Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

Archives for May 2023

Gjuhë simbolesh

by

Astrit Lulushi/

Partitë janë njësoj të njëjta, prodhim i një sistemi të vjetëruar që mohon çdo ligj të natyrës. Të dhënat historike tregojnë se kur Inkasit zbuluan qytetin e Tiahuanaco në Amazonë, në shekullin e dytë pes., ai ishte i braktisur.  Edhe pse inkasit jetuan në atë vend brez pas brezi, shekuj pas shekuj, ata e lanë atë plotësisht të patrazuar. Indianët e Amerikës kanë një moto:

“Ajo që është në mal i përket malit”.

Kjo do të thotë se çfarëdo që ata gjejnë, nuk e shqetësojnë, as nuk e shkatërrojnë, as nuk e lëvizin dhe as nuk e heqin. Mund të lexoni për të, ta shihni të portretizuar në filma ose t’ju tregohet për të, por nuk ka asgjë si ta shohësh personalisht. Është një lloj lakmie e përsosur që e ndryshon një njeri në një introvert me sy të egër, mashtrues, të fshehtë, intensiv, i cili mund ta çojë veten dhe të tjerët drejt shkatërrimit dhe vdekjes përmes lakmisë së tij.

Tiahuanaco u gjet nga Pizarro dhe në vitet 1520. Me sa duket, ethet e arit kishin pushtuar të gjithë ekspeditën e tij, sepse ata vazhduan të vandalizonin pothuajse gjithçka që shihnin. Ata thyen mijëra statuja në kërkim të arit. Kishte bulona të mëdha argjendi deri në disa tonë secila, që kalonin nëpër monolite masive prej guri. Ata thyen këto monolitet për të marrë bulonat e argjendit. Ishte një anëtar i zbuluesve të hershëm, një prift spanjoll, Diego de Alcabaso, i cili në fletoren e tij shkroi:

“Pashë një sallë të madhe të gdhendur në çatinë e saj për të përfaqësuar kashtën. Aty ishin ujërat e një liqeni që lante muret dhe një oborr i mrekullueshëm në këtë qytet të të vdekurve. Duke qëndruar në oborrin e tij të bukur, në cekëtinat e ujit, mbi platformën e një kolonade madhështore kishte shumë statuja të bukura burrash dhe grash. Kaq reale ishin sa dukeshin të gjallë. Disa kishin gota pije të ngritura. Të tjerët ulur ose të shtrinë, si në jetë. Disa ecnin në përrua që rridhte pranë mureve të lashta. Gratë, të gdhendura në gur, tundnin foshnja në prehër ose i mbanin në shpinë”.

Asnjë nga këto statuja nuk qëndron sot. Lakmia e qytetërimit e ka shkatërruar fjalë për fjalë Tiahuanacon me vandalizëm dhe vjedhje. Megjithatë, bënë atë që bëjnë shumica e atyre që kanë ethet e thesarit – ata injoruan vlerat intelektuale të cilat ishin më pak të dukshme. Porta e madhe prej guri në tempullin e Kalasasaya ka mbishkrime nëpër harkun e saj dhe në shtyllat e saj, të cilat, për syrin e patrajnuar, duken si gdhendje pikturash të pakuptimta. I mbeti Arthur Posnanskit të kuptonte rëndësinë e tyre; ai u pasua nga Wendell Bennett dhe John Phillips; pastaj Hans Schindler Bellamy dhe Peter Allan të përfundonin deshifrimin dhe përkthimin e tyre e fotografive, të përshkruara në mënyrë kaq të përshtatshme në librin e tyre, Kalendari i Tiahuanaco-s. Libri i mëvonshëm, Idhulli i Madh i Tiahuanaco-s, tregon më tej shkëlqimin e tyre në deshifrimin dhe përkthimin e simboleve figurative të gdhendura në një statujë monolitike të gërmuar nga një tempull i varrosur. Ky libër jo vetëm shpjegon deshifrimin dhe përkthimin e tyre, por tregon për punën e mundimshme për të ruajtur monolitin. E vetmja gjë që ata nuk shpjegojnë është pse kjo statujë e madhe ka dy duar të majta dhe jo të djathtë. Ky mund jetë edhe simbol, që paralajmëron se ç’mund të ndodhë kur shoqëria drejtohet nga parti të njëjta, dhe dy kundërta duhen për të mbajtur trupin në ekuilibër.

photo: www.pinterest.com

Despite improved rankings in Southeast Europe the 2023 RSF Index shows media in dire situation

by

Rafaela Prifti/

On The World Press Freedom Day, Washington Post in partnership with Reporters without Borders held a live special event with Secretary of State Anthony Blinken and top journalists about the state of global freedom of press. The speakers strongly emphasized that “to stand for Press Freedom means standing for journalists.” Media watchdog – Reporters Without Borders (RSF) warned that journalists across the globe are coming under unprecedented attacks from governments.

In its annual report, released earlier today, the RSF said authorities were becoming more aggressive and emboldened towards reporters. Clayton Weimers of the RSF US Bureau in Washington DC cited the remarks of the UN Secretary-General Antonio Guterres on the eve of World Press Freedom Day to underscore that “all our freedom depends on press freedom”.

Index is an annual assessment from Reporters Without Borders (RSF) about the state of journalism in 180 countries and territories. Dielli attended the live event and submitted questions in writing with respect to the state of the press freedom in Albania.  

The report ranks Albania in 96th place in 2023 that is up from 103rd place in 2022, but the RSF states that “editorial independence in Albania is threatened by partisan regulations, and journalists are victims of organized crime and, at times, of police violence, worsened by the government’s failure to protect them.” Kosova is ranked in 56th place, North Macedonia 38th.

The event highlighted that 2022 was a difficult year for journalism. According to the RSF, 55 journalists and four media workers were killed at work in 2022. The year 2023 is especially “volatile’ said Weimers, Chief of RSF, US Bureau due to the increased aggressiveness by authorities towards journalist and disinformation. Digital platforms and social media have made it easier for extremists and bad actors to push false narratives and harass journalists. “The emerging technologies such as AI are used by state propaganda to dilute the truth and muddle the water,” said Weimers. Ultimately their purpose it to sow distrust in the media.

Secretary of State Anthony Blinken weighed in on the vital importance of democracy as the bedrock of the press freedom. To shore up support for the journalists and to protect their invaluable work, Secretary Blinken said that the administration has dedicated more funding and programs such as Media Freedom Coalition, Media Freedom Fund.   

According to the 2023 World Press Freedom Index, the United States ranks 45th out of 180 countries and territories. The top five places are Norway, Ireland, Denmark, Sweden, Finland.  

Bashkimi dhe guximi na rikthejnë lirinë tonë të cunguar apo të humbur

by

Deklaratë e UGSH në Ditën Botërore të Lirisë së Medias

Tiranë më 3 Maj 2023

Sot është Dita Botërore e Lirisë së Medias. Përkon me 30 vjetorin e kësaj dite të shpallur nga Kombet e Bashkuara.

Në këtë 30 vjetor, Unioni i Gazetarëve Shqiptarë ndan vlerësimin për punën dhe sakrificat e gazetarëve shqiptarë në përballje me misionin e tyre të vështirë.

Vlerësojmë se liria e medias, por veçanërisht ajo e gazetarit, mbetet e penguar dhe e trysnuar egërsisht nga politike dhe grupe të caktuara, determinuese mbi shoqërinë aktuale shqiptare. Në këto grupe përfshihen pronarët e mediave, partitokracia e vendit, grupe të fuqishme të interesit ekonomik dhe financiar, struktura të krimit të organizuar dhe influenca të ndryshme nga jashtë vendit, qoftë shtetërore qoftë edhe të tjera, përfshi edhe shërbime të huaja.

Unioni i Gazetarëve Shqiptarë shpreh brengën e moskordinimit dhe të mungesës së solidaritetit reagues të strukturave dhe organizatave të gazetarëve në Shqipëri.

Në këtë ditë, UGSH apelon për reagim të bashkuar për rikthimin e besueshmërisë publike ndaj raportimeve të gazetarëve, për integritet dhe sovranitet në praktikat ditore të informimit dhe raportimit, për shtim të kurajos dhe guximit për raportim të thelluar, për transparencë dhe investigim, për përballje dhe refuzim të censurës dhe verëcensurimit si dhe për protestë ndaj gjendjes financiare, kushteve të pandryshuara në sistemin e pagave të masës së madhe të gazetarëve dhe punonjësve mediatikë në vend.

UGSH bëhet mbështetës i fuqishëm i nismave vetërregulluese dhe kërkues i këmbëngulshëm i standardeve në media dhe në entet rregullatore shqiptare, pavarësi dhe distancim nga ndikimet politike dhe imponim nga aktorët e ndryshëm me potenciale financiare dhe ndikim në vendimmarrje.

Zyra Informuese

Unioni i Gazetarëve Shqiptarë

“Gjergj Kastrioti-Skënderbeu dhe përmasat e efektivit të ushtrisë së tij.”

by

Paulin Zefi/

Aty nga muaji maj i vitit 1444, Gjergj Kastrioti-Skënderbeu organizoi një ushtri të përhershme, e cila përbëhej nga 8.000 trupa, që mund të plotësoheshin me një forcë rezervë prej 10.000 burrash, kryesisht kalorës të lehtë dhe të armatosur me shpata, heshta, shtiza dhe harqe me shigjeta, të cilët mund të mobilizoheshin me shpejtësi në kohë krize. Ushtarët më me përvojë ishin 6.000 kalorës dhe 3.000 këmbësorë të lehtë. Kur shpallej mobilizimi i përgjithshëm, zakonisht forcat ushtarake arrinin nga 18.000 deri në 20.000 burra, por në raste të veçanta, numri total shkonte nga 30.000 deri në 35.000 veta. Kurse për çlirimin e kështjellës së Sfetigradit, më 1449, sipas Murgut Anonim Rus, Gjergj Kastrioti-Skënderbeu mblodhi një ushtri prej 38.000 vetash. Po i njëjti autor thotë se në betejën e zhvilluar me Sinan Pashën dhe më pas me Hasan Pashën, në Mokër (27 gusht 1462), ai mblodhi rreth 50.000 ushtarë. Këta dy njoftime nuk gjenden te asnjë autor tjetër apo në ndonjë burim dokumentar dhe natyrisht që në këtë rast, kemi të bëjmë me hiperbolizim. Grupimet e ushtrisë arbëre, që krijoi menjëherë pas zgjedhjes së tij si Komandant i Përgjithshëm i Ushtrisë nga Lidhja e Lezhës, asnjëherë nuk kanë qenë të njëllojta në përbërje dhe në madhësi. Në varësi të situatës, terrenit dhe kushteve meteorologjike, ato përbëheshin herë prej 4.000 deri në 6.000 ushtarë, kur vepronin në dy drejtime dhe 10.000 deri në 15.000 kur veprohej vetëm në një drejtim. Në raste të caktuara, si për shembull në betejën e parë të Mokrës (1445), ka angazhuar vetëm 3.000-3.500 ushtarë, 2.000 prej të cilëve kalorës dhe ndërsa në betejën e Talmiranës (1448) vetëm 3.100 ushtarë: 2.800 këmbësorë dhe 300 kalorës. Grupimet e vendosura nëpër kështjella përbëheshin nga garnizone prej 400 deri në 2.000 këmbësorë dhe artilerë. Kur e kishin pyetur për numrin e vogël të ushtarëve që angazhonte nëpër beteja, sipas M.Barletit, ai ishte shprehur se: “Kapedani apo komandanti, që nuk di ta thyejë armikun me 8.000 ushtarë ose 12.000 e shumta, ai s’ka sesi t’ia arrijë me asnjë mënyrë fitores me forca shumë më të mëdha, sepse moria e forcave dhe mizëria e ushtarëve, kanë qenë më të shumën e herës shkak rrëmuje dhe pengesë për fitoren.” Të njëjtin njoftim e ndeshim edhe te J.C.L.Simonde de Sismondi, C.C.Moore, A.K.Brackob dhe shumë historianë të tjerë. Edhe P.Giovio vëren se Kastrioti pohonte se fitoret nuk përgatiten me numër të madh, por me ushtarë të sprovuar dhe të përzgjedhur. Po ashtu, filozofi i madh i Rilindjes Franceze dhe një ndër personalitetet më me ndikim në Europën Perëndimore dhe më gjerë, Michel de Montaigne (1533–1592), shkruan se: “Skendërbeu, një gjykatës i mirë dhe shumë ekspert (bon iuge & tres-expert), ishte mësuar të thoshte se 10.000 ose 12.000 luftëtarë besnikë (dix ou douze mille combattans fideles) duhej të ishin të mjaftueshëm për një udhëheqës ushtarak, mbi të cilët ai do të bazohej për të garantuar reputacionin e tij me fuqinë e plotë të nevojës ushtarake.” Në fakt, edhe Sun Tzu shkruan, se: “Në luftë, të pasurit e një ushtrie të madhe në numër nuk përbën në vetvete një avantazh.” Në bazë të njoftimeve të shumta bashkëkohore, mund të arrihet në konkluzionin se Heroi jonë Kombëtar vlerësonte drejt sasinë dhe cilësinë e ushtrisë dhe në pamundësi për të shtuar numrin e efektivit ushtarak si rezultat i kushteve në të cilat ndodhej vendi jonë, ai i kushtoi një rëndësi të veçantë përmirësimit të vazhdueshëm të cilësisë së përgatitjes politike-morale dhe luftarake të efektivit ushtarak që kishte në dispozicion. “Gjithmonë me një grusht njerëzish, ai vuri në arrati trupa të panumërta”, shkruan avokati francez dhe shkrimtari poligraf i shek. XVIII, Jean-Antoine Guer (1713-1771), i cili shton se: “Trimëria dhe forca e tij janë të njohura në mbarë botën.” Të gjitha fitoret kundër turqve osmanë, por edhe venecianëve (1447-1448) dhe anzhuinëve (1461-1462) u arritën kryesisht falë tmerrit që shkaktoi emri i tij në rradhët e ushtrive armike dhe ishte pikërisht ky emër i lavdishëm, i cili përbënte armën kryesore dhe më të fuqishme në arsenalin e ushtrisë arbëre. Prandaj është shumë i drejtë konstatimi i Jean René Durdent, i cili thekson se: vetë Gjergj Kastrioti-Skënderbeu, personalisht, vlente sa një ushtri. Ndërsa, Rev. F.X.McGowan, thotë se: Gjergj Kastrioti-Skënderbeu ishte një hero emri i të cilit vlente më shumë se një ushtri. Pra, si përfundim, mund të thuhet se ashtu si Aleksandri i Madh i Maqedonisë (356-323 p.k.) dhe gjenerali i shquar ilir i Perandorisë Romake të Lindjes, Flavius Belisarius (500-565), i cili njihet si një ndër “Ultimus Romanorum (I fundmi i Romakëve – P.Z.)”: Gjergj Kastrioti-Skënderbeu demonstroi se njësitë e vogla ushtarake, të stërvitura mirë, të disiplinuara, shumë të lëvizshme, të sigurt në pajisjet e tyre dhe me besim të plotë në aftësitë e veta, por sidomos te udhëheqësi i tyre, janë përbërësit kryesorë, që garantojnë fitoren në luftë edhe kundër një kundërshtari shumë më të madh në aspektin numerik.