Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

Archives for February 2024

SHABAN POLLUZHA DHE MEHMET GRADICA

by

Skënder Karaçica/

Në luftën e Drenicës (1945) Shaban Polluzha dhe Mahmet Gradica u bën bashkë dhe, në vargun e gjatë të vullnetarëve shqiptarë i dolën përballë kumunizmit partizano-çetnikë, ku, në luftën e përgjakur edhe bora u bë e kuqe, thonë kronikat në Drenicë.

Në shtabin e Luftës së Drenicës në kullën e Dvoranëve, roja e shtabit kishte hetuar se atypari kalonin hijerënda e vëzhgimit të shërbimeve të brigadave serbo-malazeze dhe, disa huzmetqarë shqipfolës të kohës.

Më të dëgjuar për vëzhguesit e brigadave partizano-çetnike, Mehmet Gradica, në cilësinë e ushtarakut të shkolluar në Akademinë ushtarake në Itali dhe njohës i logjistikës së luftës, u thotë zëshëm rojave të shtabit të Luftës në Drenicë:

– Na i sillni në shtab hyzmetqarët e brigadave partizano-çetnike e të shohim se çfarë kërkojnë me syrin e tyre drejt shtabit tonë!

Roja e mori urdhërin e Shaban Polluzhës dhe të Mehmet Gradicës dhe, pa vonuar, vëzhguesit i sollën para shtabit të Luftës së Drenicës.

Pas një bisede të shkurtër në shtabin e luftës, Shaban Polluzha, e urdhëroi rojën që të përcjell vëzhguesit e zënë…Në këto çaste, Mehmet Gradica, në shenjë mospajtimi me komandantin e tij Shaban Palluzha, ngritet në këmbë dhe i thotë zëshëm:

– Jo, komndant Shaban Polluzha,nuk bën me i lëshua pa ndonjë masë të denimit se, këta nuk ndryshojnë dhe kanë ardhur me e vra Drenicën…!

Në këto çaste, Mehmet Gradica, mori briskun dhe ua preu veshët, – u tha rojës i lëshoni të shkojnë dhe mos të harrojnë se Lufta e Drenicës është e drejtë për liri dhe kundër partizano-çetnikëve…!

Në kujtimet e kohës, në Drenicë kjo ngjarje përmendet në odat e burrave dhe në kronikat e kohës, ku, ushtaraku me shtat të lartë Mehmet Gradica i lëshoi vëzhguesit me veshët e prerë si shenjë të bartin si kujtim nga lufta e drejtë e Drenicës për lirinë e Kosovës dhe bashkimi me Shqipërinë.

TEMPULLI I TRURIT NË MANHATTAN

by

Nga Keze Kozeta Zylo/

Në këtë javë pushimi nga shkolla, por dhe aq me punë, zgjodhëm një ditë t’ja kushtonim Bibliotekës Publike në Manhattan, më e madhja në Amerikë, pas Bibliotekës së Kongresit Amerikan. Kjo për arsye të shumta, por dhe për krenari për të eksploruar dhe pasuruar më shumë dijet tona. Të udhëtosh nga Staten Island pa makinën personale në Manhattan është një udhëtim poetik mbi oqean. Oqeani na mëson të vallëzojme me valët dhe të dëgjojmë muzikën e ujit përballë Statujës së Lirisë apo gradaçielave të Manhattanit. Oqeani na rrethon kudo në ishull ku zgjodhëm të jetojmë në New York. Kur ka rrebeshe, furtunë Anija (Ferri) na trainon të mos kemi frikë nga stuhitë, sepse jep “leksione” si të lundrojme me këtë anije duke dalë në ballkonin e saj, edhe pse era ta rrëmben kamerën… Ecëm në këmbë drejt Bibliotekës së New Jork-ut egzaktësisht sa minuta e bënim nga shtëpia jonë në Tiranë, Bibliotekën Kombëtare, ku me krenari them se Qemali ka ngujuar bërrylat për punimin e dizertacionit në sallën shkencore atje, dhe natyrshëm ecnim me një nostalgji të papërshkrueshme, ndonëse kemi qenë disa herë bashkë me bijat tona, secili në punën e vet.

Sa herë ndodhem përballë kësaj godine nga më madhështoret ndjej emocion, ngazëllim, sepse ka peshë të rëndë, është minierë e florinjtë. Ajo mban thesare të tilla si: Një draft të Deklaratës së Pavarësisë, shkruar me dorën e Thomas Jefferson, një nga kopjet e pakta të mbijetuara të Biblës së Gutenberg, dhe vepra origjinale, dorëshkrime, letra dhe më shumë nga personazhe të njohur nga letërsia dhe arti etj. Aty kupton se “Kombet e qytetëruara ndërtojnë biblioteka; tokat që kanë humbur shpirtin i mbyllin ato.” Shkruan Toby Forward.

Bukuria dhe madhështia e Bibliotekës Publike të Nju Jorkut është e vetëkuptueshme në bazë të arkitekturës së saj qe është një pikë referimi. Ajo simbolizon madhështinë e qytetit të Nju Jorkut. Shumë filma të famshëm dhe shfaqje televizive kanë pasur bibliotekën.

Muret e mermerta dhe Hollet e Bibliotekës janë gjigande, të larta, plot art, piktura, skulptura dhe kjo bibliotekë është një nga vendet më ikonike të qytetit të Nju Jorkut. Dhoma madhështore e leximit Rose Main ka madhesine e dy blloqeve të qytetit – me tavane shumë të larta që shfaqin murale të qiejve të gjallë dhe reve të ndezura.

Ndërtesa ndodhet e shkruar në Regjistrin Kombëtar të Vendeve Historike në vitet 1960.

Divizioni i librave të rrallë kërkon regjistrim paraprak për studiuesit përpara se të lejohen të hyjnë. Koleksioni përfshin 800 vepra të botuara në Evropë para vitit 1501, dhe gazeta amerikane të botuara para vitit 1865, si dhe mbi 20,000 faqe të gjera, atlase të vjetër dhe vepra rreth udhëtimeve.

Nje seksion përmban gjithashtu Bibla të rralla, duke përfshirë Biblën e parë të Gutenbergut që u soll në SHBA. Përveç kësaj, ajo përfshin botimet e para dhe kopjet nga shkrimtarë të shquar, duke përfshirë William Shakespeare.

Dega kryesore u krijua nga bashkimi i bibliotekave Astor dhe Lenox. Kjo ndodhi në vitin 1895. Andrew Carnegie bëri një dhurim të madh prej 5.2 milionë dollarësh që shkuan në krijimin e sistemit të mrekullueshëm të bibliotekave.

Të kombinuara së bashku, të dy bibliotekat kishin 350,000 artikuj. Si Astor ashtu edhe Lenov konsideroheshin si vendndodhja fizike e degës kryesore. Megjithatë, administratorët e bibliotekës u vendosën në një vend të freskët përgjatë Avenusë së Pestë. Ky ishte një vend qendror midis Astor dhe Lenox. Ky është vendi ku aktualisht ndodhet dega kryesore.

Bibliotekës Publike të Nju Jorkut nuk i mungojnë kurrë librat, revistat dhe raportet.

I famshëm Norbet Pearlroth, kaloi vite midis 1923 dhe 1975 në bibliotekë. Thuhet se ai lexonte mbi 7000 libra në vit.

Biblioteka Publike e Nju Jorkut njihet edhe me emrin Schwarzman. Kjo është për nder të një donatori. Për të kujdesur për rinovimin dhe zgjerimin e bibliotekës, Stephen Schwarzman i dhuroi bibliotekës 100 milionë dollarë. Një pllakë për nder të Stephen Schwarzman ekziston në ndërtesë.

Vendndodhja kryesore e Bibliotekës Publike të Nju Jorkut, ndërtesa Stephen A. Schwarzman, është një nga qendrat kryesore kërkimore të Bibliotekës, e njohur për koleksionet e saj të jashtëzakonshme historike dhe përkushtimin e saj për të ofruar akses të lirë dhe të barabartë në burimet e saj.

Rruga e Bibliotekës

Pas këtij donacioni, arkitekti britanik Norman Foster projektoi rinovimet.

Midis Parkut dhe Fifth Avenue në 41st Street, ka një seri pllakash. Kjo njihet si Rruga e Bibliotekës. “The Library Way” ka një seri pllakash me citate nga autorë të famshëm, poetë dhe individë të shquar në histori. Unë përzgjodha këtë thënie nga Francis Bacon (1561-1626) si: “Disa libra duhen shijuar, disa të tjerë janë për t’u gëlltitur dhe pak prej tyre per t’u përtypur dhe tretur.

Dhoma në degën më të madhe të bibliotekës publike në qytetin më të madh të vendit – është një punë e zbukuruar sipas standardeve të Beaux-Arts të ndërtesës, ka shumë ngjyra të praruara, kerubinë që luajnë flaut që vërtiten atje lart, rreth muraleve qiellore të reve të buta rozë. Përshtypja që jep një shkëlqim i tillë është një ekuilibër hyjnor, por kerubinët u nënshtrohen ligjeve të entropisë ashtu si ne të tjerët. Stili Beaux-Arts evoluoi nga klasicizmi francez i stilit Louis XIV, dhe më pas neoklasicizmi francez duke filluar me stilin Louis XV dhe Stili Louis XVI

Te gjitha Dritat rrjedhin nëpër dritaret e dhomave dhe rrezatojne nga llambat e llambadarëve të saj me tetëmbëdhjetë nivele, të cilat varen varur mbi rreshtat e tavolinave të punës si ëmbëlsira dasme të përmbysura.

Emigranti gjerman Astor që i dhuroi 400, 000 dollarë

Biblioteka Astor u krijua përmes bujarisë së John Jacob Astor (1763–1848), një emigrant gjerman, i cili, në vdekjen e tij, ishte njeriu më i pasur në Amerikë. Në testamentin e tij ai premtoi 400,000 dollarë për ngritjen e një biblioteke referimi në Nju Jork. Biblioteka Astor hapi dyert e saj në 1849, në ndërtesën që tani është shtëpia e Teatrit Publik Joseph Papp të Festivalit të Nju Jorkut Shakespeare. Megjithëse librat nuk qarkullonin dhe orët ishin të kufizuara, ai ishte një burim kryesor për referencë dhe kërkime.

BIBLA E PARË E GUTENBERGUT

Biblioteka tjetër kryesore e Nju Jorkut u themelua nga James Lenox dhe përbëhej kryesisht nga koleksioni i tij personal i librave të rrallë (që përfshinte Biblën e parë të Gutenbergut që erdhi në Botën e Re), dorëshkrime dhe Americana. E vendosur në faqen e koleksionit aktual Frick, Biblioteka Lenox ishte menduar kryesisht për bibliofilët dhe studiuesit. Ndërsa përdorimi ishte pa pagesë, kërkoheshin bileta pranimi. Bibla e Gutenbergut është si gur themeli i shtypjes në Perëndim, Bibla e Gutenberg mishëron arritjet e krijuesit të saj. Koleksionisti dhe themeluesi i Bibliotekës James Lenox mori kopjen e Bibliotekës, e para e sjellë në Amerikë, në 1847.

Në pamje të parë, Bibla e Gutenbergut nuk duket shumë e ndryshme nga dorëshkrimet e shkruara me dorë që dolën përpara saj. Shkronja e dendur gotike imitonte stilin e zakonshëm të shkrimit të dorës të skribëve në atë që sot është Gjermania. Edhe shkronjat fillestare të zbukuruara ose të rubrikuara ishin një mbetje nga traditat e mëhershme të dorëshkrimeve.

Ekspozita

Më tej salla të ndryshme si një ekspozitë e rëndësishme murale me tridhjetë deri në pesëdhjetë fotografi të historisë së Amendamentit të të Drejtave të Barabarta është me të vërtetë diçka për të ecur, lexuar dhe mësuar. Gjithashtu ketu është dhe Bibla e Gutenberg nga mesi i viteve 1400 me inicialet e saj me bojë dore është mjaft magjepsëse Me mbështetjen e Fondacionit Polonsky, Biblioteka Publike e Nju Jorkut digjitalizoi mbi 50,000 faqe të materialit historik të dorëshkrimit të hershëm amerikan. Projekti i Dorëshkrimeve të Hershme Amerikane i lejon studentët, studiuesit dhe publikun e gjerë të rishikojnë ngjarjet kryesore politike të epokës nga këndvështrime të reja dhe të eksplorojnë rrymat e jetës së përditshme shoqërore, kulturore dhe ekonomike në periudhat koloniale, revolucionare dhe të hershme kombëtare.

Libri i shtypur më i vjetër i njohur në botë vjen nga Kina e shekullit të 9-të. Megjithatë, për shekuj pas kësaj, shumica e librave ishin ende të shkruara dhe të kopjuara me dorë. Vetëm nga mesi i shekullit të 15-të, përdorimi i shkronjave të luajtshme u përhap gjerësisht dhe Bibla e Gutenberg-libri i parë thelbësor i shtypur në Evropë- paralajmëroi një ndryshim rrënjësor në mënyrën se si komunikonte bota.

Hapja e Bibliotekës, më 1911

Michael Inman është kurator i librave të rrallë këtu në Bibliotekë.

Kur Biblioteka u hap më 23 maj 1911, turma prej 50.000 vetash shënoi ngjarjen historike dhe mbante titullin e ndërtesës më të madhe prej mermeri në Shtetet e Bashkuara. Duheshin 20 tonë qymyr për të ngrohur bibliotekën në vitet e para – në ditë! Kaq mbresëlënës ishte “Tempulli i mrekullueshëm i mendjes” i Nju Jorkut, saqë Presidenti Taft e quajti hapjen e tij një ditë me rëndësi të kombit, duke deklaruar se Biblioteka do të ishte një model për qytetet e tjera që shpresojnë të përhapin njohuritë mes njerëzve.

Pse është e famshme salla kryesore Rozë e leximit?

Për më shumë se 100 vjet, salla e leximit ka mbështetur shumë shkrimtarë, gazetarë, historianë, nobelistë dhe fitues të çmimit Pulitzer me famë ndërkombëtare, si dhe shpikës, aktivistë dhe studentë në mbledhjen e informacionit, avancimin e njohurive, përmirësimin e zanatit të tyre, thellimin e tyre. John Fedeler, mbikëqyrësi i parë i Bibliotekës, jetoi në një apartament me tetë dhoma në katin e ndërmjetëm nga viti 1911 deri në 1941, duke rritur dy fëmijë atje. Vajza e tij lindi në ndërtesë. Gati sa gjatësia e një fushe futbolli, kjo hapësirë monumentale është e ndarë në dy seksione të ndriçuara nga dritaret masive dhe llambadarët madhështorë. Me një estetikë që më pëlqen ta përshkruaj si “Hogwarts-elegant”, Dhoma kryesore e Leximit Rose ofron një mjedis të pashembullt për të studiuar, kryer kërkime ose për të shijuar një libër të mirë.

Rose Reading Room është një mjedis i qetë, paqësor dhe frymëzues për të hapur një libër ose për t’u përgatitur për një provim.

Shumica e njerëzve e konsiderojnë atraksionin kryesor në Bibliotekën Publike të Nju Jorkut.

Edhe McGraw Rotunda është një nga dhomat më të bukura në New York City, për mendimin tim. E pamundur mos të shikoje tavanin, nje qiell hyjnor. E përshtatur nga kolonat e arrave korintike, Rotonda shfaq pjesë në murale nga Edward Laning që përshkruajnë historinë e fjalës së shkruar.

DY LUANËT

Ndërsa ngjiteshim shkallëve, gjërat e para që takojmë janë dy luanët e gurtë majtas dhe djathtas. Ato janë një markë tregtare e Librarise kombetare dhe janë bërë si nje bekim në njëfarë kuptimi. Më parë ata quheshin Leo Astor dhe Leo Lenox, pas janë dy prej zotërinjve që ndihmuan në themelimin e bibliotekës në vitin 1911.

Megjithatë, në vitet 1930, luanët u quajtën Durim dhe Qëndrueshmëri nga kryebashkiaku i atëhershëm Fiorello LaGuardia. Ai ndjeu se këto ishin dy cilësitë që u duheshin qytetarëve për t’i mbijetuar Depresionit të Madh.

Në hyrje të ndërtesës madhështore të mermertë dy Luanët qëndrojnë kryelartë, të fuqishëm. Në fakt, ata simbolizojne dhe jane të pagëzuar nga kryebashkiaku Fiorello LaGuardia në vitet 1930. Të gjithë njujorkezët kishin nevojë për durim dhe guxim për të kapërcyer Depresionin e Madh. Ai gjeti tek ata, simbolikën e fuqishme të luanëve. Ata qëndrojnë sfidues dhe të qetë në qendër të një qyteti të zhurmshëm, të vendosur me krenari pavarësisht nga rrethanat. Nuk ka rëndësi se sa e frikshme dhe e pasigurt ndihet bota: ata qëndrojnë të fortë, disi mbrojtës dhe mikpritës.

Durimi dhe qëndrueshmëria nga çifti i luanëve prej mermeri me famë botërore që qëndrojnë me krenari përpara ndërtesës madhështore të Beaux-Arts në Fifth Avenue dhe 42nd Street në Manhattan, kanë rrëmbyer imagjinatën dhe dashurinë e njujorkezëve dhe vizitorëve nga e gjithë bota që më 23 maj 1911 kur u hap biblioteka.

Ajo u krijua në 1895 përmes konsolidimit të bibliotekave private Lenox dhe Astor dhe besimit prej 2,000,000 dollarësh të Fondacionit Tilden. Bibliotekat kërkimore ende të financuara privatisht, plus 83 biblioteka të degëve të shtuara nga libraritë, përbëjnë bibliotekën, e cila përmban më shumë se 10,000,000 libra dhe më shumë se 10,000,00 dorëshkrime, si dhe koleksione të mëdha fotografish, hartash, librash për të verbërit, filma dhe mikrofilma.

Ndër zotërimet e veçanta të Bibliotekes janë Koleksioni Berg i letërsisë angleze dhe amerikane, libra të rrallë dhe dorëshkrime nga shekulli i 15-të në shekullin e 20-të; dhe Divizioni i Dorëshkrimeve dhe Arkivave, i cili përfshin, ndër të tjera, letrat e H.L. Mencken dhe fjalimin e lamtumirës të George Washington, me dorën e tij.

Në këtë letër drejtuar “Miqve dhe Qytetarëve”, Uashingtoni paralajmëroi se forcat e seksionalizmit gjeografik, fraksionalizmit politik dhe ndërhyrja e fuqive të huaja në punët e brendshme të vendit kërcënonin stabilitetin e Republikës.

Fjalimi i lamtumirës i Uashingtonit, i botuar në fund të mandatit të tij të dytë, qëndron sot si një paralajmërim i përjetshëm për forcat që kërcënojnë demokracinë amerikane. Në 1796, Presidenti Uashington vendosi se ishte koha të tërhiqej nga jeta publike.

E ndërsa u larguam pas një dite të gjatë nëpër libra, kërkime, hulumtime, Tempulli i trurit dhe i dijes të afron dhe të tërheq si me magnet për të shkuar përsëri e përsëri, pasi kjo minierë floriri nuk ka fund kurrë.

Vendimi i Kryeministrit Kurti për heqjen e Dinarit serb nga qarkullimi

by

Dr. Vlora Obërtinca/

Tash sa ditë është temë aktuale heqja e dinarit nga qarkullimi në territorin e Republikës se Kosovës. E drejtë legjitime do të mendonte njeriu, duke qenë që shteti duhet ta shtrijë legjitimitetin e kontrollës financiare brenda integritetit të vet territorial.

Shtrohet pyetja, a ka të drejtë kryeministri Albin Kurti në kërkesën e tij për heqjen e Dinarit serb nga qarkullimi dhe aplikimin e Euros si valutë të vetme në tregun financiar të Kosovës ?

Një Bankë Qëndrore e një shteti është shtylla e tretë shtetërore pas Kryetarit dhe Kryeministrit, që mbikqyrë dhe rregullon tërë tregun financiar brenda shtetit, duke përfshirë edhe politikën monetare ku menaxhohet tregu i parasë. Por, a e shtrin autoritetin e vet Banka Qëndrore e Kosovës në veri të Kosovës që nga viti 1999 ? Sigurisht që JO.

Ne vitin 2007 Banka Qendrore e Kosovës nën udhëheqjen e Unmik-ut i kishte dhënë licencën “Komercialna Banka” të Serbisë për të operuar në veri të Mitrovicës dhe enklavat e tjera serbe, ndonëse, nuk kishte qasje e as autoritet mbikeqyrës që nga themelimi e deri në mbyllje të kësaj banke në fund të Janarit 2024 ! Athua është në dijeni BE-ja me emisarët e vet ndërmjetësues për këtë cështje ? A do ta kishte lejuar Banka Qendrore serbe në Beograd apo edhe Banka Qendrore Evropiane një bankë të huaj të vepron në selinë e saj në Frankfurt për 16 vite radhas, pa e mbikqyrur dhe pa pasur casje asnjeherë si në rastin e Kosovës ? Këto quhen standard të dyfishta që pengojnë Kosovën për anëtarësim në BE. Përderisa emisarët e BE-së shkojnë e vijnë, në vend se ta miratojnë heqjen e Dinarit nga qarkullimi si vendim legjitim i BQK-së, tani ata ftojnë qeveritarët tanë padrejtësisht për të diskutuar këtë temë në Bruksel.

Nuk njoh Kryeministër në botë që do të lejonte anarki financiare brenda shtetit të vet, sic kanë lejuar kryeministrat kosovare që nga viti 1999 deri te kryeministri Kurti. Andaj, a ka te drejtë Kryeministri Kurti në kërkesën e tij për shtrirjen e legjitimitetit financiar brenda territorit të shtetit të tij ? Absolutisht PO .

Kur Banka Qëndrore e një shteti nuk ka kontrollë mbi qarkullimin e një valute të dytë në tregun e vet financiar, situata mund të jetë e komplikuar dhe të sjellë shumë sfida dhe pasoja si:

Mungesa e Kontrollit të Politikës Monetare me ç’rast Banka Qendrore mund të ketë vështirësi në menaxhimin e politikës monetare në mënyrë efektive. Kur një valutë e huaj në këtë rast Dinari serb qarkullon lirishëm në tregun financiar të Kosovës, Banka Qendrore humbë kontrollin mbi faktorët që ndikojnë në kursin e këmbimit dhe në nivelin e furnizimit të valutës zyrtare në këtë rast Euro. Sasia e parasë në qarkullim nuk ka kontrollë, andaj fenomenet negative si inflacioni, deflacioni apo edhe krimet financiare mund të jenë të pranishme. Përvec, kësaj emetimi i letrave me vlerë nuk arrin deri në veri të Kosovës, që në mënyrë indirekte ndikon negativisht në të hyrat buxhetore shtetërore dhe në zhvillimin ekonomik të vendit.

Sipas kësaj logjike të hyrat buxhetore nga tregu financiar, doganat dhe ATK-ja duhet të shpërndahen nëpër komunat e veriut dhe enklavat serbe por, kur vije puna që ato të kontribuojnë në mbushje të buxhetit shtetëror, ato mund të shmangen dhe lirisht ta shkelin ligjin madje me dijeni të Brukselit zyrtarë. Mos të harrojmë se BE-ja ka asistuar vazhdimisht që nga viti 1999 në implementin e standardeve financiare konform ligjit dhe rregullave të saj, duke i mbeshtetë edhe sot e kësaj dite institucionet financiare të Kosovës për mbretërim të ligjit, si standard i pashmangëshëm për anëtarësim të Kosovës në BE. Kjo për Kosovën dhe BE-në do të thotë ‘ sillu e biri vetit “!

Papërshtatshmëria e Kushteve të Financimit me ç’rast një valutë e huaj qarkullon lirisht, pa rregullat ligjore të tregut financiar të shtetit ku vepron, në këtë rast Kosovës, mund të ketë ndikim negativ në kushtet e financimit të shtetit. Nëse shumica e transaksioneve zhvillohen në një valutë të huaj, ku shteti nuk ka qasje, shteti mund të jetë i ekspozuar ndaj riskut të lartë valutor, duke e bërë më të vështirë për të financuar borxhin dhe për të menaxhuar kushtet e tij financiare.

Ndikim Negativ në Kursin e Këmbimit dhe në Stabilitetin Ekonomik, me ç’rast një valutë e huaj ka një ndikim të madh në tregun financiar të shtetit, kjo mund të sjellë paqëndrueshmëri në kursin e këmbimit dhe të shkaktojë turbulencë në ekonominë vendase. Kur kursi i këmbimit është i paqëndrueshëm, mund të ketë pasoja negative për stabilitetin makroekonomik dhe për fuqinë blerëse të qytetarëve dhe bizneseve.

Rreziku i Arbitrazhit me ç’rast mund të ketë dallime në vlerën e dy valutave brenda një shteti, atëherë ka rrezik që individët dhe kompanitë të përfitojnë nga ky dallim duke bërë arbitrazh dhe shfrytëzim të sistemit anarkik financiar.

Vështirësi në Planifikimin dhe Stabilitetin Makroekonomik me ç’rast ka dy valuta të përdorura brenda një shteti, dhe është shumë e vështirë për autoritetet ekonomike të planifikojnë dhe të sigurojnë stabilitet në nivelin makroekonomik. Si pasojë e kësaj Kosova nuk ka mundur ende të realizon Rejtingun Kreditor nga kompanitë me renome botërore sic është “Standards and poor”, si pasojë e së cilës vështirë se do ta kthen kokën kah Kosova ndonjë investor serioz. Investitorët ndërkombëtarë zakonisht shmangin vendet me rrezik të lartë ekonomik, duke krijuar një spiralë negative për zhvillimin ekonomik të atij vendi.

Rreziku i Kontrollit të Kapitalit me ç’rast, në rrethana kur një valutë e huaj qarkullon lirisht dhe pa asnjë kontroll nga shteti ku vepron, ka rrezik që kapitali të lëvizë lirshëm në dhe jashtë shtetit në reagim ndaj ndryshimeve në politikën monetare dhe fiskale. Kjo lloj lëvizjeje e lirë e kapitalit pa asnjë kontrollë nga rregullatori financiar dhe fiskal vendor, ai i BQK-së dhe ATK-së, mund të shkaktojë turbulencë dhe të çojë në humbje të kontrollit të shtetit mbi politikat ekonomike të tij.

Mungesa e besueshmërisë në Sistemin Financiar me ç’rast ekziston instabiliteti ekonomik dhe kursi i këmbimit është i paqëndrueshëm, besueshmëria në sistemin financiar të shtetit mund të preket. Kjo mund të shkaktojë një krizë besimi, duke çuar në tërheqje të depozitave bankare dhe zvogëlimin e aktivitetit financiar brenda vendit.

Humbja e Kontrollit Tatimor me ç’rast një valutë e dytë përdoret në tregun e brendshëm dhe Administrata tatimore nuk ka qasje në të, humbet kontrolli mbi transaksionet dhe të ardhurat e tyre nga taksat dhe tarifat. Kjo mund të zvogëlojë burimet e nevojshme të financimit për qeverinë dhe mund të shkaktojë vështirësi në mbajtjen e financave publike në balancë.

Rritja e Ekonomisë Informale me ç’rast, për shkak të mungesës së tatimeve dhe kontrollit tatimor mbi transaksionet në valutën e dytë, mund të rritet ekonomia informale dhe evazioni fiskal. Bizneset dhe indivdët mund të preferojnë të kryejnë transaksione në këtë valutë për të shmangur tatimet dhe tarifat e aplikuara në valutën zyrtare.

Rritja e Riskut dhe Pasigurisë Financiare me ç’rast, mosfunksionimi i kontrollit tatimor mbi një valutë të dytë mund të krijojë një mjedis më të rrezikshëm dhe të pasigurt për investitorët dhe bizneset. Rritja e rreziqeve financiare mund të ndeshë në zvogëlimin e investimeve dhe rritjen e kostos së kapitalit për të gjithë aktorët në ekonominë e shtetit.

Ndikim negativ në zhvillimin ekonomik me ç’rast, përdorimi i një valute të dytë pa kontroll tatimor mund të shkaktojë mosfunksionimin e disa sektorëve të ekonomisë, duke shkaktuar humbje të të ardhurave për shtetin dhe ndikim negativ në rritjen ekonomike. Kjo situatë mund të përkeqësohet edhe më tej nëse ekonomia informale rritet dhe zë një pjesë të madhe të aktivitetit ekonomik.

Nga analiza e më sipërme shtrohet pyetja, se sa ka humbur buxheti qeveritar i Kosovës për 23 vitet e fundit duke mos pasur kontrollë financiar në pjesën veriore të Mitrovicës ? Vetëm mund të shpekulojmë pa asnjë të dhënë zyrtare dhe kredibile nga institucionet shtetërore financiare të Kosovës. E dhimbshme por, e vërtetë!

Kjo është Kosova jonë e dashur në shërbim të demokracisë ndaj të drejtave të minoriteteve, të drejta këto që nuk i gjen askund në rruzullin tokësor sepse, këtu nuk kemi të bëjmë me të drejta njerëzore por, me shkeljen e ligjeve ndërkombëtare financiare dhe ekonomike që janë të parashikuara me Konventa ndërkombëtare. Si mund të rri BE-ja indiferente ndaj fenomenit të tillë negativ bashkë me emisarët e vet Lajcak dhe Borell, kur Banka Qendrore Evropiane i parasheh saktë se si duhet funksionojë një treg i rregullt financiar. Kjo më nuk është politike por, kryekput ekonomike dhe financiare. Si mund të anëtarësohet Kosova në institucionet financiare të BE-së, kur nuk ka kontrollë të plotë mbi tregun e vet financiar dhe BE-ja i mbyllë sytë dhe njëkohësisht kërkon përmbushjen e standardeve për anëtarësim. Kjo i bie ” hip se të vrava, zbrit se të vrava “!

Andaj, për të adresuar gjithë këto sfida të dhimbshme financiare dhe ekonomike, Kryeministri Kurti ka të drejtë të plotë dhe legjitime që të veprojë në interes të rujatjes së stabilitetit financiar dhe ekonomik të vendit, pas 23 viteve të pas luftës, duke urdhëruar ndalimin e përdorimit të Dinarit serb në territorin e Republikës së Kosovës.

Shkruan : Dr.sci.Ms. Vlora Obërtinca – Eksperte e tregjeve financiare dhe Doktor shkence në Lidership. Autorja ka studiuar dhe është specializuar në Vjenë, dhe ka qenë pesë herë drejtoreshë në institucionet kyqe financiare të Kosovës. Ajo harton reformat ekonomike qeveritare si eksperte e pavarur.

#SiSot, më 26 shkurt të vitit 1936, u lind në Prishtinë Adem Demaçi, kryesimbol i luftës për liri dhe pavarësi në mesin e bashkëkombasve të Kosovës

by

Drejtoria e Përgjithshme e Arkivave/

Aktiviteti i tij patriotik në emër të rezistencës kombëtare është i pashoq. Demaçi ka denoncuar faqe botës pa ngurruar padrejtësitë e ushtruara nga regjimi serb në kurriz të popullsisë së shqiptarëve të Kosovës. Në vitin 1958, me këtë shkulm liridashës, do të botonte në dy numra të revistës letrare “Jeta e re”, romanin e tij të titulluar “Gjarprinjtë e gjakut”.

Popullariteti në rritje i Demaçit pas këtij publikimi, do të vinte në lëvizje agjenturën jugosllave, në instancat e së cilës përgatiteshin dy skenarët përjashtues: përfshirja e shkrimtarit në strukturën e regjimit ose ndëshkimi i tij. Në nëntor të vitit 1958, Demaçi ra në prangat e Policisë së komanduar nga qeveria autoritare e ish-Jugosllavisë, e udhëhequr prej Josip Broz Titos.

Vuajti për tre vjet një dënim nën akuzën e krimit politik dhe propagandës armiqësore. Për motive të përafërta, do të burgosej përsëri në vitet 1964-1974 dhe 1975-1990.

Në vitin 1991, u nderua nga Parlamenti Evropian me Çmimin “Saharov”. Në punimet e Rambujesë, gjatë vjetëve ‘98-‘99, kreu detyrën e zëdhënësit politik të Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës.

Në harkun kohor 2005-2007, qendroi në krye të Lidhjes së Shkrimtarëve të Kosovës. Në vitin 2010, në shenjë vlerësimi për veprimtarinë e ngjeshur me karakter kombëtar, u dekorua me urdhrin “Hero i Kosovës”. Demaçi ndërroi jetë më 26 korrik të vitit 2018, në moshën 82-vjeçare.

#AdemDemaçi

#ArkivatFrymëzojnë

#ArkivatKujtojnë

Lavdi martirëve të 26 shkurtit 1951

by

Bujar Leskaj/

73 vite më parë, në 19 shkurt 1951 në ambasadën sovjetike u hodh një sasi dinamiti, e cila shërbeu si pretekst nga Enver Hoxha dhe PKSH për të dënuar, vrarë e pushkatuar shumë intelektualë të spikatur shqiptarë.

Ajo çka pasoi, e njohur si masakra e mesnatës së 26 shkurtit 1951 në Tiranë, është ngjarja më tipike e krimeve përçudnuese të komunizmit në Shqipëri, diktatorit Enver Hoxha dhe Sigurimit të Shtetit.

22 intelektualë të shquar shqiptarë, krejtësisht të pafajshëm, u arrestuan nga Sigurimi famëkeq i Shtetit drejtuar nga krimineli Mehmet Shehu dhe u pushkatuan pa gjyq, pa prova, pa asnjë fakt kundër tyre; u dënuan e u ekzekutuan jo nga një gjyq i rregullt, por nga vendime të marra në Komitetin Qendror të PKSH dhe Byrosë Politike.

Dhe atë shkurt të zi u zgjodhën nga Sigurimi i Shtetit dhe Byroja Politike intelektualët më në zë nga gjithë hapësira shqiptare dhe u ekzekutuan për të ngjallur frikë e terror në popull, sidomos tek intelektualët properëndimorë, por edhe për t’i bërë fli në themelet e kthesës makabre politike, personalitete me peshë si:

Sabiha Kasimati nga Libohova, shkencëtarja e parë shqiptare;

Tefik Shehu nga Gjakova, tregtar i diplomuar për ekonomi dhe drejtësi në Itali;

Niko Lezo nga Delvina, i diplomuar për kimi në Universitetin e Tuluzës, themelues i laboratorit të parë kimik, deputet i Parlamentit shqiptar (1923), antifashist i internuar në Ventotene nga italianët;

Jonuz Kaceli, tregtar i njohur, nga familja e shquar tiranase Kaceli;

Manush Peshkëpia nga Gjirokastra, intelektual shumëdimensional, poet e publicist;

Anton Delhysa nga Prizreni, ndërtues i ambasadës amerikane dhe i shkollës teknike të Fullcit;

Haki Kodra nga Dibra e Madhe, i diplomuar për ekonomi në Universitetin e Zagrebit;

Gafur dhe Myftar Jegeni, oficerë të ushtrisë kombëtare nga Dibra e Madhe, të diplomuar në akademitë ushtarake të Italisë, luftëtarë antifashistë;

Zyhdi Herri nga Tirana, gazetar;

Qemal Kasoruho nëpunës;

Ali Qorraliu pronar i madh, intelektual me studime të larta juridike në Selanik;

Petro Konomi nga Përmeti, i laureuar në Robetr Kolezh të Stambollit dhe në Akademinë Ushtarake në Itali;

Reiz Selfo nga Gjirokastra, tregtar;

Gjon Temali intelektual nga Shkodra, studiuar në Austri;

Pjetër Guraziu nga Shkodra, i doktoruar për shkencat ekonomike në Itali;

Pandeli Nova intelektual, shtresë e pasur;

Thoma Katundi nga Korça, veprimtar i shoqërisë panshqiptare “Vatra” në SHBA;

Mehmet Ali Shkupi shqiptar nga Shkupi, nëpunës;

Fadil Dizdari librar;

Hekuran Troka nga Kuçova, tregtar;

Lluka Rashkoviç biznesmen nga Mali i Zi.

Kjo batërdi kriminale ishte e studiuar me detaje; ishte përzgjedhje selektive e figurave prej gjithë shtresave shoqërore e krahinore; ishte goditje fatale e gruas shqiptare si simbol intelektual e i kurajos civile; ishte barbaria e luftës së klasave si luftë civile.

22 viktimat e pafajshme të shkurtit 1951, nga 220 të arrestuarit u ekzekutuan pa gjyq, (gjyqi iu bë pasi ishin pushkatuar e varrosur në varr të përbashkët)!

Ky akt ishte instalimi i diktaturës, sepse u shpërfillën totalisht ligjet, institucionet, si gjykatat e prokuroritë, (jo pse ato do të mbanin drejtësi); ishte goditja edhe urrejtja ndaj inteligjences shqiptare.

Ky krim i rëndë i atij sistemi, nuk duhet harruar kurrë, sepse po u harrua, tragjedi të tilla mund të përsëriten në të ardhmen.

Sot, 22 Martirët e Demokracisë, prehen në Varrezat e Dëshmorëve të Kombit.

Në vitin 1991 viktimat u shpallën të pafajshëm dhe në vitin 2008 u nderuan me titullin “Nderi i Kombit”.