• Home
  • Politics
  • Opinion
  • Culture
  • Sports
  • Economy
  • Interview
  • Reporting
  • Community
  • Vatra

Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

Archives for July 2023

Ten Poems by Stefan  Çapaliku

July 15, 2023 by s p

Translated from the Albanian

by Carrie Hooper/

Who Knows?

This last rain-filled Monday

Of old February,

With short-term words and hopes,

Like a morning will soon end.

Today, some people I don’t know,

Who seem insignificant,

Have a birthday.

The cats’ mating season

Is coming to an end.

Therefore, they scramble to make passionate love

As much and as often as possible.

But people, unaware of the passage of time,

Aren’t in a hurry to do anything.

They laugh like fools;

Plan summer vacations.

Who knows?

Seasons, summer may not come anymore.

Months may no longer have

February’s passion.

Who knows?

Tirana, February 21, 2022

Hungarian Rhapsody

On this Sunday morning,

The liquid speech of the girls

Resembles a meow.

The trees are silent.

“And you told me you would return on Sunday.”

A line from the suicidal song, “Bothersome Sunday”,

By the Hungarian composer, Lazlo Javor,

The only thing I remember 

On Sundays in this country.

But now I am going away,

Leaving behind a woodpile.

Let them burn it in winter.

I can’t help them

Even if the winter is harsh.

As the last leaf

Abandons the lonely trees,

I notice the increasing strangehold on Hungary

And the villages around the churches.

More distant trees are also bare

Like the people in revisionist films

When rebellion made sense

For rebellion demands stunted trees

And exposed navels.

But on this train,

Everyone looks so innocent

That I can’t figure out

Who brought winter’s destruction to this country.

Vultures and other wild fowl

Follow the train

Like the gulls that pursued Odysseus’s ship.

I am going home.

The train heads south,

 Cutting through virgin fields.

I don’t know 

Who will explain why I left:

 I, the one running away,

Or the train taking me.

I only know the gray Sunday morning

Is the perfect time to rebel

For Sunday afternoon is lethargic,

Good only for a game of chess.

At each station,

Cars that have been there since 1956 

Await a push

Or perhaps a locomotive.

Filled with a century of fury,

They feel betrayed.

Knowing it’s Sunday,

The right time for revolution,

 They stand there and wait.

If nothing else,

The horses must be shod,

The riders’ containers filled with goulash.

The lovers must lead

Since there is no more room

In the undulating landscapes

With broken mirrors.

Hungary is a flat country.

Therefore, the irritated cars must be removed.

Stations have no reason to remain silent

Even sixty-five years after the failed revolution.

Someone needs to shake up this passive people.

As always, someone needs to die for us, too,

Still warmed by the southern sun.

On a train from Pecs to Budapest, Sunday, November 28, 2021

The Night of May 17, 2020

That night,

Only the stage cast shadows

In the dead theater.

Never before had so many actors performed

In a tragedy or comedy.

The audience witnessed

The murder of a hero

As around 800 policemen

Kicked him in the throat.

One of the officers I know

Said there were fewer policemen.

I believed him

Since he attended the show I directed,

“The Hamlet Machine.”

With his financee beside him,

He looked like a gentleman.

He asked me 

If we would be performing the show again 

The following day, 

But I told him

Tonight’s was the only performance.

Therefore, the officer, with badge number 2314, was unhappy

Because the theater had not prepared any “biz.”

There was no time

For a final solo

Not for lack of a script

For in their haste, 

Some benevolent revolutionary clowns

Had lost their masks.

Still, people respected the mise-en-scenes.

Red columns of blood

Gushed from the eyes of the theater.

The host, caught by the arms,

Managed to say,

“Wipe the murder from your faces, my princes,

And smile for the new Denmark!”

Tirana, May 18, 2020

Last Night

Last night in the city,

They killed his guard dog.

They had killed his attack dog in 1945.

They told me his guard dog

Had long languished with loneliness

And would have died of starvation

If they hadn’t killed him.

I can’t help but suspect

That since he was blind, deaf, and mute,

He put himself in harm’s way.

Schkoder, December 18, 2021

She Should Be Home By Now

She should be home by now.

Who knows where she hid her thoughts of me.

I fear in her confusion

She left them

In a place they can’t be found,

In a place they can be found.

Perhaps, after many years,

She will find her thoughts of me sleeping

For even thoughts fall asleep when tired

Without saying goodnight.

Thoughts also die at night

Without asking for a little water.

They Blinded My Beloved

One morning in early February,

That terrible month of innocent days,

They blinded my beloved

On the street where I live

In a little house.

She caught their eye

On a gray day

As it started to rain.

“She is not your lover,” they said.

“You are her lover.”

They threw red liquid in her face

Right when she wanted to tell me

She loved me.

Then, they put her in a garbage truck

Covered with blood.

That sad morning

In the brevity of February

Has repeated itself like an idiot

For a million years.

Now I perceive my beloved

As a pain under my left armpit

Where I assume my heart lay

During that dreadful dream.

How Hard To Discuss A Day

How hard to discuss a day,

Your day that just ended

Because sometimes a day resembles a pond 

That scars you when you charge through it.

How awful to hurry!

Some days can’t be discussed

Because they are born to be misunderstood;

Others stifle you unaware.

Some days are like an endless supply

Of melted dark chocolate.

Humid and cold days

Awaken your desire

To be lied to.

On some days,

You forget everyone;

Feel Adam’s loneliness.

The objects around you amaze you.

You think you made them yourself.

Later, night returns

With the hope you will come tomorrow.

Schkoder, February 7, 2022

In the Evening

You appeared in the evening

When the Lord decided to abandon

The Tower of Babel.

I wandered the streets

Like a simple, misunderstood worker.

Words and sentences

Fell from scaffolds

With the melancholy thud

Of objects thrown into the abyss.

The darkness swallowed 

Essential words of love.

My mouth blocked more simple words.

You, beyond the darkness,

Like a forgotten full moon,

Expected new and different words.

You wanted a language just for us.

I continue to wander

Like a fired employee,

And you, like the moon,

Stay in the sky, unscathed.

Tirana, February 28, 2022

Bottle in the Sea

You left.

I was the last one on the ship,

Moved by the wind

As if made of paper

Because it was made of paper.

What more could I offer except the words,

“My lady, you look truly charming, my lady,”

Written on lined notebook paper

With which I made the ship.

I reached for the radio

And sent messages in Morse code:

“This is Schkoder

With a special message.

My lady, you look truly charming, my lady.

Happiness is fading. 

Patience is wearing thin.

The faithful one betrayed his thoughts

And drove forgetnessness mad.

The victor lost the first part.

Hope died last.

Don’t think I forgot you. Stop.”

After these honest, but unfriendly messages,

Large ships came 

To rescue our sinking vessel,

But when they saw your tall, beautiful form

Emerge unharmed,

They went back where they came from.

Maybe they thought I was joking.

I continued to transmit words:

“My lady, in the meantime, 

You look truly charming, my lady.”

Shoes damaged the steel,

And the SOS’s stopped.

Finally, the ship and I sank.

Goodnight. Sleep well, my lady.

Drink from the bottle

Filled with messages.

You will find it among the waves,

Clever, young, and charming, my lady.

Tirana, March 14, 2022

O God, How Naiv I Am When I Write Poetry

I kept my most recent poem

In a briefcase

Which got stolen today

On the city bus.

The briefcase looked full

Because the poem took up several pages.

It had good, gentle,

Graceful, often random words.

I mentioned you a few times.

I don’t know why.

Was it out of necessity

Even though I knew without a doubt

They would steal my briefcase?

O God, how naiv I am

When I write poetry.

Now I am worried.

What if the jerk who stole my briefcase

Reads the poem aloud to his friends tonight

While they are drinking

At the neighborhood bar?

They will insult me

Especially after reading the last lines

Which say how much I love you.

Tirana, March 14, 2022

Photo by: https://creativemornings.com

Filed Under: LETERSI

Rruga e gjatë në mes aktit krijues dhe lexuesit

July 15, 2023 by s p

Prof. dr. Emin Kabashi/

(Brahim Avdyli Bota shpirtërore dhe krijime të veçanta, Prishtinë, 2023)

(Vështrime, sugjerime, përsiatje, recensione, studime, ese, etj.)

Përkufizimi

Vepra e Brahim Avdylit, Bota shpirtërore dhe krijime të veçanta, hapet me një parathënie, që mëton ta orientojë lexuesin, jo vetëm për çështjet që ka trajtuar autori, por për gjithë strukturën shkrimeve të tij, edhe për veprat letrare që ka marrë në shqyrtim, edhe për strukturën e ndërtimit të tyre, edhe për shkoqitjen në aspektin e vlerës shoqërore që kanë ato vepra, por edhe për vlerën letrare mbi të cilën janë krijuar.

Atëherë lindin disa dilema, që mund të përthekohen me disa përkufizime, ndër të cilët edhe ky që po parashtrojmë që në këtë nismë:

Çka janë shkrimet e krijuesit Brahim Avdyli për letërsinë?

Hyrje

Shkrimet, vështrimet, studimet, esetë që ka përfshirë autori Brahim Avdyli në këtë përmbledhje, shtrojnë çështje të shumta që lidhen, jo vetëm me letërsinë si akt krijues, por edhe me rëndësinë e tyre në planin shoqëror, jo vetëm me strukturën e ndërtimit të tyre, pa marrë parasysh se për cilën gjini, apo lloj letrar bëhet fjalë, po edhe për realizimin e tyre artistik, jo vetëm mënyrën e qasjes së realizimit të një vepre, por edhe për vlerat që mund të bëhen trashëgimi e brezave që vijnë.

Do të thotë, autori i veprës që po shqyrtohet, Bota shpirtërore dhe krijime të veçanta, Brahim Avdyli, ka analizuar gjithë strukturën e ndërtimit të veprës së akëcilit autorë që ka marrë në shqyrtim, ka trajtuar deri në shkoqitje të përimtuar gjithë rrugën krijuese të secilit autor që ia ka shqyrtuar veprën, ka sugjeruar një varg çështjesh që dalin nga struktura e veprave për të cilat ka dhënë mendimin e tij.

Prandaj, një dilemë tjetër që shtrohet në këtë rast, mund të përmblidhet në një përkufizim, në formë të pyetjes krijuese:

Cilat vlera e preokupojnë autorin e këtyre shkrimeve, përmbledhur në një vepër me karakter studiues?

Komunikimi me autorët dhe veprat që ka marrë në shqyrtim

Autori Brahim Avdyli, veprën e tij, Bota shpirtërore dhe krijime të veçanta, e fillon me vështrimin për veprën me poezi të autores Arberta Mamudi, Ylli i plagosur. Në vështrimin e tij, Brahim Avdyli shtron disa çështje interesante, qoftë për vlerën ideore të vargjeve të saj, qoftë për peshën emocionale që bartin vargjet e këtij vëllimi me poezi.

Më thotë mendja, se mjafton një përkufizim, që ka dhënë autori, për të përmbledhur gjithë vlerën e këtyre poezive përfshirë në vëllimin me titull shumë provokues, por shumë poetik, Ylli i plagosur.

Autori, Brahim Avdyli, që në fillim, e shtron drejtë përjetimin e krijueses së re, andaj thotë: ‘‘Poetesha e re, Arberta Mamudi, në vargjet e saj, e përjeton thellë fatin e rëndë të shqiptarit, qoftë nga Atdheu, qoftë nga mërgimi’’. Besoj, se këtu është përmbledhur në mënyrë bindëse i gjithë preokupimi krijues i autores së re, për veprën e së cilës studiuesi, Barahim Avdyli, ka shkruar parathënien, jo vetëm duke folur për vlerën e poezive të saj, por edhe për preokupimet e saj, që janë pjesë e jetës sonë nëpër rrugët e jetës që bëjnë shqiptarët, kudo që janë, qoftë brenda atdheut, qoftë të mërguar nëpër botë.

Kurse për veprën e Dr. Muhamet Rugovës, ‘‘Kronikë e kohëve-gjenealogjia e familjes Lila-Rugova, që nga paraardhësit’’, botim i vitit 2021, duke shqyrtuar peshën që ka botimi i këtillë, ku jepet historia e tetë brezave të familjes Lila-Rugova, që në një mënyrë apo në një tjetër, është shëmbëllim i rrugës për të shkruar historinë reale të jetës së shqiptarëve, pa ato ndikimet, siç thuhet, fisnore, partiake, pushtetore, e kështu me radhë.

Këtu qëndron edhe vlera madhore e veprave të këtilla, si kjo e atdhetarit Muhamet Rugova, për të cilën ka shkruar autori i kësaj vepre, Brahim Avdyli.

Duke lexuar me kujdes dhe me kureshtje të gjitha llojet e shkrimeve të Brahim Avdylit, përfshirë në këtë vepër, krijohet bindja, se janë shqyrtuar, janë analizuar, janë vlerësuar dhe janë studiuar, thuajse të gjitha aspektet e aktit krijues, por edhe rrjedha të jetës shoqërore kudo që jetojnë krijues të ndryshëm, kudo që krijojnë dhe botojnë veprat e tyre, si dhe kudo ku vlerësohen dhe lexohen ato vepra.

Kjo është edhe e veçanta e vlerës së shkrimeve të veprës së Brahim Avdylit, Bota shpirtërore dhe krijime të veçanta.

Do të thotë, shkrimet e kësaj vepre, qofshin ato vështrime për përmbledhje poezish, qofshin ato studime të mirëfillta, qofshin analiza për çështje të ndryshme të veprës letrare, qofshin edhe shkrime eseistike, nxjerrin para lexuesit një dilemë të përhershme, që mund të përmblidhet, në një formulim të përafërt:

Si komunikon me veprën artistike, autori Brahim Avdyli dhe cilat aspekte vlerash trajton në vlerësimet e tij?

Shqyrtime analitike përgjithësuese për krijime të veçanta

Në këtë shkrim, doemos, edhe si lexues, tërheqin vëmendjen vështrime të veçanta, që mund të trajtohen edhe si studime të mirëfillta për vepra të caktuara, që autori ka marrë në shqyrtim.

Të tilla, kësaj radhe, më bindëse janë vështrimet për vëllimin në dy gjuhë, italisht dhe shqipe të autorëve Filippo Landi dhe Ilire Zajmi, Un treno per Blace, Një tren në Bllacë.

Më thotë mendja, të njëjtën qasje ka edhe për veprën e mërgimtarit të përjetshëm në Bukuresht, Baki Ymerit, për vëllimin e tij poetik, me titull, Zjarri i Shenjtë, botuar në vitin e largët 2001 në Tetovë.

Për vëllimin e Filippo Landit dhe Ilire Zajmit, studiuesi Brahim Avdyli, shqyrton thuajse të gjitha aspektet e këtij vëllimi, duke bërë analizë përimtuese, jo vetëm të vlerës letrare të këtij vëllimi, por edhe vlerën e madhe për kujtesën historike të shqiptarëve, që ndonjëherë thuajse harrojnë nëpër cilat ngjarje tragjike ka kaluar jeta e tyre, edhe si popull i ndarë në disa shtete, por edhe si tërësi kombëtare.

Autori Brahim Avdyli e ka të qartë, se përkundër peshës tragjike që ka përmbledhja që ka marrë në shqyrtim, është i vetëdijshëm, se autorët, as italiani Filippo Landi, as shqiptarja Ilire Zajmi, nuk kanë mundur, as nuk kanë pasur njohuri për gjithë realitetin e luftës çlirimtare të Ushtrisë Çlirimtare të Kosovë, ‘‘veçanërisht në Istog, Pejë, Deçan, Junik, Koshare, Morinë, që është vendlindja ime, fshatrat për rreth, Samolicën, në anën tjetër, Shishmanin e Babait e Bokës, Gjakovën dhe rrethinën e saj, deri ne Rogovë të Hasit, përtej Erenikut, që është lidhur me lumin me të njëjtin emër e deri në Dri, pra rajoni kufitar me Shqipërinë, sidomos me Malësinë e Gjakovës e Bjeshkët e Shkelzenit’’.

Qoftë edhe vetëm përfshirja e kësaj pjese të gjeografisë shqiptare, si pjesë e munguar e strukturës së veprës Një tren për Bllacë, shpalon gjithë peshën e tragjedisë shqiptare që kishte shkaktuar armiku ynë shekullore në jetën historike të popullit shqiptar.

Në mes këtyre dy studimeve të mirëfillta, autori ka vënë vlerësimin për vëllimin në tri pjesë të mërgimtarit tjetër të njohur, të Hysen Ibrahimit, me një titull shumë domethënës, jo vetëm për mërgatën shqiptare, por për gjithë kulturën tonë kombëtare, siç është titulli i kësaj vepre në tri vëllime, ‘‘Thesar kombëtar i mërgatës shqiptare në Suedi për pavarësinë e Kosovës’’, të cilën e ka botuar Shoqata e Artistëve dhe e krijuesve shqiptarë ‘‘Papa Klementi XI Albani’’.

Qoftë edhe vetëm ky fakt i peshës së këtyre tri vëllimeve, thotë autori Brahim Avdyli, ‘‘do të thotë shumë për shqiptarët e atjeshëm dhe për shqiptarët e këtushëm, do të thotë, për shqiptarët e mërgimit tonë të madh, si dhe për shqiptarët që janë në atdhe’’.

Tërësia e analizave si strukturë e studimit të veprave letrare

Autori i këtij vëllimi vlerësimesh, analizash, studimesh, esesh, Bota shpirtërore dhe krijime të veçanta, Brahim Avdyli, për secilën veprë që ka marrë në shqyrtim, ka qasje profesionale, ku njohuritë për vlerën e veprës letrare, kushtëzohen nga përmbajtja e akëcilës vepër që ka marrë në shqyrtim.

Prandaj, mund të thuhet se, fjala vjen një studim i mirëfilltë është vlerësimi që ka bërë për vëllimin krijues të poetit Nexhmedin Syla, Ritme jete, botim i vitit 2022.

Duke u marrë me veprën e tij poetike, autori Brahim Avdyli, është marrë me gjithë rrugën jetësore të krijuesit, që do të thotë, ka marrë motivet e poezisë së këtij vëllimi, që ishin pjellë e realitetit jetësor të krijuesit.

Dua të besoj se kjo është e veçanta e të gjitha shkrimeve të Brahim Avdylit në këtë përmbledhje, ngase për secilën vepër që ka dhënë mendimin e tij studimor, autori ka gjetur shëmbëllimet përkatëse me jetën e krijuesit.

Për ta mbështetur këtë mendim, mund të sjellim një argument, që thuajse është i përfillshëm në të gjithë strukturën e veprës së Brahim Avdylit, kur shkruan për poezinë e Kujtim Matelit, Qetësojmë shpirti e trazuar. Duke folur për këtë vëllim me poezi, autori Brahim Avdyli, ndalet bindshëm duke vënë në pah rëndësinë veprës së tij për vendndodhjen e Dodonës, të botuar në dy vëllime studimore, më 2011 dhe më 2016 në Tiranë, më titull, Dodona ndodhet në Dëshnicë të Përmetit, I, II.

Do të thotë, autori i këtij studimi, Brahim Avdyli, gjerësinë e analizës së tij e ka theksuar që në titull, kur e ka përkufizuar, me Xhevahirët e një shpirti të trazuar dhe çështje të tjera të historisë. Ata që duan të kuptojnë gjerësinë e trajtimit të një vepre letrare, kësaj radhe e kanë të qartë që në titullin e studimit.

Në tërësinë e veprës së Brahim Avdylit, Bota shpirtërore dhe krijime të veçanta, ka vlerësime interesante, për ngjarje me rëndësi të madhe historike. I tillë mund të jetë shkrimi për shfaqjen e dramës kushtuar Heroit të Kombit, Agim Ramadani, me titull Ringjallja e Agimit, me autorët Xhemile Kajtazi dhe Muharrem Sylejmani.

Mirëpo, autori Brahim Avdyli, para se ta shihte premierën e dramës, i kishte në mendje dhe në shprt vargjet e Agim Ramadanit: Mu shterrshin sytë/ nëse pushoj Lirinë tënde me ëndërrue/ mallkue qoftë gjaku im/ nëse m’vrasin pa luftue.

Lexuesi e ka të qartë, jo vetëm vlerësimin e autorit, por edhe idealin që ka sjellë teksti i dramës së shfaqje teatrore.

Përfundim

Ese që flasin për jetën dhe përtej jetën

Autori i veprës Bota shpirtërore dhe krijime të veçanta, Brahim Avdyli, ngjashëm me shkrimin për dramën kushtuar Heroit të Kombit Agim Ramadanit, që në një mënyrë është një elegji për veprën madhore të luftës dhe të rënies së tij, ka rikujtuar, ose ka ringjallur aktorin e madh të baletit shqiptar, Rrustem Selcën.

Përjetësia e veprës së Rrustem Selcës, jo vetëm si aktor i baletit, por edhe si formues i vlerave të kulturës kombëtare, në përkujtimin e autorit Brahim Avdyli, shpalohet edhe përmes regjistrit të madhe të veprave ku ai ka përjetësuar diçka nga vetvetja, pra ka krijuar që në gjallje rrugën e së përjetshmes.

Qoftë edhe vetëm për këtë cilësi, ky përkujtim është një lapidar që i kushtohet një artisti të madh.

Një studim i veprës së autorit Brahim Avdyli, ka gjetur vend në këtë vepër, në rrafshin krahasues, të poezisë së krijuesve të rinj, në raport me emrat e mëdhenj të poezisë shqipe, siç janë tre nga krijuesit tanë më të njohur, më të dashur për lexuesin shqiptar, ndër më të veçantët në poezinë shqipe, siç e përkufizon edhe autori i studimit krahasues.

Krahasimi në mes poezive të Fatos Arapit, Dritëro Agollit dhe Xhevahir Spahiut, si dhe ndonjë krijuesi tjetër më të rinj, siç është Dan Kosumi, e ndonjë tjetër, në një mënyrë apo në një tjetër, është përgjithësimi i përvojës së leximit të artit poetik, gjë që e ka theksuar edhe autori i këtij studimi, Brahim Avdyli.

Pa marrë parasysh se ku e ka gjetur tharmin e krahasimit, autori ka shtjelluar një nga temat më të përjetshme të poezisë, si është dashuria njerëzore.

Vepra e Brahim Avdylit, Bota shpirtërore dhe krijime të veçanta, përmbyllet me një analizë të mirëfilltë, siç e ka quajtur autori, një ese me një titull shumë domethënës, Sytë që më përcjellin.

Mund të shkruhen radhë të tëra për përkufizimin e kuptimit të këtyre syve që përcjellin autorin, që përcjellin krijuesin, që bëhen pjesë e vetëdijes, që nga fëmijëria e deri te akti i ikjes nga kjo jetë.

Marrë në përgjithësi, kjo vepër e Brahim Avdylit ka hapur aspekte të ndryshme të rrafshit studimor të letërsisë, sidomos të poezisë shqipe, ka prekur aspekte të ndryshme të temave të përgjithshme e të përjetshme, siç janë dashuria dhe vdekja, ka shkruar për emra të veçantë të jetës sonë historike, siç është rënia për liri heroit të Kombit, Agim Ramadanit, ka sheshuar rrofshin krahasues të poetëve shqiptarë, të dy a më shumë brezave, si dhe ka trajtuar me shumë këmbëngulje rrugën krijuese të disa nga krijuesit e mërgatës sonë të madhe, e cila përherë e më shumë po bëhet pjesë e vlerave të kulturës sonë kombëtare.

Filed Under: Reportazh

KUVENDI I KUÇIT 1614 “SIMBOL” I ALEANCAVE  BALLKANIKE E MË GJËRË KUNDËR PUSHTUESVE TURKO-OSMAN! 

July 15, 2023 by s p

PËRG. NDUE  BACAJ 

HYRJE 

Shqiptarët në përgjithsi nuk ishin pajtuar për asnjë moment me pushtimin turko-osman, ndaj ata kishin zhvilluar aleanca, kuvende e beslidhje duke u përpjekur të organizohen në kryengritje e beteja të tjera, në mbrojtje  të lirisë, të drejtave njerzore e jetësore, e deri pë çlirimin dhe mbrojtjen e trojeve të tyre… Ndërsa “laku” i pushtuesit turko-osman shtërngohej shqiptarët, (veçanarisht ata të veriut së Shqipërisë), do të zgjeronin bashkëpunimin edhe me fqinjët e tyre e më gjërë, të cilët ishin të pushtuar apo e konsideronin armike të tyre perandorinë Turke-Osmane. Shekulli i 17-të shënon një nga kulmet e këtyre bashkëpunimeve me kuvende e aleanca ballkanike. Kuvendi ballkanik i Kuçit i 15 korrikut 1614 është “simbol” i këtij bashkëpunimi ballkanik e më gjërë… 

DISA NGA KUVENDET QË I PARAPRINË KUVENDIT TË KUÇIT: 

Para Kuvendit Ballkanik të  Kuçit (15 korrik 1614), prijësit dhe krerët shqiptar (kryesisht ata të veriut) kishin zhvilluar disa kuvende, me qellim organizimin e kryengritjeve kundër pushtuesve shekullor turko-osmane. 

Me 7 qershor 1594 u mblodhen në manastirin e Shën Mërisë në Mat një kuvend i përgjithshëm shqiptar. Pjemarrësit në kuvend vendosën që të organizohej kryengritja e përgjithëshme çlirimtare. Peshkopi Nikollë Mekajshi, Tomë Plezha dhe Mark Gjni u ngarkua të hynin në bisedime me Papen për të sigurua ndihmën e nevojshme. Megjithatë përfaqësuesit shqiptar nuk arritën të siguronin ndihmën e kërkuar në perendim, pasi Papati ishte angazhuar në luftën antiosmane në Hungari. Nga ana tjetër, republika e Venedikut, e cila nuk ishte e interesuar për këto nisma të shqiptarëve, u përpoq me të gjitha mënyrat që t’i paralizonte aksionet e tyre, duke nxitur përçarjen ndërmjet krerëve…. Me 1601 u mblodh në fshatin Dukagjin të Matit një kuvend tjetër i përgjithshëm. Në këtë mbledhje moren pjesë 2 654 delegatë nga 14 krahina shqiptare. Vendimi i kuvendit për organizimin e një kryengritje të përgjithshme edhe këtë herë nuk arriti të siguronte përkrahjen europiane, për shkak të qendrimit negative të Venedikut.1.  Më 13 dhjetor 1608 në manastirin e Moraçës, pranë liqenit të Shkodrës, nën drejtimin e patriarkut të Pejës, u mblodhën krerë serbë, shqiptarë, bullgarë, boshnjakë, hercegovinas e serbë ku u diskutua për dëbimin e osmanëve dhe iu kërkua ndihmë dukës së Savojës. Kjo mbledhje shërbeu si pikënisje për organizimin e disa kuvendeve ballkanike.2.  Kështu krerët e krahinave të Mbishkodrës më 1610 shpallën bashkimin nën emrin ,,Malet Shqiptare. (Ndërsa dhjetë vjet më vonë në Shqipërinë e Mesme u krijua edhe bashkimi shqiptarë nën emrin Lidhja e Arbërit)…3.  

KUVENDI I KUÇIT, 15 KORRIK 1614

Kuçi nuk ishte zgjedhur rastësisht si vendi ku do të zhvillohej kuvendi i parë  ballkanik. Kuçi shte vendi historik i njërit prej fiseve autokton Iliro-Shqiptar , ku kishte qënë edhe kryeqyteti rezervë i Ilirisë, Meduni. Kuçi ndër mote e shekuj kishte pasur toponime (emertime) të ndryshme si Chuci, Chucchi, Cucci, Cuchi, Cuchii, Cucçi, Cusi, Cussi, etjerë që i kishte imponuar historia, por pa i ndryshuar historinë dhe autoktoninë Iliro-Shqqiptare…4.  

Kuvendi i Parë Ballkanik u mbajt në Kuç të Malësisë Madhe me 15 korrik 1614. Në këtë Kuvend morën pjesë përfaqësues shqiptar, serbë, malazezë dhe maqedonas.5.  Ndërsa në një histori të vjetër të Shqipërisë (me autor Zhan Klod Faveirial) shkruhet se në kuvendin e Kuçit të Shqipërisë me 1614, muaren pjesë (perveç perfaqesuesve shqiptarë, serbë e malazezë) edhe përfaqësues nga Bullgaria, Hercegovina dhe Dalmacia… Qellimi i kësaj mbledhje ishte të gjente mënyren për t’i dhënë fund mbipagesave dhe taksave të padurueshme, viktimë e të cilave ishin të krishterët. Duket se turqit nuk ishin në dijeni as për këtë mbledhje e as për qellimin e saj. Plani i kësaj kryengritje të mrekullueshme u gjend në dokumentin e Karlit II, dukes së Neversit. Gjithshka ishte parashikuar: ushtria kryengritëse do të përbëhej prej 160 mijë trupash, do të pritej një monedhë e përkohëshme dhe e pranushme pas luftës, do të marshohej drejtë Kostandinopojës dhe, përgjatë rrugës, do të merreshin kjo apo ajo fortesë. Perandori i Gjermanisë dhe princët e Moldavllahisë do të mbështesnin kryengritjen. Nuk bëhet fjalë për Venedikun, por ai ishte tepër i interesuar për një kryenritje të përgjithshme, kështu që nuk është e mundur të ketë qënë jashtë saj.  Veç, ndërkohë vetëm bashkëpunimi i Francës mund t’i jepte kësaj kryengritje një shans suksesi, por Franca, qysh prej kohe të gjatë ishte në mardhënie shumë të mira me perandorinë Otomane…6.  

44 KRENË QË MORËN PJESË NË KUVENDIN E KUÇIT:
1.Gradam (Gradan) vojvoda i Novogostës
2.Konti Lala Drekali prej Kuçit
3.Konti Vojo nga Rizano
4.Konti Vojo nga Mali i Zi

5.Gjeç Bardhi prej Mirdite
6.Prototopi Ivanoviq
7.Konti Nikolla  prej Piperit
8.Konti Selak (Shllak?) prej Grie?
9.Vojvoda Raic Palabardhi (Bjelopavliq)
10.Rade Vojvoda prej Planit (Plavës?)
11.Konti Petar prej Plushive (?)
12.Konti Stepan Raceçi
13-Konti Drahigo Geleci
14.Konti Menzita Serciza
15. Konti Nikolla Negushi
16.Gjin Gjergj Dukagjini
17.Konti Vule Dubigini (Dubinjë?)
18.Konti Radosava Bronci (Bonci?)
19.Konti Mark prej Malit të Zi 

20.Konti Gjon nga Zupa e Epër
21.Vojvoda Vuka (Vuk Keqi apo Vuka Gjeçi prej Kelmendit
22.Konti Thoma prej Vershevo
23.Konti Parvo (Pavlo?) nga Prizreni (?)
24.Vjovoda Sekuli (Gjek Kuli apo Gjek Culi) nga Boga
25.Konti Milia nga Bjela (Bardha e Kuçit?)
26.Konti Gjon Plesisi (Lleshi i Zi?)
27.Konti Dragoi nga Rudina
28.Konti Mileta Rigano
29.Konti Gjon Mustaki
30.Konti Millosh Çekanji (Çekaj?)
31.Konti Mihal prej Prejs
32.Konti Thoma i Kostas
33.Konti Vuisko nga Biloshi
34.Konti Vigio Ravan nga Griniqi (Grigjaniku?)
35.Konti Vukigj (Vuk Keqi?)
36.Konti Voin nga Balea (Baleza?)
37.Konti Andria nga Zupa e Poshtme
38.Konti Mile nga Kupe (Prokupi?)
39.Konti Thoma nga Podgorica (?)
40.Konti Cepivo nga Ljeshkopolje (Fusha e Ljeshkës)
41.Konti Vule nga Zeta (Genta)
42.Vukoshanga Trepsha (?)  
43.Konti Andria nga Plesiuvci
44.Popo Voin nga Zaravina (Rasanina? Eosavina?)7.  

Në vitin 1614 nga kuvendi i Kuçit do të nisej nga zotërit e beslidhur të mbretërisë së Shqipërisë dhe Serbisë, kapedani Gjon Renesi, pranë fort të kthjellëtit zot dukë të Parmës, me të cilin bisedoi gjatë mbi qellimin e atyre zotërve të besëlidhur, dhe pastaj qe nisur prej lartësisë së tij nga i cili u shprehen qellime shumë të mira. Dhe prandaj me letra, me të holla e përkrahje (Gjon Renesi) u kthye në ato anë ku i bëri një parashtrim shumë të gjërë Kuvendit….8.  Duhet qartësuar se burimi kryesor i informacionit për Kuvendin e Kuçit janë relacionet e kapedanit Gjon Renesit, i cili tregon takimet e tija me kontë e  pjesmarrës të kuvendit  si Lala Drekalin nga  Kuçi, Kontin Vojo nga Mali i Zi, Gjin Gjergjin e Dukagjinit e tjerë, si dhe princër e dukë të vendeve të tjera europiane me të cilët mendohej të lidhnin aleanca dhe të perfitonin ndihma për kryengritjen kundër turke-osmane. Gjithashtu nga relacionet e kapedan Gjonit mësojmë se 25 veta janë përfaqesuesit kryesor që morën pjesë në Kuvend, ndërsa të tjerët që nuk mund të vinin për shkaqe shumë të rëndëshme të tyre do të dërgonin sekretarët e tyre me vulat e veta dhe me betimin, dhe këta qenë 19 veta, dhe pastaj u bë një Kuvend shumë besnik, në të cilin unë (Gjon Renesi) referova gjithë ato që sillja nga takimet me princër e dukë të vendeve të tjera jashtë Ballkanit , si me ata të Parmës, Venedikut, Spanjës, Neversit, Francës, Selisë së Shenjte, me Perandorin e Gjermanisë dhe princët e Moldavllahisë… që mendohej se do të mbështesnin kryengritjen.  Gjithashtu në relacionet e kapeden Gjon Renesit mësohen edhe hollësi të tjera në lidhje me sasinë e burrave të armatosur që mund të ngriheshin në këmbë , ku ai jep një shifer “interesante” dyqind bile treqindmijë burra të gatshëm e të sigurt për t’i sherbyer lirisë… Në relacione ndonjëherë shkruhet se Kuvendi është zhvilluar me 14 korrik, 15 korrik  e deri me 25 korrik, por që në fund “konkludohet se kuvendi i parë ballkanik i Kuçit është zhvilluar me 15 korrik, datë tashma e pranuar…9.  Në fund të relacioneve jepen disa të dhëna moshe e fizike për kapedan Gjon Renesin, ku thuhet: “Kapedan Gjon Renesi është një burr rreth pesëdhjetë vjetëve, më fort i madh se i vogël, me trup të thatë , me mjekër të zezë, me ngjyrë të zbetë, i cili sot vishet në mënyrën frenga.10.  Vlen të cilësohet se edhe historiani e studiuesi amarikan (E.Jacques) shkruan për kuvendin e Kuçit e planet e tij pa datë, por shënon vetëm vitin (1614). Mbasi ajo çfar shkruan ky historian më duket se ka diçka më shumë se referencat e tjera  mendova t’a citoj:  “Me 1614 në Kuç të Shqipërisë së Epërme u mbajt një kuvend , ku moren pjesë patriarku i Serbisë dhe prijësat e të gjitha mbretërive europiane të pushtuara nga Turqia. Ata dërguan te  Papa kapitenin Xhovani (Gjon) Renes, që të paraqiste planin që do t’u sillte çlirimin nga Turqia. Lenormanti ka lënë një përshkrim të planit. Armët do tu jepeshin malësorëve.. Dukagjinit dhe Himarës, gjithsei 30.000 ushtarë të zot. Nga Himara 8300 burra do të zaptonin kalanë dhe qytetin e Vlorës, gjë do të jetë e lehtë pasi rojet e kalasë janë të krishterë dhe prijësit e tyre kanë rënë në ujdi me himariotët. Dukagjinët  do të marrin me lehtësi Krujën duke qënë se turqit e kishin lënë pas dore rindertimin e një pjese të rrëzuar. Të tjerë do të shkonin në Shkodër dhe Kastelnovo , ku punët ishin ujdisur me rojet e natës , që ishin të krishterë.  Pastaj ushtritë fitimtare do të shpartallonin turqit  në vend, duke e përdorur plaçken e luftës, të rrëmbyer turqëve apo çifutëve për mirëmbjatjen e ushtrisë e, madje, duke i shporrur turqit fare nga Kostandinopoja…”.  Kuvendi do të vendoste të dërgonte Gjon Renesin në Francë për t’u marrë vesh me dukën e Neverës, i cili po përgatiste një ekspeditë për të zbarkuar në Ballkan. Por edhe këtë radhë shqiptarëve nuk u erdhi ndihma e shpresuar. Duka i Neverës ishte akoma larg nga përgatitjet për të vënë në jetë projektin e tij…. Një tjetër kryengritje e organizuar mirë ngjalli shpresat e shqiptarëve në veri e jug. Planet e saj i kristalizoi Karli II, Duka i Neversit në Francën qendrore….11.  

KUVENDE TË TJERA , SI VIJIM I KUVENDIT TË KUÇIT TË 15 KORRIKUT 1614 

Pa kaluar dy muaj nga kuvendi i parë, me 8 shtator 1614 në Kuç u mbajt Kuvendi i Dytë Ballkanik, i cili perpiloi edhe një projekt konkret për një kryengritje të përgjithshmee përqendruar në katër zona.12.  Njëra nga këto do të kishte qëndrën në Himarë dhe do të synonte çlirimin e Vlorës, e dyta në Dukagjin me synim Krujën, e treta në Malsinë e Madhe me drejtim Shkodrën dhe e fundit në Mal të Zi me synim çlirimin e Kastelnovos. Në të njëjtën kohë do të hidheshin në kryengritje edhe metropoliti i Durrësit, me të cilin do të bashkoheshin edhe peshkopët orthodoksë të Janinës e të Artës, si dhe prelatë e krerë të tjerë të krahinave të ndryshme të Ballkanit..13.  Më 11 nëntor 1616 në Prokuplje të Serbisë u mblodhë Kuvendi i tretë, ku morën pjesë siç thotë një burim bashkëkohës, zotnitë kryesorë të mbretërisë së Bosnjës, të Kosovës, të Serbisë, të Shqipërisë, të Maqedonisë dhe të Arkidukatit të Hercegovinës. Për shkak të kushteve të reja që ishin krijuar me rritjen e rolit të Austrisë si kundërshtari kryesor i Perandorisë Osmane, këtë herë kuvendi nxori në plan të parë si detyrë për të çliruar së pari Bosnjën, meqenëse kishte mundësi më të mëdha të ndihmohej nga ana e Austrisë. Megjithëkëtë edhe në këtë kuvend u pa i nevojshëm një zbarkim në Shqipëri, sepse kryengritjet shqiptare mbanin vazhdimisht të hapur një plagë në anët më të dobëta të Perandorisë Osmane. Në bregdetin shqiptar, prej nga niseshin rrugët drejt viseve të brendshme të Ballkanit dhe se, siç thuhej në vendim, një pjesë e popullit të këtij vendi nuk i bindet sulltanit dhe jeton i lirë, (siç janë – shën. i aut.), zotnitë e Dukagjinit, e Kelmendit, e Piprit, e Palabardhit dhe të Malit të Zi”. Prandaj në çdo plan ushtarak, si më përpara edhe tani, Shqipëria zinte një vend nga më të rëndësishmit. Me të zbarkuar flota evropiane në brigjet shqiptare, 10 000 burra do të bashkoheshin me forcat hercegovinase. Me 40 000 veta nga Dukagjini, Kelmendi, Pipri, Palabardhi e nga Mali i Zi do të merrnin kështjellën e Shkodrës e prej andej do të shkonin drejt Sofjes, ku do të bashkoheshin me forcat e tjera për të parashtruar planin për marrjen e Stambollit. Projekti mbeti përsëri në letër. Duka i Neverit e zgjati shumë përgatitjen e ekspeditës. Në pragun e nisjes flota u dogj. Spanja i druhej luftës me shtetin osman…. Një dëshmi tjetër e lëvizjes çlirimtare ballkanike u bë kuvendi i Beogradit, 18 nëntor 1620…14.  Nga të 24 krerët e kuvendit të Beogradit, që nënshkruan planin e luftës, më të rëndësishmit ishin Lala Drekali i Kuçit, Gjin Gjergji i Dukagjinit dhe Vuk Gjeçi i Kelmendit, pas të cilëve vinin krerët e tjerë të ardhur në kuvend nga malet shqiptare. Të bashkuar në “Lidhjen e Arbënit”, Dukagjini, Pipri e Kelmendi do të nxirrnin 14 000 luftëtarë. Të gjithë do të grumbulloheshin në Pejë, ku do të krijohej një ushtri prej 50 000 këmbësorëve e 30 000 kalorësve prej forcave të Shqipërisë, Maqedonisë e Serbisë. Edhe këtë herë kuvendi zgjodhi shqiptarin Gjon Renësi si njërin nga të dërguarit e vet për në oborret evropiane. Por, ndihma e kërkuar me armë dhe zbarkimi në brigjet shqiptare nuk u siguruan as këtë herë.
Kuvendet ndërballkanike nuk arritën të organizonin një aksion të përbashkët për dëbimin e osmanëve nga Evropa. Popujve ballkanas e në radhë të parë kryengritësve shqiptarë iu desh të luftonin duke u mbështetur në forcat e veta. Shkaqet e dështimeve të përpjekjeve për organizimin e një aksioni të përbashkët kryengritës ballkanik ishin kryesisht kontradiktat midis shteteve evropiane, të cilat ishin në rivalitet me njëra-tjetrën në zotërimet osmane…15. 

Në vitin 1621, ipeshkëvi Pjetër Budi hartoi një relacion me të cilin përkrahte projektin dhe raportonte se rreth 30 000 shqiptarë (të krishterë e myslimanë), u treguan të gatshëm të rrëmbenin armët kundër turqve, me të zarkuar në Shqipëri një ekspeditë ushtarake europiane. Ai kërkoi pa u lodhur forca e municione nga Spanja, Italia e Franca, mirpo një ndihmë e tillë nuk u matrializua kurrë.16  

“EPILOG”:

Fatkeqësisht kuvendet, aleancat dhe projektet duke përfshirë edhe atë të Kuvendit të Kuçit 1614 e të tjerë si vijim të këtij kuvendi, thuajse nuk u matrializuan kurrë. Ky dështim i projekteve për kryengritje të përgjithëshme kundër turke-osmane ballkanike e më gjërë, ka mbi të gjitha edhe “vulen” e aleatëve “europian” (të sipercituar…), të cilët  këto projekte ose  nuk i përkrahen, ose i “perkrahen” vëtëm si projekte me fjalë dhe në letër. Përkundër kësaj ne shqiptarët edhe të vetëm vijuam me vite e shekuj luftën dhe përpjekjet tona kundër pushtuesit turko-osman, në mbrojtje të lirisë, të drejtave njerzore e kombëtare dhe troje etnike iliro-shqiptare, por mjerisht edhe të armiqëve të tjerë të shtuar (si ish “aleatët” e kuvendëve të më “spërme” si Serbia e Mali i Zi), derisa me 28 nëntor 1912 shpallem mvehtësinë, por deri atëherë kishim humbur rreth dy të tretat e trojeve tona etnike, edhe me “bekimin” e një pjese të Europës plakë e “shake”… 

Malësi e Madhe, 15 korrik 2023.

REFERENCAT: 

1.Histori e Popullit Shqiptar, për shkollat e mesme, Hartuar nën drejtimin e Innstitutit të historisë të Akademisë së shkencave të Rep.Shqipërisë, fq.73, viti i parë i botimit “Eurorilindja”, Tiranë 1994. 

2.https://www.shqiperia.com/Kuvendet-nderballkanike.206/. 

3.https://kosovare.albanianforum.net/t3914-shqiptaret-pas-skenderbeut. 

4.Më hollësisht shih Giuseppe Valentini, Il Dirito Delle Comunita, nelle tradizione giuridica Albanese, fq.293-294, Universita di Palermo,Facolta di Lettere, printed in Italy, Firence 1956.  

5.Histori e Popullit Shqiptar, për shkollat e mesme, Hartuar nën drejtimin e Innstitutit të historisë të Akademisë së shkencave të Rep.Shqipërisë, fq.73, viti i parë i botimit “Eurorilindja”, Tiranë 1994.

6.Zhan Klod Faveirial , Historia (më e vjetër) e Shqipërisë, fq.327-328, Plejad 2004.   

7. Dokumente të shekujve XVI-XVII për historinë e Shqipërisë, vëllimi III (1603-1621), perg. nga Innjac Zamputi, fq.289-290. 

 8.Dokumente të shekujve XVI-XVII për historinë e Shqipërisë, vëllimi III (1603-1621), perg. nga Innjac Zamputi, fq.295-297. 

9.Më hollësisht shih dokumente të shekujve XVI-XVII për historinë e Shqipërisë, vëllimi III (1603-1621), perg. nga Innjac Zamputi, fq.291-298.  

10.Dokumente të shekujve XVI-XVII për historinë e Shqipërisë, vëllimi III (1603-1621), perg. nga Innjac Zamputi, fq.299. 

11.Edwin Jacques, SHQIPTARËT, Historia e popullit shqiptar nga lashtësia deri në ditët e sotme. Fq.273, shtypi: Lajmi i mire, Tiranë 1995. 

12.Histori e Popullit Shqiptar, për shkollat e mesme, Hartuar nën drejtimin e Innstitutit të historisë të Akademisë së shkencave të Rep.Shqipërisë, fq.73, viti i parë i botimit “Eurorilindja”, Tiranë 1994.  

13.http://www.letersia.fajtori.com/Historia/Sundimi_turk/ekspeditat_turke.php. 

14.Histori e Popullit Shqiptar, për shkollat e mesme, Hartuar nën drejtimin e Innstitutit të historisë të Akademisë së shkencave të Rep.Shqipërisë, fq.73, viti i parë i botimit “Eurorilindja”, Tiranë 1994. 

15.https://www.shqiperia.com/Kuvendet-nderballkanike.206/ 

16.Edwin Jacques, SHQIPTARËT, Historia e popullit shqiptar nga lashtësia deri në ditët e sotme. Fq.274, shtypi: Lajmi i mire, Tiranë 1995. 

Filed Under: Histori Tagged With: Ndue Bacaj

VEPRA E REXHEP RIFATIT SHNDRITË NË 150 VJETORIN E FERIZAJIT

July 15, 2023 by s p

“Atdheu duhet me vepër, jo me fjalë” -Sami Frashëri

Hazir MEHMETI/



Organizuar nga Qendra Kulture e Ferizajt u bë promovimi i veprave të Rexhep Rifatit, gazetar dhe publicist i njohur. Ishte ky manifestim në kuadër të shënimit të Ditëve të Diasporës me rastin e 150 vjetorit të themelimit të qytetit të Ferizajt. Morën pjesë qytetar, personalitete të kulturës, mike e miq të autorit. Aktiviteti u drejtua nga . Zyrafete Shala, Kryetare e Grupit Letrar “De Rada”, Ferizaj. Rreth veprimtarisë së Rexhep Rifatit u paraqitën disa referues. Prof. Dr. Isak Shema e cilësoi veprën e Rexhep Rifatitf: “Një punë kolosale e cila do jetë me vlera të përhershme në letërsi, publicistikë, etnografi, histori. Vepra e tij madhore duhet vlerësuar nga akademitë përkatëse, institucionet tona dhe shoqëria. Njerëzit si Rexhep Rifati kanë sakrifikuar shumë nga vetja e tij për të ngritur e pasuruar historiografinë e kulturë në rrugën e prosperitetit kombëtar.” Hazir Mehmeti, publicist i cili jeton në Vjenë, foli mbi veprën e Rexhep Rifatit nga udhëtimet e shumta të përbashkëta në Kalabri dhe Sicili. Referuesi i radhës ishte Prof. Arsim Hamiti i cili shtjelloi krijimtarinë letrare e publicistike të Rexhep Rifatit.
Pjesëmarrës ishin shumë nga shokë, kolegë, bashkëpunëtorë, bashkë mërgimtarë të Rexhep Rifatit nga disa shtetet evropiane, Zvicra, Gjermani, Austria, Franca e Belgjika morën pjesë edhe mërgimtarë nga Amerika e Kanadaja etj. Mes tyre Shukrije Ramadani, veprimtare dhe bashkëshortja e Heroit të Kombit, Agim Ramadani e cila foli rreth veprës së autorit. Pastaj veprimtarja dhe autorja e disa veprave, shoqja e klasës e autorit, Hanumshahe Sopa, e cila po ashtu pati fjalë përshëndetëse. Sylejman Salihu e Driton Gashi (Gjermani), Xhevdet Kallaba (Zvicer). Pjesën artistike e përmbushën Driton Gashi me qëndrim në Gjermani dhe Shpend Hysaj në Ferizaj i cili edhe ekzekutoi me piano. Në fund të aktivitetit Sabri Pajaziti udhëheqës I sektorit të kulturës më ndau një mirënjohje Rexhep Rifatit me motivacion vlerësues për punën e tij madhore. Organizatori kishte përgatitur koktej rasti për të pranishmit.
Fjala referuse e Hazir Mehmetit me titull:
Rexhep Rifati, emër i nderuar në gazetarinë kombëtare
Të nderuar drejtues të komunës së Ferizajit! E nderuara familja Rifati! Të nderuar të pranishëm! I dashuri Rexhep Rifati!
Ndihem i nderuar sot këtu në Ferizajn e bukur i cili shënon 150 vjetorin e themelimit të tij, të ju përshëndes dhe them pak fjalë rreth mikut tim shumë të respektuar Rexhep Rifati. Ai është, pa dyshim, pjesë e jetës historike të qytetit më shumë se gjysmë shekulli. Qytetit i japin kuptim njerëzit e tij, veprat e tyre dje, sot e nesër. I tillë është Rexhep Rifati me veprën e tij gjatë gjithë jetës mbi 80 -të vjeçare. Jam i bindur se historia e re e Ferizajt nuk do jetë e plotë pa emrin e qytetarit të tij të devotshëm, gazetarit e veprimtarit Rexhep Rifati.
Sot, promovimet e veprave flasin e thonë shumë. Ato janë përkujtim e përmbledhje, janë vlerësim e dashuri për autorin i cili shkriu mund djersë e sakrificë për progresin dhe prosperitetin e shoqërisë shqiptare.
Vepra e tij është e vlerësuar nga secili që ndjenë rrugën e progresit kombëtare për sot e nesër. Të shkruara me shpirt, dashuri e optimizëm edhe atëherë kur ishte vështirë e shpresa vritje.
Ato kanë vlera universale njerëzore.
Ato janë gjithë kombëtare.
Njeriu që nga pranvera e tij e parë, me zemrën e tij të madhe sfidoi pengesat, sfidoi kërcënimet dhe mori udhëtimin e tij në shërbim të njerëzores, në shërbim të kombit.
“Do ta pushkatojmë”,- thanë barbarët serb, kur falanga e tyre lexoi Rilindjen ku Rexha derdhi djersë e mund mbi gjysmë shekulli në shërbim të kombit.
“Jo tha tjetri, ai qenka i çmendur, e shihini si qesh para pushkatimit, do t’ia helmojmë gjashtë fëmijët e tij, ata duhet t’i zhdukim, lëshojeni me dymbëdhjetë plagë për secilin fëmijë nga dy”, -urdhëroi tjetri.
Rexha, ashtu i buzëqeshur e krenar, vazhdoi udhëtimin, me gjithë sfidat dhe rreziqet e tij duke na dhuruar të gjithëve shije nga kamera e tij e vyer.
Ai asnjëherë nuk gjen qetësi me kamerën e tij në kraharor, lapsin në xhep vazhdoi rrugëtimin e tij aty ku zemra rrah mes artit shekullor: bukuritë e trevave shqiptare, jetën dhe sfidat mërgimtare.
“Rexhep Rifati mund të quhet kujtesa ose enciklopedia e gjallë (por tejet diskrete!) e mërgatës shqiptare në Zvicër dhe rrethanave që lidhen me të”, e tha miku ynë i madh Basil Schader. Zvicra u pasurua me emrin qytetarin e saj nga Kosova, ashtu sikurse “Shqiptarët në Zvicër në 1001 pamje”, dhe më shumë.
Pesëdhjetë vjet udhëtim tokave arbëreshe, a nuk është kjo një histori e llojit të vet! Në udhëtimet e tij u pasuruan emra të rinj nga fusha e gjuhësisë, publicistikës dhe kulturës shqiptare nga Atdheu, arbëreshët dhe mërgata.
Kolosi i kombit, At Antonio Belushi tha: “I dashur vëlla Rexhep Rifati, ju jeni Apostull i Arbëreshëve me plotë kuptimin e fjalës. Jeni pjesë e jona, e gjakut arbëresh” .
Por, Rexha me shpirt djaloshar, vazhdon ecjen e tij tokave të shenjta ku gjaku i shprishur arbëresh e kërkon, “Arbëreshët – fotosintezë e shpirtit tim”, një vepër me vlera shkencore gjeneratave.
Veprat e Rexhep Rifatit pasurojnë bibliotekat në atdhe dhe vende tjera. Për to do flitet gjeneratave me falënderimin e respekt. Ato i pasurojnë jetën dhe historinë e Ferizajit, Kosovës, kombit dhe kontinentit gjithandej ku mërgimtari frymon. Rexhep Rifati do shndritë në altarët e historisë kombëtare. Urime 150 vjetori i qytetit tuaj! Urime Rexhep Rifati dhe familja e nderuar Rifati!

Filed Under: LETERSI Tagged With: Hazir Mehmeti, Rexhep Rifati

Vuçiç kërkon asociacion të komunave me shumicë serbe, por nuk kërkon falje për krimet

July 15, 2023 by s p

Dialogu Kosovë-Serbi, zgjidhjet e BE-së për arritjen e Marrëveshjes së Ohrit, të papërfillshme

Përgatiti: Eneida Jaçaj

Shtetet e Bashkuara të Amerikës, në të gjithë historinë e tyre diplomatike, kryesisht me Presidentët Bill Clinton dhe George W.Bush, kanë patur një rol të pazëvendësueshëm dhe të patjetërsueshëm, në lidhje me sfidat për lirinë dhe Pavarësinë e Kosovës, më 17 shkurt, 2008. Tashmë, dialogu Kosovë-Serbi ka kaluar në një stad tjetër, ku stafeta i është lënë Bashkimit Europian për të normalizuar marrëdhëniet mes dy vendeve, si garant i paqes dhe stabilitetit në rajonin e Ballkanit Perëndimor, por duket se zgjidhjet e zyrtarëve të lartë eruopianë janë të papërfillshme, sidomos nga Serbia. Pra, vështirë se Marrëveshja e Ohrit do të zbatohet me përpikmëri nga të dyja palët, dhe kjo është mjaft e dukshme me konfliktin në Veri të Kosovës.

Konflikti në Veri të Kosovës, nisi vitin e kaluar, kur serbët braktisën institucionet e Kosovës, si formë e kundërshtimit të procesit të ri-regjistrimit të automjeteve nga targat serbe, në ato të Kosovës. Konflikti është shoqëruar me një varg krizash dhe protestash nga ana e serbëve. Tensionet në veri të Kosovës arritën kulmin kur kryetarët shqiptarë hynë në ndërtesat komunale në veri, me ndihmën e Policisë së Kosovës. Duke u gjendur përballë kësaj situate konfliktuale, Gjermania vendosi të ndërpresë përkohësisht bashkëpunimin me Kosovën në fusha të ndryshme, ku përfshihet shtyrja e konsultimeve të planifikuara dhe e formateve të bashkëpunimit në fushat e bashkëpunimit të sigurisë dhe bashkëpunimit zhvillimor, por nuk mori asnjë masë ndëshkuese ndaj Serbisë.

Europa është mjaft e vetëdijshme për masakrat dhe krimet çnjerëzore të Sllobodan Millosheviçit në drejtim të popullatës së pafajshme të Kosovës, dhe duhet ta shohë këtë të fundit me një sy tjetër; nëse do të bëhen shumë përjashtime apo do t’i lihet dorë e lirë Serbisë, kjo e fundit do t’u rikthehet kërkesave të saj të mëparshme, duke bërë 23 vite mbrapa në kohë. Thelbi i konfliktit është se Serbia kërkon asociacion të komunave me shumicë serbe, duke krijuar një Republikë të vogël Serbe, në Veri të Kosovës, ku janë 10 komuna si: Mitrovicë e Veriut, Kllokot, Partesh, Ranillug, Graçanicë, Zveçan, Zubin Potok, Novobërdë, Leposaviq dhe Shtërpcë.

Aleksander Vuçiç kërcënon se Serbia do të veprojë vetë për bashkimin e komunave, përpara “hundës” së BE-së, ndërkohë nuk dënjon të njohë Pavarësinë e Kosovës dhe as nuk kërkon falje për masakrat dhe mbajtjen peng të lirisë së popullit të pafajshëm kosovar. Serbia nuk mund të bëjë asnjë lëvizje të tillë pa dekret të qeverisë së kryeministrit Albin Kurti dhe pa njohjen reciproke. Gjithashtu, Kosova e sheh me skepticizëm këtë kërkesë, pasi do të kemi një situate të ngjashme me Republikën Serbe të Bosnjes.

Masakrat në Kosovë

Diskutimet për bashkimin e komunave në Veri të Kosovës, duhet t’i lënë hapësirë diskutimeve për masakrat dhe torturat ndaj popullit shqiptar kosovar, nga dora gjakatare serbe. Akademia e Shkencave të Kosovës duhet të bëjë më shumë për këtë çështje, duke lobuar më fortë në sallonet europiane, që Serbia të kërkojë falje dhe të njohë Kosovën. Populli shqiptar duhet të mbajë qendrim dhe duhet të veprojë që zëri i tij të dëgjohet deri te kancelaritë e huaja, në mënyrë që të dënohen të gjithë përgjegjësit e genocidit serbo-malazez, ashtu siç Gjermania dënoi krimet e nazizmit ndaj hebrenjve. Gjatë Luftërave Ballkanike, ushtria serbo-malazeze ka zhvilluar krime nga më të rëndat dhe kanë ndërmarrë politika shoviniste për copëtimin e trojeve dhe robërimin e shqiptarëve. Atë që nuk po e bëjnë institucionet, po përpiqen ta bëjnë disa intelektualë, si publicisti, studiuesi, njëherësh shkrimtari z.Rrustem Berisha, i cili është autor i librit “Gjenocidi serbo-malazez dhe pushtimi i trojeve shqiptare 1800-1999″, me tri vëllime, me të cilin kam bashkëbiseduar para disa muajve, në një intervistë ekskluzive për Gazetën “Dielli”. Rrustem Berisha ka hulumtuar mbi 15 vite për gjenocidin shekullor që është ushtruar mbi popullin shqiptar. Ky libër ka karakter studimor, historik dhe politik, ku qëllimi kryesor i tij është që të rrisë ndërgjegjësimin dhe trysninë e përgjegjësisë së institucioneve shqiptare, për të vepruar në kancelaritë më të larta ndërkombëtare, që të dënohen kriminelët dhe t’u mësohet brezave të rinj historia e nëpërkëmbjes së popullit shqiptar.

Berisha ka studiuar qindra dokumente, ku ka zbuluar se janë mbi 30 000 persona me emra të vrarë që nga viti 1800 deri me 1999, që nga Podgorica, Tivari, Plava, Gucia, Ulqini, Shkodra, Tetova, Dibra, Kumanova, Peja, Gjakova, Prizreni etj. Rruste Berisha vë në dukje se nuk ka serb, malazez, grek as maqedonë, pasi janë shpikje nga disa vende të Evropës për të shfarosur kombin shqiptar. Rrustem Berisha është autor i librave: “Pse vdekja”, “Holokausti shqiptar”, “Trojet tona”, “Triumfi i drejtësisë në tribunalin e Hagës”, “Gjenocidi serbo-malazez dhe pushtimi i trojeve shqiptare 1800-1999” 1,2,3. Pra, dialogu Kosovë-Serbi nuk mund të ketë kuptim pa kërkuar falje për krimet, dhe, gjithashtu, në përpjekjet për të vendosur stabilitet mes dy vendeve, duhet të ketë ndershmëri dhe drejtësi, nga faktori europian.

Filed Under: Opinion

  • « Previous Page
  • 1
  • …
  • 23
  • 24
  • 25
  • 26
  • 27
  • …
  • 48
  • Next Page »

Artikujt e fundit

  • Kontributi shumëdimensional i Klerit Katolik dhe i Elitave Shqiptare në Pavarësinë e Shqipërisë 
  • Takimi i përvitshëm i Malësorëve të New Yorkut – Mbrëmje fondmbledhëse për Shoqatën “Malësia e Madhe”
  • Edi Rama, Belinda Balluku, SPAK, kur drejtësia troket, pushteti zbulohet!
  • “Strategjia Trump, ShBA më e fortë, Interesat Amerikane mbi gjithçka”
  • Pse leku shqiptar duket i fortë ndërsa ekonomia ndihet e dobët
  • IMAM ISA HOXHA (1918–2001), NJË JETË NË SHËRBIM TË FESË, DIJES, KULTURËS DHE ÇËSHTJES KOMBËTARE SHQIPTARE
  • UGSH ndan çmimet vjetore për gazetarët shqiptarë dhe për fituesit e konkursit “Vangjush Gambeta”
  • Fjala përshëndetëse e kryetarit të Federatës Vatra Dr. Elmi Berisha për Akademinë e Shkencave të Shqipërisë në Seancën Akademike kushtuar 100 vjetorit të lindjes së Peter Priftit
  • Shqipëria u bë pjesë e Lidhjes së Kombeve (17 dhjetor 1920)
  • NJЁ SURPRIZЁ XHENTЁLMENЁSH E GJON MILIT   
  • Format jo standarde të pullave në Filatelinë Shqiptare
  • Avokati i kujt?
  • MËSIMI I GJUHËS SHQIPE SI MJET PËR FORMIMIN E VETEDIJES KOMBËTARE TE SHQIPTARËT  
  • MES KULTURES DHE HIJEVE TE ANTIKULTURES
  • Historia dhe braktisja e Kullës së Elez Murrës – Një apel për të shpëtuar trashëgiminë historike

Kategoritë

Arkiv

Tags

albano kolonjari alfons Grishaj Anton Cefa arben llalla asllan Bushati Astrit Lulushi Aurenc Bebja Behlul Jashari Beqir Sina dalip greca Elida Buçpapaj Elmi Berisha Enver Bytyci Ermira Babamusta Eugjen Merlika Fahri Xharra Frank shkreli Fritz radovani Gezim Llojdia Ilir Levonja Interviste Keze Kozeta Zylo Kolec Traboini kosova Kosove Marjana Bulku Murat Gecaj nderroi jete ne Kosove Nene Tereza presidenti Nishani Rafaela Prifti Rafael Floqi Raimonda Moisiu Ramiz Lushaj reshat kripa Sadik Elshani SHBA Shefqet Kercelli shqiperia shqiptaret Sokol Paja Thaci Vatra Visar Zhiti

Log in

This website uses cookies to improve your experience. We'll assume you're ok with this, but you can opt-out if you wish. Cookie settingsACCEPT
Privacy & Cookies Policy

Privacy Overview

This website uses cookies to improve your experience while you navigate through the website. Out of these cookies, the cookies that are categorized as necessary are stored on your browser as they are essential for the working of basic functionalities of the website. We also use third-party cookies that help us analyze and understand how you use this website. These cookies will be stored in your browser only with your consent. You also have the option to opt-out of these cookies. But opting out of some of these cookies may have an effect on your browsing experience.
Necessary
Always Enabled
Necessary cookies are absolutely essential for the website to function properly. This category only includes cookies that ensures basic functionalities and security features of the website. These cookies do not store any personal information.
Non-necessary
Any cookies that may not be particularly necessary for the website to function and is used specifically to collect user personal data via analytics, ads, other embedded contents are termed as non-necessary cookies. It is mandatory to procure user consent prior to running these cookies on your website.
SAVE & ACCEPT