Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

NË KUJTESË, 109 VJETORI I LUFTES TË SELCËS SË KELMENDIT KUNDËR SHKAJUT TË MALIT ZI…

by

                

   

  

(Foto te miat me rastin e përkujtimit të 100 vjetorit të luftës të Selcës) 

NGA NDUE  BACAJ                                                                                                

Me 13 shtatorit të vitit 1913, në trojet e  Selces e Kelmendit kriste  pushka  e vlonte gjaku, Ky vend që sot është tempulli i deshmorve të ketyre trojeve shqiptare dhe  ka një emër të disi të trishtueshem  JAVORR (Ja –vorri). Seljanet  e kujtojnë se Javorri  ka kenë  ba vorr i madhe, pasi këtu vetëm në luftën me shkjaun  e  Malit  Zi  kanë ra si trimat duke luftuar 74  burra seljanë. Ndersa që nga 13 shtatori i vitit 2013 (me r astin e 100 vjetorit) trashigimtarët e ketyre trimave atdhetar  të Selces e Kelmendit kanë ngritur  memorialin kushtuar kësaj lufte mbrojtëse dhe dëshmorëve të rënë në luftë me shovenë malazez. Që nga ajo kohë emri emri i “frikshëm” Javorr është “zevendesuar” me “emrin” Ja-memoriali, memoriali i trimërisë e krenarisë të atyre trimave dëshmorë që  i  lanë faqe të bardhë Selces, Kelmendit , Malesisë e Shqiperisë.. .. Heroizmi i këtyre trimave është një kurorë lavdie në historinë  e  qendreses, luftrave dhe perpjekjeve për liri , identitet e troje të veta, luftë që nuk ju nda për shekuj këtyre trojeve , nga  pushtuesit shekullorë turko-osman dhe  fqinjët grabitqar , të pabesë e mizorë , si shkjetë e Malit Zi e Serbisë… Një pjesë e emrave të trimave  seljan që e banë vdekjen si me le janë të skalitur në këtë memorial, ndersa  ata që u mungojnë emrat ( pasi nuk u janë gjetur saktësisht) i kanë  të “skalitur” në zemren e kesaj toke, që u ruan amanetin në përjetësi, amanet që në të ardhmen duhet të mundohemi të gjithë së-bashku  tja “lexojmë” tokes sonë të tejngopur me amanete e gjakë  atdhetaresh seljanë e kelmendas  nga më shqiptarët e Shqiperisë Etnike.. Këtë histori plotë  luftra dhe qendresë shumëshekullore të këtyre trojeve kreshnike që nuk duronin ti shkel as turk as shkja . poeti kombetarë At Gjergj Fishta në Iliaden shqiptare (Lahuta e Malesisë), ndër të tjera u “këndon” mrekullisht me vargjet :

S’asht  jo fis që hikë Kelmendi  / 

se aty djelmtë  i ke sokola  /                                         

    se sa here që e qiti rendi  / 

si ajo e lashta këndon shkrola /                                              

me luftue  me Turk  e Shkja  / 

ndër shtatë Krajlat namë i la vetit / 

bani  shkinat  idhtë  me kja  /

  trazim  t’madh i qiti mbretit…

Gjatë gjithë ketyre kohëve heroike e kreshnike Selca  dhe Kelmendi ishin  një voter zjarr-pashuar atdhedashurie , por me ketë rast po veçojmë vitet 1912 -1913 , vite që rrezikonin edhe ekzistencen e kesaj “cope”Shqiperie që kemi sot.. Kur nga Vlora  u shpall pavaresia më shumë se dy të tretat e Shqiperisë ishin të pushtuara ; nga ushtritë turke , greke dhe në veri nga serbo-malazezet, të cilet veç tjerave kishin rrethuar Shkodrën, të cilen arriten ta marrin me gjithë qendresen mbi gjashtë mujore të saj. Por me gjithë këtë luftë e mjerim, që edhe ushtria serbo-malazeze la në fushen e betejes reth 11 mijë ushtarë e officer, Konferenca e  Ambasadorëve në Londer me 29 korrik 1913, kur caktoi kufijët e Shqiperisë i tha Malit Zi larg duart nga Shkodra…Në këto kushte dëshprimi e humbje, ushtria malazeze kishte filluar të rrisin zollumin edhe në trojet e Kelmendit, ku me luftë , krime e grabitje mendonte të hakmerrej dhe të bënte të saja  Vermoshin e më gjërë… Pikrisht në këto kushte  u zhvillua ajo luftë mizore e tinzare  e ushtrisë malazeze kundër trimave kelmendas  seljanë. Kjo luftë ishte luftë  e pabarabartë, pasi ushtria malazeze  ishte e organizuar shtetërisht , ishte shumë më e madhe në numer (rreth 12 mijë ushtarë e officer), kishte  armë më moderne , si dhe kishte shfrytezuar pabesin… Ndërsa  seljanet u organizuan për të mbrojtur trojet dhe votrat e tyre  vullnetarisht, ishin me armatime të pakta e më primitive , si dhe ishin shumë më të paktë në numer. Por t ë gjitha keto pabarazi seljanet e kelmendasit i sfidonin me trimerin , guximin e drejtesinë e luftes në mbrojtje të trojeve të tyre , shtëpiave të tyre  dhe nderit tyre…Lufta e  Selcës  me shkjaun e pabesë të Malit  Zi  në Javorr  me 13 shtator 1913, është lufta  më sinjifikative  e heroizmit të trimave seljanë në mbrojtje të dinjitetit dhe trojeve të veta . Këtë ditë të paharruar , që edhe ajrit i vinte era barut , trimave  të Selcës që luftuan si luaj malesh pa ju ligeshtuar  zemra e dridhur qerpiku , u printe i flakti-trim Mark Preç Meri. Këtu ranë në fushen e betejes (duke fituar perjetsinë në panteonin e lavdishen të atdheut) trimat : Mark  Preç  Meri , Rrok Prelë  Zefi  , Marash  Huti , Gjon Vata  , Kolë Marash Bujaj , Martin  Vuci  , Fran  L. Toma , Dedë Gici  , Gjergj  Preçi  , Kolë Preçi , Marash Loshku , Uc  Luca  , Ujkë  Mirku  , Keq  Dumi  , Zef  Martini  , Gjokë Kola , Tomë  P. Maçaj … Vlenë të kujtohet se muaj më parë , gjatë vitit 1913 kur  kralnit e Europes po vendosnin  fatin e kufijëve të Shqiperisë në Londer , Kelmendasit kishin demostruar jo vetem pushken-top per mbrojtjen e trojeve të tyre shqiptare, por edhe mendjen diplomatike-“top”, ku me këtë rast po veçojmë  Memorandumin e 26 majit të vitit 1913, që paria e Kelmendit  u dergon autoriteteve Britanike dhe perfaqesuesve të Europes  të mbledhur në Londer ,të cileve u kerkojnë të mos bejnë Pazar me trojet shqiptare dhe kufijet e tyre të larë në gjak e lot në luftë me turk e shkja… Këtë Memorandum e nënshkruajnë : Kolë Nika , Gjon  Neli ,Prekë Groshi , Gjergj Preçi , Lukë Nika ,Gjeto Deda , Prekë Zhuri , Baca Doshi , Prekë Shtjefni , Lucë Ujka , Tomë Gjoni , Prelë Toma , Kol Preçi , Marash Vata , Pjeter Noka , Tomë Prela , Pashko Elezi , Mark Kola , Mark Ujka , Pjeter Deda , Zef Pjetri , Zef Gjoni.. Por gjatë vitit 1913 e vijim kelmendasit me në krye “piramiden” e gjallë Prek Calin , Uc  Turkun e tjer seljanë e Kelmendas ishin bërë simbol i shqiptarisë në mbrojtje të kufijeve të tyre etnik e historik , nga fqinjët malazez dhe faqezes… Një atdhetar, dijetar, meshtar dhe shenjëtor i shqiptarisë (At  Shtjefen Gjeçovi) më shumë se një shekull më parë do të  thoshte : “ …Të lypim çka na perket o vllazen. Mos t’na  ndalojnë shigjetat , as shpata ; mos t’na presin hovin pushka , mos t’na trembin gjëmimet e bubullimat , mos  t’na frigojnë vetimat e rrfeja. Na duhet me i sjell ment  n’at  t’thanien që  t’paret na msuenë : “Dasem pa mish nuk bahet”. Na jesim ndoshta e me gjakun tonë do t’lahna  ,por djelmt tonë kanë  me na ngreh (Pomentaret) Permendoret ; na jesim por djelmve ton do tu lirohen kamt prej vargojve… Nese ka një  trevë shqiptare ku zë vend kjo thenie brilante plot afsh atdhedashurie , pa dyshim është  Kelmendi….

Lavdi të perjetshme deshmoreve të ketyre trojeve nga më shqiptaret e Shqiperisë Etnike… 

MALËSI E MADHE 13 SHTATOR 2022  

NË VËMENDJE, 400 MIJË DOSJET E SPIUNËVE TË (ISH) SIGURIMIT TË SHTETIT KOMUNIST…

by

NGA NDUE  BACAJ

HYRJE  

Shifra prej 400 mijë  dosjesh të  spiunëve dhe bashkepuntoreve të  ish sigurimit të shtetit komunist (1944-1991), megjithse duket mjaft e madhe ajo ka një besueshmeri jo të vogël, pasi është shkruar e zeza mbi të bardhë, në librin “MEKATARET” të Nazif  Bezhanit, i cili për rreth dhjetë vite  ka qënë kryetari i komisionit shtetror  për kontrollin e figurës së zyrtareve të lartë, dhe për-rrjellojë administruesi direkt i dosjeve të ish sigurimit të shtetit komunist. Nazif  Bezhani ka qënë  i besuari dhe  i  përdoruri më shumë i socialisteve se i domokrateve. Sherbimi “Bezhani” ndaj të majtes shqiptare  ka vijuar edhe pas vdekjes të Nazifit nga djali i tij (Viron Bezhani), i cili  ka publikuar mjaft dokumente sekrete me spiun e bashkëpuntor  të ish sigurimit te shtetit komunist, madje edhe duke i selektuar këta sipas urdhrave të partisë… Këto dokumente siç dihet  ky trashigimtar i Bazhanit i kishte  siguruar nga babai  i tij…

PAK HISTORI E SIGURIMIT TË  SHTETIT KOMUNIST…

Historia  e  sigurimit të shtetit komunist fillon që heret me formimin e partive komuniste me në krye atë të ish Bashkimit Sovjetik. Edhe  historia e një organizimi perfekt të  “institucionit” të  sigurimit të shtetit komunist i ka rrenjët në partinë   komuniste “mëmë”  bolshevike e cila ligjëroi parimin : “Cdo komunist i mirë  është një CEK-ist i mirë”. (ÇEK-a ,ka qënë para-ardhësja e  KGB-s  e themeluar nga  Felix  Xherxhinski në vitin 1920 nën drejtimin e V.I.Leninit). Ky “parim” i spiunlleqeve të shtetit komunist u futë pa hezitim edhe në partinë dhe shtetin komunist të Shqipërisë. Kushdo që  i  ka perjetuar vitet e para të jetës të Partisë (Komuniste) të Punës, duhet ti kujtohet se komunistet nuk guxonin të bënin asnjë mbledhje partie pa praninë  e një  oficeri (operativ të sigurimi të shtetit komunist) , pasi në ato vite nuk u besohej shumë  një pjese që ishin bërë antarë partie “aksidentalisht” , për ideal , për inate të ndryshme , si dhe  nën efektin e  rrenave  dhe premtimeve joshëse të PKSH-s dhe tutoreve të saj PKJ-s e PKBS-s.  Pas  disa  viteve , kur në përgjithsi partia u “pastrua” nga  elementet e paknaqur , detyra e spiunlleqeve  brenda partisë  e jashtë saj  ju besua vetë komunisteve, të cilët edhe pse de jure  thuhej se nuk ishin pjesë e sigurimit të shtetit. Partia e Punës kishte perhapur “parullen” se  komunistet nuk kanë dosje të  spiunit , por edhe nëse kanë  pasur para se të bëheshin antar partie , atyre u është hequr dosja.  Pas vitit 1991 u vertetua se kjo “parullë” e shtetit komunist ka qënë një rrenë e madhe , pasi vertet dosjet e spiuneve që bëheshin komunist , apo e komunisteve që bëheshin spiun  nuk ruheshin në  zyrat e sigurimit të shtetit , por ato dosje i strehonte partia  me mjaft efektivitet në komitetet e partisë punës së Shqiperisë, ku mbi sigurimin e shtetit qendronte sigurimi i partisë që kontrollonte gjithshka , e mbi të gjitha  veprimtarinë e kundershtareve të njohur dhe të atyre të mundëshëm të  partisë e shtetit komunist , madje edhe brenda radhëve të vetë partisë…. 

REKRUTIMET…!  

Në  bazë të dokumenteve që kanë mundur të “kapin” e publikojnë , studiues , gazetarë  , publicist etjerë  rezulton një numër i madh “eksperiencash” në rekrutime , shtresa shoqërore e profesione, te cilat mendova ti “grupoj”  si më poshte: 1.Rekrutime vullnetare  nga vetë personat që spiunonin dhe njerëzit e tyre për inate personale deri nga më banalet.  2.Rekrutime me dhunë e presione të ndryshme , duke i kërcënuar me pushkatime , burgosje , keqtrajtime ,  internime  e deri perdhunime  të  tyre , apo  familjarëve  më të shtrenjtë e të dashur të tyre . 3.Rekrutime me anë të joshjes të punsimit , të arsimimit dhe privilegjeve të tjera , për të rekrutuarit apo familjaret e tyre. 4.Rekrutime  nga rallët e atyre të rinjëve që  ishin medioker në aktivitetet  e tyre  të prespektivës , e veçanarisht në radhët e e mediokërve  që kerkonin të bëhën dikushi , dhe dora e ngrohtë e partisë i ndihmonte duke ju ofruar bashkepunimin me sigurimin e shtetit.. Rekrutime ka pasur edhe nga nxënës të shkollave të mesme e student që kishin nevojen e partisë.. 5.Rekrutime  nga radhët e aktorëve , kengëtarëve  , muzikanteve , gazetarëve , shkrimtarëve , studiuesve  e deri “shkencëtarëve”. Kryesisht nga këto fusha janë  rekrutuar njerëz me ambicje të medha e mundesi e aftësi të vogla për të shkelqyer në profesionin e tyre.. 6. Rekrutime janë bërë  në polici dhe në ushtri me  joshjen e oficerëve , kapterëve e policëve  për ngritjen në pergjegjësi , si  dhe të  ushtarëve ne këmbim të  lehtesimit të kryerjes të sherbimit ushtarak dhe dhenies të lejeve të shpeshta për të shkuar pranë familjeve. 7.Rekrutime sigurimi i shtetit kryente  edhe në radhet e administratës e punonjësve  të niveleve të ndryshme , si dhe në arsim , kultur , mjeksi,  e veçanarisht në tregti e në disa profesione me sherbime publike e më gjërë , por ka pasur edhe mjaft rekrutime tek punonjesit e thjeshtë në ish kooperativat bujqesore , fermat , ndermarrje të ndryshme shtetrore etjerë. Këtu në përgjithsi rekruimet janë bërë perveç te njerzit medioker në profesionin e tyre , edhe te njerëz servile e dembel , e veçanarisht tek ata që shpesh me paaftesinë e tyre i shkaktonin dëme financiare  dhe ekonomike institucionit ku punonin etjerë.  8.Rekrutime spiunesh ka pasur edhe në  prokurori , gjykata e deri hetuesi . Edhe këtu spiunet janë rekrutuar perveçse në menyrë vullnetare edhe me joshje per të bërë karier..  9.Perveç këtyre  rasteve dhe formave ne Shqipëri ekzistonte edhe rekrutimi i hajduteve të ndryshem , (hajdut shtepiash , hajdut xhepash , hajdut  autobuzesh e urbanesh  të qyteteve , si dhe  hajdut të pasurisë kooperativiste apo shtetrore etj.), të cilet bashkepunonin  “lehtesisht” për të mos u dënuar rëndë apo për të mos u futur në burgje… Është interesant se shpesh herë pergatitja e spiuneve fillonte që në moshat e reja , madje sapo bëhej pioner i “enverit” në moshen 14 vjeçare. Ky “nxënës” kandidat per spiun zakonisht dërgohej në shtepiat e atyre që kultivonin zakonet “prapanike” të fesë. Atje spiuni i vogël shkonte gjoja për të kontolluar higjenen (pastertinë) e familjeve , por në fakt ai duhej të vezhgonte , a ka në këto shtepia  uratë , fugure shenjtnish , fotografi fetare  , bibel , tespi, kuran  apo ndonje liber tjetër fetar e të ndaluar nga partia etjer… Spiunëve dhe bashkepuntorëve të sigurimit të shtetit komunist në pergjithësi u plotesoheshin  dosjet perkatese me fotografi dhe me “emrin” (pseudonimin) që u vendoste operativi  i  sigurimit të shtetit komunsit , me “dëshiren” e spiunit dhe të miratuar nga deget e punëve të brendëshme. Për moshat nën 18 vjeë u plotesohej dosja pa fotografi dhe  me pseudonim provizor, që mundet ta ndryshonte kur të  mbushte moshen madhore spiuni.  Me keqardhje  nga studiuesit e kësaje fushe të  krimit komunist  është konstatuar se  sigurimi i  shtetit komunist ka pasur sukses jo të vogël edhe në rekrutimin e spiuneve  nga rradhët e njerëzve që ata i konsideronin me biografi të keqe, apo kundershtar politik , duke arritur të  rekrutojnë spiun edhe nga të persekutuarit e dënuarit  politik , madje edhe  brenda burgjeve e kampeve ku i kishin mbyllur si të dënuar.  Vlen të  kujtohet se në bazë  të statestikave  të studiuesve që janë marrë me këtë fushë del se operativet e sigurimit kanë gabuar fare pak në rekrutimin e spiuneve , pasi duket se ata perpara  se ti kerkonin bashkepunimin një njeriu që ja vinin syrin ata e  studionin  psikologjikisht dhe moralisht kandidatet për spiun… Sigurimi i shtetit komunist shqiptar krijoj edhe një rrjetë spiunesh nga diaspora  shqiptare nëpër shtete të ndryshme, duke i joshur këta spiun perveç me para  edhe me patriotizem (fallso)… Të rekruatuarit  kanë qënë më shumë nga seksi mashkull , por ka pasur edhe mjaft spiune femra , të cilat operativet  shpesh i detyronin të pranonin  për të kryer edhe mardhenie seksuale me operativët e partisë e deri në gjuetin e armiqve të partisë… (Ka pasur raste kur burri e pengonte gruan në detyrat e saja me operativin, dhe operativi përgatiste 2-3 dëshmitarë të rremë për ta futur burrin në burg…).  Në bazë të aftësive  të spiuneve (sipas gjykimit të operativit..) ,u ndaheshin detyrat  dhe “gradat” si ; spiun i kamufluar , rezident , provokator ose i deportuar me vije sjellje , dëshmitar në hetuesi dhe në gjyqe etjerë.  Në bazë të  detyrave dhe  sherbimeve , shperblimi i këtyre  spiuneve varionte  me 80 lekë  , 120 lekë ,180 lekë e deri në 220 lekë të reja në muaj e privilegje të tjera personale e familjare..

NË “KËRKIM” TË 400 MIJË DPIUNËVE TË GJALLË E TË VDEKUR  

Këta spiunë e bashkepuntor të sigurimit të shtetit komunist sot siç dihet nuk janë gjallë të gjithë, pasi spiunet dhe dosjet janë krijuar që nga viti 1944 e deri fillimin e vitit 1991 , ndaj një pjesë jo e vogël e spiuneve nuk jetojnë ma , pasi kanë  vdekur  për aresye moshe apo dicka tjeter , por ama pjesës  më të  madhe të atyre që nuk jetojnë, u jeton “vepra” e tyre , (makabre për shqiptaret dhe “e nderuar” edhe sot per trashigimtaret e komunizmit shqiptar ). U  jetojne dosjet  dhe disa trashigimtarë të tyre që  sot i janë bashkuar  më shumë asaj që sundon kalanë (aktualisht rilindjes).. Por në vitet e para të pluralizmit e demokracisë , spiunët si “racë” nuhatese e pushtetit ju versulen Partisë Demokratike dhe aleateve të saj të djathtë. Madje ata ishin në rrjeshtat e para kur bertitej ; Liri  demokraci , poshtë  komunizmi , Enver Hitler  , Nexhmije rruspije , e duam Shqiperinë si Europen e deri në parullat ekstremiste, komunistat në litar etjerë. Me këto parulla ata shpesh u “bënë“  deputet , drejtues partish , ministra , qeveritar , drejtor të ndryshem , e deri krijuan edhe shoqata me emertime të “bukura” , joqeveritare e “jo-fitimprurëse” etjerë , duke zënë vendet më të mira që edhe mileshin tamel mbi tamel… PD-ja në qeveri (1992-1996) në atë kohë u mundua të bëjnë njëfar ligji për hapjen e dosjeve të spiuneve të sigurimit te shtetit , por  këtë nuk e arriti , pasi  spiunet që kishin kapur vende kyçe në parlament , qeveri, pushtet e parti e zbehen e deri e shperftyruan  e ndaluan këtë “ligj”… Spiunet ishin ata që  me vijë sjellje u bënë promotori i vitit zi 1997 , ku tashma kishin kalur në rrjeshtat e parë nga PD-ja te PS-ja dhe  aleatet e saj  me orientim enverist. Nga viti 1997 deri në vitin 2005 spiunet jetuan të “lumtur” , madje duke u shperblyer për sherbimet e tyre në parlament , qeveri , administratë e pushtet lokal. Mirpo pas tetë viteve në qeveri PS-ë dhe aleateve  të saj ua kishte mujtur zollumi (edhe me ndihmen e këtyre spiuneve) aq shumë sa shihej se zgjedhjet e  vitit 2005 do ti fitonte PD-ja dhe aleatet e saj, ndaj spiunet e partisë ju risulen PD-së  qeverisjes dhe pushtetit të saj , por tashma me dy misione : për të perfituar sa më shumë pushtet e para  dhe për të diskretituar sa më shumë  qeverisjen e demokrateve dhe aleateve të saj  të vjeter dhe te ri (të 2009) , si dhe duke mashtruar e spiunuar sa më shumë në favor të atyre që pritej të fitonin zgjedhjet politike në vitin 2013.  Spiunët në fakte kishin edhe një arësye më shumë per t’ja futur  PD-s e cila nuk i kishte lënë  rehat gjatë mandateve të saja, por kishte përgatitur  “e miratur” ligje për hapjen e dosjeve të tyre , që në fakt nuk u hapen kurr…  Me ardhjen në pushtet të PS-s  dhe aleateve të saj , spiunet sikur u bënë perseri me krahë , madje ata spiunlleqet e tyre dhe të  baballareve apo nënave të tyre i përdoren  si referencë kryesore  dhe si pikë të fortë në biografinë e tyre , për të qënë të besuarit e Rilindjes në punsim , në perfitime fondesh e tenderash e më gjërë… Ndërsa një pakicë e këtyre spiunëve ose trashigimtareve të tyre gjatë ketyre viteve të pluralizmit  janë shëndërruar edhe në “fetarë” të mëdhenjë , duke u bërë  “mbrojtesit” më të zjarrtë të komuniteteve fetare që u perkasin , shpesh  duke arritur deri  aty sa të  mohojnë autoktoninë  Iliro-Shqiptare  dhe të bëjnë “lanet” ikonat e identitetit  tonë Europerendimore  si Gjergj Kastriotin Skenderbe dhe Nënë Terezen , apo disa të tjerë që duan të bëhen ma katolik se Papa , kur në fakte në kohen e ateizmit komunist këta ishin “besimtaret” më symbyllur  të “besimit të ri” komunizem… Por nuk duhet të harrojmë se një pjesë nga “fanatiket” e sotem fetar , nuk janë vertet të tillë , por janë “thjeshtë” spiun të rekrutuar edhe nga agjenci të huaja… 

DISA NGA PSEUDONIMET MË PIKANTE TË SPIUNËVE  QË QARKULLOJNË EDHE SOT NËPËR “DYNJA”: 

Pseudonimet e perdorura për spiunët e sigurimit të shtetit komunist janë të shumta , ato variojne nga ato më  “prestigjozet”, të “njejta” me profesionin , inteligjencen , veshjet dhe prejardhjen  shoqerore. Por ka mjaft psudonime  fyese e perçudnuese , pseudonime me emra malesh , lumenjesh , vendesh , lulesh , bimësh , kafshësh , shpendësh , personalitetit , cilësive  fizike e morale  , prirjesh dhe deshirash që  spiuni i kishte shfaqur operativit  etjerë.. Disa nga këto pseudonime (edhe pse një  pjesë e atyre që i mbanin sot janë të vdekur) , por  që këto pseudonime vazhdojnë  të  “kujtohen” edhe sot nëpër “dynja” mendu ti  rendesim këto pseudonime si më poshtë: “trimi” ,”sportisti” , “atleti” ,  “i shpejti“ , “shoku” , “inteligjenti” , “veleçiku” ,”taraboshi” ,”buna” , “prroni” , “drini”  “tomorri” , “pashtriku”, ”bojaxhiu” , “bregu” , “hithra”  , “cjapi” , “dashi” ,  “dreni” , “drenusha” , “lulekuqja” ,”plaku” , “bukuroshja” , “çiftelia” , “lahuta”, “fyelli “ , “peshëngritësi” , “topëiu” , “mundësi” , “piktori” , “vizatuesi” , “patrioti” , “tradhtari” , “balllisti”, “zogu” , “gaforrja” , “zogla e  malit” ,“bilbili”, “qukapiku” ,  “ormani” ,“intelektuali” , “brigadieri” ,  “magazinieri”, “vullneti” , “kafshari” ,  “mushkari” , “fshatari” ,  “bujku” , “puntori” , “i deklasuari” ,”kurvari” ,”rebeli” , “i urti” , “luani” ,  “lepuri” , “i ëmbli” , “i hilluri” ,”flaka” , “dembeli” ,”tigani” , “mësuesi” , ”doktori”  , “tekniku” , “mjeshtri” , “hanxhiu” , “bjeshkatari” , “cemi” , “skampa” , “lana” , “valbona” , “shkumbini” , “Semani” , “vjosa”  ,  “ajka” , “shefi” ,”shkrimtari” , “gazetari” , “letrari”, “artisti” , “profesori” , “avokati” ,“korespondenti” , “kapteri” , “kandidati” , ”gjahtari” , “kuadri” , “besniku” , “ortaku”  , “specialisti” , “speciali” , “rezidenti” , ”bolsheviku” , “patusha” , “analfabeti” , “shkolltari” ,“larushja” , “beqarja” , “syshkruara” , “syzeza”, “kaçurelja” , “kaçureli” , “kuçka” , “valixhja” , “shqiptari” , “jugosllavi” , “inatçori” , “karrocieri” , “bueqari” , “hosteni” , “kamxhiku” , “kulari”, “shigjeta”, “harku”, “xhubleta” , “xhakçiri” , “mustaku”, “murrizi”, “çiftelia”, “Lahuta”, “ferra”, “çorapja”,  e tjerë  e tjerë qe  pa i lê pa shënuar për të mos merzitur më shumë lexuesit pasi një  pjesë të këtyre psudonimeve dhe të tjera  , shqiptarët dhe malësorët nuk i kanë për  herë të parë që i dëgjojnë , dhe shpesh  me të “drejtë”  aludojnë  edhe  për emra  konkret  të njerëzve që u përkasnin… Spiunimet e këtyre pseudonimeve e etjera , arrinin deri aty sa  vëllau spiunonte vellan , djali babën , nipi axhën , dajen e anasjelltas , gruaja burrin e burri gruan , ndërsa spiunimi i dashnorëve , kusherinjëve ,  shokëve , miqëve dhe të njohurve ishte më  se “normal” në krahasim me spiunlleqet brenda familjes… 

NË VEND TË MBYLLJES…

Sot shqiptaret me mend në krye duhet ta kuptojnë  më mirë së kurr se prej rreth 32  viteve në qafën e politikës dhe shtetit shqiptar qëndrojnë  varur këto  rreth 400 mijë dosje (të gjallë apo të vdekur) të spiunëve dhe bashkëpuntorëve të ish sigurimit të shtetit komunist, që si gurë të rëndë kërkojnë të mbysin pluralizmin e demokracinë sa herë që ata kërkojnë të “notojnë” në ujërat e Evropës Perëndimore e demokratike. Këta 400 mijë dosje dhe spiunë që u shpërfyturuan e zhburrëruan janë e vetmja arritje  me të cilët krenohet edhe sot komunizmi shqiptar  dhe trashigimtarët e tyre , duke i quajtur këta spiunë si kryeveprën e regjimit tyre me “ermin miklues” , “Njeriu ynë i ri vepra më e shkelqyer e partisë”… Ndërsa sot rilindja socialiste disa nga këta i ka “pagëzuar” me emrin e “ri” patronazhistë… Një pjesë e këtyre njerëzve  të “rinjë” të komunizmit që janë gjallë (e të fortë) , jane sot  sherbëtorët më  besnik të “rilindjes” , (sic ishin para nëntë viteve  një pjesë  e tyre besnik në sherbim te PD-se dhe qeverisjes së saj). Vlen të cilësohet se një pjesë e këtyre spiunëve apo trashigimtarëve të tyre sot janë në evanguarden e agjitpropit të partisë  dhe  kanë  kapur për fyti shumicën e  mediave të shkruara ,  elektronike,  rrjetet sociale dhe ato vizive. Edhe nëse emrat e disa pronarëve , gazetareve , analistëve , opinionistëve , drejtuesve të emisioneve të ndryshme etjerë , “de jure” të duken si të rinjë , “de fakto” pas tyre qendron një sigurimës ose  bir apo bijë sigurimsi e spiuni  që e drejton median perkatëse me vijë sjellje.. Dosjet e “mbyllura” të ish sigurimit të shtetit komunist  shpesh janë bërë edhe objekt bisedash e shkrimesh, madje jo rrallë duke abuzuar me akuza e hamendje në të gjithë krahët e politikës,   por të mos ja hamë hakun kujt  se  që nga 23 qershori i vitit 2013 shumica e  spiuneve aktiv janë të rehatuar në krahët e bijëve e bijave të partise meme në qeveri, shtet, “drejtësi”e pushtet… (Sot thuhet se ka edhe nga ata që janë rekrutuar lehtësisht edhe nga sherbime inteligjente të vendeve mike dhe armike të Shqipërisë).  Në fakt edhe PS-ja e pati bërë një ligj, por nga ana tjetër dosjet e ish sigurimit të shtetit (ato që kanë shpëtuar nga shperdorimi gjatë këtyre viteve) , i rehatoj në “shtepinë e gjetheve  “, ku tashma këto dosje duket se janë  klasifikuar në dosje mavi dhe dosje blu , dhe sot lum si ata që janë në dosjet mavi…e mjerë ata që janë në dosjet blu. Për këtë “arësye” shumica e spiuneve ose trashigimtarët e tyre  “në dosjet mavi” i sherbejnë me qjef e dëshirë  nënës parti me të gjitha mënyrat e spiunlleqeve , mashtrimeve , shpifjeve , levdatave , lajmeve , opinioneve , analizave, thashethemeve  e  rrenave… Edhe spiunët cilësor apo trashigimtarët e tyre në diasporë nuk kanë mbetur jashtë vemendjes, pasi një pjesë e tyre  janë  aktivizuar për të agjitua për qeverinë e rilindjes dhe skendërpallen e spiropallës , dhe për të zbuluar ata që flasin e shkruajnë kundër rilindjes socialiste-komuniste dhe  qeverisjes së saj… Në fakt kjo është puna e spiuneve apo trashigimtarëve të tyre që u ka ngarkuar partia dje sot dhe nesër… Por fatkeqësia nuk qëndron këtu , por qëndron se edhe sot  një pjesë jo e vogël e  shqiptarëve  vazhdojnë t’u “besojnë”… edhe pse sot  nuk janë të detyruar t’u  “besojnë” si dikur… 

SHËNIM: Pseudonimet  spiunëve të ish sigurimit të shtetit komunist që i  citova më sipër i kam mbledhur  “si kemba e kalit qelbin” ; nga libri “mëkatarët” të Nazif  Bezhanit , nga libri: “Sigurimi i shtetit1944-1991, historia e policisë  politike  të regjimit komunist”  të studjuesit  dhe historianit Kastriot Dervishi , i cili për tetë vite ka qënë  drejtori i arkives te ministrisë së  brendëshme  të Shqiperisë , nga libri “Çinaret” të at  Konrad Gjolajt , libri “Rrno me tregue” të at Zef Pllumit, nga pseudonimet që  deputetet (e politikanët) kanë  përdorur  për të akuzuar njëri tjetrin “live” në parlament ,në media të ndryshme, (kryesht të shkruara) etj. Si dhe dokumente të siguruara nga burime kofidenciale të mirinformuara, por që për arësye që dihen më duhet t’ju a kursej emrin , si dhe nga biseda me njerëz të  ndryshëm (ish të dënuar e persekutuar), të cilët kanë pasur “fatin” të përballen në hetuesina dhe gjyqe me spiunët, (shumica si deshmitar të rremë), që mbanin disa nga pseudonimet e sipercituara..). 

LOGU I BJESHKËVE, TRADITË KULTURORE E HISTORIKE-SHEKULLORE E  KELMENDIT… 

by

NGA  NDUE  BACAJ

HYRJE  

Malesia  e Madhe, dhe “zemra” e saj Kelmendi prej shekujsh kanë qënë protagoniste jo vetëm të qëndresës e luftrave  mbrojtëse  të trojeve shqiptare dhe identitetit  tonë Europerendimor, por  kanë qënë edhe protoganistë  të evenimenteve  festive me karakter civilizues dhe aromë të dallueshme Europiane. Në trojet tona  nuk ka “kënduar”  vetëm pushka e ka hellur valle jatagani në duar të  trimave  e  trimereshave  malësorë që i delnin  për-zot kësaj  “pjesë”  të Europës, por  në këto troje  edhe këndohej e hillej  valle për bukurinë e  hijeshinë e “amazonave  e spartakeve” kelmendas, malsor e shqiptar. Këtu i këndohej  dashurisë, jetës, trimave  e trimreshave me trajta të kreshnikëve e  heronjëve të vertet , këtu  zhvilloheshin edhe lojra popullore  e gara të ndryshme, të  cilat  shoqëronin  jetën e fisme të këtyre  maleve , bjeshkëve  e luginave , disi të ashpra ne dukje , por të “ëmbla” për t’i jetuar… Logjet e zhvilluara në Malësi të Madhe (që nga Kelmendi, Gruda, Trieshi, Traboini, Koja, Rapsha, Shkreli, Lohja e Sipëme, e veçanarisht te Shpella e Frashnit Bajzë etjerë..) kanë qënë mjaft  të veëanta e të hershme, ku jehona e tyre prej shekujsh i ka  kaluar kufinjët  e trojeve tona etnike…

PAK HISTORI PËR LOGUN E BJESHKËVE TË KELMENDIT!

Logu i bjeshkëve është një traditë shumëshekullore e treves së Kelmendit. Zgjedhja e  vendit të Logut të bjeshkëve  në Qafen e Predelecit të fshatit Lëpushë nuk është e rastësishme, por është traditë historike e “gershetuar”  me atë  natyrore, pasi ky vend  plotësonte mrekullisht  kushtet  për një eveniment të till festiv e tradicional… Qafa e Predelecit ka një  histori  mbi tre shekullore kuvendesh e logjesh pavaresisht viteve të ndërprerjeve  apo deformimeve  që kishin sjellur  baticat apo zbaticat ndër mote e shekuj … Alabanologu dhe studiuesi Franc Nopça kur shkruan  për  kuvendet  e fiseve  në mbledhjet e të cilave  vendosej  përmbi luften dhe  paqen , shënon edhe vendet  ku mblidheshin keto  kuvende  në Malesi të Madhe e më gjërë. Për Kelmendin ai cilëson si vend  kuvendesh Qafen e Predelecit. (Franc  Nopça ;  Fiset e Malësisë së Shqiperisë Veriore dhe e drejta zakonore e tyre, fq.263-264 ,Tiranë 2013). Nga Qafa e Predelecit pamja është vertet mahnitëse. Jo më kot Lëpusha vlersohet si kryevepra e natyrës së Kelmendit  dhe perlë e Alpeve Shqiptare…  Lëpusha të josh  me forma të buta të relievit … Më në pasqyrë  është Mali i Trojanit, emër ky ndoshta i perandorit romak Trajan, qysh në kohën e fushatave  ushtarake  per nënshtrimin e Dardanisë (Kosovës) dhe të Dakisë (Rumanisë së sotme). Franc Nopça  pasi kishte vizituar Shqiperinë e Veriut , në vitin  1910  në Sarajevë botoi librin “Gjeografia  e Shqiperisë Veriut”, ku për  pamjen natyrore të Lëpushës do të shkruante: “ Njeriu mund të besonte  se gjendej në pyllin e Vjenës, sikur të mos gjendej aty maja “kërcënuese” e Trojanit..”.  (Kolë  Progni ,Malësia e Kelmendit ,monografi ,fq.96-97, Shkoder 2000).  Qafa e Perdelecit  ndër shekuj ka qenë   vendi i kremtimit të përvitshëm të festës fetare  Shna Prendes  (26 korrikut), ku me këtë rast është kënduar, kercyer, janë zhvilluar lojra tradicionale popullore etjerë. Logu fillonte me një këngë majakrahu  dhe nga një këngëtar i Lëpushës, i cili sapo mbaron këngën përshëndetej duke qitë pushkë nga miku kryesor i Logut dhe shoqërua me fjalët të lumtë goja. Më pas këndonte këngëtari më i njohur i zonës i cili urohej me fjalët; të këndoftë  zemra  dhe ky urim shoqërohej me të shtena armësh. Pas kësaj logu merrte  gjalleri të madhe nga lahutarët, këngëtarët  e kërcimtarët që “zevendësonin” njeri-tjetrin si në konkurset e sotme… (Pjesmarrësit e Logut të bjeshkëve visheshin gjithnjë me kostumet  kombëtare të treves etnografike të Kelmendit, ku spikasnin; në veshjet për gratë xhubleta e traditës mbi 4000 vjeçare dhe për burrat çakçirët e xhamadani etj…). Në Log zhvilloheshin edhe mjaft lojra popullore si ;  loja kush ishte më i shkalltë dhe më i zoti për të “marrë” bajrakun (flamurin), loja me shami të kuqe e deri gjuajtja e shenjit me armë që ishte pika kulmore e logut  etjerë. Logu i Bjeshkëve kishte vijuar për  mote e shekuj,  deri edhe gjatë luftës së dytë botërore, por ky log do të  ndalua gjatë regjimit komunist  si  eveniment festiv-tradicional, të cilin regjimi komunist u mundua ta  zëvendësonte me evenimente  e ditë të tjera  “festive” (në fakt më shumë ditë-zie që solli ky regjim enveristo-bolshevik për Kelmendin, Malësinë  e Shqipërinë), që nuk i  kushtoheshin më tradites së bukur kelmendase, por partisë e udheheqesve të saj… 

LOGU I BJESHKËVE  PAS RRËZIMIT TË SHTETI KOMUNIST 

Logu i bjeshkeve rifilloi traditën pas rrezimit të shtetit komunist, (më sakt gjatë drejtimit të (ish) komunës Kelmend nga Kryetari i saj z.Rush Dragu 1996-2000, perfaqësues i Partisë Demokratike). Gjatë  këtyre viteve të pluralizmit e demokracisë logu i bjeshkëve në Kelmend perveç vlerave tradicionale mori edhe vlera bashkohore.  Manifestim i logut të bjeshkëve “sot” ka fituar shumë  elemente të qytetrimit  përendimore, ku më i spikaturi është  momenti i konkurimit e perzgjedhjes së bukurisë (femrës më të bukur) të Logut të Bjeshkeve, që tashma njihet  me “emrin” d.m.th. “MISS  BJESHKA”. Logu tashma ka një pjesmarrje të gjërë nga Kelmendi, Malesia e Madhe, por edhe treva të tjera…

DISA FJALË NË VEND TË NJË EPILOGU 

Sot  Logut i  Bjeshkëve të Kelmendit zhvillohet (zakonisht) në dhjetditëshin e parë  të muajit gusht (këtë vit-2022 me 7 gusht)… Në këtë eveniment festiv e tradicional të Kelmendit, bie në sy protagonizmi për të marrë zotnillëkun e kësaj tradite kuturore, festive e historike të Kelmendit, “miqë” të ndryshëm jashtë Kelmendit e Malësisë së Madhe. “Pretekstet” e këtij protagonizmi  janë nga më të ndryshmet, deri te ai financiar… (Prite Zot edhe ai politik). Vertet e rëndësishme është që të vijoj të zhvillohet tradita e logut të Bjeshkëve të Kelmendit, por të zotët e shtëpisë, Kelmenasit, të mos ua lëshojnë zotnillëkun miqëve të ftuar (e të paftuar), pasi miku sado mik i mirë të jenë, sipas traditës shekullore respektohet gjithmonë si mik, e kurr si zot i shtëpisë tënde… 

Koplik me 05 gusht 2022  

PATËR LEKË LULI, ATDHETARI E FETARI NACIONALIST, I VRARË PABESISHT E MIZORISHT NGA KOMUNISTËT

by

(Në vëmendje 78 vjetori i vrasjes) 

NGA  NDUE  BACAJ    

C:\Users\user\AppData\Local\Microsoft\Windows\INetCache\Content.MSO\202EEDE3.tmp

Foto e Pater Lekë Lulit

Malësia e Madhe ka qënë përherë “çerdhja” e patriotizmit  shqiptar ku lindën e u rriten atdhetarë e fetarë, që nuk kursyen as jetën për lirinë, të drejtat njerzore, zakonore dhe trojet etnike shqiptare. Në Malësi të Madhe ndër mote e shekuj, lindën dhe u rriten edhe simbole kombëtare të binomit jetdhënës Fe dhe atdhe. Një ndër simbolet e shquara të binomit Fe dhe Atdhe është edhe nacionalisti kastratas Patër Lekë Luli , i vrarë pabesisht e mizorisht nga komunistët e pa fe e pa atdhe me 16 korrik 1944… 

J E T S H K R I M I :

Patër Lekë Luli ka lindur në Katund të Kastratit të Malësisë së Madhe me 8 mars 1908 , me nanë Lenen dhe babë  Lul Markun (fisi Vulaj). Familja e Lul  Markut do të zbriste heret në qytetin e Shkodrës, para krijimit të regjistrit kombëtar të gjendjes civile (1929-1930) nga mbretëria e Shqiptare. Kjo familje kastratase figuron në regjistrin e gjendjes civile në Shkodër që në vitin 1930.1. Patër Lekë Luli qysh i vogël do të regjistrohej në Kolegjin Franceskan në Shkodër , ku kryen arsimin fillor dhe  atë të mesëm , ndersa në Troshan bënë noviciaten. Arsimimin e lartë për teologji e kryen në kolegjin e Shna Ndout në Romë-Itali. Në vitin 1935 shugurohet  meshtar. Meshen e parë e thotë me 28 dhjetor 1935.  Pas kthimit të tij në Shqiperi Patër Lekë Luli punon në gjimnazin “Illiricum”, si docent në gjimnaz  dhe Drejtor i Shoqërisë Antoniane të Shkodrës me 1938-1939.(Shoqeria Antoniane u krijua me nismen e Patër Ambroz Marlaskaj i cili ishte Drejtor i urdhërit tretë. Kishte si qellim ti jepte  djelmënisë shkodrane  mjete e lehtësinë , në edukimin moral e fetar). Patër Lekë Luli shumë shpejtë do të bëhej një person i njohur e dëgjuar per Shkodren , Malësinë e më gjërë , veçanarisht pë atdhetari e gojtari. Me rastin e 25 vjetorit të  shpalljes së pavarësisë (nentor 1937), në Shkodër do të  organizohej një miting madhështor , ku me këtë rast u mbjaten disa fjalime, si ai i kryetarit të bashkisë Ndoc  Çoba, Ymer Ruzhdia , Nush Topalli dhe Patër Lekë Luli. Tre të parët  fjalimet i kishin të shkruara në letër , ndersa Patër Leka si orator që ishte foli pa letër , duke u brohoritë e duartrokitë më shumë se asnjë nga ata që folen në këtë miting. Ai kishte qenë edhe inisiator për ngritjen e një monumenti , per dëshmorët e Shkodrës , vepër të cilës ju futen themelet , por që nuk u realizua per arësye të pushtimit fashist të Shqipërisë.2.  

Ashtu si dhe shumica e popullit shqiptar , edhe françeskanët  të edukuar dhe ushqyer me idealin Fe-Atdhe , nuk u pajtuan me pushtimin e Shqipërisë nga Italia… Madje drejtuesit e shkollës kishin rezerva dhe kundërshtuan  që në programet shkollore të futej lënda e edukates fashiste. Per këtë arësye qeveria e asaj kohe (qeveria fashiste e Shqiperisë N.B.) , për vitin 1939-1940 e mbylli gjimnazin Françeskan . Patër Gjon Shllaku , Patër Lekë Luli dhe Patër Athanas Gegaj , ishin ata që demaskuan më me forcë pushtimin fashist të Shqipërisë dhe propoganduan si në mënyrë individuale ashtu edhe në predikimet e tyre, që rinia të mos aderonte në Partinë Fashiste. Patër Gjon  Shllaku kishte arritur të shtinte në dorë një matrial sekret, ku paraqitej pergatitja e pushtimit fashist të Shqipërisë nga Italia. Ai vë në dijeni Patër Athanasin dhe Patër lekë Lulin , ku Patër Leka merr përsipër  ruajtjen e këtij dokumenti. Pushtetarët fashist të informuar për këtë , urdhëruan arrestimin e tyre. Arritën të burgosin vetëm Patër Gjon Shllakun , ndërsa Patër Lekë Luli dhe Patër Athanas Gegaj , arriten të ikin në Jugosllavi…3. 

Patër Lekë Luli qendron në Jugosllavi gati një vit , deri në pushtimin e Jugosllavisë nga Gjermania.  Kthehet në Shqiperi  së bashku me Abaz Kupin , dy vëllezrit Kryeziu dhe majorin anglez Hill dhe rreth treqind nacionalist  dhe zogist të ikur në Jugosllavi.  Me daten 5 prill 1941 në prani të treqind malësorëve  në Bogë të Malësisë së Madhe ngrejnë flamurin shqiptar. Patë Lekë Luli , me oratorinë e tij të jashtëzakonshme mban një fjalim shumë të bukur atdhetar…4.  

Patër Lekë Luli shfaqte haptas pikpamjet e tij antifashiste. Për këtë burimet informative italiane e  perkufizonin edhe si “frat revolucionar”. 

Pater Lekë Luli i kishte dorzuar Legatës Angleze në Beograd një perkujtesë  në janar 1941  , që perfaqësonte një akuzë të drejtperdrejtë kundër agresionit Italian në Shqipëri..5.  Ngajarjet do  të rrokolliseshin në mënyrë të tillë që Patër Lekë Luli të arrestohet nga fashistët dhe të internohet në krahinën e Toskanës në Itali. Edhe  në internim ai nuk reshti së shfaquri ndjenjat e tij patriotike. Në internim Patër Lekë Lulit i takon një “ditë” të zevendësojnë famulltarin e e asaj zone , dhe kur një vajzë italiane shkonë për t’u rrëfye , ajo gjatë rrëfimit i tregon Patër Lekës për një mëkat që kishte bërë. Ndëkohë vajza tregon pendesë dhe i kerkon ndihmë Patër Lekë Lulit per ta shlyer mëkatin. Patër Lekë Luli i thotë vajzës ke për të thënë tre herë në ditë fjalët: “Viva l’Albania” (Rroftë Shqipëria).6.  Mbasi kryen denimin e internimit kthehet në Shqipëri dhe drejtohet për në shtabin e Legalitetit. Atje (në mal ,N.B.) qëndron pranë Abaz Kupit dhe kryen funksionin e sekretarit të OKLL (Organizatës Kombëtare të Lëvizjes Legalitetit), duke mos hequr asnjëherë petkun e fratit dhe gjithmonë duke u udhëhequr nga ideali “Fe – Atdhe”.7.  Patër lekë Luli ishte ndër të paktit meshtar që kishte perkrahur krahun zogist së bashku me Imzot Nikollë Deden e ndonjë tjetër , në kundershtim me shumicën më të madhe të klerikëve , që i perkisnin “Ballit Kombëtar”….

Pater Lekë Luli si nacionalist e antifashist i klasit parë do të velrsohej edhe nga  delegacioni i Këshillit të pergjithshëm  nacionalçlirimtar në takimin e zhvilluar me 26 korrik 1943 në Tapizë të Tiranës , në shtepinë e Ihsan Toptanit , ku u vendos  që edhe Patër Lekë Luli të pranohet si konsulentnë. Takimin kishte karakter pergatitor  per konferencen e Mukjes… Delegacioni i Këshillit të pergjithshëm  nacionalçlirimtar perbehej nga shumë figura pa dallime partiake , si  major Abaz Kupi , Dr. Ymer Dishnica, Myslim Peza , Mustafa Gjinishi, Mit’hat Frashëri , Faik Quku e Hasan Dostit…8.  Pater lekë Luli do të merrte pjesë në konferencen e Mukjes me 1-2 gusht 1943, me statusin e vezhguesit , me vote konsultative. Në konferencen e Mukjes merrnin pjesë figura të njohura të Ballit Kombëtar me në krye Av. Hasan Dostin , Mit’hat Frashërin, Prof. Isuf Luzaj e tjerë… Ndersa nga Këshilli i Pergjithshëm i Nac-Çl. Merrnin pjesë Abaz Kupi , Muslim Peza , Gogo Nushi , Dr. Ymer Dishnica e tjerë…9. Pas konferencës së Mukjes u bënë tubime e kuvende  sipas krahinave, ku lidhen besen per të luftuar kundër okupatorëve nga njëra anë dhe kundër rrezikut sllav nga ana tjetër. Tipike për këtë është kuvendi i Kalishtit… Ai u zhvillua prej  2 deri me 12 shkurt 1944 , nën kryesinë e Muharrem Bajraktarit .  Sipas dokumenteve gjermane .V.Mann , informon eprorët e vet në seksionin Dom Lc 297 Div.Inf., me 19 shkurt 1944, se është bërë bashkëtakimi i krerëve shqiptar në një konferencë në Kalisht, ku moren pjesë ;Muharrem Bajraktari , Haxhi Lleshi , Cen Elezi , Faik Shehu , Patër Lekë Luli e tjerë…Në konferencë muaren pjesë edhe tre officer anglezë. Këtu u vendos të luftohej bashkërisht kundër çetnikëve serbë , kundër okupatorëve gjermanë dhe qeverisë kuislinge. Një kuvend burrash pa dallim ideje , feje e krahine , një lidhje bese sin ë Mukje, e njohur nga aleatët…10.  

VRASJA MIZORE  E  PATËR LEKË LULIT NGA KOMUNISTËT… 

Patër Lekë Luli si nacionalist i klasit parë , si intelektual e zotrues i disa gjuhëve  europerendimore , i ngarkoheshin detyra të rendësishme nga Abaz Kupi dhe Levizja e Legalitetit , për të takuar e komunikuar me misionet antifashiste të aleatëve , siç ishte Misioni anglez në Shqipëri. Pikrisht në një mision të till, vritet pabesisht e mizorisht Patër Lekë Luli, vritet në Bytyç të Tropojës nga komunistet e spiunët e tyre me 16 korrik 1944. 

Batalioni komunist “Perlat Rexhepi” vrau dhe dogji në zjarr Atë Lekë Lulin…Ish komandanti i batalionit “Perlat  Rexhepi”, komunisti Rexhep Haka , në librin e tij per aktivitetin e këtij batalioni shkruan: “…Ne e kapëm spiunin Lekë Luli dhe e pushkatuam”. Ndersa sherbëtori i zellshëm i komunizmit Ragip Beqaj , në librin e tij me titull: ”Veprimtaria antikombëtare e klerit katolik shqiptar” e paraqet Patër Lekë Lulin me “fotografi” të veshur me petkun e meshtarit dhe me automatik në krah , si dhe shkruan: “Lekë Luli ishte perfaqësues i Demokristianes, pranë organizatës tradhtare të Legalitetit. Duke zbatuar vijën e dhënë nga Papa , kleri katolik krijoj lidhje të ngushta edhe me “Legalitetin”. Ashtu siç kishte krijuar më parë me “Ballin Kombëtar” dhe me “Indipendentët”. Me kerkesen e Abaz Kupit për një kordinim më të mirë të veprimeve, pranë shtabit të tij u emrua si perfaqësues i Klerit Katolik…”.11.  Ndersa ish drejtori i arkivës të Ministrisë së Brendëshme  , studiuesi e historian Kastriot Dervishi , duke u bazuar në dokumentet e kesaj arkive , dhe pershkrimin e partizanit kryesor vrasës të Patër Lekë Lulit , ndër të tjera shkruan: “Atë Leka udhëtoi nga Kastrati i Malësisë së Madhe në Tropojë për të marrë pjesë në një mbledhje të forcave politike. Komunistët si injorantë edhe në shpjegime, e justifikuan vrasjen sikur ndodhi nga shkaku se kleriku ishte “ndërlidhës midis gjermanëve dhe britanikëve” (!). Në fakt, vetëm komunistët mund të bëjnë aleatë gjermanët dhe britanikët në vitin 1944. Partizani vrasës kryesor, e ka përshkruar në këtë mënyrë krimin makabër:“Vrasja u krye në pyllin e errët të Valbonës. Patër Lekë Luli ish dërguar nga armiku i popullit Abaz Kupi që të lidhte veprimet e Gani Kryeziut me reaksionin e Dukagjinit dhe me partitë e tjera reaksionare të Lumës e të Mirditës, për të ndaluar forcat e ushtrisë NÇL, për çlirimin e krahinave të veriut. Kufoma e tradhtarit të popullit Patër Lekë Luli u vu në zjarr të madh ku iu dogjën edhe eshtrat. Më vonë, shkuan 100 reaksionarë të shtyrë nga kleri reaksionar i Shkodrës për t’i gjetur shenjat, por pluhuri i tij ishte zhdukur”.12. Një e dhënë interesante per vrasjen e Patër Lekë Lulit  e ka marrë Patër Zef  Pllumi nga nacionalisti e luftëtari i njohur i lirisë Nikë Sokoli. Nika ishte i informuar mirë  se djali i bajraktarit të Tropojës ishte komunist dhe bënte pjesë në batalionin “Perlat Rexhepi” . E mori persiper per ta çuar  Patër Lekë në misionin anglez , por u tregua i pabesë  dhe i urdhëroi dy shoqëruesit që ta vrisnin rrugës, dhe ata e zbatuan.  Abaz Kupi sa mori vesh këtë vrasje dhe tradhti , i pikëlluar e i indinjuar thellë, i dergon një mesazh shumë të ashpër Sali Manit  duke i thënë: “ Na preve në besë , o bajraktar dhe se do të pergjigjesh për këtë”.13. Vdekja (vrasja) e Patër Lekë  Lulit në Nekrologun e provinces shqiptare të Zojës Nunciatë pershkruhet: “Me 16 korrik 1944 ka vdekur , fra  Lekë Luli nga Kastrati , meshtar.  Qe varë nga një bandë partizanësh dhe aty qe varrosur  në një vend të panjohur.  Ishte predikatar i aftë , plot dashuri ndaj atdheut . Qe docent  në gjimnaz , drejtor i Shoqërisë  Antoniane të Shkodrës. Jetoi 36 vjet.14.  

PAK NGA DËNIMI I VËLLAIT TË  PATËR LEKË LULIT, PROF.  GJELOSH  LULIT   

Vlenë të kujtohet se pas ardhjen në pushtet të komunistëve, vëllai i Patër Lekës , prof. Gjelosh  Luli do të ishte një nga antarët e organizatës nacionaliste e antikomuniste “Bashkimi Shqiptar”. Prof. Gjelosh Luli në tetor të vitit 1945 do të perkthente në frëngjisht memorandumin që përpiluan seminaristët në Shkodër, për t’ia dërguar misionit Anglo-Amerikan. Memorandumi përshkruante hollësisht situatën e vajtueshme kriminale-terroriste,  që kishin krijuar komunistët në Shqipëri.15.  Prof.Gjelosh Luli së bashku me antarët e tjerë të “Bashkimit Shqiptar”, do të arrestoheshin dhe me 19 shkurt 1946 fillon gjyqi ndaj antarëve të kesaj organizate nacionaliste. Për 11 antarë  të organizatës “Bashkimi Shqiptar”, duke perfshirë edhe prof. Gjeloshin  , prokurori komunsit , kap.Aranit  Çela kerkonte dënimin me vdekje… Ndërsa gjykata ushtarake e kryesuar nga toger Mustafa Iljazi  në seancën e 17-të dhe të fundit të 22 shkurtit (1946) , e dënon prof. Gjelosh Lulin me burgim të përjetshëm.16.  

NË VEND TË  EPILOGUT:  

Në vend të epilogut mendova të citoj një poezi të publikuar në një trakt të vitit 1942, shpërndarë nga Balli Kombëtar gjatë Luftës dytë Botërore. Poezia (apo më shumë…) pershkohej nga  “nota” të forta patriotizmi, të shkruar nga nacionalisti simbol i binomit Fe dhe Atdhe Pater Lekë  Luli, kur ai ndodhej në mal me pushkë në krah kundër pushtuesve fashistë. Poezia titullohej “Zani i shqipes”… 

  ZANI  I  SHQIPES   

 Nalt mbi male tue dihatë

Idhshëm shqipja po piskatë:

“Braf në kambë djelmëni Shqiptare!

Rrokni armët e qitnje fare

Italinë, qi n’kater vjet

Fé u zhduki, Atdhé e shtet

Mbi zogj t’tjerë, se d’bamë robneshë,

Krah e kambë keq m’i ka lidhun,

pa u tjetë kush, qi me m’i zgidhun

Prej verigave të robnisë?!…”

Po a thue kaq, djelmt e Shqipnis,

ftyren marrja u ka mbulue,

sa mos t’mundni m’u kujtue,

Se Italija e ka qitë cekën

Shqiptaris me ja sjellun dekën

Me çdo mjet! S’jeni tue pa,

Se ca poshtersitë e mëdha

po ban mbi ne tash katër vjet,

Q’se na ka nën thember t’vet?

Shifni ç’ban n’ne Italija:

Djelmt ma t’mirt, qi ka Shqipnija

Dalë ngadalë po i qet t’gjithë fare

Ken n’konop, ken grijë n’batare,

Ken ndryj n’burg t’tjerë  n’mergim

A ka kund ma t’madh poshtnim:

Daj njerzt vendit, ku kan lé,

Merr o treti n’nji tokë t’re;

Daj me shokë, miq, dashamirë,

Mos i len Shqiptar m’u thirrë.

Gra e varza tue koritun.

Fmijtë e vegjël n’treg tue shitun,

Kndej djeg Kishë e andej Xhamija,

Tredhen burrat si bagtija

Para syvet t’gravet veta!…

Ç’na vien t’gjallt, sot ç’na vie jeta.

Paj qe besa e t’madhit Zot

S’asht kashatë qi bluhet dot

Me i puthë hasmit kamë e dorë

E mbi krye me i vu kunorë

Për mbrapshti, çi po veprueka,

Atme e shpi kur t’i zaptueka!

Kush Shqiptar pra i thot vedit

N’mal e n’fushë o n’breg të detit:

Kapni pushkën e lenje shpin,

Kapni pushkën e bashk me mue:

Kapni pushkën pa u vonue

Ja me vdekë ja me fitue

Atdhen t’onë për me librue!!!

S’asht nevoja për me pvetë

Ku ju pres? e dini vetë:

Mbi ato male mbushë me borë

Me Flamur t’Shqipnis në dorë

Aty u pret ju…

Mos t’ua tusin synin deka,

Pse fitimi asht i joni.

Ku luftoni ju fitoni,

Si fituen t’part tuej perherë

Para Botes damun me nderë:

Teuta, Pirri e i Madhi Leka.

Por dhe n’kjoftë, se na vjen deka

Ardhët e bardhë, pse besa e Zotit,

Dekë ma e bukur s’ka n’ditë t’sotit

Se me dekë me pushkë në dorë,

Si qytetas si malsorë,

Tue luftue kundra italijanit,

Per me i sjellë lirinë Balkanit.

E me flamurë përmbi krye

Kuq e Zi pa përlye

Tue u valvitë neper ajri

N’sa djelmnija për rreth tij

Pa ndalë turrin pa ndalë hapin

Shoqi shoit zemer t’i napin:

“Urra djelm u dhashtë e mbara,

Se né, fati na hecë para!”…

Kshtu do t’marrin zjarm beteja

N’mal e n’fushë si t’shkrepte rrëfeja

Gjithkahë pushka do t’ushtojë,

Toka deti do t’gjimojë,

Dersa topi pa ia da

T’rrahin logje dhe kala

Dhe avionat përmbi krye

N’hekur tanksat mirë mbërthye

T’bombardojn dhe t’mitraljojn

Por Shqiptarët luftën s’do t’lëshojn:

Fyta fyt n’ia mbajt anmikut

pa ju shmang kurrnji rrezikut

Si ka hikun i balkanasi

Por atme e shtet, Ilirianasi

Asht mësue m’u vra e m’u pre

Me hasm t’Kombit. për Atdhe

Kur Shqiptari n’luft t’ket ra

Tjetër fat lufte aty s’ka:

Por ja vdekje, ja liri!…

Vetëm at herë pra n’shqiptari

Ka me prajtë kjo luftë titane

Kur krejt forca italiane

T’jetë shue, e shqiptari

T’gzojë lirinë siç i a la i pari!

Kshtu do t’marrë vesht rrokullija:

Gjallë robneshë s’bahet Shqipnija.17.  

REFERENCAT:  

1.E dhënë e marrur nga nipi i Pater Lekë Lulit , Sander Gjelosh Luli (Vrrini) me banim në Shkodër.

2.Dr.Pjetër  Pepa , Gaz.”55” , dt.23 .11.2005 ,fq.9. 

3.Dëshmi  Namik Kruja, Dr.Pjetër  Pepa , Gaz.”55” , dt.23 .11.2005 ,fq.9,+At Zef Pllumi, Histori kurrë e shkrueme , fq.134, Tiranë 2006.

4.Dëshmi-Dr. Zyhdi Zekja, Dr.Pjetër  Pepa , Gaz.”55” , dt.23 .11.2005 ,fq.9.  

5.R. Maroco della Roca , Kombësia dhe feja në Shqipëri , fq.273 , Tiranë 1994.  

6.https://kujto.al/dokumenti-i-1942-pater-lek-luli-nje-vajze-italiane-thuaj-tre-here-viva-l’albania qe-te-te-falen-mekatet/ Arkiva Online e Viktimave të Komunizmit.    

7.Dëshmi -Namik Kruja , Dr.Pjetër  Pepa , Gaz.”55” , dt.23 .11.2005 ,fq.9, + At Zef  Pllumi, Rrno vetëm për me tregue, fq.56, Ribotim 2006.

8.Uran Butka  MUKJA , Shans  i bashkimit , peng i tradhtisë , fq.25-26, sh.b.”Naim  Frashëri”, 1998.

9.Uran Butka, po aty , fq.2.

10.Uran Butka , po aty , fq.91-92.  

11.Dr.Pjetër  Pepa , Gaz.”55” , dt.23 .11.2005 ,fq.9.

12.Kastriot  Dervishi http://www.panorama.com.al/foto-si-komunistet-vrane-dhe-dogjen-at-leke-lulin-ngjarja-e-tmerrshme-ne-pyllin-e-erret-te-valbones/.

13.Dr.Pjetër  Pepa , Gaz.”55” , dt.23 .11.2005 ,fq.9.  

14.Urdhëri i Fretërve Minor , Nekrologu i provinces  shqiptare të Zojës  Nunciatë , nën kujdesin e fra Flavio  Cavalini mbi bazën e nekrologut  të fra Marjan Prelaj me qortime dhe shtesa  të fra Vinçenc  Malaj , fq.193 , Shkodër A.D.-MMI.  

15.Gjovalin  Zezaj, Gjenocid  mjesjetar në shekullin XX , -kronikë- fq.18, Shkodër 2007.  

16.Gjovalin Zezaj , po aty, fq. 50 dhe 54. 

17.https://kujto.al/dokumenti-i-1942…  Arkiva Online e Viktimave të Komunizmit.

SERBËT NGA TURMA TË MJERIMIT NË SHTET-KAMPION TË SHOVINIZMIT

by

“Në ndihmë të serbëve që kerkojnë djepin dhe shpergajt, dhe ideatorëve e adhuruesve të Ballkanit të Hapur…”. 

NGA  NDUE  BACAJ  

Ka rreth 13 – shekuj që ne shqiptarët u detyruam që si fqinjë të “parë” të kemi në veri e verilindje shtetin e importuar dhunshëm nga Uralet dhe Karpatet e akullta, me emrin e vonshëm Serbi. Mjerisht ka pa kaq kohë (rreth 1300 vite) që ne autoktonet Iliro-Shqiptar nuk kemi mundur të jetojmë “një ditë” të mirë me serbet si fqinjë që nuk mundemi ti ndryshojmë.. Mjerisht Europa Plakë gjatë shekujve jo vetëm nuk frenoi grykësinë e perhershme të ketyre banorëve të rinjë të Ballkanit , por jo rrallë i “pagëzoi” si qytetarë të vjetër të Kontinentit, madje duke u dhënë pasaportën e të “drejtave” për t’u bërë shtet me prirje të përhershme zgjerimi në territore e njerëz; ku në shumicën e rasteve këto binin mbi shpinën e Ilirisë e më vonë Shqipërisë Etnike… Madje Rusia (duke prfituar nga dobësitë e Europës) vëllezrit e vet të “tretur”, sllavët e Jugut i pagëzoi jo vetëm si shtet, por si “koburen” e saj që “shtinte” në çdo moment ndaj qytetërimit e përparimit të racës sonë Iliro-Europerendimore . Europa në vend që të ndalonte ndërtimin e kësaj “kobureje” gjigande Ruse shpesh luajti rolin e konstruktorit “modern”, që jo pak kjo “krijesë” përbindëshe ka qëlluar edhe mbi vetë Europën e qytetërimin e saj. Padyshim rastet janë të shumta e kobëndjellëse, që nga mesjeta e hershme e deri në ditët e sotme, ku çmimin më të lartë e paguam ne shqiptarët, por edhe vetë Europianët, të cilët veçanërisht në vitin e zi 1999 panë me sytë e tyre se çfarë krimesh monstruoze janë në gjendje të bëjnë sllavët e “vjetër” me Ideologjinë e re, me çetnikun “modern” Millosheviç, e ndihmësat e tij (që janë edhe sot në politiken e “re të Serbisë) Ivica Daçiq e Aleksander Vuçiq  që ende nuk duan as sot të pranojnë si fqinje Kosoven e martirizuar (po nga ata..serbet).

KOSOVA E SOTME , DJEPI I FISIT ILIR TË DARDANËVE AUTOKTON E DHE JO I ARDHACAKEVE TË VONË SLLAV…

Gjeografi dhe historian i njohur i lashtesisë Straboni (lindi në vitin 63 para Krishtit dhe vdiq në vitin 20 mbas Krishtit), në vepren e tij “Geographica” (Gjeografia) të perbërë prej 17 librash, në librin e tij të VII, kur shkruan për fiset Ilire , i kushton një rëndësi të madhe fisit Ilir të Dardanëve. Nga ky liber mesojmë per jeten dhe luftrat e Dardanëve me në krye mbretin e tyre më të famshem Monunin (shek.II para Krishtit) e tjere , por mbi të gjitha mesojmë per shtrirjen teritoriale të ketij fisi të lashtë Ilir. Nga ky liber i shkruar rreth njëzet shekuj më parë citoj: “…Pas bregdetit të Ardianëve (edhe ky fis injohur Ilir) dhe plerejve , vjen gjiri i Rizonit dhe qyteti (ilir) Rizon, si dhe qytete të tjera të vogla. Vjen edhe lumi Dril , i cili më thellë nga lindja arrinë deri në Dardani. Dardania kufizohet me fiset maqedonase dhe paione ,nga ana e jugut sikunder edhe me autariatet e dasaretet (edhe keto fise ilire)..dardanë janë edhe galabrët…Dardanë nuk e lënë menjëanë edhe muziken , por perkundrazi perdorin fyej e vegla me kordha …”. Edhe nga autoret e tjer antik ,para dhe pas Strabonit mesohet shumë edhe per luften e qendresen e Dardanëve dhe shtrirjen e fiseve ilire. Për të mos u zgjatur shumë mendova ti referohem shkrimtarit dhe peshkopit të njohur Ambrozi-t i cili kishte lindur në vitin 340 (pas lindjes Krishtit) në Trir të Gjermanisë dhe kishte sherbyer per shumë vite në viset ilire si peshkop. Nga librat e Ambrozi-t mesojme shumë edhe per jeten civile dhe atë fetare të Ilirëve. Kesaj radhe mendoca të citoj vetem një fragment nga libri III (Epistolae ,letrat),ku shkruhet : “ Koka e Ilirikut nuk mund të jetë tjetër , perveçse qyteti Sirm , dhe unë jamë peshkopi i ketij qyteti”…. Historiani i madh bizantin , i njohur si Prokopi i Çezaresë (i lindur në Çezare të Palestines,fundi i shek.V- fillimi i shek.VI ,pas Krishtit),bashkohes i perandorit të njohur me origjinë ilire JUSTINIANIT, në librin e tij të VII do të shkruante : “Në vitet 549 -550 (mbas Krishtit) Skllavenë (Sllavët) ,… kaluan per herë të parë lumen Ister…Komandanti i ushtrisë romake në Iliri dhe Thraki hyri në luftë të ashper me ketë ushtri dhe megjithëse ajo ishte e ndarë në dy pjesë , romaket u thyen per shkak të sulmit të tyre të papritur , disa prej tyre u vranë , disa të tjerë iken në rremujë…Skllavenët i vunë perpara …pas kesaj ata filluan të grabisin pa frikë të gjitha keto vende , në Thraki, edhe në Iliri…Në keto kohë një turmë e madhe Skllavenë (Sllavesh) u derdh në Iliri dhe beri atje tmerre të paparashikuara… Në kohen e kesaj dyndje grabitqare …Skllavenët u kthyen me gjithë palçken në vendin e tyre…Ndersa ushtria (romake) me urdher të perandorit u ndalua në Iliri , afer qytetit Ulpiana..(libri IV).(Qyteti liro-Dradan i Ulpianes ,sot ndodhet ne fokusin e arkeologeve ,afer Prishtines, N.B.). Perandori Ilir , Justiniani në keto kohë e shikoi vehten disi i “dobtë” ne organizimet ushtarake ,dhe per ketë nisi një punë të madhe ndertuese e rindertues të qyteteve dhe kështjellave , veçanarisht në trojet Ilire. Per keto vepra Historiani bashkohes i Justinianit, Prokopit të Çezaresë, ne librin e tij De Edificis (Mbi ndertimnet, libri IV), shkruan : “..Unë do ta filloj nga atdheu i perandorit…diku tek Dardanet europian të cilet jetojnë pertej kufijeve të Epidamnasve pranë forteses Bederiana ,gjendet një fshat me emrin Tauris ,ku ka lindur perandori Justinian, themeluesi i perandorisë boterore. Ai e rrethoi ketë në një kohë të shkurter me një mur në një formë katrori dhe ngriti kater kulla , në të kater qoshet , prej të cilave mori emrin Tetrapyrg (katerkullash) , ai themeloi ketu një qytet madheshtor me emrin Justiniana Prima (Justiniana e parë)… Ka pasur në Dardani , që prej koheve të lashta një qytet që quhej Ulpiana ,muret e ketij (që ishin duke rënë) i rindertoi që të gjitha . Dhe pasi e stolisi me madheshti dhe i dha bukurinë e sotme (shek.VI mbas Krrishtit N.B.) , i vuri emrin Justiniana Sekunda (Justiniana e dytë). Ai themeloi edhe një qytet tjeter fqinjë që e quajti Justinopol , me emrin e ungjit të tij. Ai ndertoi muret e Sardikes , Naisopolit (Nishi vendlindja e Konstandinit të Madh N.B.), të Germanës dhe të të Pantalisë… Justiniani rinderoti edhe në Epirin e Ri dhe të Vjeter të Ilirëve , si qytetet Nikopol , Fotikë dhe të quajturen Foinike…”. Territoret që përbëjnë (ish) Jugosllavinë e shekullit XX, para çfaqjes së Serbëve , (paraardhësve të tyre Skllavenëve gjysma e dytë e shek.VI , por ende të pa vednosur si banorë), në këto rajone, banoheshin qysh prej kohësh që s’mbahen mend nga Pellazgët (paraardhesit e Ilireve)… Në luginat e Vardarit të Epërm dhe të Drinit të Bardhë, në Fushën e Kosifopedionit ose të Shkupit dhe në rajonin Nishit shtrihej fisi i njohur ,Dardanët … Të gjitha këto popullsi siç thotë Plini ishin Autoktonë Ilire.. Perseri nga Plini Secundi , autor i Historisë së Natyres (i lindur ne Itali në vitin 23 ose 24 pas Krishtit) mesojmë se lumenjët e permendur që vinin nga Dardania janë (ishin) : Margu ,Pingu , Timahu nga Rodopi , Oesku nga Hemi , Uti , Asami , Jeteri. Iliria në gjerësinë më të madhe ka treqindë e njezetë e pesëmijë hapa, ndersa gjatësia e saj që nga lumi Arsia deri te lumi Drin arrinë në tetëqindë mijë hapa…”(libri III). Me një perllogaritje të thjeshtë ,duke e numruar hapin me rreth 80 cm nga keto dhëna shtrirje të Ilirisë (megjithse jo të plota , pasi keto të dhëna janë pa Epirin..) ,ne na del se Iliria e asaj kohe kishte një siperfaqe rreth 170 mijë kilometra kateror.

NË “KËRKIM” TË DJEPIT TË SEBËVE. 

Emri SERB me të cilet njohim skllavenët e “djeshem” apo trashigimtarë e tyre sllavët e “sotem”, nuk ishte i perdorshëm asnjëherë si emer njeriu. Rrënja serb del në polonisht dhe rusisht , paserb , pasierb = djali gjetur , paseirbica = bijë e gjetur. (Konstandin Jirecek ,Historia e Serbëve ,pjesa e parë ,fq.99). Pra siç shihet vetë emri që ka marrë ky popull që ka ardhur vonë në trojet e gadishullit Ilirik (Ballkanit sotem) ,i pershtatet rrugëtimit të tij nga Uralet e Karpatet ,deri sa ka gjetur ,apo është gjetur në ketë vend të ri që ka ngulur per të banuar …

Historia e serbëve , para ardhjes së tyre në gadishullin e Ballkanit , është e perzier me atë të sllavëve të tjerë pergjithësisht. Në fillim ata jetonin të gjithë me emra të ndryshem në veriperendim të Karpateve , në luginat e Vistulës , Pripetit dhe të Dniestrit të eperm ,duke pasur në veri të tyre edhe popullsi të tjera ; stergjyshët e popujve baltë ,që gjithashtu ishin farefisi më i afërt , të tillë si lituanët , letonët e tjer , në lindje kishin popuj me prejardhje fine , dhe në juglindje popuj të ndryshem që banonin në stepat e gjera të Skitisë. Vetëm në shekullin e VI-të serbët shfaqen në jug të Danubit. Natyrisht ,vershimi i tyre e shtyu një pjesë të popullsive Ilire ose shqiptare autoktone drejt jugut , por një pjesë e vogël megjithatë u detyrua të strehohej në fillim nëpër male dhe vetem me kohë ajo zbriti pak nga pak drejt fushave , ku ishte shtrirë pushtuesi dhe në gjirin e të cilit do të shkrihej…(Robert d’Angeli ,ENIGMA ,fq.242-243).

Poeti kombëtar At Gjergj Fishta ,në “Iliaden” shqiptare (Lahuten e Malesisë) na ka lënë disa vargje brilante ,nga të cilat serbet e sotem që humbin kohen kot duke u munduar të gjejnë djepin e tyre në trojet Ilire të Dardanisë së moçme apo Kosoves së sotme ,kanë mundesi të orientohen per të gjetur (lehtesisht) djepin e tyre së bashku edhe me shpergaj atje ku i kanë lënë para 13-14 shekujsh në Urale…citoj:

Ene breshtet t’Kapitolit

Dalë nuk kisht’ e murrtë ulkonja ,

Per me i dhanun sisë Romolit ,

Mbasi shembë kjo per dhe Troja;

E atje larg , po kah Urali ,

Neper ato breshta të larta,

Sillej shkaju si shkërbe mali,

Tue kerkue per molla t’tharta ,

Kur n’keto vise të Ballkanit

Të parët tonë Pelazgtë e motit

Gjanë e gjallë kullotshin planit ,

Qetë i ngitshin n’fushë të Zotit.

Kishin ligje e frone të mbara ,

E gjatë shtegut të qytetrimit ,

Ishin shty ata larg perpara….(Lahuta e Malesisë ,fq.105).

 Ndersa një ndër njohesit më të mire të historisë së serbëve ,Konstandin Jireçek ,shkruan : “Në veri të stepës ,shtrihet nga Karpatet deri në Urale , një zone e madhe pyjore. Në gjysmen lindore të kesaj zone pyjore ishin vendosur finët ,të cilet fillimisht shtriheshin drejt jug-perendimit , por u sprapsen ngadalë në drejtim të veriut nga arierët ,një dëshmi e fqinjësisë së lashtë sot janë elementet Iranianë dhe lituanë në gjuhet e volgafinëve . Në gjysmen perendimore në thellësi të vendit pyjor, në hapsiren e madhe midis stepës pontike dhe detit të lindjes jetonin dy popuj… lituanezët dhe sllavët. Lituanezet dikur një popull i madh , janë paksuar qysh nga mesjeta. Sllavet vendbanimet e të cilëve janë më të lashta sipas të gjitha gjasave, ishin vendosur në jug dhe në jug-perendim të fiseve lituaneze…Perballë dallimit të rendesishem midis gjuhëve të veçanta lituane ose gjermanike , të bie në sy se gjuhet sllave deri në njëfarë mase janë shumë më pranë njëra-tjetres… (Historia e serbëve ,pj.parë ,fq.87-88). Po nga ky burim mesojmë per luftrat qe janë berë në mes romakeve per mbrojtjen e Sirmiumit dhe Singidunumit (Beogradit te sotem) të fortifikuar ,dhe avarëve e skllavenëve e tjer që e sulmonin (në vitet 572-591 mbas Krishtit). Per keto luftra shkruan bashkohesi sirian, Johanes , ipeshkëvi i Ephesos , dikur favorit i Justinianit si misionar ndër mbetjet e paganëve në Azinë e Vogël (Turqinë e sotme)…Nga ky autor ndër të tjera citoj : “Populli i mallkuar i sllavëve “ e ka shkretuar të gjithë vendin deri në rrethinat e Kostandinopojës.. (Kostandin Jirecek po aty fq.113-114). ..Sllavët kur erdhën në Ballkan ende nuk e njihnin besimin kristian. Ata vazhduan të ishin Pagan, kur me sa duket ajo i “ndihmonte” që të ishin kaq barbarë që Historiani  Ë. Temperly tek libri “Historia e Serbisë” shkruan si vijon: “Sllavët nuk erdhën në Ballakn ,(shek.VI), si një ushtri Invaduese që mund të luftohej me armë, por si një masë njerëzish kundër të cilëve nuk kishte asnjë fuqi që mund të qëndronte. Ishte një gjë e lehtë me shfarosë individë ose grupe të tërë ndër invaduesit sllavë, por ishte e pamundur me ndalua dyndjet e tyre, ku numri ishte aq i madh sa zinte vendin e vetive luftarake”… Pas një farë “Qetësie” të vendosur nga Bizanti, popullsia sllave filloi të përqafonte krishtërimin, madje vetë Bizanti i kërkoi Papës së Romës të dërgonte priftërinj për të pagëzuar popullsitë sllave, fillimisht Kroatët e Sllovenët që u bënë e mbetën përgjithësisht Katolikë, ndërsa Serbët u pagëzuan të fundit, ku dalëngadalë bënë pjesë në kishën Ortodokse që janë edhe sot. Përqafimi i Kristianizmit nga popujt sllavë ka ndodhur rreth vitit 879… Por edhe në këto vite vazhdonin të vinin sllavë të rinj të cilët forconin ngulmimet e “Vjetra”, por krijonin edhe të reja, ku një rol negativ luajti Perandoria e Bizantit e cila tashmë funksiononte më shumë formalisht se sa realisht. Pushtimet Bullgare të shekujve X-XI-të ishin tepër të dëmshme për shqiptarët, por edhe të favorshme për ardhacakët sllavë, aq sa po nën vasalitetin e Bizantit serbët ishin fuqizuar duke ngritur shtetin e Rashës ku në krye kishin Zhupanin e madh Stefan Nemaja që “mbretëroi” rreth 30 vjet (1165 – 1195). Pas vitit 1205 kur Perandoria e Bizantit thuajse kishte rënë plotësisht mbi truallin e Kosovës, filluan vërshimet sllave ku kulmi arriti në vitet 1330 – 1355 kur sundoi Car Stefan Dushani i cili kishte ngritur perandorinë më mizore të kohës ku viktimat në njerëz e treva i përkisnin thuajse tërë Ballkanit, por mbi të gjitha zemrës së Shqiptarisë Kosovës, mbi të cilën ranë mizoritë e tjetërsimit me dhunë e gjak të fesë Katolike në Ortodokse, si dhe shkatërrimin e pashoq të kishave e manastireve Katolike duke i kthyer ato në të besimit të dhunshëm Sllavo – Ortodoks, madje duke bërë edhe ndryshimin e emërtimeve të fshatarëve, lokaliteteve e qyteteve të tjera në emërtime Sllave, gjë që edhe sot pas rreth shtatë shekujsh e vuajmë ne shqiptarët. Për fat të mirë kjo mizori nuk zgjati veçse 25 vjet pasi Stefan Dushani vdiq e bashkë me këtë edhe mbretëria e tij famëkeqe, pas kësaj pati një rigjallërim të Principatave Shqiptare të Balshajve, por kjo nuk zgjati shumë se mbi Ballkan e Europë filluan të duken përsëri Re të Zeza që paralajmëronin një shtrëngatë që rrezikonte të shkatërronte gjithshka e gjithë popujt e rajonit, qoftë edhe fqinjët tanë të dhunshëm Sllavët. Këto Re të Zeza ishin hordhitë e Perandorisë Turko-Osmane që tashmë kishte filluar të pushtonte e shkatërronte gjithshka. Për t’i bërë ballë këtij tmerri thuajse pa fund, popujt e Ballkanit u “Bashkuan” e organizuan në aleancën e tyre që arriti kulmin në betejën e famshme të Fushë – Kosovës në vitin fatkeq të 1389. Padyshim rolin parësor e luajtën të parët tanë së bashku me Serbët, Rumunët, Bullgarët e të tjerë Ballkanas, por gjithsesi kjo luftë kundër Perandorisë Osmane përfundoi në disfavorin e aleancës antiosmane, por edhe ajo pati martirët e saj që në shumicë ishin Shqiptarë, madje edhe kryeheroi që arriti të vrasë vetë Sulltani Muratin me emrin d.m.th. Mirash Kopili, që dalëngadalë historianët Serb e Sllavë i deformuan emrin në Millosh Kopiliqi me qëllimin e vetëm për ta quajtur këtë hero me origjinë sllave, madje historia serbe edhe sot ka deformuar e fallsifikuar këtë betejë tejet  heroike ndonëse të humbur, madje fallsifikimi i historisë ka arritur deri aty sa që Kosovën ta quajë Stara Serbia, pra Serbia e Vjetër. (Gjithsesi në kushtet aktuale të shekullit 21-të, ky problem shpresojmë se është duke u tejkaluar…). Pas betejës së Fushë – Kosovës, serbët thuajse u dorëzuan ku kulmi arrin kur bijën e knjaz Llazarit (Hrebeljanoviçit që u vra në betejë me 1389), Oliveren ia dhanë për grua Sulltan Bajazitit…(Kostandin Jirecek, Historia e Serbëve ,pj.dytë ,fq.153). Pas pushtimeve Osmane, Gjergj Brankoviçi i dha për grua Sulltan Muratit të dytë vajzën e tij, madje vetë Sulltan Murati i dytë ishte nip i një princeshe serbe. Kur Skënderbeu donte t’i shkonte në ndihmë Huniadit të Hungarisë me 1448 (kundër Turqve), Gjergj Brankoviçi, duke qenë mik i turqve nuk lejoi që ushtria e Skënderbeut të kalonte nëpër Serbi. Gjithsesi me 1521 perandoria turke arriti kulmin e saj, e po në këtë vit pushtoi edhe Beogradin e me radhë fqinjët tanë.   Pas kësaj periudhe sundimi Osman ku edhe shteti i Rashës nën këmbët e perandorisë turko-osmane erdhën vitet 1690 e 1737, kur prandori Leopold mori në mbrojtje këta Serb duke u garantuar lirinë e fesë. Në këtë kohë formohet bërthama e një borgjezie të vogël serbe me disa intelektualë, tregtarë e oficerë që formuan liceun serb të Karlovacit me 1790, ndërsa me 1791 doli gazeta e parë serbisht në Vjenë. Megjithë këtë orvatjet e hierarkisë Hungareze për të tërhequr ortodoksët serb në krahun e vet dështuan. Rusia në vijim të patronazhit të saj ndaj ortodoksisë serbe, në vitin 1726 Pjettri i Madh, hapi një shkollë fillore që mësonte liturgjinë kishtare në gjuhën ruse, ndërsa në vitin 1733 u botuan libra për shkollat fillore, si dhe u dërguan disa njerëz të fesë të kryenin studimet në Rusi. (Historia e Ballkanit nga Xh. Kastelan). Qendra e Serbëve në shekullin e XVIII-të ishte Smederevo në pashallekun e Beogradit, ku popullsia e pashallekut vlerësohej në rreth 400 mijë banorë dhe përqendrohej në zonën e Shumadijes, ku veprimtaria kryesore ishte rritja e derrave. Beogradi në vetvehte në atë kohë ishte një qytet modest me disa mijëra banorë, ku pasi në vitin 1756 u prish Patrikana e Pejës, për serbët kjo Patrikanë u vendos në Beograd. Kontributin më të madh në fushën e kulturës serbe e ka dhënë Dosidej Obradoviç (1744 – 1811) i cili në vitin 1789 deri me 1802 u bë murg dhe qëndroi në Vjenë prej ku inkurajonte serbët për t’u hedhur në kryengritje. Nga viti 1806 deri sa vdiq me 1811 u kthye në Serbi dhe ishte mësuesi i fëmijëve të Karogjorgjeviçit. Gjatë kësaj kohe ai predikonte bashkimin e sllavëve të jugut nga Dalmacia, Bosnja, Sllovenia e Serbia pamvarësisht nga besimet e ndryshme që kishin përqafuar gjatë shekujve, madje ai njihet si themeluesi i letërsisë moderne serbe. Kryengritjet serbe kundër turqve kishin filluar që në shkurt të vitit 1804 me kryetar Karagjorgjin i dalë nga një familje e varfër pa arsim prej Shumadije (ku merreshin me rritjen e derrave). Politikani serb Dimitrie Tucoviq me librin e tij “Serbia dhe Shqipëria” shënon se një pjesë e fisit të Kelmendit u vendos në Rudnikun tonë dhe dha shumë njerëz të revolucionit popullor të vitit 1804..Madje shumë studiues pajtohen se prijësi i atij revolucioni i pari i dinastisë së Karagjorgjeviçëve, Karagjorgje Petroviç është me origjinë shqiptare (gjegjësisht nga Pjetrajt e “Katundit të Kastratit”). Në këtë revolucion prijësi serb Karagjorgji organizoi luftën çlirimitare nga turqit, ku në fakt në vitin 1804 kërkoi ndihmën e Austrisë por nuk e gjeti, por menjëherë atij i erdhi në ndihmë Rusia e cila e mbështeti me ndihma financiare e diplomatike. Por me 1805 ushtria Osmane e mundi Karagjorgjin momentalisht, i cili me përpjekje të jashtëzakonshme arriti që me 30 nëntor 1806 të marrë Beogradin, ku edhe filloi organizimi i vërtetë i shtetit serb. Me 1807 Serbia e Rusia nënshkruan një konventë e cila paraqiste pranimin e protektoratit të Rusisë ndaj Serbisë, ku pas kësaj Rusia dërgon pranë Karagjorgjit përfaqësuesin e Carit, Kostandin Rodofnikin me origjinë greke. Me 1808 Karagjorgji e shpalli vehten “Udhëheqës suprem i serbëve brez pas brezi”. Pas kësaj greko – rusi Kostandin krijoi një opozitë kundër Karagjorgjit, i cili si kundërpërgjigje u drejtua nga Austria. Me 1812 Rusia i trembej Napoleonit e për këtë bëri një paqe të fshehtë me Turqinë në Bukuresht, ku pranohej një autonomi e brendëshme serbe nën varësinë e Stambollit. Këtë marrëveshje serbët nuk e dinin prandaj ata vazhduan të luftonin, kundër Reshit Pashës që Stambolli e dërgoi si Guvernator të Beogradit. Madje Karagjorgji luftoi në krye të 41 mijë ushtarëve, por u thye, ndihma ruse ishte thuajse zero, ajo vetëm u hapi kufijtë ushtarëve të shpartalluar që u detyruan të largohen nga Beogradi, dhe ushtarët e ikur u kthyen shumica vetëm me 1813 kur u shpall amnestia. Me 11 prill 1815 filloi kryengritja tjetër serbe, por me një prijës të ri Mihal Obranoviçin të lindur me 1780 po në Shumadije në një familje të thjeshtë. Kur lufta u ndez, kryengritësit shtinë në dorë disa qytete dhe i kërkuan ndihmë Austrisë, ndërsa Rusisë jo, pasi nuk harronin braktisjen e madhe të 1812. Kur porta e lartë drejtoi ushtri të mëdha ndaj kryengritjeve të Obranoviçit, ky i fundit hyri në bisedime me turqit, madje me sukses pasi arriti të ndihej si prijësi i serbëve dhe arriti të ngrinte një shtet disi autonom serb. Me 1817 Karagjorgjeviçi i kërkoi bashkëpunim Obrenoviçit për kryengritje antiosmane tashmë me ndihmën e Rusisë, por ishte tepër vonë pasi Obrenoviçi kishte aleancë me turqit e për këtë i preu kokën Karagjorgjit duke ia dërguar në Stamboll. Këtë bashkëpunim të Obrenoviçit me Stambollin e demostroi edhe në luftën Ruso –Turke të vitit 1828, madje në disa dokumenta serbe flitet se Obranoviçi kishte blerë tek Stambolli titullin dhe autonominë me 500 mijë piastra argjendi në dorë tek vetë sulltani. Me 1830 ky prijës serb mori nga porta e lartë titullin e Princit trashëgimtar të Serbisë, ku pashai i Beogradit mbeti thuajse një kukull, ku nuk kishte asnjë të drejtë të ndërhynte në qeverisje e në gjykatat serbe. Pra ky ishte një sukses i vetë Obrenoviçit i cili krijoi shtetin autonom Serb në protektoratin Osman. Në maj të vitit 1833 Serbisë iu njohën kufinjtë nga 24 mijë km2 në 37 mijë km2 të cilat mbetën të pandryshuara deri në Kongresin e Berlinit me 1878. Ky udhëheqës serb u quajt edhe si Milloshi i Madh në historinë serbe, i cili në vitin 1831 ia lëshoi fronin djalit të tij Milanit. Me 1837 u krijua partia Konstitucionaliste me në krye Thoma Pershiç. Pas vdekjes së Milanit me 1860 në fron hipi i biri Mihajllo, në mbrojtje të të cilit ishte tashmmë partia Konservatore e Ilia Garshaninit i ardhur nga oborri i rus, gjë që shënon rikthimin e fuqishëm të influencave ruse në Serbi, ndërsa partia tjetër thuajse mbeti në hije. Në vitin 1878 Kongresi i Berlinit nën trysninë e Rusisë i dha Serbisë trevat me shumicë shqiptare të Krushumilias, Leskovacit, Vranjan dhe Nishin… Shqiptarët protestuan por kush ti ndihmonte, pasi edhe Porta e Lartë ishte në shtratin e lëngimit.  Mihajllo në vitin 1868 u vra, në vend të tij u vendos i biri Milani i cili me 1882 u bë mbret, ndërsa në vitin 1888 ai abdikoi fronin në favor të djalit të tij 13 vjeçar Aleksandrit të cilin në vitin 1903 e vranë për t’u hapur rrugë Karagjorgjeviçëve, ku u vendos mbret Pjetër Karagjorgji në moshën 59 vjeçare i martuar me bijën e princit të Malit të Zi, Nikollës, kjo bënte më të mundshëm atë bashkim të Malit të Zi (provincës) me Serbinë e cila donte Malin e Zi si portë dalje në detin Adriatik, pse jo pas kësaj ishte dora e Rusisë e cila këtë portë në Adriatik e konsideronte jetëdhënëse, madje për këtë ata kishin krijuar idenë e “Serbisë së Madhe”, “Nacertanie”. Tashmë rusët po të jetonin vetëm një grusht ortodoksësh serbë në një trevë shqiptare ata do të pertendonin se ky vend është serb, e për këtë në vitet 1880 filloi të vlonte ideja se Fush–Kosova e Sanxhaku i Novi Pazarit duhej t’i jepeshin Serbisë se këtu gjoja është Serbia e vjetër, për këtë në vitin 1903 Edith Durhami shkruan: “… Pasi i vizitova këto zona unë pashë se shqiptarët janë shumë më tepër në numër se serbët, të cilët janë të pakët në Fushë – Kosovë dhe Snaxhakun e Novi Pazarit”. Gjithsesi Novi Pazari (Pazari i Ri) pas kësaj iu dha Serbisë, ndërsa Fushë – Kosova e Kosova ka kaluar tërë dramën e njohur deri në ditët tona. Padyshim politika më kriminale ndaj shqiptarëve i përket kohës kur Nikolla Pashiq (1845 –1926) ishte kryeministër i Serbisë. Në vitin 1913 Konferenca e Londrës e la Kosovën me rrethinat tërësisht shqiptare nën sundimin serb, madje ajo konferencë arriti ta mbidyfishojë sipërfaqen e shtetit serb, duke bërë që të shkatërrohen qindra qytete, lokalitete e fshatra shqiptarë, si dhe të derdhet lumë gjaku i pafajshëm i popullsisë autoktone, që kishin të vetmin “faj” se ishin shqiptarë e zoti i kishte falë në këto troje, që kërkonin t’i mbronin nga pushtuesit serb. Numri i viktimave ishte tepër i madhe , por duhet të cilësoj se këto përpjekje grabitqare ishin prezente edhe në vitin 1915 (në kohen e traktatit të fshehtë të Londres) , në konferencën e Paqes në Paris në vitin 1919 – 1920 ku Pashiqi famëkeq kërkoi suprimimin e thuajse krejt Shqipërisë Veriore në favor të Malit të Zi e Serbisë ku në krah kishte si gjithnjë Rusinë, por edhe Francën e Anglinë. E nëse nuk u realizua ky kob plotësisht kjo është meritë jo vetëm e shqiptarëve, por mbi të gjitha e ish presidentit amerikan Wudro Uillson. Luftërat me këtë fqinjë janë nga më të tmerrshmet e të shumtat, ku nga këto po cilësoj atë të vitit 1912, sipas shkrimit të vetë  një prej politikanëve e historianëve më në zë serb Dimitrie Tucovië, i cili në librin e tij “Serbia e Shqipëria” nënvizon, Politikën shoviniste të Pashiqit që arriti të pushtojë Shqipërinë deri në Durrës në vitin 1912, përveç viktimave nga shqiptarët flet për rreth 5000 të vrarë serb, dhe për një betejë në Berdicë (Shkodër) u vranë vetëm këtu 1300 oficerë e ushtarë serb, dikush për këtë duhet të përgjigjet, ndonëse ka prapavijë ruse, shkruan Tucoviq, por pas gjysmë viti uri, vuajtje, flijim, dekadencë, mbeturinat e ushtrisë serbe u kthyen mbrapa, duke lënë në Shqipëri 5000 varre ushtarësh dhe urrejtjen e përgjithshme të popullsisë shqiptare… Soldatska (ushtria) serbe bëri pluhur e hi katundet shqiptare dhe ktheu në kremator barbar popullsinë e tyre ku dogji të gjallë me qindra gra e fëmijë… Vlenë të nëvizohet se në vitin 1937 nga akademiku kriminel serb Vasa Çubrilloviç u publikua promemorja e titulluar “Nxjerrja e shqiptarëve jashtë” , ku kjo promemorje perbën një nga kulmet e “ideologjisë së spastrimit etnik” .( Mirko Grmek , Mark Gjidara dhe neven Simac , Spastrimi Etnik ,dokumente historike mbi një ideologji serbe, fq.127). Por Akademia serbe vazhdimisht ka prodhuar promemorje e programe kriminale per debimin e shqiptareve nga trojet e tyre , si ato të vitit 1981 e 1989 e vijim ,ku frymezuesit e ketyre krimeve janë të shumtë dhe me grada e tituj profesor dhe akademik, dy nga të cilet po i “cilësoi”: Së pari Dobrica Qosiqin nga i cili po kujtoj thënien e tij: “ Të gënjesh per Serbinë është patriotizem”, apo Ljuba Tadiçi , i cili kundershtonte pacifistet e paktë serb që ishin kunder luftes në vitet millosheviçjane , kur deklaronte , (duke bertitur me gishtat në veshë) : “Pacifizmi është bash vetë Tradhtia “ (Mirko Grmek , Mark Gjidara dhe neven Simac , Spastrimi Etnik ,dokumente historike mbi një ideologji serbe, fq.282-283). Keto promemorje kriminale do ti sherbenin si frymëzim dhe “si program pune” Millosheviçit e ushtrisë tij në krimet kunder banoreve autokton të Kosoves që nga viti 1989 ,deri në kulmin e ketyre krimeve serbe në vitin 1999 , kur Europa e Bota Perendimore , vendosen të ndalin ketë makineri gjakatare , duke e dëbuar perfundimisht nga trojet e pushtuara të Kosoves shqiptare prej rreth një shekulli…

Por deri atëherë nga trojet e Kosovës ishin larguar ndër vite nga terrori serb :

Në vitin 1878 –  60 mijë banorë, në vitet 1912 – 1914 –  240 mijë banorë. Në vitin 1919 – 1940 –  215 mijë banorë, në vitet 1952 – 1965 –  450 mijë banorë, ose më saktë deri në vitin 1965 gjithsej 965. 581 banorë të cilët në shumicë kanë ikur në Turqi, Shqipëri dhe vende të tjera perëndimore, ku kjo shifër është vetëm ajsbergu i shifrave zyrtare që jepte pushteti i kolonizatorëve serb. Por largimi i  shqiptarëve të Kosovës nuk u ndal ketu ai vijoj edhe pas ketij viti,e veçanarisht pas memorandumit të Akademisë Serbe të vitit 1981 , kur studentet e universitetit të Prishtines filluan protestat me kërkesën maksimale “Kosova Republikë”, per të vazhduar me ato të viteve 1989 deri në vitin 1999, kur u larguannga Kosova rreth një milion shqiptarë nga tmerret e makinerisë kriminale të komunisto-fashistit Millosheviç… Pasi kjo makineri lufte e genocidi u ndalua nga Europa e Bota me në krye Ameriken dhe luftën heroike të Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës, atëherë pjesa më e madhe e shqiptarëve të Kosoves u rikthyen në trojet e tyre etnike , ndersa deri atëherë  rreth 15 mijë shqiptar  ishin burgosur e vrarë nga makineria ushtarake shtetrore serbe , ku  një pjesë e të cilëve nuk janë kthyer deri sot as të vdekur për tu prehur në token nanë të Kosovës… (Me ketë rast vlen për t’u kujtuar edhe viti i zi 1945 kur komunistët serbo-sllav kishin instaluar  pushtetin e tyre në Jugosllavi e Shqipëri dhe vranë e masakruan rreth 5 mijë shqiptarë të  Kosovës në bashkëpunim me sllavo-komunistët shqiptarë, e cila  në histori si masakra e Tivarit). Gjithsesi për ta mbyllur këtë shkrim jo të plotë për fqinjën tonë të përgjakur, Serbinë,  po citoj edhe një herë vetë politikanin dhe shkrimtarin Tucoviq në librin “Serbia e Shqipëria” i cili në faqen 98 shkruan: “Sot u bë rrezik tepër i madh të predikosh nevojën e bashkëpunimit me shqiptarët. Shtypi serb duke u përpjekur të justifikojë më kot politikën e mbrapshtë, trilloi për shqiptarët një kështjellë të rreme dhe tendencioze, kurse politika pushtuese serbe me metodat e saj barbare i mbushi shqiptarët me një urrejtje të thellë ndaj nesh. Urrejtja e këtillë nuk ka ekzistuar që moti… Mirëpo të gjitha gjasat për një politikë miqësore u shkatërruan kësaj here shumë më tepër prej çdo kontakt me përfaqësuesit e popullit shqiptar dhe e hodhi këtë në urrjetje të tmerrshme kundër çdo gjëje që është serbe.”… Mjerisht kjo që shkruan Tucoviqi, edhe sot pas mbi një shekulli tingëllon aktuale, por jo për fajin tonë, por të politikës shoviniste serbomadhe dhe për fajin e atyre që e zgjeruan shtetin serb nga 24 mijë km2 që ishte me 1833 kur i njohën kufinjtë, në rreth 88 mijë km2 që është sot , ku të paktën 34 mijë km2 janë tokë të grabitura vetem nga Shqipëria Etnike… Sot kohrat kanë ndryshuar , Kosova djepi i fisit Ilir të Dardanëve është e pavarur dhe ka fituar lirinë pas rreth një shekulli pushtimi mizor të Serbisë .Por kjo liri nuk është ende e plotë pasi mjaft troje e vise të tjera të Shqiperisë Etnike lëngojnë nën pushtimin e fqinjëve , si Ilirida nën Maqedoni , Çamëria nën Greqi , Sanxhaku ,Metvegja , Bujanovski e tjer nën Serbi e deri Gjysma e Malesisë Madhe , Plava ,Gusia , Ulqini e më gjërë nën Malin e Zi. Por perveç kesaj duhet të forcohet autoriteti i shtetit të Kosoves duke u thënë ndal beg se ka handek , udheheqesve të Serbisë që shpesh kërkojnë “livallisin” nëper trojet e Kosoves , duke i quajtur keto troje etnike shqiptare si djepi i Serbisë , kur në fakt këto troje janë “varri” akoma i hapur i krimeve të Serbeve e Serbisë, që ndër shekuj u bënë nga turma të mjerimit në shtet kampion të shovinizmit…

VOO: Ky shkrim i imi nuk ka për qellim t’u prishin qjefin as ideatorëve dhe as adhuruesve të “Ballkanit të Hapur”, që për mua “Ballkani i Hapur” është “Vorri i Hapur” i shqiptarëve…

BIBLIOGRAFI:

1.Iliret dhe Iliria te Autorët Antikë ,Akademia e Shkencave të Shqiperisë, Instituti i Arkeologjisë , fq.309 . Pergatitur nga Selim islami (redaktor pergjegjes) , Frano Prendi ,Hasan Ceka ,Skender Anamali (Botimet Toena ,Tiranë 2002).

2.Konstandin Jirecek , Historia e Serbëve ,pjesa e pare, Stepia botuese “55” ,Tiranë 2010

3.Konstandin Jirecek , Historia e Serbëve ,pjesa e dytë           “                                 “

4.Robert d’Angeli ENIGMA (botime Toena)

5.Historia e Shqiperisë ,perg Akademia e shkencave të Shqiperise (Vll.I, II, III, IV).

6.Dr.Blerim Çela , Shqiptarët ndër Shekij ,Shtepia botuese KOHA ,Tiranë 2001.

7.Aleksander Stipçeviq ,ILIRËT ,historia ,jeta ,kultura ,simbolet e kultit ,botime Toena ,Tiranë 2002.

8.Zhan Klod Faveirial ,Historia (më e vjeter) e Shqiperisë ,fq.282 ,Plejad ,Tiranë 2004.

9.Dimitroje Tucoviq ,”Serbia e Shqiperia”

10.Serge Metais , Histori e Shqiptarëve , nga Ilirët deri te pavaresia e Kosovës , Tiranë 2006.

11.Spastrimi Etnik ,dokumente historike mbi një ideologji serbe, mbledhur , perkthyer dhe komentuar nga Mirko Grmek , Mark Gjidara dhe Neven Simac. Shtepia botuese “55” ,tiranë 2002.