Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909
Visitors are invited to the Art Show Wondering Mind by Sherri Shqiponja Nebiaj.
Her art collection, the first of its kind, can be viewed as a map of “her artistic journey” as Nebiaj puts it.
The show runs from 10 to 5 on Saturday, June 10, 2023 at Farmingdale Public Library, New York.
Evalda Paci/
Akademia e Studimeve Albanologjike Tiranë evaldapaci@gmail.com
Rreth historisë së shkrimit shqip dhe disponimit të ekzemplarëve të rrallë të tij flitet mjaftueshëm në studimet tona prej më se një shekulli. Një traditë gjurmimesh që ka në vëmendje librin shqip si model i reflektimit të një kulture të caktuar dhe më tej, të receptimit të saj në rrethe të lëvrimit dhe të përhapjes së tij ka orientuar dhe studiuesit e ditëve tona ndaj një kuadri që kërkon të pasurohet më tej, me të dhënat që ofrojnë bibliotekat dhe burimet arkivore që më së fundi janë pasqyruar në studime të posaçme. Ndaj vështrimesh të një natyre komplekse grishin veprat e letërsisë së vjetër shqipe dhe në ditët tona, ndërkohë që për indice që duhet të ishin të saktësuara prej kohësh, përafrimet na propozohen nga studiues që kanë kryer vëzhgime mbi tekstet dhe kontekstin e përveçëm që lidhet me to. Historia e shtypshkrimit evropian lidhet pazgjidhshëm dhe me zhvillimet e kulturës së librit në botën tonë e një fakt të tillë e dëshmojnë dhe e përforcojnë të dhënat përfaqësuese në botimet përkatëse. Tipografi të caktuara në viset italike qenë vatër e përurimit të kësombllave të veprave të kësaj letërsie, duke i konkretizuar këto të fundit dhe në hapa të rëndësishëm të përmbylljes. Vetë historiku i këtyre enteve të shtypit, i evidentuar në jo pak raste në një dokumentacion të hollësishëm të përpiluar në shekujt XVI-XVII, ndihmon në njohjen e ecurisë drejt botimit të veprave themelore në letërsinë e vjetër shqipe dhe të vetë sprovave të autorëve të tyre.
Fjalë kyçe: histori e shkrimit, studime, kulturë, libri, tipografi.
23
THE HISTORY OF THE ALBANIAN BOOK IN A VIEW OF INITIATION AND DEVELOPMENT IN THE CONTEXT OF EUROPEAN CULTURAL DEVELOPMENTS
Evalda Paci
About the history of Albanian writing and the disposition of its rare specimens, enough has been said in our studies for more than a century. A tradition of tracing that takes into account the Albanian book as a model of the reflection of a certain culture and further, of its reception in the circles of cultivation and its spread has oriented the researchers of our days to a framework that seeks to be enriched more further, with the data provided by libraries and archival sources that have recently been reflected in special studies. For views of a complex nature, the works of old Albanian literature are torn apart in our days, while for indices that should have been precise for a long time, approximations are proposed to us by researchers who have carried out observations on the texts and the specific context related to them. The history of European printing is inextricably linked with the development of book culture in our world, and such a fact is proven and reinforced by the representative data in the relevant publications. Certain typographies in the Italic years were the hearth of the inauguration of the works of this literature, concretizing the latter and in important closing steps. The very history of these press entities, evidenced in quite a few cases in a detailed documentation compiled in the XVI-XVII centuries, helps to know the progress towards the publication of the basic works in the old Albanian literature and the trials of their authors themselves.
Keywords: Albanian writing, tradition, researchers, history, documentation.
See Insights and Ads
Like
Comment
Share
Esat Mehmeti, Dasma në Anë të Malit-ritet dhe ceremoniali i saj, Art Club, Ulqin, 2023
Në tre dekadat e fundit nga autorë shqiptarë nga Mali i Zi, janë botuar vepra profileve të ndryshme, të cilat kanë ndriçuar çështje shumëdimensionale të veprimtarive shoqërore të shqiptarëve në këtë mjedis. Varësisht prej përgatitjes profesionale, pasionit dhe guximit për të trajtuar tema te ndryshme ata kanë ofruar botime më vlerë qe janë mirëpritur nga opinioni i gjerë.
Nail Draga
Dhe nuk ka si të jetë ndryshe sepse për të parën herë temat e trajtuara u publikuan pa pasur pasoja pas vitit 1990, në sajë të ndryshimeve shoqërore në vendet e ish kampit socialist. Pikërisht duke iu falënderuar këtyre autorëve opinioni i gjerë kulturor dhe shkencor ka mundësi të njihet më detalisht më çështjet përkatëse të cilat kanë qenë dhe janë preokupuese për shqiptarët në viset e tyre në Mal të Zi.
Në gamën e tyre botimeve bënë pjesë edhe libri i Esat Mehmetit me titull Dasma në Anë të Malit-ritet dhe ceremoniali i saj, botuar ditë më parë nga Art Club-i.
Nga vet titulli i tij, por edhe nga trajtimi i lëndes dhe argumentët e ofruara del qartë se kemi të bëjmë me një botim të veçantë nga fusha e etnografisë, që i ka munguar literaturës në gjuhën shqipe tek ne.
Trajtimi i temave të cilat janë pjesë e identitetit të një mjedisi paraqesin sfidë për autorin si dhe kureshtje për lexuesit. Pikërisht i tillë është ceremoniali i dasmës në Anë të Malit e cila është dëshmi autentike e ruajtjës së identitetit kombëtar shqiptar. Kemi të bëjmë me krahinën etnografike të Anës së Malit e cila ndonëse ishte ne lidhje të drejpërdrejtë me Shkodrën si kryeqendra e veriut shqiptar, ajo ruajti veçoritë e veta sociokulturore që janë të pranishme edhe në ditët tona.
Në këtë botim çështja e dasmës trajtohet me terë kompleksitetin e saj, duke ofruar të dhëna me interes, në dhjetë kapituj. Të dhënat e prezantuara janë rezultat i mbledhjes së lëndës në një periudhë të gjatë kohore, të cilat janë sistemuar e përgatitur për këtë botim.
Ana e Malit si krahinë etnografike ofron mundësi të mëdha hulumtimi për studiues të profileve të ndryshme. Në këtë aspekt ka munguar botimi i veçantë qe si temë trajtimi ka pasur ceremonialin e dasmës në Anë të Malit. Duke marrë parasysh se kjo krahinë është pjesë e arealit kulturor të Shkodrës, me ndonjë përjashtim dasma është pothuaj identike si ajo shkodrane. Dhe nuk ka si të jetë ndryshe sepse në të kalurën anamalasit kishin raporte të përditshme sociale e shoqërore me qytetin e Shkodrës.
Autori dasmën e prezanton në dy kohë, ate në të shkuarën dhe në ditët tona. Dhe nuk ka si të jetë ndryshe sepse kemi të bëjmë me ndryshime dinamike në aspektin social e shoqëror. Pikërisht në këtë aspekt këtu është vlera e këtij botimi për t`a prezantuar të kaluarën e ceremonialit të dasmës e cila është pothuaj e panjohur për moshën e re.
Në përgatitjen e këtij botimi autori përveç lëndës së mbledhur në terren ka konsultuar edhe literaturë selektive që është në favor të përmbajtjes dhe të konceptimit të këtij punimi.
Me këtë botim autori dëshmon se ai nuk ka qenë vetëm mësimdhënës e gazetar, por ai me pasion ka mbledhur e përgatitur lëndën për ceremonialin e dasmës anamalese. Ishte kjo një nismë personale në nderim të kulturës popullore, sepse ka ndodhur ajo që është shkruar. Si i tillë, ky botim është dëshmi e jetës sociale e shoqërore, çështje e cila do të zgjojë kërshërinë e lexuesve të pasionuar.
Libri është i mirëseardhur për të gjithë lexuesit të cilët dëshirojnë të njihen me ceremonialin e dasmës në Anë të Malit, si vlerë kulturore dhe të identitetit kombëtar shqiptar, si mision për brezat e tashëm dhe ato që do të vijnë pas nesh.
(Fjala e mbajtur me rastin e përurimin e librit, me 13 maj 2023)
Astrit Lulushi/
Viti 49 p.e.s., kishte filluar me aleancat e brishta që mbanin në këmbë Romën, ndërsa Republika zhytej në luftë civile. Romakët kishin parë ngritjen meteorike të Pompeut, i cili mori titullin ‘i Madh’, pas shtypjes së rebelimit në Iberi. Pompeu ishte ngritur në përgjegjësi nën diktaturën e Sullës. Fushata e tij në lindje do të merrte pjesë më të madhe të Azisë së Vogël, duke forcuar kufirin lindor të Romës, dhe dyfishuar të ardhurat vjetore të republikës me pasuritë e lindjes.
Pompeu dhe rivali i tij Marcus Crassus, të dy ranë dakord për një marrëveshje për ndarjen e pushtetit me një parti të tretë për të balancuar triumviratin e brishtë.
Marrëveshja u çimentua nga martesa e vajzës së Cezarit me Pompeun. Vdekja e Crassus në betejën në 53 p.e.s., së bashku me vdekjen e vajzës së Cezarit në lindje, i la dy triumvirët – Cezarin dhe Pompeun – në gjendje kundërshtimi. Pompei u bë lajm i djeshëm pavarësisht dominimit të tij në Romë; Cezari u bë njeriu i ri me pushtimin e tij epik të Galisë dhe fushatat në Britani dhe Gjermani. Fraksioni konservator rreth Pompeut kërkoi që Cezari të kthehej për t’u përballur me akuzat për tradhti dhe për t’i hequr titujt. Cezari ishte i mbrojtur nga ndjekja penale për sa kohë në fushatë, dhe po të kthehej në qytetin e Romës do ta shihte veten të pafuqishëm kundër mashtrimeve të rivalëve të tij. Ky ngërç u shkatërrua kur Cezari kaloi Rubikonin, lumin që shënon kufirin e Romës. Të pushtuar nga paniku, Pompeu dhe Senati ikën në lindje përtej Adriatikut për në Iliri.
Cezari u përball me veteranët e Pompeut në perëndim; mblodhi një ushtri të madhe me të gjitha legjionet veterane në Greqi, plus premtimet për pagesa dhe taksa nga të gjithë klientët e tij në lindje.
Cezari kaloi ngushticën e Otrantos në dimrin e vitit 48 p.e.s. për të befasuar kundërshtarët e tij duke zbritur në Iliri me shtatë legjione. Shpejtësia ishte tipari dallues i Cezarit. Por ajo mund të ishte edhe zhbërja e tij. Cezari kuptoi se gjendja e tij ishte e tmerrshme, pasi armatimi i ushtrisë së Pompeut ishte i madh, megjithëse ofertat për negociata u refuzuan. Pas disa përpjekjesh, adjutanti i Cezarit, Mark Antoni depërtoi bllokadën dhe zbarkoi me katër legjione të tjera në Iliri. Cezari dhe Pompei vrapuan për të arritur Antonin, dhe megjithëse Pompeu e arriti i pari, ai e zhvendosi ushtrinë e tij në qytetin e Durrësit. Pompeu kishte gjetur një pozicion të fortë të mbrojtjes nga deti. Kishte përleshje të vazhdueshme midis dy palëve, por pa dobi; Cezari kontrollonte tokat përreth, dhe ushtria e Pompeut anën nga deti. Pompeu kishte frikë se do të përballej me sëmundje gjatë dimrit dhe u përpoq ta mashtronte Cezarin me lajmin e një tradhtie nga banorët e qytetit, por plani i tij dështoi.
Më pas, fati favorizoi Pompeun kur dy nga kalorësit galë të Cezarit u diktuan duke vjedhur dhe arritën t’i shmangeshin kapjes duke të kaluar në anën e Pompeut. Ata e informuan për pikën më të dobët afër detit, ku Cezari po ndërtonte një mur të dytë për t’u mbrojtur nga një sulm detar. Pompeu dërgoi gjashtë legjione, duke detyruar Legjionin e Nëntë të Cezarit të tërhiqej, me viktima të shumta. Pompeu vazhdoi të ndërtonte një kamp në jug të murit të Cezarit, duke e pajisur me pesë legjione, ndërsa i gjashti pushtoi kampin që legjionet e Cezarit kishin braktisur midis mureve. Duke parë rrezikun, Cezari u tërhoq. Pompei besonte se tërheqja ishte kurth, dhe refuzoi ta ndiqte.
Ushtria e Cezarit ishte sa gjysma e madhësisë së ushtrisë kundërshtare. Në vend që të ishte agresori, Pompeu u tërhoq në lindje, edhe pse ishte nën presionin në rritje nga senatorët për të rivendosur nderin romak dhe për të shtypur Cezarin në një betejë vendimtare. Me mbarimin e opsioneve të tij, Cezari zgjodhi të kthehej dhe të qëndronte për të përcaktuar se kush do të ishte zot i Romës në fushat e Farsalës:
“Sot fitorja ishte e armikut, po të kishte ndonjë prej tyre që ta fitonte”.
Foto: www.fodors.com
Prishtinë, 9 qershor 2023/
Kryeministri i Republikës së Kosovës, Albin Kurti, pas telefonatës me Sekretarin e Punëve të Jashtme të Mbretërisë së Bashkuar, James Cleverly, mbrëmë takoi ambasadorin e Mbretërisë së Bashkuar në Kosovë, Nicholas Abbott.
Së bashku diskutuan për zhvillimet aktuale, me theks situatën e fundit në veri të vendit, rëndësinë për deeskalim të plotë dhe rrugën përpara. Në lidhje me këtë, kryeministri Kurti, theksoi se sundimi i ligjit duhet të jetë parimi bazë për të ecur përpara.
Vendosja e plotë e sundimit të ligjit në katër komunat në veri të Kosovës është e domosdoshme si për largimin e elementeve kriminale, ashtu edhe për një fushatë të hapur dhe fer para zgjedhjeve të lira e demokratike në të ardhmen.
Kryeministri falënderoi ambasadorin Abbott për angazhimin dhe bashkëpunimin e tij të vazhdueshëm në thellim dhe fuqizim të marrëdhënieve dypalëshe ndërmjet Republikës së Kosovës dhe Mbretërisë së Bashkuar.