Archives for July 2023

4 korrik 1918

July 4, 2023 by s p

Ilir Ikonomi/

Si sot 105 vjet më parë, Fan Noli, bashkë me përfaqësues të 33 kombësive, të ftuar nga presidenti Woodrow Wilson në jahtin presidencial, shkuan në Mount Vernon, një bregore e gjelbëruar jo shumë larg Uashingtonit, për të marrë pjesë në festimet e 4 korrikut – ditës së pavarësisë së Amerikës.

Atje, Wilsoni mbajti një fjalim pranë varrit të Presidentit George Washington. Të ftuarit vendosën kurora.

Në atë kohë, Fan Noli ishte kryetar i Federatës Vatra të Amerikës në Boston. Lufta e Parë Botërore dukej se do të përfundonte shpejt dhe fati i Shqipërisë ishte në fije të perit. Ajo mund të copëtohej mes fqinjëve.

Gjatë kthimit për në Uashington, Wilsoni bisedoi në jaht me secilin prej të ftuarve.

Noli gjeti rast dhe i tha Presidentit se po të mbretëronin ato parime që deklaroi në fjalimin e tij, s’ka dyshim që edhe Shqipëria do të fitonte të drejtat e saj. Wilsoni iu përgjigj se “ato parime do të mbretërojnë, sepse për ato luftojmë”.

Pas kësaj, Noli iu afrua Zonjës së Parë, Edith, e cila po shijonte rrjedhën e gjerë të lumit Potomak.

U zhvillua kjo bisedë:

FAN NOLI: Zonjë, shqiptarët më kanë porositur t’ju lutem që ta kujtoni Shqipërinë, një vend aq i varfër, pa miq dhe pa ndonjë përkrahje. Po nuk qajnë për urinë dhe mjerimet që heqin, po për humbjen e saj.

ZONJA WILSON: Po. Na vjen shumë keq për kombësitë e vogla si Shqipëria, Belgjika e të tjerat.

FAN NOLI: Situata jonë, Zonjë, është shumë e koklavitur dhe e trazuar.

Në këtë kohë në bisedë ndërhyri Presidenti Wilson, i cili ishte duke folur me një diplomat aty pranë.

PRESIDENTI WILSON: Me të vërtetë është shumë e koklavitur.

FAN NOLI: E vetmja shpresë për Shqipërinë është Amerika dhe ju, Zoti President.

PRESIDENTI WILSON: Unë do të kem vetëm një zë në kongresin e paqes dhe atë zë do ta përdor dhe për të drejtat e Shqipërisë.

FAN NOLI: Ai zë është i mjaftë për shqiptarët dhe ata do të jenë vdekërisht të gëzuar dhe fare të sigurtë për të drejtat e tyre.

PRESIDENTI WILSON: (Buzëqesh) Jo, mos ia u thuaj pikërisht ashtu shqiptarëve, se ahere ata do ta lenë punën e tyre në gjumë. Duhet ata paskëtaj të punojnë ca më tepër se kurdoherë.

— Në njërën foto duket jahti presidencial. Në tjetrën është Wilsoni i veshur me kostum të bardhë para se të mbante fjalimin dhe përfaqësuesit e kombësive duke vendosur kurora.

4 Korriku

July 4, 2023 by s p

Astrit Lulushi/

Ndër Etërit Themelues të Shteteve të Bashkuara renditen disa prej figurave më të shquara të historisë. Së bashku, ata bashkuan 13 kolonitë, fituan Luftën Revolucionare, krijuan një komb të ri dhe shkruan disa nga dokumentet më të shquara në historinë amerikane, duke përfshirë Deklaratën e Pavarësisë dhe Kushtetutën e SHBA. Ata ishin dhe mbeten pesha të rënda historike, veçanërisht shtatë figurat kryesore si John Adams, Alexander Hamilton, John Jay, Thomas Jefferson, Benjamin Franklin, James Madison dhe George Washington.

Këta ishin njerëz seriozë me fjalë të forta dhe veprime me peshë. “Ata ishin njerëz të hekurt,” tha një herë Abraham Lincoln. Natyrisht, së bashku me kontributet e tyre në krijimin e Shteteve të Bashkuara, duhet të pranojmë edhe elefantin në dhomë: Shumë nga këta njerëz kishin skllevër. Në të njëjtën kohë ata luftonin për lirinë e disave, dhe merrnin pjesë aktive në shtypjen e të tjerëve.

Ata lanë pas një trashëgimi të ndërlikuar. Këta burra jetuan kohë të errëta dhe të diskutueshme, gjatë të cilave mbanin fjalime dhe shkruanin ese dhe letra që frymëzuan bashkëkohësit e tyre, me fjalë të mençura dhe klithma nxitëse të tilla si “Më jep lirinë, ose më jep vdekje” të Patrick Henrit! Përveç këtyre citimeve të njohura, Etërit Themelues bënë gjithashtu shumë vërejtje të mprehta, dhe herë pas here më pak të njohura. Këtu janë disa nga më të mirat, që mbulojnë gjithçka, nga mbajtja e sekretit deri te çështjet e stilit.

Falënderoj Zotin, që më dha kokëfortësi, kur e di që kam të drejtë.

John Adams

Një çip mbi supe është një bagazh shumë i rëndë për t’u mbajtur gjatë gjithë jetës.

John Hancock

Mendoj se një rebelim i vogël herë pas here është gjë e mirë dhe po aq i nevojshëm në botën politike sa stuhitë në atë fizike.

Thomas Jefferson

Tre mund të mbajnë sekret, nëse dy prej tyre kanë vdekur.

Benjamin Franklin

Thelbi i Qeverisë është pushteti; dhe pushteti në duart e njeriut, do të jetë ndonjëherë i rrezikuar nga abuzimi.

James Madison

Të mençurit e dinë shumë mirë dobësinë e tyre për të supozuar pagabueshmërinë; dhe ai që di më shumë, e di më së miri se sa pak di.

Thomas Jefferson

Është më mirë të mos ofroni asnjë justifikim sesa një justifikim të keq.

Xhorxh Uashinton

Nuk pres kurrë të shoh një vepër të përsosur nga njeriu i papërsosur.

Alexander Hamilton

Nuk është e lehtë të jesh i mençur për të gjitha kohërat, madje as për të tashmen – aq më pak për të ardhmen; dhe ata që gjykojnë të kaluarën duhet të kujtojnë se, kur ajo ishte e tashme, e tashmja ishte e ardhmja.

Guvernator Morris

Në çështjet e stilit, notoni me rrymën; në çështjet parimore, qëndroni si shkëmb.

Thomas Jefferson

Lëvizjet e mia drejt karriges së qeverisë do të shoqërohen me ato të një fajtori që shkon në vendin e ekzekutimit.

George Washington (30 ditë para inaugurimit të tij të parë).

Independence Day and the commitment to the values we share

July 4, 2023 by s p

Rafaela Prifti

Sokol Paja/

What started as a unanimous adoption of the Declaration of Independence on July 4, 1776 by the Continental Congress, gave rise to a revolutionary war and the birth of a nation. This is the 247th year of an annual celebration. The activities of observing the holiday across the nation include parades, concerts, fireworks display, family cookouts and more. The fanfare might be showy and grand but the meaning is clear and straightforward for all of us – it is a celebration of a country built on ideas of equality and principles of “life, liberty and the pursuit of happiness”. Such words carry significant weight and are never to be taken for granted particularly at the time of democratic backsliding and increased erosions on equality.

The first readings of the Declaration were made in Philadelphia squares and met with bonfires and the ringing of bells. No other holiday is so intricately linked with a document and consequently its power. From a young age and through most of our lives, we are used to seeing it appear in textbooks, reproduced in museums, presented in libraries and shown in works of fiction and nonfiction. Each time and in every appearance the Declaration of Independence makes a powerful statement about us. The Founding fathers wrote a document that announced the expressed desire of a people to be freed from their ruler. In early 20th century, Vatra’s founders recognized their shared commitment to the same ideals that inspired the hearts of many patriots and fueled the Albanian national movement for independence. At the end of that century, the fulfillment of human aspirations was at the basis of Kosova’s war for freedom that led to its liberation in 1999. Two American statesman, respectively, President Wilson and President Clinton have advocated for and played a major role in the history of Albania and Kosova. The 42nd President, who is currently in Albania, was honored for his part in bringing peace and stability to the Balkan region.

The path forward is laden with challenges for Albanians in the Balkans. In the ongoing battle that requires hard work and dedication, Albanians honor the long-term friendship with America rooted in the commitment to the principles outlined in a forward thinking document adopted in 1776.

In the course of the activities you may have planned for today, it might be prudent to read the Declaration of Independence, which is pivotal in the history of the United States and the history of democracy.

God Bless America!

God Bless the Albanian nation!

MËSIMET NGA LIDHJA SHQIPTARE E PRIZRENIT PËR AKTUALITETIN POLITIK MBARË SHQIPTAR: A EKZISTON MË BESA SHQIPTARE?

July 3, 2023 by s p

Nga Frank Shkreli

A person standing at a podium with a flag behind him

Description automatically generated with medium confidence

Përball aktualitetit konfliktual politik në trojet shqiptare, por edhe duke marrë parasysh situatën e krijuar në veri të Kosovës dhe reagimet e ndërkombëtarëve për shtensionimin e menjëhershëm të situatës në veri të Kosovës, ndërsa paralajmëruan pasoja në rast të dështimit – përfshir sanksione të njëanshme kundër Republikës së Kosovës – ndoshta ia vlen të shikohet se çfarë mësimesh mund të nxirren nga Lidhja Shqiptaer e Prizrenit në 145-vjetorin e saj. Në një kohë kur sot, jo shumë ndryshe nga atëherë, rrezikohet copëtimi i trojeve shqiptare.

Historia e shqiptarëve na tregon se kurdoherë që trojet shqiptare kërcnoheshin nga fqinjtë dhe armiqtë e jashtëm – shqiptarët bashkoheshin dhe thirrnin mbajtjen e kuvendit dhe lidhnin Besën për të mbrojtur, të gjithë së bashku, interesat e Kombit shqiptar në të gjitha trojet e veta. Përball rreziqeve të shumta që i kanoseshin krahinave shqiptare në atë kohë nga fqinjtë grabitqarë hidhet kushtrimi për mbajtjen e Lidhjes Shqiptare në Prizren në mbrojtje të tokave, interesave dhe të drejtave kombëtare të shqiptarëve. Nuk ishte pra ky një takim krahinor ose gjysëm përfaqësues, por ishte mbarë kombëtar.

145-vite më parë, me 10 Qershori të vitit 1878 është mbajtur Kuvendi Kombëtar në Prizren, aty u përfaqësuan të gjitha krahinat e Atdheut, me qëllim, sipas fjalëve të Abdyl Frashërit, “Që t’u presim hovin armiqve të pashpirt, duke lidhur besën shqiptare dhe duke u betuar që t’i mbrojmë me gjak trojet që na kanë lënë gjyshërit dhe stërgjyshërit tanë”, ka thënë ndër të tjera, Abdyl Frashëri, përfaqsuesi kryesor i Lidhjes së Prizrenit. Aty u vendos njëzëri themelimi i “Lidhjes Shqiptare”, si organizata e vetme kombëtare shqiptare, objektivi i të cilës do të ishte bashkimi i të gjithë shqiptarëve në luftën për të mbrojtur territoret autoktone shqiptare dhe për të siguruar të drejtat kombëtare të gjithë Shqiptarëve.

Me atë rast, një Komitet Qendror u krijua për të drejtuar Lidhjen e Prizrenit, ndërkohë që u morën vendime me rëndësi historike për Kombin dhe i cili do të ushtronte kontroll mbi të gjitha degët e tija. Ky Komitet, si enti përfaqësues më i lartë i Lidhjes së Prizrenit, kishte një përfaqësi mbarëkombëtare prej 47 anëtarësh nga të gjitha trevat shqiptare.

Kush mund ta marrë me mend sot një organizim të tillë mbarëkombëtar – përball konflikteve aktuale politike brenda dy shteteve shqiptare dhe përball mosmarrveshjeve të vazhdueshme politike midis Tiranës dhe Prishtinës zyrtare, në lidhje me çeshtjet më madhore të Kombit.

Qershori i vitit 1878 ishte muaji i Lidhjes së Prizrenit, por edhe i memorandumeve, peticioneve që hartuan shqiptarët në mbrojtje të të drejtave të tyre kombëtare dhe të tërësisë tokësore, por edhe i protestave të organizuara anë e mbanë trojeve shqiptare.

Në një memorandum të datës 13 qershor, 1878, shkodranët i shkruajnë, ndër të tjera, kryeministrit britanik të asaj kohe, Lordit Beaconsfield: “… Ashtu si nuk jemi dhe nuk duam të jemi turq, po ashtu e kundërshtojmë me të gjitha forcat tona cilindo që do të dëshironte të na bënte sllavë, ose austriakë ose grekë… Ky karakter kombëtar që nuk është përgënjeshtruar kurrë dhe që ka luftuar ngadhënjimisht kundër egërsisë osmane për më shumë se katër shekuj, nuk mund dhe nuk duhet të zhduket tani në këtë shekull qytetërimi nga dora e aeropagut evropian…”.

Nga protesta e 16 qershorit, 1878 në Shkodër, në një memorandum të nënshkruar nga 320 përfaqësues të popullsisë së rretheve të Tiranës, Durrësit, Krujës, Lezhës, Shkodrës, Ulqinit, Tivarit, Podgoricës e tjera, ndër të tjera thuhet: “Ne të nënshkruarit, në emër të të gjithë popullit, kemi nderin të shpallim se kombi shqiptar, qoftë mysliman, qoftë katolik, që ndryshon prej sllavëve… është njëzëri i vendosur të mbrojë Atdheun e vet kundër ndarjes së territorit që është projektuar, si një veprim që është në kundërshtim me historinë e tij, me interesat e tij dhe me dëshirat e tij…”

Ndërsa në memorandumin drejtuar ministrave të jashtëm të Fuqive të Mëdha, disa personalitete shqiptare që ndodheshin në Stamboll, shkruajnë: “Duke i parashtruar Kongresit dëshirat e veta dhe duke iu lutur që t’i marrë ato parasysh, populli shqiptar proteston përball Evropës kundër aneksimit të cilësdo pjesë më të vogël të truallit të tij nga një komb tjetër dhe shpall se është gati të bëjë fli të gjitha fuqitë e veta jetësore dhe ushtarake për ta mbajtur këtë vendim suprem, të cilin e konsideron si një detyrë të shenjtë të diktuar nga e drejta e tij dhe nderi kombëtar…”

Në letrën protestë kundër popullsisë së sanxhakut të Prishtinës drejtuar Kongresit të Berlinit më 25 qershor, 1878 kundër mizorive të kryera mbi popullsinë shqiptare prej ushtrive serbe, ruse, malazeze dhe bullgare, shkruhet: “…Po qe se do të ndodhte flijimi i kombit tonë dhe ky do bëhej viktimë e padrejtësive të lartpërmendura…ne do të vdesim me nder deri tek njeriu i fundit, që të mos jemi aspak viktima e këtij nënshtrimi…”.

Dhe në vendimin që mori Lidhja Shqiptare për Jugun në mbledhjen që u bë në Janinë me 24 korrik, 1878 për t’i kërkuar qeverisë osmane bashkimin e trojeve shqiptare në një vilajet të vetëm për të mbrojtur tokat shqiptare nga copëtimi, theksohet se, “Shqiptarët, të udhëhequr nga ndjenjat e natyrshme patriotike, e gjithë Toskëria dhe Gegëria, u betuan dhe lidhën besën me shkrim për të mbrojtur tokën e shenjtë të vendlindjes…”. (Citimet e mësipërme marrë nga libri “Lidhja Shqiptare e Prizrenit, 1878-1881”, Kristo Frashëri).

Ja ku jemi sot! Është korriku i vitit 2023 – 145-vite ç’prej themelimit të Lidhjes Shqiptare të Prizrenit, Kombi shqiptar — përball kërcnimeve të vazhdueshme të fqinjve ndaj të drejtave të shqiptarëve, sidomos nga Serbia me mbështetjen e Rusisë — as sot nuk po gjenë paqën në trojet e veta.

Zëri i burrave të Lidhjes Shqiptare të Prizrenit u bën sot jehonë liderve të kombit, në këtë 145-vjetor të saj. U bën thirrje, në emër të karakterit të përbashkët kombëtar, që të dilni ngadhënjimtarë nga ky kaos dhe egërsi politike në të cilën e kini hedhur vendin, qoftë në marrëdhëniet me njëri tjetrit, qoftë në marrëdhëniet rajonale. Burrat e Lidhjes së Prizrenit ishin më të përparuar dhe më patriotë se përfaqësuesit e sotëm të klasës politike shqiptare, megjithëse kushtet politike, ekonomike dhe shoqërore ishin shumë më të vështira për ta, në krahasim me gjendjen e sotme të shqiptarëve. Besëlidhja e tyre kundër armikut dhe sfidave të përbashkëta konsakrohej me besën shqiptare!

Përball rrezikut të brendshëm dhe të jashtëm, liderët shqiptarë aktualë, në vend që të lidhin besëlidhje me njëri tjetrin. në emër të interesave madhore të Kombit për zgjidhjen e sfidave dhe të kundërshtimeve politike trokasin dyerve të kancelarive evropiane – jo për të mbrojtur interesat kombëtare kundër synimeve armiqësore të të huajve – por për tu ankuar kundër njëri tjetrit, para autoriteteve të huaja. Miqët perëndimorë i duan shqiptarët të bashkuar në objektivat e përbashkëta në mbrojtje të të drejtave të tyre shekullore dhe në miqësi me kombet fqinje.

Në qoftë se qershori i vitit 1878 ishte muaji i shpresave për Kombin Shqiptar, i besëlidhjes dhe i besës për të shpëtuar Kombin nga kërcënimet e armiqve të jashtëm, qershori i vitit 2023 – pa dyshim është muaji dhe viti i zhgënjimeve politike e shoqërore, të brendshme dhe të jashtme. Zëri i burrave të Lidhjes Shqiptare të Prizrenit u bën sot jehonë, në këtë 145-vjetor të saj. I bën thirrje Tiranës zyrtare dhe Prishtinës zyrtare — në emër të karakterit dhe interesave të përbashkta kombëtare, të dilni ngadhënjimtarë nga ky kaos dhe egërsi konfliktesh politike, në të cilën i kini hedhur dy shtetet shqitare dhe Kombin mbarë.

Besoj se duhet të jeni të vetëdijshëm se, në qoftëse me të vërtetë reflektoni mbi veprimet tuaja politike sot – si në arenën kombëtare ashtu dhe ndërkombëtare — ato janë në kundërshtim të plotë me historinë e Kombit shqiptar, me interesat e tij dhe me dëshirat e tij kombëtare dhe politike, “si një detyrë të shenjtë të diktuar nga e drejta e tij dhe nderi kombëtar…”. Por edhe në kundërshtim të plotë me Besëlidhjen e Gjergj Kastriotit-Skenderbeut në Lezhë dhe të Besës Shqiptare të Lidhjes së Prizrenit.

Jeni në rrugën e gabuar dhe në kundërshtim të plotë me dëshirat e shumicës së shqiptarëve anë e mbanë trojeve shqiptare dhe në diasporë. Si të tillë, në qoftë se vazhdoni në këtë rrugë, do të poshtëroheni politikisht dhe do të dënoheni moralisht – si politikanë individë dhe si grup politikanësh – nga ky brez dhe nga brezat e ardhshëm të shqiptarëve, për mos përfilljen e të drejtave dhe interesave kombëtare të shqiptarëve.

Shqiptarët kanë dy shtete të vetat në Ballkanin Perëndimor. E kini në dorë të bëni ndryshimin e madh për të cilin pret Kombi shqiptar: Për një jetë të paqë e pajtim midis shqiptarëve pa dallim, në siguri dhe në harmoni recipkroke bashkjetëse me fqinjët, në familjen e madhe euro-atlantike, ku shqiptarët e kanë pasur gjithmonë karrigën e vet. Por, nëqoftse shqiptarët nuk kujdesen për veten, për interesat e njëri tjetrit dhe për të mirën e përbashkët afatgjatë si komb, atëherë, pse të lodhen të huajt me ne, kur e shohin se shqiptarët nuk kanë as një kompaktësi as unitet objektivash madhore kombëtare.

Pa një bashkrendim të ideve dhe qëllimeve të përbashkëta mbarë-kombëtare – bazuar në Besën e Lidhjes Shqiptare të Prizrenit — nuk besoj se diplomacitë solo nga Tirana dhe Prishtina zyrtare, në lidhje me krizën në veri të Kosovës do të çojnë drejt përpjekjeve për të gjetur një zgjidhje të krizës aktuale në veri të Kosovës, por as të krizave të ardhëshme me të cilat do të përballet kombi shqiptar në vitet dhe dekadat e ardhëshme. Tre dekadat e kaluara të tranzicionit politik na kanë mësuar tanimë, që sipas thenjes së romakëve të vjetër, “të mos shpresojmë pa dyshuar, por dhe të mos dyshojmë pa shpresuar.” Shpresa, thonë se vdes e fundit! Por shënjat, nuk duken të mira. Nuk e di pse, por përball krizave të sotme me të cilat përballen shqiptarët – po më shkon mendja larg tek ata që së janë më, por që janë të pranishëm me veprat e sidomos me idealet dhe përpjekjet e tyre — besa besë – në mbrojtje të interesave kombëtare.

Sot realiteti i egër e kërcënues, në forma të ndryshme, ndaj fateve dhe interesave të Atdheut dhe Kombit po shfaqet gjithnjë e më shumë – në nivel kombëtar dhe ndërkombëtar – por Besa Shqiptare e Lidhjes së Prizrenit – arma më e fortë, historikisht, e shqiptarëve për tu përballur me kërcënimet ndaj Kombit: Nuk është më, fatkeqsish!

Frank Shkreli

(Besëlidhja Shqiptare (Shaban Hysa, tablo 3 vitit, 1978)

A picture containing clothing, painting, building, art

Description automatically generated

A group of men in military uniforms

Description automatically generated with low confidence

A picture containing outdoor, building, clothing, funeral

Description automatically generated

NJERIU E SHKRIMTARI NAUM PRIFTI GJITHMONË I DASHUR E I NDERUAR TE “BIJTË E SHQIPES”

July 3, 2023 by s p

Shoqata Mbarëshqiptare “Bijtë e shqipes” në Philadelphia organizoi një mbrëmje përkujtimore kushtuar shkrimtarit, humanistit e veprimtarit Naum Prifti

Nga dr. Sadik Elshani

Fotot: Eva Dori, gazetare

Hyrje

Ditën e shtunë, më 1 korrik, Shoqata Mbarëshqiptare “Bijtë e shqipes” në mjediset e saj organizoi një mbrëmje përkujtimore për të përkujtuar e nderuar shkrimtarin e humanistin me shpirt fisnik, veprimtarin e shquar të bashkësisë shqiptaro – amerikane, mikun e shoqates sonë, Naum Prifti, i cili më 17 qershor u nda fizikisht nga kjo botë. Naum Prifti është jo vetëm një shkrimtar i njohur i letërsisë shqipe, por ai është edhe një emër shumë i dashur për mijëra lexues që e kanë shijuar veprën e tij, si dhe për shoqatën tonë. Ishte një mik i sinqertë dhe mbështetës e përkrahës i fortë i shoqatës sonë. Disa herë e kishim në mesin tonë, në festat dhe veprimtaritë që organizonte shoqata jonë. Këto takime gjithmonë ishin të këndshme e të përzemërta, sepse kishim çka të dëgjonim nga goja e tij, nga përvoja e tij shumëvjecare jetësore e artistike. Mënyra e tij e të folurit me mjeshtëri artistike, i qetë e i drejtpërdrejtë, me humorin e tij karakteristik, menjëherë e bënte për vete bashkëbiseduesin. Këto takime do të mbesin gjithmonë në kujtesën tonë si çastet më të bukura të jetës sonë.

Këtë veprimtari e hapi kryetari i shoqatës, z. Dritan Matraku, i cili përshëndeti dhe u dëshiroi mirëseardhjen mysafirëve të kësaj mbrëmje përkujtimore. Me pjesëmarrjen e tyre na nderuan: dy vajzat e z. Naum, Julika e Rafaela, si dhe kushërira, znj. Athina Dhimitri; z. Mhill Velaj, kryetar i Shoqatës së Shkimtarëve Shqiptaro – Amerikanë, i shoqëruar nga veprimtarët, z. Prend Qetta dhe z. Mark Qehaja; shkrimtari, poeti, studiusi e veprimtari, dr. Bexhet Asani i shoqëruar nga veprimtari, z. Neki Mena. Ishte i pranishëm edhe Hirësia e Tij, At Andrea, prift i Kishës Ortodokse Shqiptare në Philadelphia dhe mik i familjes Prifti. Pastaj z. Matraku i tha edhe disa fjalë vlerësuese për jetën dhe veprën e Naum Priftit dhe lidhjet e tij me shoqatën tonë. Z. Matraku i tha edhe disa fjalë për veprimtarin e shquar të bashkësisë shqiptaro – amerikane të Philadelphias dhe mbështetësin e madh të shoqatës sonë, z. Benjamin Risilia, i cili në fillim të qershorit u nda nga kjo botë. Për të nderuar kujtimin e tyre të pranishmit mbajtën një minutë heshtje.

Jeta dhe vepra e begatë e Naum Priftit

Fjalën e rastit e mbajti z. Sadik Elshani, ish-kryetar i shoqatës “Bijtë e shqipes”. Zoti Elshani e bëri një paraqitje më të detajuar për jetën dhe veprën e Naum Priftit, lidhjet e tij me qytetin e Philadelphias dhe shoqatën tonë. Ai që në fillim theksoi se në këtë mbrëmje përkujtimore nuk jemi mbledhur për ta vajtuar Z. Naum, por për ta festuar jetën dhe krijimtarinë e tij. Z. Naum e jetoi ciklin e plotë të jetës dhe gjatë këtyre viteve ai ishte mjaft prodhimtar në disa gjini të letërsisë dhe veprimtarive shoqërore në Shqipëri e diasporë. Pastaj z. Elshani i bëri një përmbledhje krijimtarisë së Naum Priftit: “Naum Prifti është një shkrimtar i gjithanshëm e mjaft prodhimtar. Në radhë të parë ai njihet si tregimtar, si njëri ndër më të mirët në letërsinë shqiptare. Por, ai shkroi edhe drama, novela, skenare filmash, fabula, ese, komedi, reportazhe, përkthime mjeshtërore nga gjuhët e huaja në gjuhën shqipe. Naum Prifti është mjeshtër i tregimt të shkurtër dhe në përgjithësi të tregimit si formë letrare. Ai me sukses e ka ndjekur, vazhduar e çuar përpara rrugën e trasuar nga Mitrush Kuteli e Ernest Koliqi. Rrjeti i lexuesve të veprës së Naum Priftit është i gjërë jo vetëm për faktin që ai shkroi në gjini të ndryshme letrare, por ai shkroi edhe për të gjitha moshat: fëmijët të rinjtë dhe të rriturit. Vepra e tij i ka shoqëruar lexuesit në të gjitha fazat e jetës së tyre, nga fëmijëria gjer në pleqëri. Këtë ai e bëri paralel gjatë gjithë krijimtarisë së tij. Tregimet popullore, përrallat, fabulat, ngjarjet nga historia e jeta e përditshme janë frymëzimet e Naum Priftit, të cilat në laboratorin e tij krijues, me penën e tij mjeshtërore u shndërruan në rrëfime mjaft tërheqëse për lexuesin, sidomos fëmijët e lexuesit e moshës së re. Janë pikërisht rrëfimet e tilla tërheqëse që e ngjallin kurreshtjen dhe e nxisin fantazinë e lexuesit të ri, ia shtojnë dëshirën për letërsinë, artin, të bukurën. Një pjesë të mirë të krijimtarisë së tij e përshkon edhe tema e atdhedashurisë. Në krijimtarinë e tij ai me shumë sukses e ka përdorur humorin e satirën. Urtësia e mirësia e tij pasqyrohen qartë në tërë krijimtarinë e tij artistike”. Naum Prifti krijoi në dy periudha të historisë së Shqipërisë, gjatë periudhës komunista dhe asaj postkomuniste. Vepra e tij i qëndron kohës, sepse në shumicën e rasteve nuk karakterizohet me ngarkesat ideologjike të asaj periudhe.

Për të pranismit z. Elshani foli edhe për jetëshkrimin e z. Prifti, mirënjohjet, vlerësimet e çmimet e shumta që ai ka marrë gjatë jetës së tij. Këto ditë është shkruar mjaft për jetën dhe veprimtarinë e z. Prifti, prandaj nuk është nevoja që të përsëriten në këtë shkrim. Për të ilustrua krijimtarinë e tij të shumanëshmë, z. Elshani përmendi edhe disa tituj të veprave e skenareve. Duke folur për dramën “Mulliri i Kostë Bardhit, z. Elshani theksoi se drama ishte vënë në skenë nga disa grupe teatrore edhe në Kosovë. Në vitin 1974 këtë dramë e kishte vënë në skenë edhe grupi dramatiki gjimnazit “Jeta e re në Suharekë/Therandë. Për të pranishmit ngjalli mjaft emocione kur z. Elshani e paraqiti një foto nga kjo shfaqje ku ai e lunate rolin kryesor, atë të Kostë Bardhit.

Lidhjet e familjes Prifti me qytetine Philadelphias

Naum Prifti kishte një lidhje të vecantë me qytetin e Philadelphias. Në këtë qytet babai i tij, Rrapi (Rafael), ka jetuar e punuar në rtestorantin e tij. Pastaj i janë bashkuar edhe dy djemtë e tij, djali i madh, Pauli, dhe Peteri. Babai ishte riatdhesuar në vitin 1957, ndërsa dy djemtë kanë vazhduar të jetojnin në Amerikë. Edhe z. Naum kur ka emigruar në Amerike në vitin 1992, fillimisht është vendosur në Philadelphia, por pastaj ka kaluar në Nju Jork. Ndoshta kjo histori e familjes së tij dhe njohja e kahershme me disa pjesëtarë të shoqatës sonë (z. Llazar Vero) kanë ndikuar që ai të jetë i lidhur ngushtë me shoqatën tonë. Gjatë gjithë këtyre viteve ai ka qenë një mik dhe mbështetës i fortë i shoqatës. Prandaj, nuk është rastësi që ai një pjesë të korrespodencës së vëllait të tij, studiusit të cështjes shqiptare, Peter Prifti, ia ka dhuruar bibliotekës së shoqatës sonë. Në vitin 2007, me rastin e 75 vjetorit të lindjes, shoqata “Bijtë e shqipes” organizoi një veprimtari artistike dhe e nderoi Naum Priftin me titullin: “Nderi i Komunitetit”, nderimi më i lartë që shoqata e jep për një personalitet.

Rrëfime e vlerësime për jetën dhe veprën e Naum Priftit

Z. Llazar Vero në paraqitjen e tij e vlerësoi lart veprimtarinë krijuese të Naum Priftit, duke e cilësuar atë si një mjeshtër të tregimit shqiptar. Pastaj ai tregoi se në fakultet për temë diplome e kishte pasur veprimtarinë artistike të Naum Priftit. Gjithashtu ai tregoi edhe për njohjen e kahershme që kishte me z. Naum, lidhjen e tyre profesionale si gazetarë, natyrën e tij shumë njerëzore e shpirtin e tij fisnik. Vlerësimet e z. Vero dhe të diskutuesve të tjerë për jetën dhe veprën e Naum Priftit, portretin e tij njerëzor e intelektual, pak a shumë ishin të ngjashme me ato që u thanë pak më lart në këtë shkrim, prandaj nuk ëshë e nevojshme që të përsëriten edhe nje herë këtu.

Z. Mhill Velaj në fjalën e tij u përqëndrua në krijimtarinë e shumëllojshme e cilësore të Naum Priftit, duke e cilësuar atë nga shumë dashamirës si Çehovi i letërsisë shqipe. Z. Velaj pastaj u shpreh shumë mirënjohës për këshillat që z. Naum i kishte dhënë për procesin krijues të krijimtarisë letrare. Zoti Velaj e vlerësoi lart edhe angazhimin e z. Prifti në organizimin dhe funkcionimin e Shoqatës së Shkrimtarëve Shqiptaro – Amerikanë, kryetar i së cilës ishte për disa vite.”Shkrimtari Naum Prifti konsiderohet sot një prej shkrimtarëve më të rëndësishëm, që i përket epokës së historisë moderne, që më shumë se çdo akt në jetën e tij të gjatë, ky njeri i madh dominoi intelektualisht dhe artistikisht, i dha aq shumë letërsisë shqipe, dhe letërsisë së Diasporës shqiptaro-amerikane, letërsisë bashkëkohore dhe kinematografisë shqiptare” – u shpreh ndër të tjera z. Velaj.

Poeti, studiusi e veprimtari, dr. Bexhet Asani, në fjalën e tij rrëfeu se edhe grupi dramatik i shkollës së Livadhisë (rrethi i Strugës) e kishte vënë në skenë dramën e Naum Priftit. Disa kujtime nga takimet, jeta e Naum Prifit i ndanë me të pranishmit edhe Athina Dhimitri, Vlashi Fili e At Andrea.

Kujtimet e vajzave të z. Naum

Në fund fjalën e morën edhe dy vajzat e z. Naum, Julika e Rafala, të cilat me pjesëmarrjen e tyre na nderuan shoqatën tonë dhe mbi të gjitha, babain e tyre. Prania e tyre e bëri këtë veprimtari përkujtimore edhe më të ngrohtë, më emocionale, bënë që të ndihej edhe prania e shkrimtarit e mikut tonë të shtrenjtë, Naum Prifti. Të dyja vajzat fillimisht shprehën falenderimet, mirënjohjen e respektin për shoqatën “Bijtë e shqipes” për organizimin e kësaj mbrëmjeje përkujtimore në nderim të babait të tyre. Pastaj ato për të pranishmit sollën kujtime për babain e tyre si prind e si krijues, procesin e tij krijues. Ato rrëfyen se babain kurrë nuk e kishin parë duke ndenjur kot, ai gjithmonë shkruante diçka.Tregimet që ai i shkruante në Bibliotekën Kombëtare, kur kthehej në shtëpi ua lexonte atyre me atë stilin, diksionin karakteristik, duke i bërë ato tregime edhe më të gjalla. Pastaj ato treguan edhe për jetën e përditshme familjare, shetitjet në Bulevard, ngrënja e akulloreve, etj. Një pjesë e rrëfimit të tyre ishte edhe për lidhjet familjare me qytetin e Philadelphias, ku janë edhe rrënjet e familjes së tyre këtu në Amerikë.

Veprimtaria vazhdon

Ppër ta bërë këtë veprimtari më të laremishme në vazhdim u shfaqën edhe disa video: një intervistë e z. Naum dhënë Zërit të Amerikës, një video – promo për një dokumentar për Naum Priftin dhe një tregim i shkurtër për shpatën e Skenderbeut. Sipas traditës së shoqatës sonë për të pranishmit u shtrua një koktel me pije e ushqime – një kafshatë buke për shpirtin e z. Naum. Edhe gjatë këtij kokteli vazhduan kujtimet, historitë e bisedat për jetën dhe veprën e Naum Priftit. Secili kishte për të thënë, për të kujtuar diçka të këndshme e të pharrueshme.

Lamtumirë Naum Prifti

Familja dhe miqtë humbën njeriun e tyre më të dashur, letërsia shqipe humbi një mjeshtër të penës, të përkushtuar, mjaft prodhimtar e cilësor. Vajzat e z. Naum thanë se kanë mësuar shumë nga i ati, por kanë mësuar edhe nxënësit, lexuesit e tij. Prandaj, ai është edhe Mësuesi i Kombit. Naum Prifti u nda fizikisht nga kjo botë, por ai gjithmonë do të mbetet për ne një mik i dashur e i nderuar, njeri fisnik e shkrimtar me vlera të pdiskutueshme letrare e njerëzore. Largimi i tij na varfëron, vepra e tij na pasuron. Ishte kjo një mbrëmje përkujtimore e veçantë, mbresëlënëse e mjaft emocionuese.

I paharrueshëm qoftë kujtimi për Naum Priftin! Shpirti i tij u prehtë në paqe!

Philadelphia, më 3 korrik 2023