe Ditëlindja e Shkollës së Parë Shqipe e Mësonjëtorja e Parë Shqipe e Korçës, e vitit 1887.Kujtojmë historinë e shkollës shqipe që ka luajtur rol qenësor në zhvillimin e qytetërimit shqiptar, në krijimin e ndërgjegjes kombëtare dhe në emancipimin e përgjithshëm shoqëror për liri dhe rezistencë kundër pushtuesve. Në fund të shekullit XIX kundër shkollës shqipe ishte pushtuesi osman, Rusia, Serbia dhe Greqia. Në të katër vilajetet shqiptare kishte shumë shkolla në gjuhën osmane, serbe dhe greke, por jo edhe shqiptare. Në fund të shek.XIX, në të katër vilajetet (të Shkodrës, Kosovës, Manastirit e të Janinës), kishte 1187 shkolla osmane, dhe asnjë nuk ishte në gjuhën shqipe. Në Kosovë në vitin 1878 kishte 87 shkolla serbe. Në vitin 1900, numri tyre shkoi në 200 shkolla serbe. Në fund të shkullit XIX në Shqipëri kishte më shumë se 1000 shkolla greke. Diplomatët austro-hungarezë ishin për përkrahje dhe zhvillimin e arsimit në gjuhën shqipe, në vendbanimet ku popullsia shqiptare ishte shumicë. Dritarja e diturisë për shkollën shqipe ishte në mendjen e shumë patriotëve shqiptarë, që më vonë e bënë realitet. E para shkollë ku mësohej gjuha shqipe u hap në vitin 1887 në Korçë, ndërsa shkolla e parë shqipe për vajza, u hap në vitin 1891.Shkolla e parë në gjuhën shqipe në Kosovë, ishte hapur nga Dom Mikel Tarabuluzi në vitin 1905 në Stubëll të Vitisë. Kjo shënon një ditë historike të arsimit shqip në Kosovë. Në vitin 1941, Ministri i Arsimit në Qeverinë Shqiptare të kohës, mbështetur nga italianët, Ernest Koliqi, mori vendimin e madh për dërgimin e mbi 200 mësuesve në Kosovë, për të hapur shkollat shqipe dhe për t’i dhënë fund analfabetizmit të përgjithshëm, në të cilin ndodheshin shqiptarët e Kosovës, për shkak të sundimeve të gjata brutale osmane dhe serbe. Shumë tekste në gjuhën shqipe u nisën në drejtim të Kosovës. Brenda një viti u hapën 173 shkolla fillore dhe 3 shkolla të mesme. Për herë të parë në histori, fëmijët shqiptarë të Kosovës, morën librin e abetares. Sot kujtojmë me respekt sakrificën dhe kontributin e jashtëzakonshëm të mësimdhënësve në vitet më të errëta të robërisë.

25-vjetori i Epopesë së UÇK-së u shënua edhe në Shkup

March 7, 2023 by s p

Në Institutin e Trashëgimisë Shpirtërore e Kulturore të Shqiptarëve në Shkup u mbajt një akademi solemne-përkujtimore për shënimin e 25-vjetorit të Epopesë së UÇK-së dhe rënien heroike të familjes Jashari në Prekaz. Ngjarja u organizua nga Instituti i Trashëgimisë Shpirtërore e Kulturore të Shqiptarëve dhe Ambasada e Republikës së Kosovës në Shkup.Fillimisht të pranishmit i përshëndeti drejtori i Institutit, Dr. Skender Asani, i cili – përveç mirëseardhjes – e lexoi edhe kumtesën “Shkupi një degë e vullkanit të pashuar të Adem Jasharit”. Me këtë rast ai theksoi se: “Ne jemi me fat që këtë figurë të madhe të kombit, e patëm edhe në mesin tonë, këtu në Shkupin Dardan në fillm të viteve 90-të. Është meritë e shkupjanëve, parasegjithash e atyre që ishin shokë dhe bashkëpunëtorë të Adem Jasharit, të cilët pa i llogaritur pasojat dhe rreziqet, i ofruan strehim dhe logjistikë, njeriut i cili më vonë do të shkruaj historinë e lavdishme të Kosovës me gjakun e vet dhe të familjes, duke u bërë kështu simbol i rezistencës së organizuar kundër pushtuesve serbë.”, për të konkluduar se: “Shkupi dhe Adem Jashari do të jenë të lidhur bashkë në një gjerdan kujtimesh të pashlyer, sikur që janë të pashlyera gjurmët mbi të cilat kaloi karvani i Lëvizjes sonë kombëtare në kalldërmin e Shkupit.”Pas tij fjalë rasti mbajti edhe Ambasadori i Kosovës në Shkup, Dr. Florian Qehaja, i cili i ndërmendi sukseset e shtetndërtimit të Kosovës në këtë 25-vjeçar, duke u ndalur veçmas në rolin paqësor që ka FSK-ja në aleancën veri-atlantike.Mysafire në këtë ngjarje ishte edhe drejtoresha e Institutit të Historisë “Ali Hadri” të Prishtinës, Dr. Teuta Shala – Peli, e cila në kumtesën e saj vuri në pah rolin e madh që ka ky përvjetor që e gjen Kosovën të konsoliduar si shtet, duke e realizuar kështu amanetin e Komandantit Legjendar, Adem Jashari.Në fund hulumtuesi shkencor i Institutit, Dr. Zeqirija Ibrahimi, e lexoi kumtesën “Ademët e Lirisë”, duke ndërtuar një aluzion me esenë e Erih Fromit “Për padëgjueshmërinë” e Adamit/Ademit, që ishte shkak për fillimi e historisë, të cilën e ndërthuri me Ademët shqiptarë, që ai i kishte regjistruar në emrat e Adem Demaçit dhe Adem Jasharit. Sipas tij, “Ademët tanë, njësoj si Ademi i Parë ose si Prometheu, e kryen detyrën e tyre. Ata e sollën lirinë dhe na e falën zjarrin e lirisë. Tash mbetet në dorën tonë që mos të arratisemi nga liria, përsëri sipas Fromit, por këtë liri ta ruajmë e kthejmë në mirëqenie.” Në fund ai do të konkludojë se: “Adem Demaçi dhe Adem Jashari nuk janë vetëm emrat e përveçëm të personave që e kishin këtë emër. Madje, mund janë as vetëm emrat e përgjithshëm të atyre që flijuan gjithçka për popullin e tyre. Adem Demaçi dhe Adem Jashari janë emri i paradigmës së lirisë shqiptare.”Ngjarja u begatua edhe me pjesëmarrjen e Ansamblit Shtetëror të Këngëve dhe Valleve Shqiptare, të drejtuar nga artisti Shkodran Tolaj, që la mbresa të veçanta te publiku.