Archives for May 2023

Glauk Konjufca: Ta bëjmë diasporën komponentë vendimtare të zhvillimit ekonomik

May 20, 2023 by s p

Kryetari i Kuvendit të Republikës së Kosovës, Glauk Konjufca, ka vlerësuar lart rolin e diasporës në arritjet e popullit shqiptar përgjatë historisë.

Sot, në hapje të Konferencës “Diaspora flet”, në sallën plenare të Kuvendit, kryetari Konjufca tha se mërgata mbetet themeli i çdo të arriture të shtetit të Shqipërisë dhe Kosovës, me kontribut konstant nga Rilindja deri te organizmi i luftës sonë të lavdishme çlirimtare në krye me UÇK-në.

Kreu i Kuvendit shtroi nevojën që të dy shtetet, Shqipëria dhe Kosova, të krijojnë mekanizmat e nevojshëm për ruajtjen dhe mbrojtjen e identitetit, kulturës dhe gjuhës, si dhe për ta bërë diasporën komponentë vendimtare të zhvillimit ekonomik.

Kryetari Konjufca shtoi se nëse kontributi i diasporës ishte një kapitull, tani ka ardhur koha që të hapet kapitulli i dytë.

“Dimensioni i parë është krijimi i mekanizmave të fuqishëm për ruajtjen dhe mbrojtjen e identitetit, kulturës dhe gjuhës së popullit tonë në mërgatë dhe aspekti i dytë është si ta bëjmë mërgatën komponentë vendimtare ekonomike të zhvillimit ekonomik të Kosovës. Këto dyja janë dy portat kryesore të hapjes së kapitullit të dytë”, theksoi kryetari Glauk Konjufca.

Duke u ndalur te ruajtja dhe afirmimi i identitetit dhe vlerave kombëtare në mërgatë, veçanërisht te gjeneratat e reja, kreu i Kuvendit bëri thirrje për zhvillimin e mekanizmit të mbrojtjes të kulturës dhe gjuhës sonë.

“Edukimi dhe arsimi na e mundëson këtë, sepse fëmijët e mërgimtarëve të cilët janë të lindur dhe po rriten atje, dhe po ashtu janë të integruar shumë mirë në shoqëritë ku jetojnë, kanë mbi të gjithë nevojë për shkollën e cila organizohet drejtpërdrejt prej Republikës së Kosovës dhe e cila me keqardhje them, dhe pak që besa edhe me faj, nuk ka arritur të organizohet deri tash”, deklaroi kryetari Konjufca.

Duke u uruar bashkatdhetarëve punime të mbara të kësaj konference, kryetari Konjufca shtoi se Kosova dhe Kuvendi është shtëpia e diasporës.

Konferenca vijoi punimet me diskutime të pjesëmarrësve, nën udhëheqjen e përfaqësuesit të organizatës GERMIN, Lirim Krasniqi.

Para bashkatdhetarëve një fjalë rasti mbajti edhe deputetja Mimoza Kusari Lila, njëherësh kryetare e GP të Vetëvendosjes, e cila po ashtu vuri në spikamë rolin e rëndësishëm që diaspora ka luajtur ndër dekada. Ndër të tjera, Kusari-Lila tha se Ligji i ri për zgjedhjet e përgjithshme që pritet të rregullojë edhe votimin e shtetasve të Kosovës që jetojnë jashtë saj, ka unifikuar partitë politike dhe pritet të marrë mbështetjen e të gjitha partive në Kuvend.

Në emër të organizatorit, një fjalë hyrëse mbajti edhe Avni Mustafaj, bashkë-kryesues i Bordit të organizatës GERMIN.

Nga mesi i bashkatdhetarëve, nga foltorja e Kuvendit u adresuan përfaqësues nga shtete të ndryshme të Evropës.

Anila Hyka-Smorgrav nga Franca, bashkë-kryetare e bordit GERMIN, Rosario Petta, kryetar i Komunës së Horës së Arbëreshëve në Itali, Hilmi Gashi, pjesëtar i Diasporës në Zvicër, Vjollca Robelli, këngëtare nga Mbretëria e Bashkuar, Muhamet Idrizi, pjesëtar i Diasporës në Gjermani dhe Nestor Dede, pjesëtar i Diasporës në Greqi, ndanë pikëpamjet e tyre përkitazi me zhvillimet aktuale në tërë hapësirën shqiptare dhe rolin e diasporës në proceset zhvillimore.

Illyrian World – a book that tries to restore Ancient History. Is there still time?

May 20, 2023 by s p

Rafaela Prifti/

Illyrian World – Architecture, Rituals, Gods and Religion is a new book by Professor Dr. Apollon Baçe (2022) recently being promoted in Tirana, Albania. The publication which is regarded as an important work on Proto-Illyrian and Illyrian periods of archaeology by one of the leading archaeologists of Albania is supported by Albania’s Academy of Sciences.

A career archaeologist – Prof. Apollon Baçe – has previously written extensively as an author and co-author on the subject including Albania’s history of archaeology as well as various scholarly studies on specific sites. He is an accomplished member of the Academy, who in addition to his outstanding education and training in the field, has been part of numerous expeditions in and around Albania. However, Prof. Baçe says that for this book, he took the risk of veering away from the academic application opting in favor of an approachable style for all readers. This is very important, in his view, especially when dealing with long-held beliefs grounded on questionable scientific data propagated by Serb and Greek pseudoscience.

In order to make archaeological facts available and accessible to many, Prof. Baçe has presented the Illyrian World in a digestive format and in the English language for a wider readership. He cites all the sources and academic arguments in the footnotes. Also the excerpts from the ancient texts and authors are included in the notes along with his own translations that are meant to “put the record straight” says Prof. Baçe. Part of the issue, he believes, in dealing with a false record of ancient archaeology, more specifically Epirus versus Illyria are mechanical translations that have passed down as truths over time instead of undergoing critical reviewing by scholars.

Driven by the desire of an archaeologist to separate findings from fiction, the author says that while “the interpretation of facts is mine, the facts are not”. Indeed the book argues that the term used to identify a whole period, namely the Hellenistic period (323-31 BC) is itself speculative. “The architecture of this blending was not a result of an evolutionary process but of a violent intrusion which cut all classical totems and taboos. Rigid classical structures were replaced with flexible structures and the coldness of the heroic was replaced with human warmth. All this created an atmosphere that Germans classify “Experimentierfreude”, [4] experimenting because of the curiosity and joy of the successful attempt. Hence, Hellenistic architecture is by no means the decadence of “ideals and dignity”, but the next gem of the architectural world heritage.”

At its core, the data revealed through explorations of ancient cities, layouts, fortifications, merchant routes, etc. presented and viewed through an interdisciplinary approach supports the position of Professor Baçe that the Illyrian society was, inherently and by comparison to the Greek or Roman civilizations, an advanced world.

Prof. Dr. Apollon Baçe’s book Illyrian World covers periods of ancient European history by presenting evidence in support of a vastly rich Illyrian heritage and in doing so draws a more outlined link between the present, past and future of Albanians.

MODELE ASOCIACIONESH QË NUK PËRKOJNË ME REALITETIN KOSOVAR

May 20, 2023 by s p

Prof. Xhelal Zejneli/

Në vende të caktuara të Evropës, të drejtat e minoriteteve janë zgjidhur në mënyra të ndryshme: me autonomi llojesh të ndryshme apo me vetëqeverisjen e rajoneve. Për themelimin e bashkësisë së komunave me shumicë serbe në Kosovë, janë shqyrtuar rreth njëzet modele asociacionesh. Por, asnjë prej tyre – për shumë arsye – nuk përputhet me realitetin kosovar.

Me realitetin kosovar nuk përputhet as kombinimi i modeleve të asociacioneve. Midis modeleve të asociacioneve që ekzistojnë në vende të caktuara të kontinentit, në një anë dhe realitetit kosovar, në anën tjetër, kemi specifika dalluese dhe kontekste të ndryshme.

Asociacionet për minoritetet në Belgjikë, në Danimarkë, në Finlandë, në Francë, në Gjermani, në Itali, në Norvegji, në Portugali dhe në Spanjë nuk mund të shërbejnë si model për themelimin e bashkësisë së komunave serbe në Kosovë. Modelet e asociacioneve në vendet e sipërthëna janë në kundërshti të plotë me realitetin kosovar.

Shtetësia e Kosovës bazohet:

– në argumentin historik – shqiptarët banojnë në Dardani që në lashtësi, pra në një kohë kur aty s’ka pasur sllavë;

– në argumentin e bashkëkohësisë – shqiptarët në Kosovë përbëjnë 92 % të popullsisë;

– në argumentin hipotetik – midis paqes dhe konfliktit, shqiptarët janë përcaktuar për paqe dhe qëndrueshmëri.

Në fillim të viteve ’90 të shekullit XX, amalgama jugosllave u shpërbë. Prej saj u shkëputën të gjitha pjesët konstitutive të saj. Midis tyre, edhe Kosova, e cila po ashtu ishte pjesë konstitutive e federatës jugosllave. Për shkak të politikës ekspansioniste dhe pushtuese serbomadhe, disa njësi të ish-federatës, midis tyre edhe Kosova, duhej ta ndërtonin shtetësinë e vet, me luftë çlirimtare.

* * *

Modele asociacionesh në vende të caktuara evropiane:

– Komuniteti federal i gjermanëve në Belgjikë ose Komuniteti gjermanisht-folës në Belgjikë, përbën një prej tre komuniteteve federale në këtë shtet;

– Ishujt Faroe në Danimarkë;

– Ishujt Aland dhe Asambleja apo Parlamenti i popullit Sami në Finlandë;

– në Francë – ishulli i Korsikës dhe Alsasi, që është në kufi me Gjermaninë dhe Zvicrën;

– Heligoland, Shlesvig-Holshtejn (Schleswig-Holstein) dhe Autonomia e Sorbëve në Saksoni – tri modele në Gjermani;

– Tiroli Jugor, Trieste, Sardenia, Lugina Aosta në Itali;

– arkipelagu Svalbard në Norvegji;

– Azores dhe Madaira në Portugali;

– komuniteti autonom i Baskëve në Spanjë, që njihet si Eubskadi; dhe

– Katalonia në Spanjë.

* * *

Disa prej modeleve të sipërthëna, në shtetet përkatëse kanë një shkallë të lartë autonome dhe pushtet të mirëfilltë. Do prej modeleve të lartpërmendura nuk kanë ndonjë farë pushteti të veçantë. Ato karakterizohen nga njohja simbolike e kulturës së veçantë që dallohet nga ajo e popullit shumicë.

Modelet apo format e vetëqeverisjes të pakicave kombëtare që zbatohen në vende të caktuara të BE-së, nuk i përgjigjen realitetit kosovar. Në kundërshti me realitetin kosovar është edhe kombinimi eventual i elementeve të ndryshme që zbatohen:

– në Belgjikë – modelet e Belgjikës Lindore, përkatësisht vetëqeverisja e komunitetit gjerman;

– në Francë – modeli i Alsasit;

– në Gjermani – modeli i vetëqeverisjes i komunitetit danez;

– në Itali – modelet e vetëqeverisjes për komunitetin gjermanisht-folës dhe frankofon.

* * *

Me kombinimin e modeleve nënkuptohet: prej një modeli të merret statusi i përgjithshëm i asociacionit, prej një tjetri – e drejta e organizimit të sistemit të arsimit si dhe sisteme të tjera që kanë të bëjnë drejtpërsëdrejti me komunitetin. Këtu bën pjesë edhe rregullimi i mbështetjes financiare nga shteti amë.

Duke qenë se komunat e banuara me serbë nuk kanë kompaktësi territoriale, është parashikuar edhe modeli që parashikon organizimin e bashkëpunimit ndërmjet komunave në veri dhe komunave të tjera me shumicë serbe në pjesën tjetër të Kosovës. Me fjalë të tjera, nuk është e domosdoshme që midis tyre të ketë lidhje territoriale.

* * *

Statusi juridik dhe politik i asociacione në vende të caktuara të BE-së

Bashkësia gjermanisht-folëse e Belgjikës apo Komuniteti Federal Gjerman – Ndryshe njihet si Belgjika Lindore. Ka rreth 80 mijë banorë. Përfshin 0.7% të territorit të Belgjikës. Kjo bashkësi nuk ka kompaktësi territoriale. Bashkësia gjermanisht-folëse e ka parlamentin dhe qeverinë e vet. Kompetencat e institucione të saj kanë të bëjnë: me çështjet gjuhësore, kulturore, me çështje të arsimit, të shëndetësisë, me të drejtat e njeriut. Kanë edhe disa të drejta që u përkasin regjioneve, siç janë ato për monumentet dhe për trashëgiminë kulturore, çështjet arkeologjike, politika e punësimit. Më vonë, kanë marrë të drejta edhe për çështje të mbikëqyrjes së komunave dhe të sigurisë, të financave etj. Ky territor, disa herë ka kaluar nga Belgjika në Gjermani dhe anasjelltas, për të mbetur përfundimisht pjesë e Belgjikës.

* * *

Alsasi (emri zyrtar Kolektiviteti Evropian i Alsasit) – Është pjesë e Francës. Ndodhet në kufi me Gjermaninë dhe Zvicrën. Ka rreth dy milionë banorë. Konsiderohet si një nënndarje kulturore nga pjesa tjetër e Francës. Në pikëpamje kulturore, banorët e tij paraqesin një kombinim ndërmjet ndikimit gjerman dhe atij francez. I njihet autoriteti i qeverisjes dhe ka qeverisje vendore. Ka një autonomi të kufizuar. Autoriteti territorial është brenda Kushtetutës franceze. Gjuhë zyrtare në Alsas është frëngjishtja, ngase me Kushtetutë, gjuhë zyrtare në Francë është frëngjishtja. Kohët e fundit, në shkallë vendore, kombëtare dhe evropiane përdoret edhe gjuha alsasiane, si element i identitetit të alsasianëve. Kjo gjuhë buron nga kombinimi i dialekteve gjermane. Në shkolla përdoren frëngjishtja dhe gjermanishtja. Alsasishtja mësohet, por jo si e detyrueshme. Gjatë luftërave ndërmjet Gjermanisë dhe Francës, ky rajon pesë herë e ka ndërruar anën, varësisht kush ka qenë fitues.

Franca e ka nivelin qendror të pushtetit dhe tre nivele të tjera: rajonet administrative, departamentet dhe komunat. Sa i përket statusit politik, Alsasi nuk është rajon, por është më tepër se komunë (nivel mbi-komunal) dhe është nën-rajon (nivel nën-rajonal).

* * *

Danezët në Shlesvig-Holshtejn (Schleswig-Holstein) në Gjermani – Në Shlesvig-Holshtajn jetojnë rreth 50 mijë danezë etnikë. Kjo përbën rreth 10 për qind të popullsisë në rajonin kufitar me Danimarkën. Për shkak të përkatësisë së veçantë, atyre u njihen të drejta të caktuara si komunitet. Duke qenë një rajon i kontestuar, herë ka qenë nën kontrollin e Danimarkës dhe herë nën kontrollin e Gjermanisë.

Danezët në Shlesvig-Holshtejn nuk kanë rregullim autonom me institucione të tyre, por në zgjedhjet vendore nuk kanë prag prej 5 për qind, siç kanë partitë e shumicës gjermane. Popullata është e përqendruar në qytetin Flensburg në kufi me Danimarkën. Ky minoritet i ka objektet e veta kulturore dhe të edukimit. Në anën tjetër të kufirit – në Danimarkë – jeton një minoritet gjerman, të cilët, sipas parimit të reciprocitetit, i gëzojnë të njëjtat të drejta.

Komuniteti ka shkolla, mediume, organizata fetare, librari dhe muze.

Danimarka mban përgjegjësi për mbështetjen financiare të rregullt të komunitetit danez në Gjermani. Por, minoritetin e mbështet financiarisht edhe Gjermania. Me fjalë të tjera, dy minoritetet – danezët në Gjermani dhe gjermanët në Danimarkë – financohen prej dy qeverive. Pesëdhjetë mijë danezët në Gjermani, marrin nga qeveria e Danimarkës mbi 67 milionë euro në vit.

Qeveritë përkatëse, dy minoriteteve u garantojnë autonomia kulturore. Edhe pse konsiderohen shkolla private, me ligjin e Gjermanisë shkollat daneze për komunitetin kanë status special dhe kanë rëndësi të njëjtë si shkollat në gjermanisht.

Për ta zgjidhur çështjen e minoriteteve, në vitin 1955 Danimarka dhe Gjermania nënshkruan dy deklarata të ndara, por me përmbajtje të njëjtë, që njihen si Deklarata Bon-Kopenhagë. Sipas deklaratave, minoritetet në të dyja anët e kufirit kanë të drejta të barabarta me qytetarët e tjerë. Për nevojat specifike të minoriteteve, janë paraparë edhe lehtësira. Rregullimin e çështjeve të minoriteteve kufitare midis Gjermanisë dhe Danimarkës, vendet e tjera të BE-së e kanë marrë si shembull suksesi.

* * *

Tiroli Jugor – Është provincë autonome në Itali. Kryeqytet i tij është Bolzano. Ka rreth 540 mijë banorë. Sipas të dhënave të vitit 2011, 62.3 për qind e banorëve, gjuhë të parë e kanë gjermanishten; 23.4 për qind – italishten; 4.1 për qind – gjuhën ladine. Të tjerët, gjuhë të parë kanë ndonjë gjuhë tjetër. Provinca ka një shkallë të lartë të vetëqeverisjes me të drejta të gjera legjislative dhe ekzekutive. Ka një regjim fiskal që i lejon të mbajë për vete 90 për qind të të ardhurave. Tiroli Jugor është provinca më e pasur në Itali dhe një nga më të pasurat në BE.

Qeveria vendore bazohet në Kushtetutën e Italisë e cila ia njeh statusin e autonomisë. Për t’i ekzekutuar dhe për t’i administruar kompetencat e veta, provincës i lejohet ta mbajë pjesën më të madhe të taksave brenda. Qeveria e Provincës (Komiteti i Provincës) udhëhiqet nga guvernatori dhe nga një numër këshilltarësh. Përbërja e qeverisë duhet të jetë në përpjesëtim me përbërjen e popullsisë së provincës – sipas gjuhës. Bashkësia që flet në gjuhën ladine përbën jo më shumë se 4 për qind. Si e tillë, ajo nuk posedon fuqi elektorale. Për këtë arsye, me statutin e provincës është rregulluar që ladinët të jenë pjesë e qeverisë, pavarësisht nga rezultati zgjedhor apo nga numri i deputetëve të tyre në parlament.

* * *

Uashingtoni dhe Brukseli duhet t’i kërkojnë Beogradit që sipas modeleve evropiane të formojë asociacion për shqiptarët në Kosovën lindore (Preshevë, Bujanoc, Medvegjë), për boshnjakët dhe për hungarezët që gëzojnë një pseudo-autonomi.

* * *

Krijimi i çfarëdo asociacioni komunash serbe në Kosovë, vë në rrezik karakterin unitar të saj. Karakteri unitar i shtetit të Kosovës vihet në dyshim, si me kombinimin e modeleve që përbëjnë autonomi territoriale dhe jo-territoriale, ashtu edhe me formimin e zonave vetëqeverisëse apo vetë-menaxhuese.

Kosova është vend demokratik, ku mbizotëron ligji, rendi, rregulli dhe ku luftohet korrupsioni, si në asnjë vend tjetër të Ballkanit Perëndimor. Minoritetet në Kosovë i gëzojnë të gjitha të drejtat, si në asnjë vend të BE-së.

Zvetënimi i dialogut dhe normalizimit

May 20, 2023 by s p

Nga Akri Çipa/

Iniciativa franko-gjermane për dialogun ndërmjet Kosovës dhe Serbisë erdhi si një përpjekje e partnerëve europianë për të ringjallur procesin dhe për t’i afruar palët drejt normalizimit. Fillimisht, ajo solli një energjizim dhe rritje të pritshmërive, por shumë shpejt euforia e marrëveshjes doli të jetë e pajustifikuar.

Fillimisht, presidenti serb, Aleksandar Vuçiq, refuzoi të nënshkruante dokumentet duke minimizuar rëndësinë e tyre dhe në mundësinë parë votoi kundër anëtarësimit së Kosovës në Këshillin e Europës, çka bie ndesh me nenin 4 të marrëveshjes. Neni 4 thotë në mënyrë fare të qartë dhe specifike se “Serbia nuk do të kundërshtojë anëtarësimin e Kosovës në asnjë organizatë ndërkombëtare”.

Përveç dëmit direkt në normalizim të marrëdhënieve mes dy shteteve, moszbatimi i marrëveshjes hedh në pikëpyetje kredibilitetin e BE-së si ndermjetësues dhe sponzorisues i marrëveshjes. Megjithatë, kundështia dhe moszbatimi i marrëveshjes nga pala serbe është pritur në heshtje nga Perëndimi. Në anën tjetër, presioni i Kosovës për themelimin e Asociacionit/Komunitetit të Komunave me Shumicë Serbe (ASK) sa vjen e shtohet.

Megjithatë, ndërkohë qe iniciativa nuk u ngrit dot në lartësinë që pretendonte, dy muaj pas takimit të Ohrit, mund të theksojmë se është zvetënuar plotësisht procesi i normalizimit dhe parimet bazë mbi të cilat duhej formësuar ai.

Zëvendës-Ndihmës Sekretari Amerikan Gabriel Escobar dhe përfaqësues i posaçëm për rajonin, deklaroi më 3 maj se normalizimi i marrëdhënieve mes Kosovës dhe Serbisë “fillon me asociacionin” dhe se “normalizimi ka në qendër të drejtat e pakicave, veçanërisht të pakicës serbe në Kosovë.” Zhvillimet e fundit tregojnë se presioni për zbatimin e marrëveshjes është joproporcional dhe bie pothuajse krejtësisht mbi Kosovën.

Deklarata e z. Escobar është pranimi më i zëshëm dhe shqetësues i transformimit që i po i bëhet atij që duhet të ishte boshti qëndror i çdo lloj normalizimi. Ky bosht ka qënë dhe duhet të ishte pashmangshmërisht njohja reciproke ndërmjet dy vendeve.

Qendërzimi i dialogut dhe normalizimit te njohja reciproke ndërmjet dy vendeve është theksuar në mënyrë të vazhdueshme nga Shtetet e Bashkuara dhe ka shërbyer si elementi më i rëndësishëm për të ankoruar procesin përballë pretendimeve shmangëse të lidershipit serb. Është një parim që është pohuar nga Presidenti amerikan Joe Biden, por edhe nga paraardhësi i tij Donald Trump. Njëherazi, rëndësia e njohjes reciproke u theksua edhe nga kancelari gjerman Olaf Scholz gjatë vizitës në Kosovë në qershor të vitit 2022. Ai e nënvizoi faktin se Serbia dhe Kosova duhet ta njohin njëra-tjetrën për t’u integruar në Bashkimin Europian.

Megjithatë, nën drejtimin e Brukselit dhe tutelën e Miroslav Lajçak, të Dërguarit të Posaçëm të BE-së, ky parim qendror është ripozicionuar si një element i shkëputur nga normalizimi. Ndërkohë, vetë zyrtarët e Bashkimit Europian kanë lënë të nënkuptohet se kjo shikohet si një faktor bllokues i procesit.

Ky shndërrim gati malinj që i është bërë dialogut është shoqëruar me një retorikë boshe dhe pa kurrëfarë brendie. Fjala vjen, Përfaqësuesi i Lartë Borrell, flet rëndom për “zgjidhje europiane” dhe asnjëherë për njohje reciproke ose masa të tjera përmbajtësore.

“Zgjidhje europiane” është një eufemizëm dhe një eufemizëm mjaft i keq. Në fakt, ajo propagandohet nga zyrtarët europianë si një formë shënimi territori, një ritheksim i nevojës që ndiejnë në Bruksel për të kërkuar me forcë autoritetin që u mungon në procesin që supozohet të drejtojnë. Në këtë pikë, ata privilegjojnë qasje apolitike dhe ahistorike. Zgjidhje europiane ishte, në fund të fundit, edhe ajo që e shkëputi Kosovën nga trungu amë dhe i la shqiptarët e Kosovës në robëri për gati një shekull.

Më shumë se sa te kjo retorikë, përfaqësuesit e BE-së do të duhet të përqëndroheshin te marrja përsipër e përgjegjësive që lidhen me procesin. Deri më tani, si Përfaqësuesi i Lartë Borrell, ashtu edhe i Dërguari i Posaçëm Lajçak nuk kanë dhënë as edhe një garanci të vetme publike dhe të drejtpërdrejtë për të lehtësuar dialogun.

Edhe negociatorët të cilët kanë dështuar në të shkuarën, si për shembull ish-Përfaqësuesja e Lartë Federica Mogherini, mbajtën në kohën e tyre disa qëndrime që u panë si ndihmesa për procesin. Fjala vjen, e tillë ishte letra që ajo i dërgoi në vitin 2015 kryeministrit të atëhershëm të Kosovës. Ajo letër, e cila theksonte politikën e BE se asociacioni i presupozuar nuk do të kishte kompetenca ekzekutive, është një nga materialet të cilave u janë referuar në mënyrë të vazhdueshme përfaqësuesit e Kosovës në dialog edhe në ditët e sotme. Nga ana e tyre, interlokutorët aktualë europianë, jo vetëm që nuk kanë ardhur me asnjë lloj qasjeje konkrete, por vazhdojnë të neglizhojnë dhe këto principe të deklaruara më parë nga paraardhësit e tyre.

BE-ja, që duhet të ofrojë garanci, ka hequr dorë nga çdo realitet faktik. Në këtë zvetënim, pak rëndësi kanë marrëveshjet, të arritura ose jo, pak rëndësi kanë firmat, të vëna në letër ose jo, si dhe nuk kanë fare rëndësi realizimet e premtimeve të bëra.

Në këtë format, rëndësi ka vetëm një narrativë e cila, pavarësisht nëse është e bazuar në realitet, duhet të vazhdojë të mbizotërojë dhe të përsëritet në mënyrë robotike: në Ohër pati marrëveshje, ajo po zbatohet dhe se Kosova duhet të themelojë ASK-në. Ndërkohë që çdo gjë tjetër, duke përfshirë diskursin publik të Beogradit zyrtar dhe votën e Serbisë në Këshill të Europës në kundërshtim me marrëveshjen, është dytësore dhe e shpërfillshme.

Nuk është hera e parë që politikëbërësit e BE-së janë sjellë në këtë mënyrë. Mjafton të kujtojmë që më pak se dy vite më parë, një tjetër narrativë fiktive europiane donte të bindte gjithë botën se kontinentit nuk i kanosej asnjë rrezik nga Rusia dhe regjimi i Presidentit rus Vladimir Putin. Sot, të gjithë e dimë si përfundoi ajo histori dhe çfarë prodhoi refuzimi i liderëve të BE për të parë dhe vepruar mbi realitetin ashtu sikurse është ai.

Publikuar fillimisht në Sbunker.

Atdheu dhe Gjuha mëmë

May 20, 2023 by s p

Astrit Lulushi/

Fjala është për gjuhën indo-evropiane, ku bënë pjesë gjuha shqipe. Nga dymbëdhjetë degët e kësaj familje, gjuhët balltike dhe sllave nganjëherë kombinohen në një degë; ashtu si indo-iranishtja dhe shqipja, dhe frigjishtja. Ndonjëherë, ilirishtja dhe trakishtja lihen mënjanë sepse dihet shumë pak për to. Me këto dy ndryshime, numri i degëve do të ishte dhjetë. Por një diagram pemësh është menduar të jetë një skicë e marrëdhënieve të gjëra dhe nuk përfaqëson një histori të plotë.

Ky është qëndrimi zyrtar i shkencës së gjuhêsisë sot.

Mendimi mes gjuhëtarëve është se origjina e gjuhëve të familjes indo-evropiane e rrjedh nga Anadolli. Ata e mbështesin këtë ide, duke përdorur metodën e re filogjenetike.

Ka edhe ide të tjera, siç është hipoteza kladistike që thotë se gjuha është huazuar nga biologjia. Por kjo procedurë konsiderohet e pasigurt në rezultate. Njeriu qëllimisht ndreq një shkrim të vetin gjatë gjithë kohës, por nuk mund të riformësojë qëllimisht gjenet e veta. Mënyra se si riprodhohet një risi gjuhësore në një bashkësi të të folurit është krejt e ndryshme nga mënyra se si riprodhohet një mutacion në një popullatë mbarështuese. Topografia e ribashkimeve të gjuhëve është shumë më komplekse dhe shpejtësia e degëzimit të gjuhës është shumë më e ndryshueshme. Ndërsa gjenet përhapen si njësi të plota, përhapja e gjuhës është gjithmonë një proces modular dhe disa module (gramatika dhe fonologjia) janë më rezistente ndaj huazimit dhe përhapjes së fjalëve.

Dy gjuhëtarë, Russell Grey dhe Quentin Atkinson, u përpoqën të punonin rreth këtyre problemeve, duke përpunuar një përzierje metodash kladistike dhe gjuhësore përmes programeve kompjuterike. Ata sugjeruan që para-anatolian u shkëput nga pjesa tjetër e komunitetit indo-evropian rreth viteve 6700 pes. Para-Tocharian u nda më pas (rreth 5900 pes), pastaj para-greke/armenishtja (rreth 5300 pes); para-indo-iranian/shqipja (rreth 4900 pes). Pastaj ishin para-balto-sllavishtja; dhe para-italo-kelto-gjermanike rreth vitit 4500 pes. Arkeologjia tregon se 6700–6500 pes ishte koha kur fermerët e parë u larguan nga Anatolia për të kolonizuar Greqinë. Deri tani, vështirë se dikush mund të kërkojë një përputhje më të ngushtë midis datave arkeologjike dhe filogjentike. Dhe dëshmia se latinishtja kentum (qindra) në degën italike dhe lituanisht shimtas (qindra) në degën baltike janë të lidhur gjenetikisht, është ndërtimi i rrënjës së lashtë *k’tom.

Atdheu indo-evropian është si miniera e Holandezit të Humbur, një legjendë e Perëndimit Amerikan, e zbuluar pothuajse kudo, por e konfirmuar askund. Kushdo që pretendon se e di vendndodhjen e tij reale mendohet të jetë pak i çuditshëm – ose më keq. Vendlindjet indo-evropiane janë identifikuar në Indi, Pakistan, Himalaje, Malet Altai, Kazakistan, Rusi, Ukrainë, Ballkan, Turqi, Armeni, Kaukazin e Veriut, Siri/Liban, Gjermani, Skandinavi, Polin e Veriut dhe ( sigurisht) Atlantis. Disa atdhe duket se janë futur vetëm për të siguruar një precedent historik për pretendime nacionaliste ose raciste për privilegje dhe territore. Të tjerët janë të çmendur me entuziazëm. Debati, në mënyrë alternative, thjesht akademik, komikisht absurd dhe brutalisht politik, ka vazhduar për gati dyqind vjet. Provat çojnë në një rrugë të konsumuar drejt një destinacioni të njohur: kullotat në veri të Detit të Zi dhe Detit Kaspik, në atë që sot është Ukraina dhe Rusia jugore, të njohura gjithashtu si stepat Pontiko-Kaspike. Disa studiues, veçanërisht Marija Gimbutas dhe Jim Mallory, kanë argumentuar për këtë atdhe gjatë tridhjetë viteve të fundit, secili duke përdorur kritere që ndryshojnë në disa detaje, por duke arritur të njëjtën pikë përfundimi. Zbulimet e fundit kanë forcuar idenë se, “Hipoteza Pontiko-Kaspiane është aq domethënëse saqë në mënyrë të arsyeshme mund të pajtohet me supozimin se ky ishte atdheu”, thonë studiesit.