Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

Archives for May 2023

Truri dhe kozmosi

by

Astrit Lulushi/

Besojeni apo jo, mbi supet tona është objekti më kompleks i krijuar në universin e njohur. Duhet të shkosh të paktën 35 trilion km tek ylli më i afërt për të gjetur një planet që mund të ketë jetë dhe inteligjencë. E megjithatë truri ynë konsumon vetëm rreth 20-30 përqind të energjisë së tij dhe i kryen llogaritjet më mirë se çdo superkompjuter.

Kohët e fundit, shkencëtarët gjetën ngjashmëri në funksionimin e dy sistemeve krejtësisht të ndryshëm – trurit të njeriut dhe rrjetit të galaktikave. U zbulua se proceset fizike shumë të ndryshme mund të krijojnë struktura që ndajnë nivele kompleksiteti dhe organizimi, edhe nëse ato ndryshojnë në madhësi. Studimi i pazakontë u krye nga specialistë italianë.

Shkalla e ngjashmërisë sugjeron se vetë-organizimat e të dy sistemeve – trurit dhe kozmosit – ka të ngjarë të formësohen nga parime të ngjashme pavarësisht nga shkallët dhe proceset rrënjësisht të ndryshme. Një nga njohuritë më bindëse është shikimi i trurit si univers në vetvete, që përmban rreth 69 miliardë neurone; universi i vëzhgueshëm ka të paktën 100 miliardë galaktika.

Rreth 77 përqind e trurit është ujë, ndërsa rreth 70 për qind e Universit është i mbushur me energji të errët. Këto janë të dyja materiale pasive. Shkencëtarët gjetën gjithashtu një ngjashmëri të çuditshme midis luhatjeve të densitetit të materies në tru dhe në rrjetën kozmike.

DIAMANTËT E FESTIVALIT

by

Vogëlushët këngëtarë, gurë të çmuar në kurorën e “Diamond Fest”.

Nga Ramazan Çeka

Festivali i Fëmijëve “Diamond Fest” në Ferizaj, finalizoi me sukses edicionin e 10-të, ku kënga bashkoi fëmijët pjesëmarrës nga Kosova, Maqedonia e Veriut dhe Shqipëria.
Në prani të një pjesëmarrjeje të jashtëzakonshme spektatorësh, në Pallatin e Sportit “Bill Clinton”, të pranishmit përjetuan me emocion aromen e luleve të pranverës, që ku festival sjellë në çdo edicion.
Gazmorë, të hareshëm e sportivë, fëmijët pjesëmarrës në këtë festival, vërshuan në tapetin e Pallatit të Sportit, jo si sportistë, por si artistë që njësoj sjellin emocione në shkallët e këtij auditori, që i priti me duartrokitje e ovacione, që nga fillimi e deri në fund të spektaklit.
Skena, ashtu si për çdo vit, edhe në këtë Jubile të 10-të, ishte një bahçe e mbushur me lule shumëngjyrëshe dhe zogj këngëtarë.
Ata hynë duke vrapuar në dy anët e skenës së improvizuar mbi parketin e pallatit, duke krijuar pamjen e një kurore lulesh me shumë ngjyra, ashtu si vetë ata ishin veshur.
Kjo ishte atmosfera që elektrizoi gjithë sallën, që në hapjen e festivalit dhe që e shoqëroi atë deri në fund. Të tillë janë fëmijët, e veçanërisht ata, që pa hezitim mund t’i quajmë artistë të vegjël. Ata për çdo vit vijnë nga të gjitha trevat shqiptare, duke treguar kështu se pikërisht kjo moshë është e ardhmja e trashëgimit të vlerave tona kombëtare, jo vetëm në skenë, por edhe në fusha të tjera.
Ideatorët e këtyre aktiviteteve duhen vlerësuar për nisma dhe realizime të tilla. Në këtë kontekst ky festival sa vjen e bëhet edhe më madhështor, duke prekur majat e suksesit, falë vëmëndjes së pareshtur dhe pëkrahjes së Komunës Ferizaj, me mbështetjen e Drejtorisë së Kulturës, Rinisë dhe Sporteve, por edhe kujdesit të jashtëzakonshëm të ideatores dhe themelueses së këtij Festivali Znj. Njomza Mezini.
Për 10 vite me radhë ky festival, tashmë tradicional, e ka kthyer qytetin Ferizaj në një amfiteatër kulturor kombëtar, duke bërë që performancat dhe vlerat kulturore të jehojnë fuqishëm jo vetëm në Kosovë, por në mbarë trevat shqiptare nga vijnë fëmijët pjesëmarrës, për t’u përngjarë yjeve në hapësirën e qiellit dhe pranverës me “Diamantët” e Festivalit, gjë që e bën këtë qytet mjaft të njohur e të vizituar edhe falë jehonës së këtij aktiviteti, por dhe me potencial të jashtëzakonshëm kulturor, të cilin shumë kush do ta ëndërronte ta shihte nga afër.
Ky historik i këtij 10-vjeçari u pasqyrua në një insert në ekranin e madh të vendosur në Pallatin e Sportit, që si një dokumentar artistik riktheu tek spektatorët emocionet e përjetuara në vite, që nga festivali i parë që daton në pranverën e vitit 2013.
Skena e festivalit është njëra anë, sepse aty performojnë artistët e vegjël, por e veçanta është se në ditën e shfaqjes, në Ferizaj “skenë” shndërrohet gjithçka; edhe sheshet, edhe trotuaret, edhe mjediset e bukura që ka ky qytet, të cilët e përjetojnë pa dallim moshe. Të gjithë gëzojnë, fëmijët së bashku, fëmijët dhe prindërit e tyre e veçanërisht gjyshërit që për disa çaste gëzojnë si fëmijët. Janë emocione të papërsëritshme, të cilat i përjetova edhe unë.
Pranvera në këtë qytet, siç është bërë traditë këtu e 10 vjet më parë, nuk shqetësohet për motin, sepse edhe në qoftë se mund të ketë riga shiu, janë fëmijët si lule pranvere, si flutura dhe si bilbila që e gjallërojnë qytetin e tyre.
Ferizaj në ditën e festivalit ndjehet shumë krenar, sepse pranverën e kishin zbukuruar edhe 28 lule, edhe 28 bilbila, që qytetit i kishin dhënë një gjallëri të jashtëzakonshme.
Në këtë festival u interpretuan 28 këngë nga shumë fëmijë të talentuar, me krijimtari të autorëve të njohur, por edhe të ri.
Çdo gjë në këtë festival ishte perfekt si vetë diamanti. “Diamont Fest” është një festival, ku secili prej fëmijëve është një diamant që shkëlqen me talentin e tij.
Për realizimin e këtij aktiviteti janë angazhuar të gjithë dashamirësit e këngës për fëmijë, muzikantë, poetë, orkestrues dhe prindër, të cilët mendoj se ia kanë arritur qëllimit.
Po i shkruaj këto radhë shumë i emocionuar, sepse informacioni për Ju të nderuar lexues, kalon në plan të dytë. Emocionet janë ato që dua t’ju përcjell, sepse të gjithë do t’i dëshironit t’i përjetoni.
Këtë e tregoi më së miri pjesëmarrja dhe performimi brilant i këtyre diamantëve të çmuar. U kënduan 28 këngë të reja nga këngëtarë gati moshatarë me këtë festival, me këngë të kompozuara dhe orkestruara edhe nga mësuesit e tyre, por dhe me një kontribut të autorëve letrarë të qytetit Ferizaj, por edhe më gjërë.
Festivali “Diamond Fest” i organizuar që 10 vjet më parë, pikërisht në pranverë, ka një grup të përkushtuar organizatorësh, me një drejtoreshë edhe më të përkushtuar, me një emër domethënës, Njomza, e cila rrjedh nga një familje me tradita në art e kulturë dhe që ka dhënë një kontribut të çmuar në këtë qytet dhe në mbarë Kosovën, veçanërisht për fëmijët.
Në këtë edicion jubilar, Qendra e Artit dhe Kulturës Shqiptare, me drejtor të përgjithshëm Dr.Minella Kureta “Mjeshtër i Madh”, nderoi Festivalin “Diamond Fest”, me çmimin “Krenaria e Artit dhe Kulturës Shqiptare”.
Një kënaqësi e veçantë për mua ishte pjesëmarrja ime në këtë festival si autor, pasi jë ndër këngët që u interpretua nga vogëlushja shkodrane Rozana Velaj, me titull: “Lulzon skena me fëmi”, kompozuar dhe orkestruar nga Elvin Unaza, ka tekstin tim. Interpretimi i saj në skenë, natyrisht që m’i shtoj emocionet, pasi ajo u vlerësua me çmimin e dytë të festivalit.
Por këto emocione u bënë më të veçanta për mua, pasi organizatorët më kishin bërë një nder akoma më të madh në këtë natë të magjishme, unë e gjeta veten anëtar të një Jurije prstigjioze, ku kryetar ishte kompozitori i mirënjohur Ilir Latifi dhe anëtare Znj. Fitore Osmani, profesoreshë e muzikës në Gjilan. Ky ishte një vlerësim, por edhe një përgjegjësi për mua.
Ky festival që u mbyll me aromën e zërave fëminorë, jam i sigurtë që për shumë kohë do të lërë mbresa të pashlyeshme, jo vetëm në qytetin e Ferizajt, por në mbarë Kosovën e më gjërë, pasi edhe për këtë janë kujdesur kamerat e Radio Televizionit të Kosovës.
Fituese e këtij edicioni u shpall Erblina Haliti, me këngën “Një valixhe me kujtime” me tekst të Njomza Mezinit, muzika & orkestrimi: Arti Rec.

Maj 2023

Ta ruajmë, ta flasim dhe të na rrojë në jetë të jetëve gjuha jonë e bukur dhe hyjnore shqipe

by

Dritan Mashi/

Na i qëndis disa fjalë për “Dielli”-n, ” – kështu më tha Sokoli….E mendova paksa, por thashë jo, se është më mirë t’ia filloj me atë çka na tha një nxënës në shqip: “A nuk do vijmë përsëri pas pushimeve, si në shkollën e detyrueshme?”

A ka më kënaqësi kur fëmija, i lindur dhe rritur në dhè të huaj komunikon shqip dhe mbi të gjitha kur ke kontribuar që t’ia shtosh të nxënit? Jo, më shumë, është mrekulli.

Kështu u ndjemë edhe ne, mësues e prindër, të shkollës së gjuhës shqipe “Gjergj Fishta” në Levico Terme (TN) Itali, ditën e djeshme në mbylljen e vitit shkollor 2022-2023. Me fytyra të qeshura, me muzikë shqip, duke hedhur valle dhe kënduar, na dukej vetja si në shtëpitë tona, atje ku edhe cicërima e zogut të duket shqip. Kjo është kënaqësia e jetës së prindit, kjo është kënaqësia e mësuesit dhe duhet të jetë edhe kënaqësia e komunitetit, që fëmijët tanë, kudo që të ndodhen, të komunikojnë në gjuhën e të parëve, gjuhën shqipe.

Në këtë ceremoni të vogël, ashtu siç jemi një shkollë e vogël, në një qytet të vogël, me komunitet shqiptar të vogël, por me zemër shqiptarie të madhe, na nderoi edhe kryetari i komunës, ku cilësoi integrimin e komunitetit tonë dhe ruajtjen e identitetit tonë kombëtar dhe na ndihmoi të shpërndanin certifikatat për çdo nxënës që frekuentoi mësimin e gjuhës shqipe!

“A nuk do vijmë përsëri pas pushimeve, si në shkollën e detyrueshme?”

Kjo është fjali që duhet qëndisur dhe me shkronja të mëdhà. Duhet qëndisur dhe të ruhet si suvenir në të gjitha shtëpitë tona, nëpër të gjitha shoqatat, në të gjitha dyqanet dhe selitë diplomatike ku hyn dhe del shqiptaria. Ta ruajmë, ta flasim dhe të na rrojë në jetë të jetëve gjuha jonë e bukur dhe hyjnore shqipe!

Në ditën e lindjes së Heroit, Fehmi Lladrovci

by

Dr. Lulzim Nika/

Një djalë i ri, shumë ambicioz, shkoi për të studiuar shkencat teknike në Universitetin e Zagrebit, ku bashkë me rriten e tij djaloshare, atë po e ndiqte edhe hija e rëndë e robërisë.

I pjekur me aktivitetin antijugosllav, do të zbulohej dhe në burgjet ku dergjeshin mijëra atdhetar, heroi Fehmi Lladrovci do të fuqizohej si karakter, si luftëtar dhe ideolog për çlirim. Vrullin e tij, më së miri e përshkruan legjenda e atdhetarizmit, Adem Demaçi i cili thoshte për heroin Fehmi Lladrovci se “është zharavë, zharavë”. Epitet të cilin do ta arsyetoj deri në momentin e fundit të jetës së tij.

Marrëdhëniet e UÇK-së me faktorin politik dhe diplomatik të jashtëm dhe të brendshëm, përfshirë edhe shtetin shqiptar, ishin me plotë sfida dhe tejet të vështira në legjitimitetin e profilizimit politik dhe ushtarak të saj.

Në Maj vitit 1998, plot 24 vjet më parë, Fehmi Lladrovci, pas Epopesë së Jasharajve, ishte njeriu i parë që në stacionet televizive botërore, me ndikim global siç është BBC, mbrojti vlerat e Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës. Ai me një diplomaci të mençur, paraqiti hapur orientimin politik e kombëtar, duke u deklaruar: “Do ta kisha për nder ta japë jetën për lirinë e Kosovës”, në një kohë të rëndë të konsolidimit të një politike të qartë dhe të qëndrueshme me kërkesat legjitime për liri të shqiptarëve të Kosovës.

Para opinionit ndërkombëtar paraqitet njeriu i parë i ngarkuar nga Lëvizja për organizimin e luftës së armatosur për çlirimin e Kosovës që nga viti 1984.

Një kthesë e madhe dhe shumë domethënëse për opinionin ndërkombëtar e diplomatik ishte intervista e tij, si diplomat, ideolog dhe strateg i UÇK-së, dhënë BBC-së. Përveç daljes pa maskë, ai do të njofton opinionin ndërkombëtar me argumente se qëllimi jonë nuk është lufta, por ajo na është imponuar nga regjimi fashist serb. Në këtë intervistë dhënë BBC-së, në mënyrë të argumentuar do t’i demaskoj edhe disa qarqe antishqiptare, që bënin përpjekje për t’i dhënë luftës për liri një kahje tjetër.

“Lufta jonë për liri nuk është kundër popullsisë civile serbe, por kundër mekanizmave ushtarako-policor serb, që po bënin masakra kundër popullsisë shqiptare”, thoshte Fehmi Lladrovci.

Në mënyrë të argumentuar, sqaron para opinionit ndërkombëtar se asnjë veprim i UÇK-së, nuk ishte ndërmarrë kundër popullsisë civile serbe. Intervista e Fehmi Lladrovcit dhënë BBC-së, në bazë të analizave dhe dokumenteve të kohës, shihet se imazhi për dhe rreth UÇK-së kishte ndryshuar në qarqet diplomatike ndërkombëtare dhe ishte vlerësuar, si strukturë e organizuar që në përbërjen e saj ka edhe persona që kanë studiuar në Universitetet liberale jugosllave (kështu e quanin Universitetin e Zagrebit, ku kishte edhe studiuar Fehmiu).

Këto të dhëna i dëshmojnë edhe dokumentet tjera arkivore e diplomatike të kohës. Vlen të citohet edhe një opinion interesant dhe i bazuar në pamje, i gazetarit të BBC-së, David Loyd i cili për Fehmi Lladrovcin thotë: “Ai ka qenë shqiptari që më se shumti i ka përngjarë Skënderbeut. I njëjti vështrim që e ka heroi i juaj, mollëzat e hequra, ashpërsi dhe burrëri në shikimin e Tij…”.

Dr.Lulzim Nika

The White House issues a Prayer for Peace Proclamation on Memorial Day

by

Rafaela Prifti/

The White House released a proclamation calling Americans to observe Memorial Day as a day of prayer for peace to jointly remember and reflect, a designation approved by Congress since May 1950. The day encapsulates both the pain and pride felt by so many. It honors “those who gave all to preserve and defend an idea unlike any other in human history, the United States of America,” says the message of the Proclamation. “We can never fully repay the debt we owe these fallen heroes. But today, we vow to rededicate ourselves to the work for which they gave their lives, and we recommit to supporting the families, caregivers, and survivors they left behind,” continues the Presidential Action.

President Biden proclaimed the Memorial Day as a day of prayer for permanent peace. Beginning at 11:00 a.m. of May 29 people may observe the day in prayer and reflection, while all Americans can honor the National Moment of Remembrance beginning at 3:00 p.m. local time on Memorial Day.

Originally it was known as Decoration Day. It originated in the years following the Civil War. Ending in the spring of 1865, the Civil War claimed more lives than any conflict in the US history. Following it, the national military cemeteries were established across the country. The day became an official federal holiday in 1971.

As per the White House Proclamation, the government officials of each state are directed to fly the flag at half-staff until noon on this Memorial Day on all buildings, grounds, and naval vessels throughout the United States and in all areas under its jurisdiction and control as well as from people’s homes. The Presidential Action encourages the posting of tributes by families, friends, and neighbors to our fallen service members through the Veterans Legacy Memorial at vlm.cem.va.gov so that we may learn more about the lives and contributions of those buried in National, State, and Tribal veteran cemeteries, states the Proclamation.

While it is observed on the last Monday of May, it is a three day remembrance. One of the ways to showcase your remembrance is by sharing photos of how the Albanian American community has honored it in history or by posting how your family is observing Memorial Day today.