Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

Archives for March 2024

Ditët e Komunitetit të Staten Island

by

– Imam Tahir Kukaj, mikpritësi i ngjarjes, iu drejtua turmës në aktivitetin Ditët e Komunitetit të Staten Island në Qendrën e Kulturës Islame Shqiptare në Tompkinsville

Si gjithmonë, Imami Tahir Kukaj foli për rendësin e të punuarit së bashku dhe respektimin e dallimeve dhe kulturave të njëri-tjetrit, ai foli për historinë e ngjarjes që filloi për herë të parë 25 vjet më parë si një thirrje për të ndihmuar shqiptarët nga Kosova dhe që atëherë liderët nëpër Staten Island mblidhen çdo vit për të punuar së bashku për një jetë më të mirë për qytetarët e Staten Island e më gjerë

Udhëheqësit e Staten Island, udhëheqësit fetarë, udhëheqësit politikë, forcat e rendit dhe qytetarët e rastësishëm të Staten Island janë një shembull i mirë se si bota duhet të punojë së bashku për një jetë më të mirë për të gjithë ne.

Si zakonisht Imam Tahir Kukaj, një shqiptar nga Drenica, i cili për disa vite ishte votuar si 100 njerëzit më më ndikim në NYC, bëri thirrje për paqe dhe respekt për njëri-tjetrin në mbarë botën dhe u lut për paqen në botë.

– I ftuari i nderuar në këtë ngjarje, Jeffrey Maddrey, Shefi i Departamentit të Policisë së Nju Jorkut, mban një fjalim duke theksuar rolin vendimtar të NYPD në mbështetjen dhe sigurimin e komuniteteve në ngjarjen e Ditëve të Komunitetit të Staten Island.

– Radhakrishna Mohan nga bordi i Tempullit Hindu të Staten Island foli për hinduizmin si një mënyrë jetese dhe shërbimi ndaj komunitetit.

– I ftuari i nderuar në ngjarje, Jeffrey Maddrey, Shefi i Departamentit të Policisë së Nju Jorkut, mban një fjalim duke theksuar rolin vendimtar të NYPD në mbështetjen dhe sigurimin e komuniteteve në Staten Island

– Shefi Joseph Gulotta foli para audiencës në ngjarjen Ditët e Komunitetit të Staten Island.

-Këshillyari- përfaqsues i distriktit në Staten Island David Carr iu drejtua audiencës në komunitetin e Staten Island dhe foli për rëndësinë e themelimit të NYPD dhe t’i ndihmojë ata të bëjnë punën për ta mbajtur Staten Island të sigurt dhe të sigurt.

– Rabini Mendy Mirocznik, President i Këshillit të Organizatave Hebraike foli shumë për rëndësinë e të punuarit së bashku dhe të respektimit të njëri-tjetrit.

Fjalimi i tij ishte i jashtëzakonshëm, ai foli shumë për urrejtjen dhe si të punojmë së bashku në mënyrë që urrejtja të mos ekzistojë në botë.

Ai bëri thirrje për paqe dhe respekt dhe për të punuar së bashku dhe për të kuptuar njëri-tjetrin.- iu drejtua turmës Staten Island.

– Sadhu Pangnatissa Thero flet në Ditët e Komunitetit të Staten Island

– Rev. Dr. Victor Brown e mbylli veprimtarinë e Ditës së Komunitetit të Staten Island me një lutje.

Shpetim Qorraj

NJË VËSHTRIM MBI ZHVILLIMIN E ARSIMIT SHQIP NE SHEK. XIX DHE HAPJEN E SHKOLLËS SHQIPE TË KORÇËS

by

Dr. Nikollë Loka/

Edhe pas dekretit të Gjylhanesë, i cili në fushën e arsimit parashikonte që sistemi arsimor të organizohej në shkolla shtetërore, trevat shqiptare nuk përfituan asgjë, pasi shkollimi bëhej sipas përkatësisë fetare dhe vetëm në shkolla të huaja. Shkollat dhe mësimi i gjuhës shqipe ishin objekt i goditjeve të vazhdueshme, ndërkohë që me kalimin e kohës edhe në trevat shqiptare u rrit nevoja për një arsim laik, shqip nga gjuha, kombëtar nga fryma dhe praktik për jetën(Loka,2020: 86).

Megjithëse e shihte popullsinë shqiptare si potencialisht të dobishme në administrimin e Ballkanit, duke e parë atë si një shtrirje myslimane të shtetit osman, perandoria i shihte shqiptarët me dyshim. Për këtë arsye, krerët osmanë ndoqën atë që, në thelb, ishte një strategji “përçaj dhe sundo”, duke lënë një numër të madh komunitetesh të ndryshme etnonacionale në vilajetet ku jetonin shqiptarët, me qëllim që të vështirësoheshin, në mos të bëhej e pamundur çdo bashkim etnonacional i tyre në mbarë rajonin(Evered, 2012:40).Sulltani ishte kundër çdo lëvizjeje kombëtare të popullsisë shqiptare, veçanërisht kur merrnin pjesë myslimanët. Në interes të Perandorisë, ai e bëri mësimin e detyrueshëm të gjuhës në turqisht ose arabisht për myslimanët, pavarësisht nga origjina e tyre kombëtare, sepse një fe dhe gjuhë uniforme shtetërore mund të krijonte një pengesë midis elementëve të krishterë dhe myslimanë brenda saj dhe mund të pengonte formimin e kulturës kombëtare. Në fakt, Abdyl Hamidi II ndoqi një politikë arsimore dhe kulturore që synonte dobësimin e ndjenjave të nacionalizmit, veçanërisht në mesin e elementëve myslimanë me origjinë të ndryshme etnike. Qëllimi kryesor i kësaj politike, e cila u përgatit në përputhje me politikën e islamizmit, ishte futja e vlerave islame dhe besnikëria ndaj Kalifit. Në këtë periudhë do të sigurohej besnikëria ndaj shtetit, i cili ishte faktori më i rëndësishëm që mund ta mbante gjallë perandorinë. Po kështu, turqishtja, gjuha e administrimit dhe edukimit të shtetit, ishte e një rëndësie kritike për unitetin dhe integritetin e muslimanëve, të cilët konsideroheshin elementë thelbësorë të perandorisë(Gençoğlu,4922).

Pas shpërndarjes së Lidhjes së Prizrenit mësimi i shqipes në shkollat publike si dhe përdorimi i së njëjtës gjuhë në korrespondencën zyrtare u ndalua kategorikisht. Edhe përkthimet e hutbeve të së premtes nga arabishtja në shqip në xhamitë e Shkodrës mund të bëhen shkak për hetime zyrtare. Para vitit 1908 çdo korrespondencë private në gjuhën shqipe si dhe posedimi i librave të përpiluar në këtë gjuhë ishte i paligjshëm(Somel, 1997:452) Në ato kushte, shumë shkolla shqipe të mbyllura vazhduan të punonin në fshehtësi Kostovicova, 2005: 34)

Problemi i arsimit shqip ka qenë një shqetësim i madh i udhëheqësve atdhetarë shqiptarë në periudhën mbas Lidhjes së Prizrenit, si në çështjen e gjuhës dhe atë të alfabetit. Sami Frashëri e ka shprehur përmbledhurazi këtë shqetësim në librin e tij mbi Shqipërinë që u botua nga fund i shekullit: XIX: “Shqipëria nuk mund të ekzistojë pa shqiptarët, shqiptarët nuk mund të ekzistojnë pa gjuhën shqipe, dhe kjo e fundit nuk mund të ekzistojë pa alfabetin e vet dhe pa shkolla” (Skëndi, 2000: 127). Sipas tij “ Shqipëria nuk do të mund ta shpëtonte kombësinë dhe gjuhën e saj, po qe se Turqia do të vazhdonte t’i ndalonte shqiptarët të themelonin shkollat e tyre amtare, ndërsa lejonte kombësitë e tjera, armike të saj dhe të Shqipërisë të vepronin si t’u pëlqente. Po të vazhdonte sundimi turk, me kohë nuk do të mbetej gjurmë Shqipërie” (Skëndi, 2000: 160). Edhe Abdyl Frashëri do ta trajtonte në shtypin turk të kohës idenë se “shqiptarët formonin një kombësi më vete, në saj të bashkësisë së tyre gjuhësore, territoriale, kulturore dhe historike, dhe si të tillë ata gëzonin të drejtën supreme për vetëvendosje”(Pollo, Pulaha, 1989: 155).

Programi politik i Rilindjes shqiptare filloi me kërkesën për sigurimin e së drejtës më elementare, – atë të mësimit të gjuhës shqipe (Pollo, 2003: 211). Në Kanonizmën e “Shoqërisë të të shtypurit shkronja shqip” theksohej roli i kulturës në zhvillimin e një kombi: “Gjithë sa kombe janë të ndrituarë dhe të qytetëruarë janë ndrituarë dhe qytetëruarë prej shkronjash ndë gjuhë të veta” (AQSH, F.101, D.48, fl. 66).

Prandaj rilindasit e shihnin mësimin në gjuhën shqipe dhe shpërndarjen e librve shqip si mjetin më të mirë për zgjimin kombëtar.(Vickers, Pettifer, 2000: 44). Ndikim të madh në lëvizjen kulturore të shqiptarëve pati “Shoqëria e të shkruarit shkronja shqip” e Stambolli (Jevalich, 2004: 209), që nisej nga teza e shpallur prej rilindësve të parë, se “çdo komb që nuk e shkruan gjuhën e tij dhe nuk ka alfabetin e vet kombëtar, është një komb i prapambetur”(Buda, 2002: 337-370). Krijimi i saj ishte hapi i parë për të dalë nga faza e veprimeve të veçuara dhe për të krijuar një bërthamë organizative e përfaqësuese të Lëvizjes Kombëtare Shqiptare(Buda, 2002: 126).Synimi i saj ishte themelimi i shkollave laike shqipe, të përbashkëta për të gjithë shqiptarët, pavarësisht nga feja e tyre.Shkollat laike shqiptare kishin si detyrë që nëpërmjet përhapjes së gjuhës shqipe, të ndihmonin në zgjimin e ndërgjegjes kombëtare dhe në rritjen e përpjekjeve të shqiptarëve për autonomi.

Pa dashur të ndalemi në kontekstin historik të hapjes së shkollës së parë laike shqipe, na duhet të theksojmë se nevoja për zhvillimin e arsimit kombëtar bëhej më e ngutshme, duke qenë se arsimi në gjuhë të huaj u zhvillua shumë në këtë periudhë. “Në vitet ’80-të të shekullit të XIX-të, qyteti i Korçës kishte 3 shkolla në gjuhën turke, 4 shkolla në gjuhën greke, ndër të cilat një gjimnaz, një shkollë fillore vllahe (themeluar në 1885) dhe një bullgare (themeluar më 1891(Kryeziu, 2017:100). Shqiptarët që kishin themeluar shoqerinë shqiptare në Stamboll arritën të marrin nga Ministri i Arsimit të Turqisë leje për të çelur shkollë private në gjuhën shqipe, në Korçë. Leja u dha në emrin e Pandeli Sotirit(Xhanari (Latifi), 2017:173). Kjo leje u dha me kusht që në këtë shkollë të pranoheshin vetëm fëmijë që i përkisnin konfesionit jomysliman(Egro, 2017:94). Por shqiptarët nuk e morën parasysh kushëzimin. Regjistrimi i nxënësve për vitet e para ishte afër dyqind. Në vitin 1888, për shembull, shkolla kishte 160 nxënës, me një shpërndarje fetare prej rreth gjashtëdhjetë myslimanë dhe qindra të krishterë(Gawrych, 2006:88).

Familjet u përballën me disa presione lokale kundër dërgimit të fëmijëve të tyre në shkollë. Patriarkana Ekumenike e Rumit kundërshtoi themelimin e shkollës. Ai dhe kryesisht klerikët grekë kishin frikë se çdo zhvillim i ndërgjegjes kombëtare midis shqiptarëve ortodoksë mund të çonte përfundimisht në krijimin e një kishe ortodokse autoqefale shqiptare(Gawrych, 2006:89).

Dy javë më vonë u çel shkolla shqipe në Pogradec, pastaj me radhë në Ohër, Rekë, Ersekë, Leskovik, Polenë, Luaras, Elbasan. Mësimi dhe librat shqip u përhapën gjithashtu në viset e Kosovës, si në Prizren, Gjakovë, Pejë, Ferizaj, Drenicë, etj (Historia e Arsimit 2003: 16).

Për të ndihmuar mbarëvajtjen e arsimit dhe çeljen e shkollave të reja, në vitin 1888 u themelua “Shoqëria e Mësimit Shqip”, që arriti të kishte 160 antarë, shqiptarë të dy besimeve, ku çdonjëri prej tyre paguante një kuotë mujore(Historia e arsimit, 2003: 136) që shkonte për financimin e shkollave.

Për hapjen e shkollës protestante të vajzave në Korçë u angazhua Naim Frashëri, i cili siguroi lejen për Gjerasim dhe Sevasti Qiriazin që të themelonin një shkollë vajzash në vitin 1891, e cila do të modelohej sipas shkollave të tjera të krishtera protestante në Stamboll dhe në Ballkan. Frashëri mbështeti arsimimin në gjuhën shqipe të shqiptarëve, qofshin arsimin fetar apo laik dhe e dinte se leja ishte thelbësore për suksesin e kësaj veprimtarie në një qytet me personalitete kishtare dhe qeveritare që kundërshtonin kultivimin e gjuhës shqipe (Historia e arsimit, 203:142).

Rëndësi të veçantë pati sidomos shkolla shqipe e Prizrenit, e çelur në 1 maj 1889 nga mësuesi i gjuhës shqipe, Mati Logoreci, i cili bëri një punë të madhe jo vetëm me nxënësit, por edhe me popullsinë me synim për të përhapur mësimin në gjuhën shqipe(Qafa, 2017:22).

Fillimisht shkolla shqipe e Korçës kishte katër klasa dhe një përgatitore (kopsht). Të gjitha lëndët jepeshin në gjuhën shqipe. Tekstet e përdorura ishin shkruar nga rilindësit iluministët; u botuan në Bukuresht që nga viti 1886 dhe përfshinin librat e Naim Frashërit “Poezi për shkollat e para shqipe”; “Histori e përgjithshme”; “Shkenca”, “Historia e Shqipërisë” dhe librat e Jani Vretos: “Edukata qytetare”; “Gjeografia” dhe librat e Sami Frashërit: “Abetare”; “libri i leximit” dhe “libri i shkrimit”. Përveç kësaj, u mësuan edhe gjuha frënge dhe ajo greke(Lito, 2004: 75-76).

Shkollat në Shqipëri ekzistonin që në mesjetë, por Mësonjëtorja shqip e Korçës besohet të jetë shkolla e parë në Shqipëri me karakter kombëtar, demokratik dhe laik, në të cilën gjuha shqipe përdorej si gjuhë mësimi dhe i gjithë personeli mësimdhënës. ishin shqiptare. Më vonë kurrikula në Mësonjëtoren e parë përbëhej nga tetë lëndë: Gjeografia, Zoologjia, Anatomia, Astronomia, Fizika, Kimia, Aritmetika dhe Gjeometria. Edukimi përmes punës u fut në kurrikulë për të inkurajuar njerëzit të punojnë(Lito, 2004: 76). Qeveria osmane shkoi aq larg sa urdhëroi dëbimin e fëmijëve shqiptarë nga shkollat shqipe të Korçës. Gjithashtu ndaloi librat në gjuhën shqipe, madje edhe përdorimin e gjuhës shqipe si mjet komunikimi.

Shkollat shqipe të hapura në jug të vendit, nën presionin e Mitropolisë së Korçës dhe Patriarkut të Kostandinopojës filluan të mbyllen nga autoritetet osmane. Të gjitha shkollat që ishin hapur deri në vitin 1888 u mbyllën. E vetmja që shpëtoi me vështirësi, ishte ajo e Korçës, e cila u përball me sulme të vazhdueshme dhe në vitin 1891 vdiq drejtori i parë i saj shkolle Pandeli Sotiri. Mësues të tjerë si Gjok Shqiptari ishte vrarë dhe Petro Nini Luarasi helmua(Lito, 2004:76) Mësonjëtorja e parë” hyri në histori si pionierja e arsimit tonë kombëtar dhe dita e çeljes së saj si festë historike e tij.

Autoritetet osmane arritën deri aty sa të mbyllin edhe dy shkollat e Korçës, që i kishin lejuar vetë vite më parë. Në qeshor të vitit 1902 pas 15 vjet pune ishte mbyllur Mësonjtoria Shqipe për djem. Vështirësi po kalonte edhe shkolla shqipe e vazjave në Korçë. Pas urdhërit të Stambollit që ndalonte vijimin e kësaj shkolle nga nxënëset myslimane në vitin 1904, Porta e Lartë ndaloi përdorimin e gjuhës shqipe si gjuhës mësimi në këtë shkollë dhe në fillim të vitit 1907, u lëshua urdhëri nga Veziri i Madh për mbylljen e saj.

Me hapjen e shkollave laike shqipe që filluan me shkollën shqipe të Korçës, rëndësia e ndarjeve fetare të shqiptarëve u zvogëlua(Kostovicova,2005:33). Inkurajimi i zhvillimit të gjuhës shqipe dhe “shqiptarizmi” gradual i sistemit arsimor në krahinat shqiptare, tregoi kundërshtimin e shqiptarëve ndaj otomanizmit të dhunshëm dhe në të njëjtën kohë rikonfirmoi vendosmërinë e shqiptarëve për të ndërtuar një identitet të veçantë kombëtar shqiptar.

MËSONJËTORJA E PARË SHQIPE E KORÇËS

by

“7 Marsi” – Dita e Mësuesit/

Zgjimi i identitetit kombëtar dhe i kulturës së Rilindjes ndër shqiptarët në këtë periudhë ishte i lidhur ngushtë jo vetëm me veprimtarinë politike dhe botuese, por edhe me përpjekjet për shkollë në gjuhën shqipe.

Të tria sferat kulturore në të cilat ndahej Shqipëria, kishin sjellë me vete sisteme të ndryshme shkollash fillore të huaja. Shqiptarët e fesë islame mund të shkonin vetëm në medresetë në gjuhën turke, ku mësohej teologji dhe arabishtja.

Shqiptarët e fesë katolike nuk kishin fare shkolla, para se të ngriheshin institucionet arsimore, që ishin kryesisht italiane, nga françeskanët dhe jezuitët në Shkodër dhe përreth saj në mesin e shekullit XIX. Këtu bën pjesë edhe një shkollë françeskane e ngritur në vitin 1855 si dhe Kolegjia Papnore e hapur nga jezuitët më 1859. Këtyre duhet shtuar edhe Kolegji i Shën Françesko Saverit, i njohur me emrin Kolegja Saveriane, që u hap në Shkodër më 1877. Në fillim të shekullit XX ky institucion, i drejtuar nga jezuitët pati mbi 400 nxënës.

Shqiptarët e fesë ortodokse në jug të Shqipërisë kishin mundësi të hynin në shkollat me bazë gjuhën greke.

Pra, deri në gjysmën e dytë të shekullit XIX, mësimi në Shqipëri jepej në gjuhë të huaja, rrethanë kjo që e bëri të pamundur shkollimin e masave të popullsisë.

Porta e Lartë i shihte arsimimin dhe librat në gjuhën shqipe si veprimtari subversive dhe e gjykonte të arsyeshme të ndalonte të gjitha shkollat dhe botimet në gjuhën shqipe, duke e zhytur kësisoj gjithë Shqipërinë në padije dhe errësirë të thellë. Edhe ndonjë shkollë në gjuhën shqipe, që kishte mundur të hapej, ishte mbyllur menjëherë.

Edhe kisha ortodokse greke në Shqipërinë e jugut e shihte veprimtarinë kulturore shqiptare si rrezik për monopolin e saj mbi shkollën. Madje ajo kërcënonte me shkishërim cilindo që pranonte alfabetin shqip, e madje në raste të caktuara, për të ruajtur statusin e vet, nuk iu resht as vrasjeve.

Në këto kushte të rënda, ideologët e lëvizjes së zgjimit kombëtar të Rilindjes në fund të shekullit XIX ia kushtuan një pjesë të mirë të energjive të tyre luftës dhe përpjekjeve për shkollat në gjuhën shqipe. Vetëm nëpërmjet këtyre shkollave shqiptarët do të mund të mësonin dhe të shkruanin gjuhën e tyre shqipe dhe do të kapërcenin prapambetjen e së kaluarës.

Lufta për shkolla në gjuhën shqipe ishte në të vërtetë një luftë e dyanshme, si kundër Portës së Lartë që e kishte nxjerrë shkollimin shqip jashtë ligjit, ashtu edhe kundër kishës ortodokse greke, e cila e ndiente se do të humbiste autoritetin e saj mbi grigjën shqiptare nëse lejohej shkollimi në gjuhën shqipe. Në këtë pikë Patrikana ortodokse dhe autoritet osmane në brigjet e Bosforit ishin në pajtim të plotë.

Një nga mësuesit e parë shqiptarë të periudhës së zgjimit kombëtar ishte Petro Nini Luarasi (1865-1911). Ky ishte në pararojë të lëvizjes për çeljen e shkollave shqipe. Një tjetër figurë e shquar e arsimit dhe e kulturës shqiptare është Papa Kristo Negovani (1875-1905), i njohur edhe me emrin Kristo Harallambi. Më 12 shkurt 1905 u masakrua nga banditët e hierarkisë ortodokse greke, bashkë me pesë shqiptarë të tjerë, midis tyre eshë i vëllai.

Ndër edukatorë të tjerë të shquar shqiptarë të kësaj kohe është familja Qiriazi ose Kyrias nga Manastiri. Nga kjo familje shquhen Gjerasim Qiriazi (1858-1894), vëllai i tij Gjergj Qiriazi (1868-1912), motrat e tyre Sevasti Qiriazi – Dako (1871-1949) dhe Parashqevi Qiriazi (1880-1970).

Me ndihmën e mësuesit të tij të anglishtes, misionarit amerikan Xheni (Jenney), Gjeraqimit iu dha mundësia të studiojë në kolegjin amerikan në Samokov të Bullgarisë. Në këtë kolegj ndoqi shkollimin edhe i vëllai Gjergji. Më 1908 Gjergji ishte delegat në Kongresin e Manastirit. Naim Frashëri i dha mundësi Sevasti Qiriazi – Dakos të studionte në kolegjin amerikan me emër Robert College në Stamboll dhe të luante një roj veprues në arsimimin e femrave shqiptare. Ajo mori pjesë në ngritjen e shkollës së vashave në Korçë më 1891. Mori pjesë edhe në Kongresin e Manastirit (1908). Edhe Parashqevi Qiriazi, e njohur edhe me emrin Paraskevi D. Kirias studioi në Robert College në Stamboll. Mori pjesë në Konferencën e Paqes në Paris më 1919 si përfaqësuese e bashkësisë shqiptaro-amerikane.

Figurë e shquar e arsimit katolik në periudhën e Rilindjes qe Anton Xanoni (1862-1915). Njihej edhe me emrin Ndoc Zanoni. Në zgrip të shekullit ushtroi ndikim në zhvillimin e gegërishtes. Vjen nga një familje jezuite. Më 1883 kreu shkollimin në Valencia të Spanjës.

Mati Logoreci (1867-1941) ishte edukator dhe botues Në Monfalkone afër Triestes bëri shkollë për mësues. Më 1 maj 1889 hapi një shkollë në Prizren, e para shkollë shqipe në Kosovë.

Arsimimin e katolikëve shqiptarë në Perandorinë Osmane, nën kujdesin e Kultusprotektoratit, e drejtonte konsullata austro-hungareze.

* * *

Duke e parë të pamundur futjen e gjuhës shqipe në shkollat e huaja, Komiteti Kombëtar i Korçës, i themeluar në vitin 1886, një vit më vonë, përkatësisht në fillim të vitit 1887 vendosi të krijonte shkolla shqipe të veçanta, të pavarura nga shkollat që administroheshin nga silogu grekoman. Ndërsa patriotët e Korçës dhe të Bukureshtit po përpiqeshin të siguronin pajisje, librat mësimorë dhe lokalin për shkollën, ideologu i Rilindjes Kombëtare Shqiptare – Sami Frashëri (1850-1904) dhe bilbili i gjuhës shqipe – Naim Frashëri, pas kërkesave të reja që i paraqitën qeverisë turke, shkëputën prej saj lejen, në emrin e Pandeli Sotirit (1843-1891) për çeljen e një shkolle private shqipe në Korçë.

Pandeli Sotiri ishte veprimtar i shkollës shqipe, dëshmor i Rilindjes Kombëtare. Lindi në fshatin Selckë të Lunxhërisë (Gjirokastër). Në Normalen greke të Qestoratit pati mësues atdhetarin Koto Hoxhi (1824-1895) i cili u mësonte nxënësve fshehurazi shkrim e këndim në gjuhën shqipe. Pandeli Sotiri studimet e larta për mjekësi i kreu në Vjenë. Mori pjesë në themelimin e “Shoqërisë së të Shtypurit Shkronja Shqip” (1879-1891) në Stamboll dhe u zgjodh anëtar i kryesisë s saj. Bashkë me publicistin rilindës Jani Vreto (1822-1900) ndihmoi për formimin e degëve të “Shoqërisë së Stambollit” në kolonitë shqiptare të Bukureshtit, të Egjiptit etj. Jani Vreto ishte adhurues i kulturës helene. Për këtë arsye Faik Konica (1875-1942) e quajti grekoman. Pandeli Sotiri drejtoi revistën kulturore, arsimore e letrare “Drita-Dituria” (1884-1885). Emri i tij është i lidhur ngushtë me shkollën e parë kombëtare shqipe Mësonjëtorja Shqipe e Korçës si drejtor i parë i saj dhe mësimdhënës i lëndëve: aritmetikë, histori, gjeografi, mësim natyre dhe gjuhë frënge. Ishte një ndër nismëtarët e themelimit të “Shoqërisë së Mësimit Shqip” (1888) në Korçë. U vra pabesisht në Stamboll nga armiqtë e çështjes kombëtare shqiptare, nga agjentët grekomanë.

* * *

MËSONJËTORJA E PARË SHQIPE E KORÇËS – Pas një lufte këmbëngulëse gati dyvjeçare, më 7 mars 1887 u çel në Korçë shkolla e parë kombëtare dhe laike shqiptare, drejtor i së cilës ishte Pandeli Sotiri. Si lokal për shkollën shërbeu shtëpia e dhuruar nga patrioti i mërguar korçar Mandi Tërpo.

Qysh ditën e parë në këtë shkollë u regjistruan 35 nxënës. Numri i tyre erdhi duke u rritur dhe në vitin e dytë arriti në 200. Ishte një shkollë fillore me fizionomi të plotë kombëtare dhe laike, ku të gjitha mësimet jepeshin në gjuhën shqipe. Shkolla u hap në kushtet e pushtimit osman, me nismën e një grupi rilindësish dhe me mbështetjen e masave patriotike korçare dhe atyre të mërgimit. Mësimi jepej falas për nxënësit meshkuj dhe femra të çdo lloj besimi fetar apo shtrese shoqërore. Nxënësit mësonin shkrim e këndim, gjuhë shqipe, gramatikë shqipe, aritmetikë, gjeografi dhe histori të botës dhe të Shqipërisë etj. Drejtuesit a saj ishin veprimtarë të shquar të arsimit kombëtar.

Çelja e shkollës shqipe të Korçës ishte një ngjarje e shënuar dhe një fitore për gjithë Lëvizjen Kombëtare Shqiptare. Ajo ishte kurorëzimi i përpjekjeve të përbashkëta të organizatave patriotike të të mërguarve shqiptarë dhe të mëmëdhetarëve brenda vendit. Mësonjëtorja e Parë Shqipe e Korçës nuk varej dhe nuk financohej prej asnjë shteti apo shoqërie të huaj. Ajo u hap, u financua dhe u mbrojt nga populli dhe nga shoqëritë shqiptare të mërgimit.

Dita e përurimit të saj u kthye në një ditë feste. Të nesërmen e kësaj ngjarjeje, më 8 mars 1887 veprimtari i Rilindjes Kombëtare, veçanërisht i arsimit në gjuhën shqipe Thimi Vasil Marko (Korçë, 1855 – Korçë, 1922) i shkruante publicistit Visar Dodanit (rreth v. 1857-1939) në Bukuresht: “Dëshira jonë u mbarua; shkolla shqipe u hap, druri që mbollëm këtu e dy vjet, sot lulëzoi dhe dha pemë të ëmbla. Përpjekjet e faqezinjve grekomanë dështuan.”

Drejtuesit e saj ishin veprimtarë të shquar të arsimit kombëtar. Turqishtja mësohej si gjuhë e huaj, më vonë u fut edhe frëngjishtja. Si tekste mësimore përdoreshin ato që ishin përgatitur nga Naimi e Samiu dhe që ishin shtypur e dërguar falas nga kolonia shqiptare e Bukureshtit. Mësonjëtorja e Korçës u bë qendër e përhapjes së shkrimit e të këndimit të gjuhës shqipe edhe për të rriturit. Ajo ishte gjithashtu qendër e përhapjes së ideve kombëtare shqiptare. Duke qenë shkollë e përbashkët për fëmijët e besimeve të ndryshme, ajo ndihmonte bashkimin e shqiptarëve pavarësisht nga feja dhe ngrinte tek ata ndërgjegjen kombëtare.

Përveç Pandeli Sotirit që qe drejtori i parë i kësaj shkolle, në të punuan si drejtorë e mësues edhe atdhetarë të tjerë të shquar si veprimtari i Rilindjes Kombëtare Thanas Sina (1859-1934), Petro Nini Luarasi (1865-1911), atdhetari i Rilindjes Kombëtare Naum Dhimitër Naçi (1871-1927) i njohur si Nuçi Naçi, veprimtari i Rilindjes Kombëtare, i shkollës shqipe dhe i shtypit shqiptar Thoma Avrami (1869-1943) etj. Th. Avrami, si delegat i Korçës, mori pjesë edhe në Kongresin e Manastirit (1908). Në vitet 1911-1912 drejtoi Mësonjëtoren Shqipe të Korçës.

Në pranverë të vitit 1891, pas Pandeli Sotirit, drejtimin e shkollës shqipe në Korçë e mori Petro Nini Luarasi. Njëherazi, ai ndihmoi edhe financimin e shkollave të tjera në Shqipërinë e jugut. P. N. Luarasi ishte edhe zëvendëskryetar i kongresit të dytë të Manastirit, më 1-6 prill 1910, në të cilin u zgjodh përfundimisht debati për alfabetin e shqipes. Vdiq në Gostivisht më 17 gusht 1911. Sipas të dhënave të caktuara, e helmoi kleri grek, në bashkëpunim me xhandarët vendës.

* * *

Çelja e shkollës kombëtare të Korçës ngjalli entuziazëm ndër atdhetarët e mbarë vendit dhe u bë nxitje për çeljen e shkollave të tjera në krahina të ndryshme të Shqipërisë. Disa javë më vonë u çelën shkolla shqipe në Pogradec, në Rekë e Ohër dhe u bënë përgatitje për të tilla shkolla në Elbasan, Leskovik, Ersekë, etj. Shkrimi shqip filloi të mësohej edhe në mjaft fshatra. Shkollën shqipe në Pogradec e hapi vëllai i Pandeli Sotirit – mësuesi Koço Sotiri (1847-1909) më 14 mars 1887. Më 1889, shkolla shqipe u hap edhe në Prizren.

Komitetit Kombëtar të Korçës filluan t’i vinin nga krahina të ndryshme të Shqipërisë, bashkë me përgëzimet edhe kërkesa të shumta për t’u dërguar tekste shkollore që të përhapnin mësimin e shqipes, qoftë në shkollë, qoftë jashtë saj.

* * *

Po në këtë kohë u themelua në Korçë Shoqëria e Mësimit Shqip në krye me Alo Dishnicën. Kjo shoqëri kishte si detyrë kryesore të organizonte e të drejtonte veprimtarinë e aktivistëve, të shpërndarë në krahina të ndryshme të Shqipërisë, për mbajtjen e shkollave të çelura, për hapjen e shkollave të reja shqipe, për grumbullimin e fondeve dhe për shtypjen e teksteve shkollore.

* * *

Kundër shkollës shqipe të Korçës shpërthyen valë të furishme kundërshtimi nga qarqet antishqiptare greke. Propaganda fetare, shpifjet, shantazhet, frikësimet dhe shtrëngimet kundër mësuesve, nxënësve, prindërve dhe përkrahësve të shkollës kombëtare shqipe, qenë mjetet e zakonshme të agjenturave greke dhe të autoriteteve osmane. Viktimë e këtij reaksioni antishqiptar ra dhe vetë drejtori i shkollës së Korçës, Pandeli Sotiri, i cili u vra më 1891 në Stamboll nga agjentët grekomanë. Por, atdhetarët shqiptarë, mbarë populli shqiptar, të etshëm për dritë e dituri, kurrë nuk u përulën para trysnisë së forcave obskurantiste mesjetare që synonin t’i mbanin shqiptarët në errësirë.

* * *

Mësonjëtorja e Parë Shqipe e Korçës veproi 15 vjet, duke përballuar vështirësitë dhe pengesat e nxjerra nga pushtuesit dhe nga disa klerikë antikombëtarë. Në prag të shekullit XX ajo u bë me gjashtë klasa. Shumica e atyre që mbaruan këtë shkollë, u bënë veprimtarë të shquar të lëvizjes për çlirimin kombëtar, në rrugën e pandalshme të kombit shqiptar drejt integrimit në familjen perëndimore.

* * *

Shkolla e vashave në Korçë – Hapja e të parës shkollë shqipe, të njohur zyrtarisht, në Korçë më 1887, e frymëzoi Gjeraqimin dhe të motrat Sevasti e Parashqevi, të hapnin një shkollë për vajzat. Me ndihmën e Naim Frashërit (1846-1900) dhe të misionarëve amerikanë e anglezë, ato morën autorizimin e duhur në Stamboll dhe më 15 tetot 1991 hapën të parën shkollë shqiptare të vashave në Korçë.

Mësuese të para të kësaj shkolle ishin Sevasti Qiriazi, Fanka Efthimi, e lindur në Manastir, Polikseni Luarasi dhe Parashqevi Qiriazi. Polikseni Luarasi, e lindur në Korçë në vitin 1880, ishte e para mësuese që dilte nga bankat e shkollës së parë shqipe për vashat në Korçë. Njëherazi, ajo është edhe e para tipografe femër në Shqipëri.

* * *

Prej vitit 1960, “7 Marsi” festohet si ditë e mësuesve dhe e nxënësve, si përkujtim i themelimit të Mësonjëtores së Parë Shqipe të Korçës. Në këtë festë vlerësohen traditat më të mira të shkollës kombëtare shqipe, të figurës së nderuar të mësuesit dhe të gjithë punonjësve të arsimit, si edukatorë të brezit të ri, si veprimtarë dhe ndërtues aktivë të një shoqërie të përparuar. Kjo ditë festohet me nderim çdo vit në të gjitha trojet shqiptare në Ballkan.

Festohet pra në Shqipëri, në Kosovë, në Kosovën lindore (Preshevë, Bujanoc, Medvegjë), në Maqedoni, në Mal të Zi dhe ndër çamë. E feston edhe diaspora shqiptare në Evropë, në ShBA etj.

Xhelal Zejneli

U mbajt Akademia Përkujtimore në shënim të 26-vjetorit të Epopesë së Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës

by

Në kuadër të aktiviteteve shtetërore për nderimin dhe shënimin e 26-vjetorit të Epopesë së Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës, Kryeministri i Republikës së Kosovës, Albin Kurti, mori pjesë në Akademinë Përkujtimore kushtuar 5, 6 dhe 7 marsit.

Në fjalën e tij, kryeministri Kurti shprehu se “Ndonëse fjalët i pasojnë mendimet dhe i paraprijnë veprat, fjalët janë gjithmonë të pamjaftueshme për t’i përçuar si mendimet ashtu edhe veprat. E në rastin e Epopesë së Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës kjo bëhet pamundësia vet, andaj edhe kënga “Mora fjalë” tregon edhe kufijtë e fjalës.”

Ai shtoi se Epopeja e UÇK-së është “26 vjet lavdi, sepse çdo vit që kalon, lavdia e rezistencës së Jasharëve të Prekazit shkon duke u rritur, ashtu sikurse që e tërë trashëgimia e historisë së Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës sa vjen e shtohet. Me 5, 6 dhe 7 mars 1998, Ademi me Hamzën dhe me babën Shaban, si dhe të gjithë të tjerët që iu bashkuan atë ditë dhe ata që e vazhduan rrugën e idealeve të tyre në ditët e muajt e vitet në vijim, e bënë historinë me përkushtimin më të madh dhe me vetëdijen më të lartë”.

Në përfundim, kryeministri nënvizoi se në përvjetorët e ardhshëm të Epopesë së UÇK-së, duam ta shndërrojmë Prekazin në një peizazh historik, i cili do të jetë dinjitoz për ta ruajtur dhe kultivuar gjithë historinë e rezistencës së Jasharëve dhe asaj çfarë ajo përfaqëson për neve, por edhe për botën.

“Meqenëse kemi të bëjmë me një ngjarje dhe me një figurë historike që na tejkalon neve. Na tejkalon neve si popull sepse është qëndresë për lirinë universale. Andaj, kjo është mënyra se si ne duhet e do t’i shfaqemi edhe botës, jo vetëm vetvetes”, tha kryeministri.

Fjala e plotë e Kryeministrit Kurti në Akademinë Përkujtimore në shënim të 26-vjetorit të Epopesë së UÇK-së

I dashuri Baca Rifat,

E nderuara familje Jashari,

E nderuara znj. Besarta Jashari,

I nderuari z. Glauk Konjufca, Kryetar i Kuvendit të Republikës së Kosovës,

Të nderuara familje të dëshmorëve e martirëve të kombit, invalidëve e veteranëve të luftës çlirimtare,

Të nderuar deputetë të Kuvendit të Republikës, zëvendëskryeministra e ministra të Qeverisë,

Të nderuar oficerë e gjeneralë e ushtarë të ushtrisë sonë,

Të nderuar veprimtarë të çështjes kombëtare,

Të nderuar përfaqësues e drejtues të institucioneve tona shtetërore,

Akademikë, profesorë, studentë,

I nderuari z. historian, Durim Abdullahu,

Të nderuar të pranishëm,

Motra dhe vëllezër,

Zonja dhe zotërinj,

E kemi nisur ditën e sotme me homazhe në Kompleksin Memorial “Adem Jashari” në Prekaz dhe me një vizitë në kullë te Baca Rifat, ndërkaq po e përmbyllim këtë ditë të 6 marsit me akademi përkujtimore këtu në Prishtinë.

Sonte po e marrim fjalën në këtë akademi sikurse që dje e “morëm fjalën” në Kuvendin e Kosovës po për këtë histori, ashtu siç na rikthehen fjalët për Adem Jasharin, me vargjet e këngës “Mora fjalë”. Këngës që e kënduan dje edhe ushtarët e oficerët e Forcës së Sigurisë së Kosovës, në kazermën e Prishtinës, e cila e mban emrin e kryekomandantit Adem Jashari.

Ndonëse fjalët i pasojnë mendimet dhe i paraprijnë veprat, fjalët janë gjithmonë të pamjaftueshme për t’i përçuar si mendimet ashtu edhe veprat. E në rastin e Epopesë së Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës kjo bëhet pamundësia vet, andaj edhe kënga “Mora fjalë” tregon edhe kufinjtë e fjalës. Fjalët që doemos nuk i gjen dot, që duhet t’i marrësh e t’i gjesh diku e disi, për ta shpjeguar a përshkruar këtë Epope të papërsëritshme me domethënie ende të pashteruar. Me fjalë të tjera, “Mora fjalë” do të thotë që për këtë Epope është vështirë të ketë ep. Tash të gjithë e keni parasysh tekstin e këngës e cila nis me atë se çfarë po bëjmë ne që këndojmë: “Mora fjalë, mora vargun, mora qarkun me i thurr këngë”. Pra çfarë po bëjmë ne? Kështu nis kënga, ky është edhe refreni. Dhe më pastaj strofa e dytë, porsa përpiqemi të themi diçka, ne themi “Çohu Adem”. Pra është e pamundur të shkosh më larg se strofa e parë, e pa rënë në veprim. E unë besoj që kjo është arsyeja pse ka këngë, po nuk ka tekst. Vetëm me këngën me një tekst kaq të bukur dhe me një melodi po ashtu të jashtëzakonshme, është bërë e mundshme që të gjejmë diçka artistike që bëhet kulturë meqenëse rrah porsi zemra e popullit.

Të nderuar të pranishëm,

Në vitin e kaluar e kishim përvjetorin jubilar të 25-të të Epopesë së Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës, përkatësisht epopesë së ushtarëve çlirimtarë, kurse sivjet, e kemi 25-vjetorin e çlirimit të Kosovës. Çlirimtarët i paraprijnë çlirimit, sepse lufta e tyre është parakushti i lirisë.

Në kalendarin e ditëve të shënuara në Republikën e Kosovës, datat 5, 6 dhe 7 mars janë të rrethuara me të kuqe, teksa sipër tyre është shkruar me shkronja kapitale: Epopeja e Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës! Sivjet, sipër këtyre fjalëve, është shkruar: “26 vjet lavdi”. Janë 26 vjet lavdi sepse çdo vit që kalon, lavdia e rezistencës së Jasharëve të Prekazit shkon duke u rritur, ashtu sikurse që e tërë trashëgimia e historisë së Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës sa vjen e shtohet. Me 5, 6 dhe 7 mars 1998, Ademi me Hamzën dhe me babën Shaban, si dhe të gjithë të tjerët që iu bashkuan atë ditë dhe ata që e vazhduan rrugën e idealeve të tyre në ditët e muajt e vitet në vijim, e bënë historinë me përkushtimin më të madh dhe me vetëdijen më të lartë.

Shumë dëshmitarë dhe burime i kanë rrëfyer ngjarjet e atyre ditëve në Prekaz, nga luftimet e 5 marsit e deri te varrimi dhe rivarrimi i të vrarëve në ditët pasuese. Mes tyre është edhe gazetari Sabit Istogu, që ato ditë i kishte parë duke qenë i strehuar në pullazin e shtëpisë së tij rreth 100 metra larg pozicioneve të forcave policore, prej ku ai vëzhgonte dhe raportonte për mediat. Në librin e tij të titulluar “Rrënjët e lirisë”, është artikuluar një narracion që ndjek historinë e luftëtarëve të lirisë në Prekaz që tregon se si jo vetëm Adem Jashari bën Prekazin, po edhe Prekazi e bën Adem Jasharin, që nga Ahmet Delia më 1912 dhe rezistenca e Shaban Polluzhës më 1945, te Tahir Meha në 1981, e deri te qëndresa e Jasharëve më 1998.

Ajo çfarë neve na mbetet sot dhe të gjithë brezave që do të vijnë në të ardhmen, është të kujdesemi për trashëgiminë e madhe që e ka prodhuar kjo histori. Që nga fillimi jemi angazhuar me seriozitetin dhe kujdesin më të madh për të ideuar dhe jetësuar Projektin për Kompleksin Memorial “Adem Jashari” në Prekaz e për të bërë intervenimet e domosdoshme sanuese. Shumë punë është bërë nga Komiteti Ndërministror dhe veçanërisht nga Komisioni i Ekspertëve, sikurse edhe nga zyrtarë e profesionistë të ndryshëm për ta realizuar këtë projekt, fazë pas faze e hap pas hapi.

Në përvjetorët e ardhshëm të Epopesë së UÇK-së, duam ta shndërrojmë Prekazin në një peisazh historik, i cili do të jetë dinjitoz për ta ruajtur dhe kultivuar gjithë historinë e rezistencës së Jasharëve dhe asaj çfarë ajo përfaqëson për neve, por edhe për botën. Meqenëse kemi të bëjmë me një ngjarje dhe me një figurë historike që na tejkalon neve. Na tejkalon neve si popull, sepse është qëndresë për lirinë universale. Andaj, kjo është mënyra se si ne duhet e do t’i shfaqemi edhe botës, jo vetëm vetvetes.

Më 5, 6 dhe 7 mars të vitit 1998, në Prekaz u luftua tri ditë, kurse nesër bëhen gjithsej 78 ditë të shpërndara në nga tri ditë përgjatë këtyre 26 vjetëve, që përkujtohen ato tri ditë luftë. Vitet do të kalojnë dhe ditët kur ne do t’i kujtojmë do të shtohen me nga tri ditë çdo vit, por përtej tri ditëve të Epopesë së UÇK-së, trofeu i atyre ditëve që është vet liria e vendit dhe popullit tonë jetohet për çdo ditë.

Lavdi jetës dhe veprës heroike të kryekomandantit Adem Jashari, të Jasharëve të Prekazit dhe gjithë dëshmorëve të kombit në të gjitha kohërat!

Gonxhe Meta, Zera Musli dhe gjuha shqipe si burim i dijes dhe fryma e një kombi!

by

Valdete Cenalia Dida/

Puna intensive me dedikim për ruajtjen e gjuhës shqipe është gjithashtu një faktor i rëndësishëm dhe kur këto kombinohen se bashku dhe talentin që ekziton brenda saj del në pah besoj e shikojnë të gjithë tek shkolla shqipe ku drejton. Në fakt, është një vajzë me origjinë nga Struga e lindur dhe rritur në Amerikë, ajo quhet Gonxhe Meta! Profesioni i saj në realitet nuk është i mësuesisë, por ajo vepron dhe jep mendimet e saj si një profesoreshë e mirëfilltë. Shpeshherë kur ne bisedojmë në lidhje me objektivat dhe synimet se si të arrijmë që nxënësit të thithin më shumë dhe të flasin qartë gjuhën tonë të bukur shqipe, ajo n’a ndigjon me vëmendje dhe i vendos si objektiva që duhen të arrihen deri në mbylljen e vitit tek shkolla shqipe. Ajo jo vetëm e flet gjuhën shqipe por dhe e shkruan pa asnjë gabim fjalitë. Synimi im -thotë, gjithmonë është që të trashgojmë gjuhën tonë të bukur brez pas brezi, sepse këtu u rrita dhe mësova shqipen, po ashtu dhe vajzat e mia u rritën këtu, flasin dhe shkruajnë shqip. Shqipen po mos t’a kishim folur edhe në shtëpi nuk do të flisja kaq mirë, se babai im ka qenë shumë fanatik dhe i rreptë për ruajtjen e gjuhës dhe kulturës shqipe. Gjuha është burim i dijes dhe fryma e një Kombi!

Shpirti brumoset përmes gjuhës. Gjuha është mjet komunikumi dhe në qoftë se ne e shtrembërojmë këtë mjet komunikimi që është gjuha jonë e bukur shqipe dhe që i jep jetë komunikimit me brezat e lindur këtu, në Amerikë, ne humbasim dhe vlerën tonë e të qujaturit shqiptarë – thotë gjithmonë Zera Musli. Unë e quaj “poetja jonë e heshtur” që shkruan aq bukur poezitë e saj, ku çdo poezi ka brenda saj një realitet. Ajo ka një jetë në Amerikë. Shpeshherë kur ne bisedojmë ajo thotë: kryesore është që ne si mësuese të bëjmë të pamundur ruajtjen e gjuhës shqipe, traditës dhe kulturës shqiptare. Ka vlera të veçanta për të gjithë ne bashkëkombëset e saj. “Mësuesit më të mirë mësojnë nga zemra e jo nga libri“ dhe këtë gjë e bën më së miri Zera.

Mos u dorëzo

Rruga e një femre

është përplot me gjemba

dhe vështirësi

Mos u dorëzo

Shiko para e vazhdo

Nëse dikush vjen e të përplasë

Ti bie në fytyrë dhe përgjakesh

Mos u dorëzo

Fshije fytyrën dhe vazhdo

Nëse të shtyjnë përsëri

dhe në gju bie

Mos u dorëzo

Fshiji gjunjët dhe vazhdo

Nëse ndokush të përballon

Dhe të jep një shuplakë

Mos u dorëzo

Fshije skedarin e vazhdo

Të vjen dita edhe ty

Se me punë do fitosh

Te tjerëve tu tregosh

Mos u dorezo

Qëndro krenare dhe vazhdo

Heshtja

Si një zanë mali

Ti na qëndrove

Nga brenda

uji i nxehtë

Mund të gurgullonte

Por ne heshtje

ti na qetësoje

Një bishë e egër

ty të sulmoj

në ditën më të bukur

mbrëmjen ta shkatëroj

frymën ta ndaloj

shpirtin ta copëtoj

ti fytyrë Engjëllore

Si shtatore qëndrove

me një ëmbëlsi e të qeshur

të gjitha i përballove

Rrallëherë lind nëna

vajza të tilla

Që me urtësi dhe butësi

situatës ti qëndroj

Haresa

Sikur sot të ishte dje

Do të doja ta ndryshoja

Vitet kalojnë dhe nuk kthehen

Jeta rrugën të tregon

Disi më duket se diçka mungon

Shkronjat më fluturojn si flutura

Herë i shoh e herë jo

Ndaloj dhe ri e qetë në të njëjtin vend

Ata vijnë përsëri dhe më buzëqeshin

Mirëse më erdhët ju themë

Me të vërtetë ju kujtuat

Se do tu lë të më shkoni

Një bahçe me lule për ju do ta mbjell

Sa herë të lodheni aty të pushoni

E sëbashku me mua të qëndroni

Ne të duam e s’të lëshojmë

Nëse një ditë ata nuk kthehen

E ulur në bahçe qëndro

Përqëndrohu, lexo dhe shëno

E di që është e vështirë të pranosh

Por jo nuk ju lejohet që t’më përkulni

Deri në fund do luftoj

Që me vetëdije të plotë të qëndroj

Ari dhe Fjala

Në lumenj të zymtë dhe djallëzor

Gjen një gur ari dy e më shumë

Janë të deformuar dhe pa formë

Me kohë e me punë

Ato vizëllojnë

Janë të shtrejntë e të vlerësuar

Të gjithë në festa e darka

Me ato krenohen

Të respektosh e të nderosh

Të duhet vite të punosh

Ari të zbukuron

Fjala të nderon

Po haruam më të shtrejnjtën

Ari me gram peshohet

fjala me vepra vlerësohet