Archives for December 2023

Shuhet “Sokrati” shqiptar, Federata “Vatra” telegram ngushëllimi

December 5, 2023 by s p

Federata Pan-Shqiptare e Amerikës “Vatra” shpreh ngushëllimet më të dhimbshme për ndarjen nga jeta të aktorit të shquar shqiptar, “Nderi i Kombit” Mirush Kabashi.

Mjeshtri i madh i interpretimit, skenës, filmit, teatrit e poezisë do të mbetet i paharruar për çdo artdashës e çdo shqiptar. Një humbje e madhe për artin shqiptar e kombin tonë.

Mirush Kabashi ishte një talent gjenial që në karrierën e tij numëroi mbi 100 role në kinematografi e teatër, duke lënë pas një trashëgimi artistike të jashtëzakonshme.

Mirush Kabashi shkroi me gërma të arta historinë e filmit, skenës e interpretimit duke qenë i pa përsëritshëm dhe i pa krahasueshëm në rolin e tij.

Vatra ngushëllon familjen Kabashi, miqtë, kolegët, dashamirësit e panumërt të aktorit të shquar Mirush Kabashi.

U prehtë në paqe e përjetësi!

Kryetari i Vatrës

Elmi Berisha

Dita e Pavarësisë në Kastrovillari\ Kalabri \ Itali

December 5, 2023 by s p

Ndërsa kalon në zonën e Pollinit në Kalabri syri do të kapi shkëmbinjë, rrënjë, dhe qyteza, midis tyre shtirhet Kastrovillari. Në këto zona çdo fshat është plot histori, legjenda, tragjedi dhe lavdi. Kastrovillari është qytezë ku gjenden edhe një numër i konsiderueshëm arbëreshë. Shumë Familje nga diaspora janë vendosur në eksodin e parë rreth viteve 1991, shumë të tjerë kanë ardhur më pas. Ata punojnë dhe janë integruar në këtë qytezë.

Disa muaj më parë këtu u përurua edhe busti i Gjergj Kastriotit Skënderbeu heroi ynë legjendar, subjekt i admirimit të trimërisë, mençurisë, simboli dhe përfaqësues i përhershëm i imazhit dhe identitetit evropian.

Pikërisht tek ky bust vendosur tek “Sheshi i kuq”ku pranë tij është “Sheshi i zi”, simbolet e dy ngjyrat e flamurit shqiptar, u festua për herë të parë tek ky shesh dita e Pavarësisë.

Familjet e tyre veshur me kostumet kombëtare me flamuj në duar, nën tingujt e muzikës i dhanë jetë, shpirt e dinjitet kësaj feste edhe pse në dhe të huaj

Në këtë ditë feste merrnin pjesë shumë familje shqiptare, arbëreshe, si edhe italiane. I ftuar ishte edhe arbëreshi At Bellusci, Av Tommaso Bellusci, Tommaso Ferrari etje.

Një falenderim i veçantë i shkon organizatorit Fatmir Filja shqiptar i Shqipërisë, emigruar rreth 30 vjet i cili me inisiativën e tij, me përpjekjet e tij, me lodhje, preokupime, mbështet cdo aktivitet dhe nisma patriotike. Shumë shqiptar të tjetër të cilët me familjet e tyre i dhanë shpirt festës, dhe na bënë të ndihemi krenar se Shqipërisë nuk i mungon vëllazëria, patriotizmi dashuria për atdheun. Fëmijët me bukurinë e tyre, kostumet kombëtare me flamujtë në duar ishin bukuria e kësaj feste. Festa u mbyll me himnin Rreth flamurit të për bashkuar si dhe me brohoritjet rroftë Pavarësia!

Urime mëma Shqipëri!

Gëzuar 28 Nëntorin ditën e Pavarësisë.

Përgatiti Ornela Radovicka Qëndra albanologjike mbi gjuhën dhe kulturën arbëreshe themeluar nga A. Bellusci 1980

NJË LAVDI KOMBËTARE NË NJU JORK!

December 4, 2023 by s p

Nga Frank Shkreli

A person standing at a podium with a flag behind him

Description automatically generated with medium confidence

Një qytet është aq i madhërishëm sa edhe ata persona që jetojnë aty e që japin shembëll dhe shërbime për komunitetin e tyre – në këtë rast – komunitetin shqiptaro-amerikan në qytetin e Nju Jorkut. Qyteti i Nju Jorkut – më saktësisht Kuvendi i Bashkisë së qytetit më të madh të Amerikës – e ktheu sallën e mbledhjeve ku debatohet politika, ekonomia dhe fatet e qytetit –javën e kaluar, u kthye në një hapësirë të një atmosfere gazmore mbarë-shqiptare për të festuar 28 Nëntorin, Ditën e Pavarësisë së Shqipërisë.

Në 111-vjetorin e pavarësisë shqiptare, Metropoli Nju Jork — me këshillimin e aktivistit të komunitetit shqiptaro-amerikane dhe ish-anëtarit të Këshillit bashkiak të Nju Jorkut, Mark Gjonaj, nepëmjet përfaqusesve të zgjedhur të qytetit “që nuk fle kurrrë” — dekoroi tre udhëheqës fetarë të komunitetit shqiptaro-amerikan në Nju Jork. Dekorata e Mirënjohjes iu dorëzua Dom Pjetër Popaj, famullitarit të Kishës së parë Katolike Shqiptare në Amerikë, për kontributet e tija të vyera në shërbim të komunitetit shqiptar në Nju Jork. Dekoratë Mirënjohjeje nga qyteti Nju Jork iu dorëzua edhe udhëheqsit të komunitetit mysliman shqiptar në Nju Jork, Z. Tahir Kukaj për shërbimet e tija. Kuvendi i Bashkisë Nju Jork vlerësoi gjithashtu me Çertifikatë Mirënjohjeje edhe Z. Dervish Eltion, udhëheqsin fetar të Teqesë Bektashiane në Detroit si dhe Peshkopin Nikodemi të Kishës Orthodokse Shqiptare në Amerikë, për shërbimet dhe shembëllin e bashkjetesës fetare në këtë qytet të madh metropol botëror.

May be an image of 5 people, dais and text

Udhëheqsit fetarë, përfaqsues të tri feve kryesore shqiptare në Shtetet e Bashkuara të Amerikës duke u lutur së bashku në Sallën e Kuvendit të Bashkisë së Nju Jork-ut, në nderim të 111-vjetorit të Shpalljes së Shqipërisë shtet i pavarur, 28-Nëntor, 1912.

“Mbrëmë në Sallën e Këshillit të Nju Jorkut ishte një atmosferë e gëzueshme shqiptare në nderim të 111-vjetorit të Pavarësisë së Shqipërisë. Urime udhëheqësve tanë fetarë për dekoratat dhe falënderimet tona të veçanta Këshilltarit të qytetit Robert Holden si dhe anëtarëve të tjerë të Këshillit Bashkiak që mundësuan një ceremoni të tillë për të dekoruar udhëheqsit fetarë më të dalluar të komunitetit shqiptaro-amerikan”, është shprehur Mark Gjonaj, aktivisti i shquar i komunitetit dhe ish-anëtar i Këshillit Bashkiak të Nju Jork-ut.

Një ditë para se t’u ndaheshin dekoratat udhheqësve fetarë shqiqptaro-amerikanë, Kryetari i qytetit Nju Jork, Eric Adams dhe Kryetarja e Kuvendit të Bashkisë së Nju Jorkut- Adrieanne E. Adams nderuan komunitetin shqiptaro-amerikan me pjesëmarrjen e tyre në ngritjen e Flamurit të Kombit shqiptar në qendrën Wall Street të qytetit – në shënim, gjithashtu, të përvjetorit të 111- të Pavarësisë së Shqipërisë.

Këto aktivitete, nga viti në vit, jo vetëm në Nju Jork, por edhe anë e mbanë Amerikës, me rastin e 28 Nentorit të Pavarësisë së Shqipërisë, tregojnë jo vetëm rëndësinë dhe rolin që ka luajtur gjatë dekadave dhe po luan aktualisht komuniteti shqitaro-amerikan, në jetën politike dhe shoqërore në Amerikë, por ven në dukje gjithashtu edhe respektin që shoqëria amerikane, nepërmjet përfaqsuesve të saj politikë, ka për shqiptaro-amerikanët dhe për komunitetet dhe udhëheqsit e tyre fetarë — por jo vetëm — anë e mbanë Amerikës.

Por, ceremoni të tilla luajnë edhe një rol tjetër edhe më të rëndësishëm, sepse të pranishmit në këto ngjarje – sidomos për festën e 28-Nentorit – shqiptarë, amerikanë dhe të huaj — shijojnë edhe kulturën shqiptare, veshjet, kengët dhe vallet tona. Janë raste këto në të cilat komuniteti shqiptaro-amerikan, i tregon jo vetëm Amerikës por edhe botës — se megjithëse, me një të kaluar të tmershme nën regjimin komunist për pothuaj një gjysëm shekulli, i vet-izoluar nga bota demokratike perëndimore – me vlerat e Heroit të lavdishëm kombëtar Gjergj Kastriotit – Skenderbeu, Kombi shqiptar është i denjë i një të ardhëmërie më të mirë, si pjesë përbërse dhe pandarë e botës perëndimore demokratike, euro-atlantike.

Ky ka qenë edhe mesazhi që pasqyronte dhe predikonte gjithmonë edhe diaspora shqiptare anti-komuniste gjatë luftës së ftohtë – pa dallime feje, krahine e ideologjie. Megjithëse shpesh e ndarë dhe e përçarë politikisht –imigracioni i vjetër anti-komunist ishte i bashkuar rreth Gjergj Kastriotit – Skenderbe, shembullit dhe rolit të tij historik, përbashkues kombëtar – ashtu siç janë sot të bashkuar rreth 28-Nentorit edhe udhëheqsit fetarë të këtij brezi shqiptaro-amerikanësh, të cilët u nderuan nga qyteti Nju Jork, pikërisht për këto veti përbashkuese dhe karakteristika të traditës shqiptare të shërbimit, vlerave kombëtare dhe bashkjetesës, në ditën e Pavarësisë së Shqipërisë me 28 Nentor, 2023 në Bashkinë e Nju Jorkut.

Shqiptarët edhe mund të njiheshin, botërisht, si popull shpirt-madh e shpirt gjanë, nëse vërtetë kthehemi tek rrënjët dhe vlerat e verteta kombëtare e shpirtërore, disa prej të cilave edhe përfaqësohen nga tre fetë monoteiste të shqiptarëve. Ceremonia e dekorimit të tre udhëheqësve fetarë të komunitetit shqiptaro-amerikan, javën që kaloi, në sallën e Bashkisë së Nju Jorkut, para botës amerikane na bën ne si komunitet këtu në këtë vend të madh e të bekur – më krenarë si shqiptarë, pa marrë parasysh se cilës prej tre feve tona i përkasim.

Për mua, dekorimi i tre udhëheqsve tanë fetarë këtu në Shtetet e Bashkuara të Amerikës, është një shenjë qytetërimi për tre të dekoruarit, patjetër, por edhe një lavdi kombëtare për të gjithë ne si pjesëtarë të këtij komuniteti këtu në Nju Jork dhe më gjërë. Dhe se, pa marrë parasysh, dhe megjithë sfidat me të cilat përballet sot Kombi shqiptar, sidomos në trojet e veta shekullore – një ceremoni e tillë në mes të Nju Jorkut na bën të besojmë, sadopak, se vlerat e përbashkëta kombëtare dhe fetare kanë mbijetuar turbullirat e shekullit të kaluar, megjithë përpjekjet e komunizmit për t’ zhdukur ato njëherë e mirë. Njëkohësisht, kjo ceremoni simbolizon –jo vetëm shprehjen e ndjenjave të shëndosha atdhetare të shqiptarëve pa dallim, bazuar në gjak dhe gjuhën e përbashkët, pore dhe shpresën se këto vlera do të dalin gjithëmonë ngadhnjimtare mbi të keqen. Vlera shqiptare brez pas brezi, të cilat janë nepërkëmbur dhe janë luftuar për një gjysëm shekulli me qëllim për tu zhdukur nga regjimi komunist sllavo-aziatik – nostalgjikët e të cilit – për fatin e keq të Kombit shqiptar – ende edhe sot – në heshtje ose publikisht, mbrojnë trashëgiminë e komunizmit të pa fe e të pa atdhe.

Ka ardhur koha që kjo trashëgimia komuniste, e dhunëshme dhe anti-kombëtare, që dikur i drejtohej më shumë se askujt tjetër klerikëve të tre feve kryesore – sidomos klerikëve të Kishës Katolike Shqiptare – për t’i zhdulur ata fizikisht dhe nepërmjet tyre edhe vlerat fetare dhe kombëtare që ata përfaqësonin. Komunizmi në Shqipëri mbetet një trauma e pashëruar, është shprehur kohët e fundit në një intrevistë televizive Ipeshkvi I Rrëshenit, Gjergj Meta. “Ne nuk jemi përballur kurrë si popull me të kaluarën tonë komuniste. Jo vetëm me dëmin material, ka shkatërruar, ka burgosur, vrarë e torturuar. Për 45 vite mbi popullin shqiptar ka rënduar një trauma, s komunizmi duhet trajtuar si një trauma që prek nivele të ndryshme të shoqërisë”, ka thënë prelati katolik i Rrëshenit, ndërsa ka komentuar apelin e kohëve të fundit të Kishës Katolike në Shqipëri, drejtuar udhëheqsëve më të lartë të Shqipërisë që të dënohet krimi i apologjisë të Komunizmit në Shqipëri. Frank Shkreli: Kërkohet dënimi i “Krimit të Apologjisë” të Komunizmit në Shqipëri | Gazeta Telegraf – Ka ardhur koha – 30-vjet pas shembjes së komunizmit zyrtar — që të dënohen, zyrtarisht, krimet e komunizmit, përfshir edhe ato kundër klerikëve të tre feve ndër shqiptarët – ashtuqë të shlyhet njëherë e mirë ajo e kaluar kriminale e regjimit komunist – kësaj fryme internacionaliste vëllavrasëse, nga faqet e historisë së Kombit shqiptar. Askush nuk kërkon hakmarrje, por një ditë më të mirë për të gjithë shqiptarët kudo.

Megjithë mbrojtjen zyrtare të trashëgimisë komuniste nepërmjet “krimit të apologjisë të komunizmit”, në Shqipëri, dekorimi i tre udhëheqësve fetarë të komunitetit shqiptaro-amerikan, i paraqet shqiptarët dhe vlerat e tyre në një dritë krejt tjetër. Tregoi vlerat e bashkimit dhe të shpirtit vëllazëror ndër shqiptarët, pa dallim feje a krahine. Për më tepër, celebrimi shqiptar në sallën e Bashkisë së Nju Jorkut, tregoi se shqiptarët – veçanërisht shqiptarët e Amerikës, duke u bazuar në vlerat shekullore të Kombit të vet – ata nuk u larguan kurrë nga vlerat e qytetërimit të demokracive perëndimore, sidomos Amerikës, t cilat I dëshironin dhe I dëshirojmë edhe sot për Kombin shqiptar,

Prandaj, për nga natyra e saj, ceremonia dhe dekorimi i tre udhëheqësve fetarë –mysliman, katolik dhe orthodoks — të komunitetit shqiptaro-amerikan, nga Bashkia e Nju Jorkut, me rastin e 111-vjetorit të Pavarësisë së Shqipërisë, lëshoi rreze qytetërimi, nderimi e mirënjohjeje. Ishte një ditë lavdie kombëtare, ditë e bukur për Shqipërinë dhe për të gjithë Shqiptarët kudo dhe pa dallim.

Frank Shkreli

*Photo credit: Eleni Mazija – disa të tjera janë marrë nga faqja e “Our Lady of Shkodra”, Kisha Katolike Shqiptaro-Amerikane në Nju Jork dhe nga Gazeta Dielli –

I dekoruar Z. Dervish Eltion

A group of men posing for a photo

Description automatically generated

I dekoruar Dom Pjetër Popaj

I dekoruar Peshkopi Nikodemi

I dekoruar Imam Tahir Kukaj

May be an image of 6 people and text that says 'EXIT'

Imami Edin Gjoni dhe Dom Pjetër Popaj me plisa të bardhë Ditën e Pavarësisë së Shqipërisë 2023– ndodhë vetëm në Amerikë

May be an image of 1 person and the Oval Office

100 – VJETORI I LINDJES SË POETIT DHE PEDAGOGUT VEHBI BALA

December 4, 2023 by s p

PROF.DR. TEFË TOPALLI

Ish-nxënësi i shkëlqyer i Gjimnazit të Shtetit, në Shkodër, poeti Vehbi Bala, ndoqi dhe përfundoi studimet e larta në dy vende të Lindjes: universitetin në Kroaci, në gjuhën serbokroate, një variant i gjuhës sllave që kishte qenë me shekuj në kontakt me shqipen dhe në Rumani, në gjuhën rumune – e vetmja idiomë neolatine, që, sipas albanologëve të huaj e vendës, ka pasur lidhje e marrëdhënie të lashta me gjuhën tonë, që me ilirishten. Me Zagrebin, atij iu këputën dhunshëm studimet kulturore, ndërsa me Bukureshtin, ai do të punojë gjatë, së pari, në lëmë të përkthimit të ndërsjellët të letërsisë, sidomos prej poetikës së M.Emineskut, V.Eftimiut dhe, në mënyrë të veçantë, për monografinë e Elena Gjikës (Dora d’Istrias). Mund të thuhet se poeti u formua filologjikisht mes dy gjuhëve dhe dy kulturave: asaj kroate në Federatën jugosllave dhe letërsisë në Rumani – një ish-mbretëri midis Perandorisë ruse dhe Perandorisë dualiste austrohungareze.

***

Vehbi Bala (Shkodër, 4 dhjetor 1923 – Tiranë, 10 korrik 1990) ka qenë poet, profesor, monografist dhe historian i letërsisë shqipe. U njoh që në moshë të re për krijimtari letrare dhe publicistike dhe nisi të botojë qysh kur ndiqte Gjimnazin e Shtetit në Shkodër.

Gazeta “Tomorri” dhe “Bleta” kanë shkrimet e tij të hershme dhe u bë ndër redaktorët e revistës ilegale të qytetit, “Liria”, së bashku me Llazar Siliqin, Aleksandër Banushin e tjerë në vitet 1943 e 1944. Vehbi Bala u regjistrua dhe nisi studimet e larta në Universitetin e Barit (1943), por i ndërpreu dhe mori pjesë në lëvizjen për çlirimin e vendit. Pas luftës, u dërgua në degën e filozofisë të Universitetit të Zagrebit (1946-48), por studimet e larta i vijoi dhe i përfundoi në degën e gjuhëve dhe letërsive neolatine në Universitetin e Bukureshtit, 1948-1952. Me t’u kthyer në Atdhe, shërbeu si mësues në gjimnazin e Gjirokastrës, punoi me talentet e reja, ku bënin pjesë edhe nxënësit e tij të atëhershëm Ismail Kadare, Dritëro Agolli, i cili, edhe kur u ngrit në nivelet më të larta të shkrimtarisë së tij, e quajti atë rreth letrar një “Akademi letrare”, duke nderuar kështu punën këmbëngulëse e cilësore të mësuesit V.Bala. Më pas ishte mësues gjimnazi dhe në vijim, pedagog i Letërsisë Shqipe në Institutin e Lartë Pedagogjik të Shkodrës, ku, së bashku me prof..Jup Kastratin themeluan Katedrën e Gjuhës shqipe dhe të Letërsisë. Këtu ai mbajti ligjërata për letërsinë shqipe si dhe më vonë, nga viti 1976, profesor i brendshëm në Universitetin Shtetëror të Tiranës, ngarkua me disiplinën Bazat e Teorisë së Letërsisë dhe me programet e specializimit pasuniversitar në këtë fushë.

Në vitin 1972, atij iu dha titulli i lartë shkencor si pedagog, “Profesor”, ndërsa në vitin 1977, “Mësuesi i Popullit” që e ndriçoi më shumë figurën Profesor Vehbi Balës. Për punën me pasion dhe cilësi, ai ka qenë lauruar me çmimin e Republikës së shkallës së parë.

Mes nxënësish dhe mësuesish të Gjimnazit të Shtetit, Shkodër

Poeti shkodran u shfaq si poet me vëllimet “Shtigje Drite” 1946, “Vjersha” 1954, “Gjaku i falun” 1955, “Një përrallë e vërtetë” (1957), “Poezia e Rrugës” 1959, “Në rrjedhë të jetës” 1969, “Burim poezie” 1977, “Epigrame” 1979, “Persiatje” 1981, “Vallja e luleve” 1986. Ai hartoi edhe libra për fëmijët. Robert Elsie, në veprën e tij “Historia e letërsisë shqiptare”, ndër shumë poetë para ardhjes në pushtet të komunistëve, krahas Kristaq Cepës, Vedat Kokonës, Petro Markos, etj., rendit edhe Vehbi Balën. Ishte autor e bashkautor i shumë teksteve shkollore dhe akademike. Në fushën e studimeve letrare spikati me monografitë “Jeta e Elena Gjikës” 1967, “Fan S. Noli” 1972, “Migjeni” 1974, “Viktor Eftimiu” 1978, “Pashko Vasa” 1979, “Gjergj Fishta. Jeta dhe vepra” 1998 etj.

Për Vehbi Balën kanë dhënë vlerësime të larta profesorët Alfred Çapaliku, Klara Kodra, Fatbardha Hoxha (Fishta), dramaturgu Fadil Kraja dhe shkrimtari i njohur, Skënder Drini, i cili thoshte se Vehbi Bala dhe Shkodra, janë një lidhje me një binom me shumë përmasa. Fadil Kraja: “Në historinë e letërsisë së re shqipe të njëkohshme, Vehbi Bala ka hyrë si poet lirik dhe në ndonjë poemë, si vjershëtar i poezisë liriko-epike”. Sipas Krajës, poezia dhe tërë krijimtaria poetike e Balës, dallohet nga “përshkrimi realist dhe nga një romantikë vepruese. Ajo dallohet gjithashtu për stilin origjinal.” Vehbi Bala përktheu nga shqipja në rumanisht “Novela shqiptare”, ndërsa nga rumanishtja në shqip solli poezi të klasikut rumun Mihail Eminesku. Ai ka përkthyer poezi edhe nga Johann Wolfgang von Goethe dhe autorë të tjerë të letërsisë botërore.

Poezia e tij e hershme “Doli nana në çardak” nga përmbledhja “Në rrjedhën e jetës

u përfshi në disa antologji poetike të kohës dhe u kompozua prej Çesk Zadejës. Vehbi Bala është “Qytetar Nderi” i Shkodrës. Emri i tij iu përjetësua duke iu dhënë një rruge në këtë qytet, me vlera të padiskutueshme historike dhe kulturore.

Vepra monografike

MUJË BUCPAPAJ: Monografia “Gjergj Fishta , jeta dhe vepra”, shkruar nga Prof. Vehbi Bala - Gazeta Nacional Albania

Jeta e Elena Gjikës: (Dora d'Istrias) - Vehbi Bala - Google Books

Për pedagogun e letërsisë, Vehbi Bala, që në hyrje, duhet të vëmë në dukje dy anë kryesore: së pari, ai radhitet ndër krijuesit e pakët të letërsisë shqipe, pas Luftës II Botërore, i cili brenda pak më shumë se dhjetë vjetëve, 1946 -1959, shkroi dhe botoi 7 vëllime me poezi. E dyta, V.Bala, është ndër shkrimtarët e rrallë të kësaj kohe, që, njëherësh poet, bën emër edhe si studiues i letërsisë, i kualifikuar në nivel të lartë në dy universitete (Kroaci dhe Rumani), duke mbetur përsëri vjershëtar. Kur bëri emër V.Bala, në vitin 1948, u botua poema “Me ty Stalin” e Aleksa Çaçit, poema nga Dhimitër Shuteriqi “Enverit” dhe në vitin 1949, poema “Prishtina” e Llazar Siliqit. Botonin në atë kohë edhe M.Gurakuqi, Nonda Bulka, Spiro Çomora, Dioniz Bubani, Aleksandër Banushi, M. Greblleshi, F. Gjata, Sh. Musaraj, P. Marko, L. Qafzezi, S. Spasse, S. Vaqarri, M. Zaloshnja e pak të tjerë. Për të shtuar një të tretë, do vënë në dukje se Vehbi Bala, që në rini të tij, ndoqi një rrugë të hapur nga tradita letrare, e cila, në mjedisin shkodran ishte si një vlerë e veçantë, me një radhë shkrimtarësh dhe poetësh të rinj të një niveli tjetër, aq të njohur në mbarë letërsinë shqipe. Ai kishte fituar një kulturë të gjerë nga profesorët e gjimnazit të shtetit, të cilët interesoheshin aq shumë edhe për zhvillimin e talenteve në lëmë të artit e letërsisë.

Për këtë brez letrar, shkrimtari ynë Ismail Kadare, shkruan në parathënien e një përmbledhjeje poetike me vjersha të krijuesit të ri, Ervin Hatibi: “Tani që letërsia e sotme shqipe ka gati gjysmë shekulli që ekziston, pa kurrfarë pretendimi për të bërë një periodizim të saj, mund të vihet re megjithatë se ka pasur tri valë shkrimtarësh që kanë ndjekur njëra-tjetrën. Vala e parë që erdhi pas Çlirimit me të cilën u bashkuan shkrimtarë që shkruanin edhe më parë (për fat të keq jo më të shquarit), krijoi shtresën e parë të letërsisë së tanishme, me suksese por edhe me mungesa të ndjeshme….”

Për një pamje më të imët, të autorëve që po vinin themelet e një letërsie të re, nga vitet 1945-1960, siç dhe e kufizon këtë periudhë shkrimtari ynë i madh, duhet të mësojmë se nga 120 autorë të letërsisë shqipe në hapësirat shqipfolëse në tre shtete, 21 kishin kryer studime në Tiranë, 16 autorë në Beograd, 1 në Zagreb, 2 në Rumani, 1 në Samboll, 6 në Greqi, 11 autorë në Itali, 6 në Francë, 2 në Prishtinë, 1 në Çeki, 4 në Bullgari, 16 autorë në Rusi (BS), 7 në Austri dhe 26 ishin autodidaktë, përndryshe, shkrimtarë me arsimin e mesmëm. Si studiues, prof.Vehbi Bala, ka 30 shkrime teorike letrare për çështje të vendit që zënë autorë të ndryshëm me veprat e tyre, si dhe trajtesa interpretimi, që ishin aq të diskutuara përgjatë viteve 1960 – 1990.

Botime artikujsh në Buletinin shkencor të ILP

▲ Çështje të përmirësimit të metodave të mësimit dhe të edukimit në lëndët e gjuhës dhe letërsisë / Bala, Vehbi (1970) in Buletin shkencor (7/ 1968)

▲Disa çështje të zhvillimit te kulturës shqiptare në letrat e Dora d’Istria-s dërgue Jeronim de Radës / Bala, Vehbi (1968) in Buletin shkencor (5/ 1966)

▲Fytyra e Gjergj Kastriotit – Skënderbeut ne letërsinë shqiptare (Vëzhgime dhe konkluzione) /Bala, Vehbi (1967) in Buletin shkencor (6 /1967)

▲Hermetizmi- rrymë e letërsisë dekadente / Bala, Vehbi (1974) in Buletin shkencor (1/ 1974)

▲ Hyrje ne shkencen e letersise 2 / Bala, Vehbi (1990) / IIF-012592

▲Jeta e Fan S. Nolit / Bala, Vehbi (1971) in Buletin shkencor (1 1971)

▲ Jeta e Millosh Gjergj Nikollës- Migjeni / Bala, Vehbi (1973) in Buletin shkencor (2/ 1972)

▲ Katedra e gjuhës dhe e letërsisë / Bala, Vehbi (1977) in Buletin shkencor (2/ 1977)

▲ Letërsia dhe artet në shërbim të LANÇ në rrethin e Shkodrës / Bala, Vehbi (1976) in Buletin shkencor (2 / 1976).

▲Letra të panjohura të Pashko Vasës dhe dokumente të tjera rreth tij / Bala, Vehbi (1979) in Buletin shkencor (1 /1979).

▲ Lidhjet kulturore shqiptaro-romune / Bala, Vehbi (1965) in Buletin shkencor (1964)

▲ Lidhjet letrare shqiptare-romune / Bala, Vehbi (1965) in Buletin shkencor ( 1965)

▲ Mbi kuptimin materialist të formës kombëtare dhe kritika kundër disa koncepteve metafizike rreth saj / Bala, Vehbi (1973) in Buletin shkencor (2/ 1973)

▲ Mbi metodën artistike të letërsisë së Luftës Antifashiste Nacionalçlirimtare / Bala, Vehbi (1975) in Buletin shkencor (1/ 1975).

▲ Me prof. Maks Lambertz, mikun e shquar të Shqipërisë. Kujtime / Bala, Vehbi (1982) in Buletin shkencor (2/ 1982).

▲ MIllosh Gjergj NIkolla – Migjeni / Bala, Vehbi (1972) in Buletin shkencor (1/ 1972).

▲ Në dritën e dokumentave të pabotuara / Bala, Vehbi (1975) in Buletin shkencor (1/ 1975).

▲ Në dritën e letrave të panjohura / Bala, Vehbi (1970) in Buletin shkencor (9/ 1970).

▲ Në kërkim të thesarit / Bala, Vehbi (1958) in Buletin shkencor (1/ 1957).

▲ Paralele në letersinë gojore shqiptare dhe romune / Bala, Vehbi (1966) in Buletin shkencor (4/ 1966).

▲ Pashko Vasa – “O moj Shqypni” – Në kuadrin e 100-vjetorit të Lidhjes së Prizrendit / Bala, Vehbi – (1977) in Buletin shkencor (1/ 1977).

▲ Për historinë e letërsisë shqipe / Bala, Vehbi (1975) in Buletin shkencor (2 /1975).

▲ Për popullarizimin e letërsisë së sotme shqipe / Bala, Vehbi (1961) in Mësuesi (1/18 1 Shtator- 29 Dhjetor 1961).

▲ Përjetimi i një epopeje me pushkë dhe përjetësimi i saj me këngë / Bala, Vehbi (1974) in Buletin shkencor (2/ 1974).

▲ Portreti i Fan S. Nolit / Bala, Vehbi (1970) in Buletin shkencor (7/ 1968).

▲ Shtypi shqiptar në Rumani / Bala, Vehbi (1964) in Revistë shkencore e Institutit Pedagogjik Dyvjeçar të Shkodrës (1, V. 1 janar – qershor 1964).

▲ Si lindi ideja për botimin e një reviste klandestine / Bala, Vehbi (1973).

▲ Viktor Eftimiu / Bala, Vehbi (1978) / IIF-001487 in Buletin shkencor (1 /1973).

Të dhëna për figurën dhe veprën e Naum Panajot Veqilharxhit / Bala, Vehbi (1973) in Buletin shkencor (2/ 1973).

▲ Traditë dhe novatorizëm / Bala, Vehbi (1969) in Buletin shkencor (8/ 1969).

▲ Viktor Eftimiu në vendlindje, nga fundi i shekullit të nëntëmbëdhjetë / Bala, Vehbi (1976) in Buletin shkencor (1/ 1976).

( 30 shkrime teorike letrare)

II. Vehbi Bala – poet

Peshën më të madhe të krijimtarisë së V.Balës e mban poetika, botimet që bëri ai në lëmë të vjershërisë së gjuhës shqipe. Që në përmbledhjen e parë “Shtigje drite”, shtypur në Ora e Shkodrës, 1954, duket pjekuria e të shkruarit dhe tematika e zgjedhur, variacionet strukturore të vargut, në kërkim të shprehjes artistike dhe formimit individual të stilit poetik, që pas jo shumë publikimeve do të njihej tashmë si stil i Vehbi Balës. Kjo gjë vjen e del në pah si në sythin Ngjyra dhe plagë – me 23 vjersha, ashtu edhe në ndarjen tjetër me titullin metaforik Flaka, ku autori ka rreshtuar 16 poezi, me tema nga jehona e luftës çlirimtare, tek jeta e re që po agonte dhe po shtonte shpresat për ndryshim e përparim. Në këtë botim autori del para lexuesit me risi në strukturat e teksteve poetike, në organizimin e gjuhës së strofa, në vargje monokolonë, në rimema skemash të ndryshme dhe figuracion të kapshëm e të ndjerë.

Në vitin 1954, V. Bala i kthehet letërsisë për fëmijë, me dy publikime për të vegjël: me Përrallëza dhe gjëza dhe Përrallëza dhe gjëza për fëmijë. Janë fabulat më të bukura që mund të gjenden në vjershat për të vegjël: me kafshë të njohura e të rralla, si: bleta, xhixhilloja, flutura, grethi, gjinkalla, bilbili, gjeli, qeni dhe dhelpna, pulat, zoga, macja, laraska, lepuri, bretkoca, etj., por edhe me perime e me leksik të kuptueshëm, figura të thjeshta, të organizuara me strofa dhe monokolonë. Nuk mungojnë te këto vëllime as fabulat rrëfenja – shtruar në vargje – si zbërthime të fjalëve të urta “Mendja e madhe – e zeza e të zot”, apo fabula tjetër “Sqapi dhe dhelpna”; të cilat vazhdojnë edhe në përmbledhjen tjetër të këtij viti. Ndër fabula autori merr e gjen edhe Pavodën, një shpend që nuk ka mjedis rritjeje në vendin tonë. Gjëzat për të vegjël jepen gjithnjë të rimuara, me 4 vargje dhe sillen rreth botës së njohur të të vegjëlve, si: veza, shtizat, kova, stinët, tanda e hardhia me vila rrushi, llampa elektrike, lule-dielli, penda, radioja, aeroplani. Do të ishte mirë që këto vargje për fëmijë të qarkullonin në botimet e reja, ku librat për këtë moshë, shpesh, vijnë nga autorë të huaj, të cilët shkruajnë e përshkruajnë për fëmijë të atyre vendeve nga janë, në mjedise të jetës së tyre dhe me një psikologji ndryshe prej ballkanasve, më drejt, shqiptarëve. Po në vitin 1954, si viti më i begatë i autorit në publikime letrare, radhisim tubën “Vjersha”, një varg poezish, ndarë në “Kangë partizane” dhe “Vargje dashunie”, ku del edhe kushtimi që i bën “Gjuhës amtare”, në disa strofa safike, ndër më të bukurat e penës së tij; nuk mungojnë këtu edhe pasazhe poetike nga puna koletive, që sapo kishte nisur në vendin tonë.

Po çfarë të rejash solli poeti V.Bala në poezinë shqipe?

Le t’ përgjigjemi pjesshëm kësaj pyetjeje.

Së pari, ai do të quhet militant në artin e vjershërimit, përballë problemeve sociale që kishte vendi ynë, sidomos për gjakmarrjen kanunore, një “normë” vetëqeverisjeje e vetëgjyqësisë që po merrte jetë njerëzish, edhe të pafajshëm, kur Shqipëria kërkonte qetësinë e bashkimin, pas fitores mbi fashizmin. Ishte një jehonë që vinte bujshëm edhe nga vepra e madhe që po realizonte përtej kufirit; në Kosovë, veprimtari i shquar Anton Çeta: pajtimin e gjaqeve. Kështu, poeti ynë, V.Bala, harton dhe publikon poemën “Gjaku i falun”, 1955, për thirrje dhe aksion shoqëror në familjet e shumta, të cilat do të thyenin nenet e egra të Kanunit e do të vëllazëroheshin, siç u vëllazëruan Shpend Sadrija me Smajl Elezin, në kuvend të burrave të besës shqiptare! Edhe poema tjetër “Një përrallë e vërtetë”, 1957, bën objekt rrëfimi ngritjen mbi norma të reja pune, familjen e re të një brezi, që kërkonte të jetonte ndryshe nga e kaluara. Të dyja veprat janë thurur në analogji me vargun popullore, se atij i drejtoheshin: popullit, ende në ato vite gjysëm analfabet!

Në vitin 1969 autori shfaq një hap përpara në artin poetik: publikon vëllimin “Në rrjedhën e jetës” , që e quan “album”, ku vjen e shfaqet leitmotivi i autorit me dy strofa, që erdhën e u shndërruan në një kredo në udhën e jetës, jo vetëm për poetin shkodran, por për çdo qytetar të ndershëm:

“Të verdha e t’kuqremta bijnë fletët

përmbi asfalt, që ndrit nga pikla shiu.

O vjeshtë e tretë kot m’i kujton vjetët,

që vanë e ikën porsi ik veriu!

Mue keq më vjen për vjetët që vanë,

të rit’, që m’iku dhe s’më kthehet ma,

por keq s’më vjen për jetën që kam bamë,

po t’duhej, prap ksaj rruge i kisha ra….!”

Së dyti, poeti V.Bala, radhitet ndër ata krijues në vargje të asaj periudhe të letërsisë sonë, që lëvroi me sukses sonetin, kur klasikët e këtij lloji letrar: Mjeda dhe Asdreni kishin vite të shfaqjes së tingëllimave në poezinë tonë. Tuba me vjersha të tilla “Tingëllimat e Shëngjinit” dhe “Tingëllimat e Pogradecit” është pjesa më e qëlluar e përmbledhjes që shënuam më lart, ku i këndohet me aq romantizëm natyrës së bukur detare e liqenore dhe njeriut të thjeshtë midis saj.. Në veprën e fundit “Vallja e luleve”, Tiranë 1987, autori do të botojë një përmbledhje vetëm me tingëllima. Ja një sonet nga ata të Shëngjinit, ku poeti pushonte verë për verë:

Në det të hapët…

Në det të hapët nisen peshkatore.

U farfurijnë dritëzat fanarë.

Ndrit hanëza mbi valët kristalore

si palaré prarue n’margaritarë.

Gjithë natën, me qëndresën burrënore,

i mbushni rrjetat plot, o peshkatarë;

jua kam zili atë zemër flakë gazmore

n’beteja t’ashpra deti guximtarë.

U fik një llampë. U kyç dhe nji kabinë.

Ja, pista u mbyll, por vala s’hesht mbi valë,

as çifti i ri për dashuninë e dlirë.

Nga buza e malit zhduket nji maqinë.

E para peshkatore kthehet dalë.

Natën e mirë, Shëngjin, natën e mirë “

E treta, kur ndjekim vepër pas vepre poetikën e V,Balës, vërejmë se arti i tij sa vjen e ravijëzohet brenda stilit vetjak, si në poetizimin e leksikut të vjershës, ashtu edhe në përzgjedhjen e temës, jo vetëm me shikimin nga vendlindja, por edhe jashtë Shqipërisë (Në Palestinë e në Irlandë, në Brazil e në Itali); edhe tre sonetet që dalin tek përmbledhja “Burim poezie”, ku autori ka përfshirë edhe 6 shqipërime, pa poezinë e famshme “Mbreti i Thules”, me të cilën do të vihet pranë përkthyesve të shquar të letërsisë së huaj, duke nisur me Mjedën e paarritshëm.

Së katërti, për atë periudhë krijimi poetik, në letërsinë shqipe, V.Bala është i vetmi që ka hartuar një përmbledhje me “Epigrame”, në vitin 1979, me të cilët merr e karakterizon portrete e syfete, kritikë letrarë, arrogantë, smirënjohësit, koprracët, tifozllëkun e tepërt, mizantropët, nusen, vjehrrën, diturinë, asteizmin (sharjet për të lavdëruar).

E pesta, poeti Vehbi Bala, te “Përsiatje”, 1981, na njeh edhe me një tip poetik, quajtur medalion, po ashtu edhe përafrimin e sentencave me epigrame (f. 47-59).

Vehbi Bala, lindur e rritur në një familje të vjetër inteketuale të Shkodrës, ka tregues të një varianti shkrimor mjaft të përparuar për kohën, edhe krahasuar me sërën e krijuesve bashkëqytetarë të tij ose më gjerë: deri edhe me poetë e shkrimtarë të tjerë, në Kosovë.

Nderi më i madh që mund t’u bëhet autorëve tanë të traditës, siç është ky përvjetor shekullor, do të ishte ribotimi i veprës së tyre së tyre; për V.Balën, presim të shohim në një përmbledhje gjithë poetikën e tij, mbi të cilën mund të bëhet objekt studimi jo vetëm vargu, por njëherësh, edhe organizimi gjuhësor, në rrafshe të ndryshme.

***

Vepra poetike e V.Balës

ALBANIA BOOK,NE RRJEDHEN E JETES- VJERSHA - nga VEHBI BALA.SHTYP.N.FRASHERI 1969 | eBay

Përkthim i poezisë “Mbreti i Thulës”

(Krahasime të strofës së parë)

Përkthimi i Mjedës:

“Deri n’dekë besnik ke s’thohet

Ishte n’Tule ‘j padisha,

Diq e dashtna mbas do kohet

E ‘i got’arit n’shej i la…

Përkthimi i S.Malëshovës

“Na ishte një mbret në Tule,

I besës gjer në varr.

I dha, tek vdiste mikja

Një kupë derdhur në ar.

(Ndonëse i ri, Bala provon me sukses të përkthejë letërsi nga majat e letërsisë botërore, krahas përkthyesve të njohur, si: Mjeda, Sejfullah Maleshova e më i riu, Jorgo Bllaci)

Sipas V.Balës

“Besnik gjer buzë varri

në Tule ish një mbret;

tek vdiste, një kupë âri

i fali mikja e vet…

Përkthimi i Jorgo Bllacit

“Një herë pat sunduar

Në Tulën larg, një mbret,

Një kupë i kish dhuruar

Kur vdiq mikesha e vet

Origjinal i poetit gjerman

“Es war ein König in Thule

gar treu bis an das Grab.

Dem sterbend seine Buhle

einen goldenen Becher gab…

Tiranë, 4 dhjetor 2023

Vatra Miami dhe Emina Cunmulaj mbledhin për herë të parë diasporën e Miamit për të celebruar ditën e Flamurit !

December 4, 2023 by s p

Data 2 Dhjetor 2023, do të mbetet gjatë në kujtesën e komunitetit shqiptar në Miami, pasi për herë të parë në historinë e këtij qyteti, komuniteti shqiptar u mblodh për të festuar Festen e Flamurit, kjo falë iniciativës të Vatra Miami dhe Emina Hands Foundation.

Zonja Emina Cunmulaj , e nderuar së fundmëni “Ambasadore Nderi e Vatrës” , si dhe zonja Iris Halili Kryetare e degës së Vatrës Miami, përmes iniciativës së përbashkët si dhe shkëmbimit të ideve për këtë event, arritën të realizojnë një mbrëmje elegante të komunitetit Shqiptar, ku klasi, etika dhe bukuria shqiptare u shfaq edhe një herë më së miri dhe ku Flamuri Kuq e Zi ndeshej në çdo detaj të mjedisit.

Në këtë mbrëmje Gala morrën pjesë të ftuar nderi sikur Shkëlqesia e Tij, Ambasadori i Shqipërisë në Washington z.Ervin Bushati; Krytari i Bashkisë së Miamit z.Francis Xavier Suarez, z. Mark Gjonaj, ish këshilltar i qytetit të NY, Kryetari i Vatrës z. Elmi Berisha, nënkryetari z.Alfons Grishaj , sekretari Dr. Pashk Camaj, kryetari i këshillit të Vatrës z.Kolec Ndoja, kryetari i degëve z. Mondi Rakaj si dhe shumë vatranë dashamirës që kishin udhëtuar edhe nga larg për të nderuar këtë event.

Të nderuar të veçantë nga bota e artit ishin reperi i famshëm me origjinë nga Kosova, z. Labinot Gashi, këngëtarët e njohura zonjat Arbërie Hadërgjonaj dhe Liri Donaj, si dhe shumë të tjetë të ftuar nderi të cilët i dhanë kësaj mbrëmjeje momente mbresëlënëse.

Komuniteti Shqiptar në Miami i takon asaj elite të emigracionit shqiptar të ardhur ne Shtetet e Bashkuara pas viteve ‘90 dhe që së shumti kanë ardhur në këtë qytet përgjatë dekadës së fundit. Ai është një komunitet shumë i integruar dhe paraqet më së miri dhe denjësisht nivelin e diasporës shqiptare në USA.

Ata që e morën fjalën, theksuan rëndësinë që po merr çdo ditë e më tepër komuniteti shqiptar gjithnjë e në rritje në Miami në përgjithësi dhe në gjithe zonën e Floridës së Jugut në veçanti, si dhe rëndësinë për të qenë më të lidhur dhe më të afërt me njëri-tjetrin rreth një gjuhe që na bashkon dhe një flamuri që na nderon.

Në fjalën e tij Kryetari i Bashkisë së Miamit theksoi suksesin e këtij komuniteti që ndoshta nuk është shumë i madh në numër, sikur komuniteti latin, por në të njëjtën kohë mbetet një komunitet shumë i respektuar falë vendit që ka zëne në shoqërinë ku jetojnë dhe punojnë denjësisht.

Në emër të komunitetit shqiptar në Floridën e Jugut dhe veçanerisht në Miami, Kryetarit të Bashkisë Miami si dhe Ambasadorit Bushati ju dha trofeja e nderimit dhe e mirënjohjes.

Kryetari i Vatrës, z.Elmi Berisha, në fjalën e tij pasi u ndal në rolin e madh që ka luajtur Federata Panshqiptare Vatra në histori, si dhe rolin e saj në bashkimin e diasporës shqiptare në Shtetet e Bashkuara, u ndal gjithashtu në vizionin e Vatrës për të ardhmen si dhe rolin që duhet të luaj Vatra në gjeneraten e re të diasporës, ku padyshim dega e Miamit është një degë e re por me shumë vision për të ardhmen.

Të gjithë pjesëmarësit vleresuan përsosmërinë e këtij eventi si dhe shpehën mirënjohjen e organizatorëve duke kërkuar më shumë eventeve të tilla në të ardhmen.

Të gjitha fitimet e kësaj mbrëmjeje gala kanë shkuar në fondacionin bamirës të Zonjes Emina Cunmulaj’s “Emina’s Hand”, fondacion ky kryesisht dedikuar shërbimit të familjeve në nevojë shtrirë pothuaj në të gjitha trojet shqiptare.(Dielli)