Archives for October 2023

“MBAHU NENE E MOS KI FRIKE, SE KE DJEMTE NE AMERIKE…”

October 6, 2023 by s p

Mesazhi i veprimtarisë së sotme tek Restaurant AMICI në Cherry Hill NJ, me pronar atdhetarin Alex Shefit Daku.

Titulli i shkrimit janë vargjet e këngës që janë kënduar e këndohen më së shpeshti në gëzimet e manifstimet tona në vendlindje, por edhe në diasporë. Ato kanë ngritur peshë zemrat tona duke sjellë emocione të mëdha, dashuri e bashkim. Por jo vetëm kaq. Ato sjellin shpresë, fuqi e përparim të viseve shqiptare kudo brenda e jashtë Shqiperisë tonë të ndarë.
Këto vargje shprehin historikun e trojeve tona, të mbështjellë me emrin e atyre që na mbrojten nga çbërja kur ne sa kishim lindur si shtet. Dhe mbështetja amerikane na shoqeroi pa kursim në cdo hap e moment tjetër kur shqiptarët ngriheshin për emrin e lirinë e tyre. Tashmë ne e dimë, se kjo nuk ka qenë një mbështetje e thjeshtë por dicka vendimtare që ka përcaktuar fatet e Shqiperisë në historinë e saj, që nga luftërat e I-rë dhe e II-të botërore, deri tek pavarësia e Kosoves e shtet-formimi i saj. E megjithatë ne duhet të themi se një faktor i rëndesishëm për sigurimin e kësaj mbështetje përvec dashamirësisë pa kushte të udhëheqesve e popullit në SHBA, ka qenë dhe është kontributi i madh i Diasporës shqiptare këtu që nëpermjet emrave e figurave patriotike të njohura punuan e luftuan pa u lodhur për të kërkuar të drejtat e shqiptarëve që akoma janë të pa bërë bashkë. Me plotë gojën mund të themi se Diaspora shqiptare e hershme apo dhe e re në Amerike, ka kontribut sa ” një Mal” në cështjen tonë kombëtare, por misioni vazhdon.
Tashmë kanë kaluar vite e dekada dhe Diaspora shqiptare jo vetëm është rritur në numër e cilësisht kudo, por vecanërisht këtu në Filadelfia po shkohet drejt një Shqipërie të vogël “. Sigurisht jo fizikisht, por me bashkatdhetarët që përbëjnë komunitetin e këtushëm nga të gjitha trojet shqiptare prej rreth 30 mijë personash me shkollën shqipe “Gjuha Jonë” prej 20 vitesh, me Qendrën social – kulturore që gumëzhin në cdo kohë prej rreth 22 vitesh, me brezin e ri që avancon cdo ditë në shkollim, shkencë, bisnes etj, kemi sjellë Shqipërinë tonë në Amerikë. Shoqata Mbarëshqiptare Atdhetare – Kulturore ” Bijte e Shqipes “, prej rreth 22 vitesh po punon intensivisht cdo vit e më mirë, që ky komunitet të ndjehet sa më i bashkuar e i lumtur edhe këtu larg atdheut, të ndjehet krenar me gjuhën,
historinë e kulturën tonë kombëtare, duke i trashëguar ato ndër brezat e ardhshem.
Për ti shërbyer sa më mirë këtij qëllimi, me ndjeshmërinë e mbështetjen e më shumë se 500 familjeve shqiptare që patën mundësi të kontribonin, u ble para pesë vitesh një ambjent i ri për Qendër të komunitetit, i bukur, i bollshëm e me histori mbresëlenëse 250 vjecare. Shumë pengesa objektive e subjektive patëm gjatë këtyre viteve për ta restauruar këtë ambjent, ndërsa pak muaj më parë janë plotësuar të gjitha kërkesat ligjore dhe tashmë ka filluar edhe puna.
Por projekti i restaurimit të kësaj Qendre të re ku do të funksionojë edhe shkolla shqipe në përmasa më të mëdha në numër të nxënësve, kërkon përsëri kontribut financiar e punë nga bisneset e familjet shqiptare, të cilëve u është bërë thirrje nga këshilli drejtues i shoqatës që ta vleresojnë këtë proces duke shprehur bujarinë e humanizmin si deri më tani. Përvoja jonë është shumë konkrete.
ALEX DAKU gjithmonë në vijën e parë
I lindur në Radomirën rrëzë Korabit dhe i rritur në Tiranë, Alexi pasi mbaron shkollën e mesme në vendlindje, emigron për disa vite në Itali dhe përmes vështërsish arrin të futet në SHBA. Punoi si shef guzhine në një restaurant prestigjioz në Nju Jork për 5-6 vite dhe prej 11 vitesh udhëheq bisnesin e tij të ushqimit e Realstate në Cherry Hill të Nju Xhersit, në AMICI Resaturant dhe në Filadelfia. Pasuria e tij nuk është e madhe sa e disa bashkatdhetarëve ketu, por Alexi ka zemrën e shpirtin e madh. Kështu kanë qenë edhe paraardhësit e tij. Gjyshi Selim Daku, ish partizan në luftën për clirim e ushtarak për disa vite pas clirimit, shquhej për zgjuarsi, zotësi e xhymert. Po ashtu edhe babai i Alexit, Shefiti, i tillë e mbylli jetën. Efektin e dominimit të trashëgimisë, populli e ka perjetësuar me shprehjen shumë domethënëse: “Në mos rrjedhtë, do të pikojë “. Dhe kjo është shumë e dukshme edhe në rastin e këtij bashkatdhetari. Ai na mblodhi sot në restaurantin e tij të bukur ” AMICI në Cherry Hill, nëpërmjet një Ftese publike të shpërndarë nga shoqata “Bijte e Shqipes ” në FB, për një drekë me qëllim mbledhje fondesh për nevojat e punës në Godinën e re
Pasi uroj mirëseardhjen e qëllimin e kësaj dreke nëpërmjet të cilës e gjithë shuma monetare që do të grumbullohet nga pagesa e biletave të pjesëmarrësve do të kalojnë në llogarinë e shoqatës Bijte e Shqipes, z. Daku premtoi edhe një tjeter takim të tillë pas pak kohe, dhe ja kaloi fjalën kryetarit të kësaj shoqate z. Dritan Matraku. Pasi falenderon Alexin për këtë ftesë e organizim domethënës e kuptimplotë, z. Matraku i njohu pjesëmarrësit me bujarinë, mbështetjen e atdhedashurinë e dukshme të tij të shprehura ndër vite në nevojat e thirrjet e
ndryshme për kontribute në komunitet. Aleksi është një emër i njohur në këto drejtime, vazhdoi ai, ndërsa na ka bërë krenar të gjithëve ne bashkatdhetarët e tij vecanërisht gjatë periudhës të Covid 19 kur hapi dyert e këtij restauranti duke u shërbyer ushqim falas atyre që kishin nëvojë në atë kohë tepër të vështirë, apo duke dërguar e shpërndarë ushqimin në institucione të tilla si spitale, rajone të policisë etj. Prandaj në atë kohë emri i bisnesit të tij “AMICI Restaurant “ u bë i dukshëm e i falenderuar nga gazetat e stacionet televizive të ndryshme si këtu në NJ ashtu edhe në vendlindjen tonë, Shqipëri.
Për të gjitha këto cilësi, mbështetje e kontribute të vazhdueshme zotit Alex Daku iu akordua nga këshilli drejtues i shoqatës “CERTIFIKATE MIRENJOHJE “, e cila u dorëzua nga kryetari z. Dritan Matraku.
Në vazhdim ai i njohu pjesëmarrësit me ecurinë e punimeve të deritanishme në Qendrën e re apo punime që janë marrë përsipër nga bisnese të ndryshme, por edhe nevojat që kemi për të tjerë mbështetës për të përfunduar rindërtimi i objektit. Ai evidentoi kompaninë ” Ferko Plumbing “ që zotërohet nga Ferhat Ferko e cila përfundoi instalimin e sistemit te shkarkimit të ujrave nga jashtë objektit (ku vlera e shpenzimeve ishte mbi $30 mijë), dhe z. Altin Rrapushaj për fillimin e këtyre punimeve brenda tij. Gjithëashtu, Z. Mexhit Koboci, z. Roland Ismailanji dhe z. Albert Sula kanë marrë përsipër instalimet elektrike dhe kostoja tejkalon $25 mijë.
Më pas u ftua sekretarja e re e shoqatës, zonja e nderuar Julida Çepele e cila i dorëzoi bisnesmenit Ajet Pajollari Certifikatën e Mirënjohjes që këshilli drejtues i ka akorduar atij për mbështetjen e kontributet ndaj shkollës shqipe. Ndërsa zv. kryetari i shoqatës, z. Mexhit Koboçi ftoi z. Albert Sulaj dhe i dorëzoi atij vlerësimin nëpërmjet Certifikatës së Mirënjohjes që i ka akorduar gjithashtu ky këshill për kontribut të vecantë e marrje përsipër të punëve në Godinën e Re.
Por shoqata “Bijte e Shqipes “sic thamë më sipër, ka 22 vite jetë. E në këtë morì vitesh janë evidentuar e vlerësuar shumë bashkatdhetar të tjerë të fushave e moshave të ndryshme, të cilët jo vetëm kanë lartësuar veten e familjet me arritjet e tyre, por të gjithë komunitetin e shqiptarinë anë e mbanë. Në veprimtarine e sotme ishin të ftuar edhe trashegimtar të familjes Risilia që falë asaj ne kemi sot qendrën ekzistuese të komunitetit por edhe shkollën shqipe, të cilët i kemi falenderuar e vlerësuar në cdo rast. Por sot kishim edhe një emër tjetër, që e rrit edhe më shumë frymën e deritashme të bashkimit e besimit për të cuar më tej misionin tonë :
Dr. Neurokirurg GENTIAN TOSHKEZI
Njeriu i ditur është edhe i thjeshtë. Prandaj Dr. Gentin e gjen gjithmonë pas punës me miqtë e shokët e tij, me pjestar të komunitetit, në kafe e biseda ndihme për to. Ai ka lindur në Lushnje ndërsa ka mbaruar me Medalje Ari, Universitetin Shteteror në Tirane për mjekësi në vitet ’90 -të dhe është specializuar për Neurologji. Ne studimet e specializimet e mëpastajme në Paris, Vjenë, Bruxel e Amerikë, fiton specialitetin si Neurokirurg. Ka punuar në spitale me emër në Boston e Nju Jork, ndërsa para 7-8 vitesh vendoset në Filadelfia me familjen pasi fiton të drejtën për të punuar në specialitetin e tij në spitalin më të madh këtu “ Jefferson Hospital”, ndër më të njohurit në Amerikë. Duke vlerësuar aftësitë e profesionale e njerëzore, në vitin 2020 shpallet në dhjetëshen e mjekëve më të mirë të këtij spitali në të gjithë Amerikën. Para pak muajsh është përzgjedhur si Drejtor i Departamentit të Neurokirugjisë në spitalin e Merylandit. Eshtë vlerësuar para një viti nga shoqata “Bijte e Shqipes”me Certifikatën “Nderi i Komunitetit “, ndërsa nga Presidenti i Republikes të Shqiperise mban Medaljen : “Kalorësi i Skenderbeut “. Vleresimet në shqip janë më të pëlqyeshme për Dr. Gentin.
Në përshendetjen e tij në drekën e sotme tek Restaurant Amici, ai shtoi krenarinë shqiptare duke përmendur emrat e këngëtarëve të mëdhaja shqiptare në Amerikë : “Operacionet neuro – kirurgjikale që ne zhvillojmë, zgjasin zakonisht 4-5 ore, thotë Dr. Genti . Prandaj vendosim radion në emisionet muzikore, per te punuar më qetësisht. Një ditë me rastisi dicka e rrallë. Në emisionin muzikor në radio dolën për të kënduar tri këngëtaret tona të mëdhaja Dua Lipa Bebe Rexha e Rita Ora . Pjestaret e ekipit po habiteshin kur unë po thoja për të parën “Eshtë shqiptarja ime“, pastaj për të trea radhazi të njëjtën shprehje, por me krenari të madhe …”
Ishte një atmosferë e bukur e krijuar pas kësaj përshendetje të doktorit, pasi cdo ditë e me shumë po shohim që geni shqiptar i përhapur në të gjithë botën, po rritet e shkëlqen më së miri, duke qenë një garanci e zhvillimit, konsolidimit e trashëgimisë tonë kombëtare.
–
,
Duke u kthyer në këtë shkrim tek ai që na ftoi në këtë drekë fondmledhëse, z. Alex – Astrit- Shefit Daku mu kujtua një burrë i mencur shumë vite të shkuara nga i cili mbaj mend thelbin e bisedës me të: “… Lutu e dhuro për paraardhësit tuaj. Dhe ne se nuk ke mundësi ti ndjekësh në veprën e tyre, të paktën mos i bëj pis me jetën tënde …”. Alexi dhuroi sot për “Bijte e Shqipes“, përvec $ 7,300 dollar të grumbulluar nga dreka, edhe $200 të tjera dhuruar nga nëna e tij Lavdija.
Të lumtë Astrit !
Shpresojmë që shumë të tjerë si ju, ti japin frymë unitetit e besimit ashtu si më parë, për të përfunduar Qendren e Re dhe Shkollën Shqipe të komunitetit tonë, duke i dhënë më shumë jetë “Shqipërisë së Vogël ” në Filadelfia.

Nga: Tajar Domi*
• Ish kryetar i shoqates ” Bijte e Shqipes
Filadelfia, me 1 Tetor 2023

70 vite nga promemoria që disidenti Kasem Trebeshina i dërgoi Enver Hoxhës

October 5, 2023 by s p

Kasëm Trebeshina, kushtrimi i zëshëm i disidencës, komunisti idealist që sfidoi si pakkush diktaturën.

Kasem Trebeshina, ai që guxoi të këshillonte Enver Hoxhën se “Duhet hequr dorë nga rruga e Luigjit të Katërmbëdhjetë”. Kurajoja për të besuar te idealet e tij komuniste do t’i kushtonte intelektualit dhe shkrimtarit, 17 vite heqje lirie dhe saora përballjen me mizorinë e ferrit komunist.

Pikërisht sot 70 vite më parë, më 5 tetor 1953, në një akt të radhë të disidencës së hapur në jetën intelektuale në Shqipëri, shkrimtari Kasem Trebeshina, një ish-komunist i përkushtuar, i larguar nga radhët e partisë, i dërgon Enver Hoxhës një Promemorie, duke i kujtuar se politikat e tij kulturore po e çonin vendin drejt shkatërrimit. Duket se Përkujtesa e zemëroi Hoxhën dhe shkrimtari disident u dënua me 17 vjet burgim politik dhe u zhduk nga skena e jetës letrare, për të dalë përsëri pas vitit 1990, me shembjen e diktaturës. Kasëm Trebeshina lindi më 8 gusht 1926 në Berat. Filloi studimet në Shkollën Normale të Elbasanit, por i ndërpreu ato më 1942, kur u aktivizua në Luftën Nacionalçlirimtare. Në vitet 1950′ Trebeshina la përgjysmë edhe studimet e larta në Institutin “Ostrovski” të Leningradit dhe iu kushtua tërësisht krijimtarisë letrare. Prozator, dramaturg e poet, Kasëm Trebeshina e kundërshtoi që në fillim metodën e realizmit socialist në kulturë, letersi e art dhe filloi të shkruajë ndryshe nga ato që botoheshin asaj kohe. Prekja e temave tabu lidhen me talentin e shkrimtarit që shkruan si i thotë shpirti pa pyetur për pasojat, thoshte ai. Sipas kritikës, vepra e Trebeshinës qëndron ndërmjet traditës kuteliane dhe surealizmit.

Ja se çfarë shkruan Trebeshina në promemorien, drejtuar Enver Hoxhës:

“…Le të hedhim një vështrim të kujdesshëm në përmbajtjen e letërsisë së realizmit socialist, bile më të mirës. Një inxhinier i mirë, një inxhinier i keq, një i reformuar! Herojtë e kohës janë gjithmonë

komunistë. Ata shfaqen në faqet e librave dhe skenat e teatrove thjesht për të recituar monologje heroike!

Le ta hedhim vështrimin mbrapa në histori dhe të shohim si ishin gjërat në kohën e Luigjit XIV. Çdo gjë ishte qartësisht e ndarë. Mbretërit dhe princat i kishin ngulitë rolet e tyre në veprat më të mira. Ata shfaqeshin vetëm në tragjedi, ndërsa populli i thjeshtë, çdokush që ishte më poshtë se mbretërit dhe princat, e kishte vendin në komedi. Ata ishin objekt argëtimi, talljeje dhe fyerjeje të çdo lloji. A do ta pranojmë ne që një gjë e tillë të ndodhë në shekullin e njëzet dhe në një shoqëri që mëton të jetë socialiste?

Nga më sipër, është e qartë se realizmi socialist është i lidhur drejtpërdrejt me idetë e absolutizmit francez, si në teori, ashtu edhe në praktikë…

Lidhja e Shkrimtarëve vetë është e ndërtuar si një urdhër murgjësh mesjetarë. Në krye t’urdhërit është Mjeshtri i Madh dhe çdokush është i detyruar ta dëgjojë gjithë veshë për sa kohë që kryen

funksionin e Mjeshtrit të Madh. A s’e kuptoni se shpërndarja e ‘funksioneve’ dhe ‘privilegjeve’ në këtë mënyrë është mesjetare?

Le t’i shqyrtojmë veprimet tuaja në pak vitet e shkuara. Ju vendosët në Komitetin Qendror që Kolë Jakova duhej t’ishte shkrimtar i madh dhe secili poshtë jush e miratoi vendimin tuaj. Kritikët e shpallën Halili dhe Hajria vepër të madhe arti! Mandej ju ra në sy Dhimitër S. Shuteriqi, që e bëtë kryetar të Lidhjes së Shkrimtarëve, e kështu me radhë.

Por le ta tejkalojmë këtë pikë. Shkrimtarët janë qytetarë me të njëjtat të drejta si çdokush tjetër dhe nuk është e drejtë t’i nënshtrosh ndaj një censure të tillë shtërnguese dhe të paligjshme. Nëse për ndonjë arsye ju këmbëngulni se duhet pasë censurë, atëherë le ’institucionalizohet dhe secili t’i nënshtrohet funksionit të saj. Atëherë do ta dimë se ku duhet të japim llogari dhe nuk do të na duhet të shqetësohemi nga zyrtarë të pazot partiakë që vijnë dhe i mbivendosin mendimet e tyre të padëshiruara… Ju s’duhet ta trajtoni Lidhjen e Shkrimtarëve të Shqipërisë sikur t’ishte thjesht një zgjatim i zinxhirit t’organizatave të themeluara nga Partia e Punës e Shqipërisë. Lidhja e Shkrimtarëve është një organizatë individësh të lirë dhe jo pjesë e një shoqërie feudale në të cilën të drejtat dhe detyrimet feudale bëjnë ligjin.

Sa i përket të drejtave dhe detyrimeve, do të doja t’ju jepja një shembull të diçkaje që nuk duhet të ketë vend në shoqërinë tonë. Dihet mirë se romani im ‘Rinia e kohës sonë’ u shkrua më 1948, dhe që një roman tjetër, ‘Mbarimi i një mbretërie’ u shkrua më 1951. Nuk duhet harruar as që romani ‘Harbutët’ i Sterjo Spasses u shkrua më 1946! Atëherë, pse e tërhoqi kaq shumë vëmendjen Partia dhe i ndaloi këto vepra të hershme dhe i dha Dhimitër S. Shutëriqit kohë më 1952 për të shkruar romanin e tij të pavlerë ‘Çlirimtarët’? Pse e botoi Partia këtë roman me një zhurmë kaq shurdhuese?

Pse mobilizoi ajo krejt kalorësit e saj feudalë të kriticizmit për ta shpallë atë si romani i parë në gjuhën shqipe? Dhe jo vetëm romani i parë, por një roman i madh i letërsisë shqiptare, megjithëse dihet mirë që romanet në gjuhën shqipe u shkruan në këtë vend shumë më herët! A është me dinjitet për një parti të tërë dhe zyrtarët e saj të lartë të përfshihen në veprimtari të tilla?

Historia ka ligjet e veta të pashkruara dhe s’ia ka dhënë ndokujt të drejtën të bëjë çfarë të dojë me artin.

Madje as Luigji XIV s’e kishte një të drejtë të tillë. Veprimtaritë me themel në një ngrehinë feudale nuk kanë vend në shoqërinë tonë dhe duhet t’u jepen fund. Ju duhet t’i varrosni Epokat e Errëta dhe të

ktheheni në Shekullin e Njëzet n’emër t’idealeve për të cilat u bë një luftë e madhe dhe u sakrifikuan gjëra të shenjta…

Unë besoj që shkatërrimi më i madh që do të ndodhë, do të jetë në jetën intelektuale shqiptare.

Njerëzit do të humbin besimin te shteti e drejtimi i tij dhe do të mbyllen në vetvete. Dhe me qëllim të mbajtjes së tyre nën kontroll, do të lindë nevoja të krijohet një polici shtetërore e egër. Ky do të jetë vetëm fillimi.

Ju duhet ta braktisni rrugën e Luigjit XIV të Versajës sa më shpejt e mundur dhe të ndaloni t’i shtypni mendimet, bile edhe brenda rradhëve të Partisë. Nuk është çështja e fëmijëve të vobegët rrugëve; është ajo e shtypjes së mendimeve që po bëhet e rregullt dhe që, në fund, do t’i japë rrugë lindjes së një monarkie të re. Nëse gjërat shkojnë aq larg, do të ketë varfëri të tmerrshme dhe vetëm mbretërimi i terrorit të pashembullt do t’ju mundësojë të rrini në pushtet. Një regjim i tillë do të jetë bile më i rrezikshëm për vetveten.

Shuarja dhe tërheqja e mbështetjes popullore do t’i tronditë radhët e udhëheqjes, gjithashtu, që dalëngadalë do të shndërrohet në një kastë të mbyllur si një monarki që s’i kupton realitetet historike të shekullit të njëzet. Në fund të procesit historik do të detyroheni të vrisni njëritjetrin dhe njerëzit do njollosen me gjak. Unë besoj se ende ka mjaft kohë për të shmangë një gjëmë të tillë dhe për këtë kuturisa t’ju dërgoj këtë përkujtesë, shkruar me kaq ngut…”

SHKODRA — VENDI I DËSHMISË DHE KUJTESËS!

October 5, 2023 by s p

Nga Frank Shkreli

A person standing at a podium with a flag behind him

Description automatically generated with medium confidence

Ku tjetër, nëse jo në Shkodër! Pikërisht në këtë qytet – në qendër të Shkodrës – mund të vizitoni muzeun e parë në Shqipëri, me emrin, “Vendi i Dëshmisë dhe Kujtesës” — në përkujtim të përsekutimit politik të atyre që kanë vuajtur dhe që kanë vdekur në duartë e regjimit komunist të Enver Hoxhës gjatë persekutimit politik gjatë diktaturës komuniste prej pothuaj gjysëm shekulli, në Shqipëri. Është “një vend kujtese, pikërisht në përkujtim të viktimave të diktaturës komuniste”, shkruan në librin doracak mbi historinë e muzeut, Z. Pjerin Mirdita, Historiani i Muzeut “Vendi i Dëshmisë dhe Kujtesës”, në Shkodër. Pyetjes se pse pikërisht ky muze u ngrit në Shkodër, ai thekson se janë shumë faktorë, por

përgjigja, sipas tij është shumë e thjeshtë. “Shkodra ishte qyteti më i përsekutuar i Shqipërisë, qyteti që vuajti më së shumti mbi njerzit e saj atë diktaturë, qyteti që asnjëherë nuk u përkul përball dhunës dhe hakmarrjes komuniste, sepse shkodranët nuk e deshën asnjëherë komunizmin dhe as komunistët”, shpjegon Pjerin Mirdita arsyen se pse ky muze u ngrit pikërisht aty në Shkodër.

Fjalët nuk mjaftojnë për të përshkruar ndjenjat personale as historikun e këtij “Vendi”. Për fat të mirë, gjatë vizitës së paharrueshme në këtë muze, gjatë një vizite në Shkodër, në fillim të shtatorit, patëm mundësinë dhe privilegjin të shoqëroheshim nga Pjerin Mirdita, Historiani i Muzeut, “Vendi i Dëshmisë dhe Kujtesës”, në Shkodër, i cili me shumë profesionalizëm, dokumentacion dhe me fakte historike shpjegoi në hollësi historinë e këtij “vendi”, si dhe vuajtjet prej dekadash të shumë shqiptarëve të pafajshëm – kundërshtarë të regjimit komunist.

Duke folur për historikun e këtij “vendi”, historiani Pjerin Mirdita shpjegoi se ndërtesa – që nga vitit 1930 — ka qenë pronë e Provincës Françeskane shqiptare, por me ardhjen e komunizmit, ajo konfiskohet dhe në ‘të vendoset Sigurimi famëkeq e krimanl i shtetit barbar të Enver Hoxhës. Kjo ndërtesë “Dëshmie e Kujtimi”, për viktimat e komunizmit — sot duhet të vizitohet nga të gjithë shqiptarët, detyrimisht, për kujtesë të krimeve të komunizmit dhe për reflektim, por edhe nga brezi i ri i shqiptarëve në veçanti që të njohin të kaluarën, por edhe nga vizitorë të huaj jashtë Shqipërisë që vizitojnë Shkodrën. Të vizitohet ky vend krimesh çnjerzore, një skenë sjelljesh barbare nga Sigurimi i Shtetit shqiptar komunist nga viti 1946 e deri në rrëzimin e komunizmit zyrtar të Enver Hoxhës dhe Ramiz Alisë.

Vendi i Dëshmisë dhe Kujtesës – Site of Witness and Memory

Në hyrje të muzeut, vizitorët gjëndet përball një harte të vend-ndodhjes së burgjeve komuniste në Shkodër – Shkodra si “qytet-burg”, numëronte gjithsejt 23 burgje të tilla ku mbaheshin kundërshtarët e regjimit komunist sllavo-aziatik – që mbajti rob, për pothuaj një gjysëm shekulli, jo vetëm Shkodrën por një popull të tërë – mbarë Shqipërinë dhe Kombin shqiptar.

Muzeu është mjaft i pasur me materiale që tregojnë historinë e vuajtjeve dhe të vdekjeve të viktimave të komunizmit në Shkodër – ku salla vizuale, në vetvete, përmban video dhe dokumentarë që shfaqen gjatë vizitës për të interesuarit, përfshir edhe një bibliotekë e pasur me libra të asaj periudhe fatzezë.

Ndoshta pjesa më e dhimbshme dhe më e ndjeshme nga pikëpamja njerzore e morale – ndërsa mendoja me vete se si është e mundur që shqiptari të trajtojë shqiptarin në këtë mënyrë, vetëm e vetëm, se ka mendime të papajtueshme me një regjim barbar e anti-njerzor – siç ishte komunizmi ndërkombëtar i shekullit të kaluar, përfshir regjimin enverist. E dhimbshme dhe i trishtueshëm për vizitorin është kalimi për tek vend-ndodhja e qelive ku mbaheshin të burgosurit, që siç shpjegoi Z. Pjerin Mirdita. është një galeri e ndërtuar rishtasi, por e konceptuar si rrugëtimi i të burgosurve drejtë vuajtjeve, tortutave dhe dhimbjeve.

At Zef Pllumi, autori i veprës, “Rrnoi për me tregue”, njëri prej të burgosurve në këtë “vend”. Përkujtojmë 15 vjetorin e ndarjes nga jeta të fratit françeskan, At Zef Pllumi, i cili u arrestua dy herë gjatë diktaturës komuniste dhe në total kaloi 24 vite në burgjet dhe kampet e punës së detyruar të asaj periudhe. Vepra e tij përkujtimore “Rrno vetëm për me tregue”, është një dëshmi e gjallë mbi atë çfarë ishte diktatura komuniste për Shqipërinë dhe shqiptarët. Gjithashtu kjo vepër na kujton dhe sakrificën e një populli për të jetuar nën një prej diktaturave më të egra të kampit socialist në Europën Lindore dhe në botë. Vepra e tij e merr titullin nga një amanet që At Zef Pllumi mori në atë kohë nga At Marin Sirdani, të cilin e përshkruan edhe në një fragment të veprës, duke e kthyer atë në misionin kryesor të jetës së tij.

Autori në qelinë e vuajtjeve e të torturave, ose në “birucën” e At Zef Pllumit dikur, sot muzeu “Vendi i Dëshmisë dhe Kujtesës”, në Shkodër. Të burgosurit i quanin qelitë e terrorit “biruca”, për shkak të hapësirës së ngushtë dhe sasisë së vogël të dritës dhe ajrit që depërtonte brenda.

“Stalinizmi shqiptar, dega shqiptare e marksizëm leninizmit është nominalisht marksist, minimanilisht Leninist dhe esencialisht stalinist me një vello të përciptë maoiste. Emri më i përshtatëshëm për këtë fe të re është Stalalbanianizmi ose thjeshtë Hoxhaizimi.”, (Profesor Arshi Pipa)

Duke ecur nepër korridoret e qelive ose “birucave” të këtij “vendi” – (Vendi i Dëshmisë dhe Kujtesës), vizitori mendon dhe pyet veten se si është e mundur që shqiptari të veprojë në këtë mënyrë barbare kundër shqiptarit – duke vrarë e prerë më të mirët e Shqiptarisë. Por, njëkohësisht, duke reflektuar dhe duke kujtuar vuajtjet dhe vdekjen e këtyre heronjve të fesë e të Atdheut në duartë e barbarëve komunistë shqiptarë, një grup fanatik i dalur prej të njëjtit popull, për fat të keq – njeriu ndjenë se një popull nga gjiri i të cilit kanë dalur këta heronjë, duhet të jetë kryelartë dhe të mos humbas kurrë shpresën për një të ardhme më të mirë për Kombin! Le të shpesojmë që kujtimi i sakrificave të tyre sublime do të frymëzojë brezat e ardhëshëm të shqiptarëve për vepra më të mira për veten dhe mbarë Kombin shqiptar.

Frank Shkreli

Votimi dhe përfshirja e emigrantëve në jetën politike të vendit si domosdoshmëri

October 5, 2023 by s p

Artan Nati/

Globalizimi i jetës politike, personale dhe profesionale, përhapja e demokracisë në mbarë botën dhe rritja e emigrimit për shumë arsye të ndryshme kanë kontribuar të gjitha në rritjen e interesit për të drejtat e votës për emigrantët, refugjatët, diplomatët, anëtarët e forcave të armatosura që shërbejnë jashtë shtetit dhe të tjerë persona që mungojnë përkohësisht ose përgjithmonë nga vendi i tyre. Ndërkohë që kushtetutat e shumë vendeve garantojnë të drejtën e votës për të gjithë qytetarët, në realitet votuesit që ndodhen jashtë vendit të tyre kur zhvillohen zgjedhjet shpesh nuk kanë të drejtë të votës për shkak të mungesës së procedurave që u mundësojnë atyre ta ushtrojnë këtë të drejtë.

Me më shumë qytetarë që jetojnë dhe punojnë jashtë vendit të tyre dhe me teknologjitë e reja që e bëjnë gjithnjë e më të lehtë pjesëmarrjen e emigrantëve në politikën e atdheut, tema e votimit të emigrantëve është shumë e rëndësishme. Si përfaqësimi në procesin legjislativ, ashtu edhe komoditeti i votimit janë thelbësore për përfshirjen politike dhe vendimtare kur vlerësohet suksesi i dhënies së të drejtës. Vlen të përmendim propozimin nga “Vatra” si kandidat për president të Ph.D Dritan Demiraj, si një nga kandidaturat më serioze, por që nuk u morr parasysh nga politikanët në Shqipëri edhe për faktin se si funksionon politika në Shqipëri, por edhe se emigrantët nuk kanë mundësi të shprehin vullnetin e tyre. Duke i mohuar emigrantëve në veçanti, por edhe vendit tonë shfrytëzimin e kapaciteteve intelektuale dhe eleminimin e konkurencës politike dhe intelektuale aq të dëshiruara dhe të munguara në Shqipëri, pëbën një vetëcopëtim dhe vetëvrasje me kosto shumë të lartë.

Megjithatë, ruajtja e lidhjeve me vende të ndryshme nga emigrantët, krijimi i modeleve të reja të përkatësisë është një fenomen më i fundit, i lidhur me përparimet teknologjike dhe lëvizjet më të shpejta të emigrimit global. Globalizimi dhe integrimi evropian kanë çuar në një rritje të lëvizshmërisë personale përtej kufijve kombëtarë, gjë që nga ana tjetër ka nxjerrë në pah pyetjet rreth përkatësisë kombëtare. Supozimi tradicional i politikës së brendshme për t’u vendosur ekskluzivisht brenda kufijve të shtetit kombëtar sfidohet gjithashtu nga nocioni se komunitetet janë shtrirë përtej kufijve shtetërorë.

Kjo ilustrohet nga fakti se numri i vendeve që kanë miratuar politika që lejojnë qytetarët jorezidentë të marrin pjesë në zgjedhjet vendase nga jashtë është rritur shumë në dekadat e fundit. Aktualisht, rreth 151 vende nga 216 lejojnë votimin nga jashtë.

Votimi jashtë vendit mund të ketë një vlerë reale dhe thelbësore për përfshirjen politike të diasporës. Në veçanti, kur zgjedhjet shihen si një mjet për ndërtimin e paqes votimi i emigrantëve mund të luajë një rol të rëndësishëm në zgjedhjet pas konfliktit ose tranzicionit. Duhet theksuar se me krizat e thella që kaloi vendi ynë pas viteve 90, ajka intekektuale në Shqipëri e ndjeu veten tërësiht të margjinalizuar nga jeta politike dhe ekonomike në vend dhe rrugëdalja e vetme, por e padëshirueshme për ta ishte emigrimi. Duke lehtësuar angazhimin e diasporës, emigrantët potencialisht mund ta shohin veten si palë të interesuara në përpjekjet për ndërtimin e paqes dhe demokracisë në vend. Kjo nga ana tjetër mund të rrisë legjitimitetin demokratik të çdo marrëveshjeje politike pas konfliktit dhe të kontribuojë në konsolidimin e paqes dhe demokracisë, pavarësisht nga këndvështrimet e ndryshme politike që mund të vijnë nga brenda ose jashtë vendit. Për më tepër, nëse qytetarët jashtë vendit nuk lejohen të ushtrojnë asnjë të drejtë politike, atëherë ekziston rreziku që politikat kombëtare të mos pasqyrojnë interesat e tyre, pasi politikanët ka të ngjarë të injorojnë interesat e grupeve që u mungojnë të drejtat zgjedhore.

Në të njëjtën kohë është e rëndësishme të mbahet parasysh diversiteti i diasporave të cilat shpesh mund të ndahen sipas linjave etnike, fisnore ose fetare. Ndërtimi i besimit dhe bashkëpunimit ndërmjet komuniteteve të diasporës është një pjesë qendrore e angazhimit të diasporës si dhe një hap fillestar drejt dialogut efektiv të diasporës. Në këtë drejtim, votimi i emigrantëve mund të luajë një rol pozitiv në nxitjen e bashkëpunimit ndërmjet komuniteteve të ndryshme të diasporës . Vlen të përmendim veprimtarinë e fundit të Shoqatës “Vatra” në Çikago që me rastin e fillimit të vitit të ri shkollor solli bashkë të gjitha komunitetet fetare dhe shoqatat e grave dhe grupimeve të tjera në Çikago për dhurimin e abetareve për shkollat shqipe në Çikago si dhe promovimin e librave dhe ndërrmarjen e hapave konkret për ruajtjen dhe kontributin e vlerave intelektuale në komunitetin tonë. Përveç kësaj, vendet e origjinës mund të gëzojnë një dividend demokratik nga emigracioni, pasi qytetarët jashtë vendit mund të bëhen agjentë të demokracisë dhe mund të ndihmojnë në përhapjen e normave demokratike në vendet e tyre të origjinës. Qytetarët Shqiptarë, jashtë vendit gjithashtu kontribuojnë në zhvillimin ekonomik në vend, dhe nëpërmjet remitancave, të cilat përbëjnë një pjesë të konsiderueshme të GDP-së kombëtare. Gjithashtu turizmi masiv i emigrantëve dhe diasporës në Shqipëi është një faktor i madh ekonomik në vend. Niveli i ulët i demokracisë në vend, por edhe niveli skandaloz intelektual në parlamentin Shqiptar e bën imperativ votimin e emigrantëve, por edhe pjesëmarrjen e tyre në jetën politike të vendit. Mundësia për të marrë pjesë në zgjedhjet e vendit të origjinës përmes votimit të emigrantëve mund të forcojë ndjenjën e tyre të përkatësisë në vendet e origjinës.

Mënyrat e ndryshme në të cilat kryhet votimi mund të jenë përmes fletëvotimit me postë, votimit online, votimit me përfaqësues ose personalisht në qendrat e votimit të caktuara jashtë vendit. Ndërsa ka rreziqe të qenësishme dhe këto rreziqe duhet të peshohen kundër interesit më të madh demokratik dhe vullnetit politik për t’u marrë me çdo sfidë të mundshme me mirëbesim.

OSMAN TAKA LUFTETAR APO VALLTAR I MADH?

October 5, 2023 by s p

Gëzim Zilja/

Vallja e Osman Takës, është nga më të bukurat dhe rrënjët e saj na çojnë shumë larg në thellësitë e shekujve. Vetë personazhi Osman Taka, emrin e të cilit ajo ka marrë, duke u nisur nga burime të këngëve autentike popullore çame, na shfaqet rreth viteve 1848-1877. Mendohet se është vrarë aty nga viti 1877. Në këngët, ai përshkruhet si një djalë i bukur, i shkathët, që dallonte nga të tjerët nga veshja e ecja, si valltar me nam dhe kaçak në kohën që jetoi.

Të bën përshtypje se në të gjitha këngët e vjetra, më shumë flitet për trimëritë e tij, si luftëtar kundër pushtuesve turq dhe për vrasjen e pabesë, sesa për cilësitë e tij të jashtëzakonshme si valltar. Kjo na bën të mendojmë se vlerat më të mëdha ai i ka patur si luftëtar, pavarësisht që të pavdekshëm e bëri vallja e famshme çame. Sigurisht duhet të ketë qenë një valltar i rrallë, se valle janë kërcyer në të gjitha trevat shqiptare si pjesë e pandashme e kulturës sonë, por që një valle të indentifikohet me njeriun që e kërcen (jo e krijon) dhe të marrë emrin e tij, ndoshta duhet të jetë unike në llojin e vet.

Ajde more Osman Takë,

Ajde more djalë i pakë,

Vet ka Konispoli,

Dajotë në Psakë.

Kemi një përcaktim të plotë e të qartë se Osman Taka, djalë i pakë (jo i bëshëm) është bir i Çamërisë me babanë nga Konispoli dhe nënën nga lagjja Psakë e Paramithisë. Çamëria na shpaloset një trevë unike në atë kohë dhe krushqitë nga të “dy anët” ishin një gjë normale. Osman Taka është shquar si pak djem të tjerë çamë në atë krahinë. Kënga vazhdon me portretizimin e tij, si një djalë i hedhur dhe qejfli:

Takë, ore Osman Takë,

Kur shkoje sokakut,

Me shami në dorë,

Mbushurë me mollë.

Unë të gjova njëzë,

Ti s’më dhe asnjëzë,

Preps te dije vetë….

Më tej portreti i tij fizik bëhet më i plotë me ecjen krenare dhe veshjen e veçantë, që nuk e gëzoi se jeta e tij u pre në mes.

Hajde more Osman Takë!

Kur shkoje sokakut,

Me skalca fanello,

Dizgjetë të kuqe,

Bota bëjnë shuqur,

Për djalin e bukur!

Një portretizim i tillë i pamjes së jashtme i jep goxha shtysë fantazisë së lexuesit, për një djalë të pashëm por edhe që ndjek modën e vishet si pak djem të tjerë, pra një djal sqimatar dhe të veçantë, që bie në sy edhe kur kalon rrugës. Kalcat (skalcat) që zakonisht janë prej shajaku të fortë të punuar me dorë, i kishte ndryshe nga të tjerët, prej fanellate, të punuara në Europë, e të lidhura me dizgje të kuqe.

Ajo që të bën përshtypje në këto këngë është se Osman Taka, ishte një luftëtar i lirisë, që kërkohej nga devleti turk. Mënyra sesi e vranë Osman Takën, ishte nga ato të përhapura në atë kohë në oborrin osman: paguheshin vrasës, që kryenin krimin dhe përfaqësuesit e pushtuesit turk përhapnin fjalë se e kanë vrarë “të tijtë”, për shkaqe personale. Në këtë rast përfaqësuesit e devletit dilnin të larë. Kënga thotë:

Vallë kush e vrau Osmanë?

Di shebekë e di zuzarë

Izeti me të vëllanë.

Në një këngë tjetër, përcaktohet dhe vendi ku u krye vrasja:

Atje poshtë ne Udh’ e Re,

Osman Taka o lule!

Të vranë, o Osman të vranë,

Di të liq e di zuzarë,

Izeti me të vëllanë,

Tetë martina të dhanë.

Osman Taka, nuk është vetëm një valltar i zoti siç njihet rëndom, që e kërcen vallen mbi “tepsi”, por dhe një luftëtar trim, që lufton për Shqipërinë, për vatanë, siç thuhet në vargje. Poeti anonim është i kursyer: në gjashtë vargjet e mëposhtëme ne kuptojmë se ai që merr përsipër të çlirojë vatanin lëviz kudo bashkë me vdekjen, “me qefin në kokë”, thotë një fjalë e urtë shqiptare. Këtë e dinë të gjithë bashkëfshatarët e tij, e di dhe Osman Taka, ashtu si e di dhe nëna e vet.

Vanë nanës e i thanë:

Shko nane dhe shtro divanë,

Se Osmanin tij ta vranë.

Mirë bënë që vranë,

Se trimat ashtu e kanë,

Kur lëftojnë për vatanë!

Këto vargje meritojnë respekt; ndoshta janë dhe të çuditshme për ndonjë lexues, sesi një nënë mund të shprehet: mirë bënë që ia vranë të birin, por po të shohim dy vargjet e tjera kuptojmë, që trimi Osman Taka, biri i asaj nëne çame, ishte nisur në një rruge pa kthim: ose një vatan pa turq ose vdekja mjaltë. Vargjet mirë bënë që e vranë kanë kuptimin absolut se ai nuk mund të kishte vdekje tjetër në jetën e tij. Pastaj dy vargje te tjere, që do t’i kisht zili çdo luftëtar që lufton e bie për atdheun:

Se trimat ashtu e kanë,

Kur lëftojnë për vatanë.

Gjithë popujt e kanë paguar me lumenj e dete gjaku, pavarësinë e tyre. Lufta për atdhenë të shenjtëron, të jep bekimin e Nënës dhe njëkohësisht, pavdekësinë. Ky është sipas meje, Osman Taka, i pari, që na vjen si luftëtar, që jep jetën për lirinë e vatanit, pavarësisht nëse vritet në fushë të betejes apo pabesisht nga dy zuzarë të paguar. Osmani tjetër, është ai që vishet me sqimë, është i pashëm aq sa bota bën shuqur për të dhe kërcen vallet shqiptare si askush tjetër, aq bukur, sa një valle aq e vjetër, e kërcyer nga parardhësit për qindra vite, merr emrin e tij. Ai nuk e shpiku, nuk e krijoi vet atë valle: ai e gjeti atë nga të parët e tij, por e kërceu aq bukur, i dha aq shumë jetë, sa edhe sot e kësaj dite ajo njihet si Vallja e Osman Takës.

Mund të ndodhë që të jesh një luftëtar për lirinë dhe të mbetesh i pavdekshëm në një valle trimash, aq sa t’i japësh asaj emrin tënd! Rast i rrallë ky, ashtu si vetë personazhi i Osman Takës! Por poeti popullor edhe në këtë rast e ka bërë detyrën e vet. Ndoshta është e vërtetë legjenda e përhapur, që atë e zunë me të pabesë aty rreth vitit 1876 dhe, si fjalë të fundit para ekzekutimit, kërkoi të hidhte një valle. Aq bukur e kërceu atë sa komandanti turk i mahnitur e fali, për ta vrarë më vonë, si thotë kënga, nga njerëz të paguar.