Archives for March 2024

Matja e Tokës

March 7, 2024 by s p

Astrit Lulushi/

A është Toka më e ngushtë rreth poleve apo ekuatorit? Në 1735 dy ekspedita, të nxitura nga krenaria kombëtare, u nisën për të zgjidhur këtë çështje. Në 1726 Volteri u përball me një zgjedhje jo shumë të vështirë: burgim pa gjyq në Bastille, ose internim në Angli. Pasi lundroi përtej Kanalit La Mansh, ai zbarkoi në një univers tjetër. Volteri deklaroi se kishte jetuar në një botë të plotë – por sapo mbërriti në Angli, gjeti një botë bosh: Në Paris e shihni Tokën në formë pjepri; në Londër e shihnin të rrafshuar nga dy anët. Sipas shkencës konvencionale franceze, Toka ishte e shtrirë, e zgjatur dhe perimetri rreth Ekuatorit ishte më i shkurtër se rreth poleve. Por Isak Njutoni nuk u pajtua. Nën ndikimin e tij, ekspertët anglezë kishin arritur të mbanin mendimin e kundërt: se Toka është e shtypur si një kungull, dhe e fryrë paksa në mes.
Mospërputhja midis dy modeleve ishte fizikisht e vogël. Njutoni vlerësoi se “Toka do të jetë më e gjërë në ekuator sesa në pole”. Megjithatë, nuk ishte vetëm matja, por edhe një çështje nderi kombëtar që siguroi një provë vendimtare për zgjedhjen midis dy mënyrave kontradiktore të të menduarit për botën natyrore.
Për të shpjeguar shkakun rrënjësor të këtij debati, Volteri tha se “Në Paris ata e shohin universin si të përbërë nga vorbulla të materies delikate, ndërsa në Londër nuk shohin asgjë të tillë.” Ai i referohej teorive të kundërta të dy rivalëve të mëdhenj shkencorë të Evropës, René Descartes dhe Isaac Newton. Ndërsa Njutoni parashikonte që planetët vërshonin nëpër vakumin e hapësirës boshe, kozmosi i Dekartit ishte i mbushur plot me grimca të vogla të padukshme që rrotulloheshin vazhdimisht, duke përfshirë trupat qiellorë.
Njutoni zbuloi tërheqjen dhe provoi boshllëkun e natyrës, por
ironikisht, ishte një zbulim francez që fillimisht frymëzoi Njutonin të rrafshonte globin. Një studiues, i cili as nuk kaloi nëpër Kanal, Njutoni përvetësonte rregullisht vëzhgimet e dërguara nga tregtarët dhe udhëtarët e tjerë. Në vitet 1670, ndërsa Njutoni po zhvillonte ende teoritë gravitacionale të përpunuara në Principia Mathematica (1687), astronomi francez Jean Richer vuri re se ora e tij e re e çmuar vazhdonte të humbiste kohë në Amerikën e Jugut dhe Afrikën ekuatoriale: për ta bërë atë të funksiononte siç duhet, ai duhej të shkurtonte lavjerrësin. Për të zgjidhur këtë mister, Njutoni sugjeroi se graviteti ishte më i dobët në Ekuator sesa në pole, ku sipërfaqja e Tokës ishte më afër qendrës.
Debatet vazhduan shumë kohë pasi Dekarti dhe Njutoni kishin vdekur të dy. Përfundimisht, me mbështetjen e Louis XV, Akademia Mbretërore e Shkencave e Parisit vendosi të derdhte para për problemin dhe të arrinte një vendim përfundimtar. Në mesin e viteve 1730 ata dërguan dy ekspedita: e para lundroi në jug në atë që tani është Ekuador, e dyta në veri drejt Rrethit Arktik. Çdo ekip u udhëzua të matë distancën sipërfaqësore të shtrirë nga një shkallë gjerësie: krahasimi i dy rezultateve do të zbulonte menjëherë çdo devijim tokësor nga një sferë e përsosur.
Të paktën, ky ishte parimi i thjeshtë: çuditërisht, jeta reale refuzoi të ndiqte skenarin.
Misioni i parë gjeodezik francez u nis për në Peru në 1735. Pasi u ndal në Haiti për të marrë disa afrikanë të skllavëruar për punën e rëndë të mbajtjes së instrumenteve, grupi mbërriti në Quito një vit më vonë. Në Francë, ky ishte dukur destinacioni ideal: Afrika ishte shumë e rrezikshme, ishujt aziatikë ishin shumë të largët dhe forcimi i aleancës politike midis Francës dhe Spanjës premtonte mbështetje kundër Britanisë, si dhe mundësi tregtare. Shikuar nga ana tjetër e Atlantikut, zgjedhja dukej më pak e dukshme dhe anketuesit shpejt e kuptuan se sa të papërgatitur ishin për sfidat me të cilat përballeshin.
Kur skicohet në letër, përpjekja e Misionit për të matur një shkallë të gjerësisë gjeografike duket si një ushtrim i drejtpërdrejtë gjeometrik i bazuar në një zinxhir që gjarpëron nëpër tokë për disa qindra kilometra. Në praktikë, edhe fillimi ishte një makth logjistik. Hapi i parë ishte gërmimi i një llogore të cekët 10 km të gjatë, e cila duhej të ishte absolutisht e drejtë – e lehtë për t’u vizatuar në një hartë, por shumë më e vështirë nëpër terrenin kodrinor. Marrja e drejtë e kësaj vije bazë ishte thelbësore, pasi matjet e mëvonshme vareshin të gjitha prej saj. Faza tjetër ishte veçimi i një maje mali të largët si kulmi i një trekëndëshi imagjinar dhe matja e këndeve drejt tij nga çdo skaj i vijës bazë. Duke përparuar nga pika në pikë, i njëjti proces duhej të përsëritej shumë e shumë herë; jashtëzakonisht e thjeshtë në një hartë, shumë e vështirë në tokë.
Muaj pas muaji, anketuesit u ngjitën në vullkane në lartësi të paarritura më parë nga evropianët, duke pritur me ditë që mjegulla e dendur të pastrohej në mënyrë që ata të mund të bënin vëzhgimet e tyre. Pasi kishin parashikuar xhungla tropikale, ata duruan të ftohtin e ashpër, duke raportuar: ‘Edhe me një enë të ndezur me qymyr në mes dhe qirinj përreth, uji ngriu në gotat tona të pijes.’ Shumica u prekën nga gjakderdhja e mishrave të dhëmbëve dhe të vjellat që karakterizojnë sëmundjen e lartësisë, ndërkohë që u dëmtuan edhe instrumentet e tyre prej hekuri.
Pati edhe pengesa të tjera. Ashtu si shumë udhëtarë evropianë, ata nuk arritën të parashikonin armiqësinë e banorëve vendas që kishin vuajtur tashmë dy shekuj pushtim spanjoll. Duke dënuar indianët peruan si ‘mezi të dallueshëm nga bishat’, ata i detyruan “mikpritësit” e tyre të pavullnetshëm të kryenin detyra të ulëta në vend që të përfitonin nga aftësitë e tyre të mbijetesës dhe njohuritë kulturore. Ata gjithashtu debatuan mes tyre dhe, pasi fondet shtesë nuk arritën nga Parisi, grupi u nda. Rezultatet përfundimtare u përpiluan nga një matematikan i cili në një fazë kishte qenë partner i Volterit në një mashtrim fitimprurës për të manipuluar llotarinë kombëtare, por tani po bëhej i preokupuar me kulturat e Amerikës së Jugut, si goma dhe kinina.
Ndoshta goditja më mizore nga të gjitha ra pas disa vitesh – duke mësuar se ekspedita e Arktikut ishte kthyer në Paris dhe kishte shfajësuar Njutonin.
Misioni i dytë gjeodezik francez u nis për në Skandinavinë veriore, duke konfirmuar përgjigjen që kishte kërkuar.
I shoqëruar nga disa anëtarë të Akademisë së Parisit, si dhe nga astronomi suedez Anders Celsius, tani i famshëm për shkallën e tij të temperaturës, ekipi u ndal në Stokholm për t’u mirëpritur nga mbreti përpara se të lundronte në veri. Pas një viti ata njoftuan se një shkallë e gjerësisë gjeografike në Rrethin Arktik ishte me të vërtetë shumë më e gjatë se ajo në Paris. Edhe pse rezultatet ishin më pak të qarta, elita shkencore pariziane zgjodhi të pranonte këtë pretendimi.
Në krye të ekipit kishte qenë Maupertuis, një matematikan ambicioz me një formim ushtarak, dhe vetë-publicist i frymëzuar që filloi të krijonte reputacionin si një eksplorues heroik francez. Ai porositi një portret, të riprodhuar si gdhendje, që përshkruante një udhëtar romantik të mbështjellë me peliçe teksa shtypte globin nën dorën e tij. Ekipi i Maupertuis duroi kushte të tmerrshme, duke luftuar kundër mjegullës, mushkonjave dhe motit të ftohtë. Por ai i ktheu këto vështirësi në mundësi mediatike, duke furnizuar shtypin me raporte drithëruese për trimërinë e tij në veriun e ngrirë dhe madje duke prodhuar satira anonime që kritikonin kundërshtarët.
Maupertuis përfitoi nga moda për të gjitha gjërat angleze që filluan të përhapen në të gjithë Francën dhe pjesën më të madhe të Evropës në vitet 1730. Volteri e kishte admiruar Njutonin gjatë mërgimit të tij në Londër, por suksesi i Maupertuis e shtyu atë në obsesion. Ai shpërndau komplimente në të gjithë punën e tij të shkruar dhe i detyroi të ftuarit të sodisnin bustin e ‘gjeniut më të madh që ka ekzistuar ndonjëherë’.
Duke njohur një mundësi shitjeje, një vit pas kthimit triumfues të Maupertuis, Volteri botoi një abetare të thjeshtuar mbi optikën dhe gravitetin Njutonian. Megjithëse emri i tij ishte në faqen e titullit, pjesa më e madhe e punës u krye nga Emilie du Chatelet, një aristokrate e pasur dhe matematikane e shkëlqyer. Ndërsa Maupertuis shkëlqeu në dukje, Chatelet siguroi bursën solide të nevojshme për t’i bindur të gjithë, se ishte koha për t’u konvertuar në idenë njutoniane.

Kryeministri Kurti pas homazheve në Kompleksin Memorial “Adem Jashari”: Gjithnjë dhe përgjithmonë u jemi falënderues dhe mirënjohës Jasharëve

March 7, 2024 by s p

Kryeministri i Republikës së Kosovës, Albin Kurti, bashkë me presidenten e vendit Vjosa Osmani Sadriu, Kryetarin e Kuvendi, Glauk Konjufca dhe anëtarë të kabinetit qeveritar, bëri sot homazhe në Kompleksin Memorial “Adem Jashari” në Prekaz, në vazhdën e aktiviteteve për nder të 26-vjetorit të Epopesë së Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës.

Kryeministri Kurti tha se në Prekazin heroik dhe historik kthehemi dhe rikthehemi, që të kujtojmë dhe përkujtojmë çmimin dhe rrënjët e lirisë, të cilën e gëzojmë.

“Të gjithë dhe secili duhet të vijnë në këtë vend, që të mos harrojmë dhe që të mos devijojmë. Që të mos e harrojmë të kaluarën dhe që të mos devijojmë drejt së ardhmes”, tha ai.

Duke çmuar lartë sakrificën, vetëflijimin e vetëmohimin e Jasharëve, kryeministri Kurti tha se Epopeja e Ushtrisë Çlirimtare është në themelet e çlirimit të vendit tonë dhe se ajo paraqet edhe dhembje e krenari, por edhe besë dhe shpresë për shtetin dhe popullin tonë.

Lavdi Kryekomandantit Adem Jashari, Familjes Jashari, Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës dhe të gjithë dëshmorëve e martirëve të kombit!

Pas homazheve, Kryeministri Kurti së bashku me Presidenten Osmani-Sadriu, Kryeparlamentarin Konjufca dhe ministra të kabinetit qeveritar vizituan familjen Jashari, ku u pritën nga Rifat Jashari.

Deklarimi i plotë i Kryeministrit Kurti:

Në Prekazin heroik dhe historik kthehemi dhe rikthehemi, që të kujtojmë dhe përkujtojmë çmimin dhe rrënjët e lirisë të cilën e gëzojmë.

Të gjithë dhe secili duhet të vijnë në këtë vend, që të mos harrojmë dhe që të mos devijojmë. Që të mos e harrojmë të kaluarën dhe që të mos devijojmë drejt së ardhmes.

Vetë flijimi, sakrifica, vetëmohimi i Jasharëve, është Epope e Ushtrisë Çlirimtare në themelet e çlirimit të vendit tonë, e që paraqet edhe dhembje e krenari, por edhe besë dhe shpresë për shtetin dhe popullin tonë.

Me përkulje respekti dhe me ndjenjë admirimi, gjithnjë dhe përgjithmonë u jemi falënderues dhe mirënjohës Jasharëve.

Lavdi Kryekomandantit Adem Jashari, Familjes Jashari, Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës dhe të gjithë dëshmorëve e martirëve të kombit!

DUKE KUJTUAR 7-MARSIN, “DITËN E MËSUESIT”

March 7, 2024 by s p

Fran Gjoka

Kanë kaluar plot 137 vjet nga 7 Marsi 1887. Ato mbeten vite vitale, vite përpjekjesh, përkushtimi, djerse e mundimi për lartuar shkollën e parë shqipe, shkolla më e re e shfaqur “pas përpjekjeve të mëdha të rilindësve dhe atdhetarëve në kontinentin e plakur të asaj kohe.

Por është momenti të përulemi me respekt të thellë, për ata që bënë të mundur hapjen e Mësonjëtores së Parë Shqipe të Korçës. Populli ynë rezistoi me të gjitha mënyrat. Shkrimi i shqipes u mësua fshehurazi në kasollet e fshatarëve, pranë staneve të çobanëve, në shtëpi të thjeshta, në ndërtesat e kultit etj. Shikojmë aty këtu edhe ndonjë shkollë, si në Kurbin në vitet 30 të shekullit 17, në Pllanë e në Blinisht të Lezhës me 1638 dhe 1639, në Kurbin 1670, në Prizren e gjetkë. Këto shkolla patën jetë të shkurtër dhe lëvizja për hapjen e tyre ishte sporadike. U deshën të kalonin 2 shekuj, që lëvizja për shkollën dhe gjuhën shqipe të fitonte përmasa reale zhvillimi. Intelektualët tanë të shquar, që nga N. Veqilharxhi, Zef Jubani, K. Kristoforidhi, Pashko Vasa, Sami e Naim Frashëri, H. Tasimi, J. Vreto, K. Hoxhi, P. Doçi, N. Mjeda, Gj. Fishta, N. Naçi etj., edhe pse pa shtetin e tyre, pa asnjë institucion kombëtar, të drobitur pa miq e aleatë ditën të gjejnë gjuhën e bashkimit kombëtar. Abetaret e Veqilharxhit e Tasimit etj. u përhapën dorë në dorë dhe u bënë shpresë për popullin dhe rininë e kohës, u bënë tmerr për pushtuesit, po aq sa pushka e komitëve, që shpejt mbushën malet e Shqipërisë.

Për intelektualët e shquar, gjuha dhe shkolla shqipe u bënë pikënisje e shpresës së madhe, “sofra” e parë e fundshekullit të 19, që këtu i bashkoi shqiptarët për beteja të ardhshme. Ata lanë mënjanë dasitë fetare krahinore e fetare dhe u bënë një për çështjen e gjuhës kombëtare.

8 Mars 1887 – Drita e së ardhmes

Mësonjëtorja e parë shqipe u hap me 35 nxënësit e parë, e më pas breza të tërë nxënësish nisën udhën e bukur të dijes në një shkollë të vërtetë shqipe. Një ditë më vonë, me 8 Mars 1887 Th. Mitkoja shkruante : “ Dëshira tonë u mbarua, shkolla shqipe u hap, druri që vumë në dhet këtu e dy vjet, sot lulëzoi dhe dha pemë të ëmbla”.

Pas mësonjëtores së parë u hapën edhe shumë shkolla të tjera, si në Pogradec e Kolonjë, shkolla e Vashëzave në Korçë etj. Asgjë s`kaloi lehtë, përkundrazi u deshën përpjekje dhe sakrifica të mëdha për të bërë përpara çdo hap në udhën e ndritur të arsimit. Armiku reagoi shumë ashpër dhe u përpoq me të gjitha mënyrat që ta mbyste këtë dëshirë dhe luftë të madhe të shqiptarëve drejt dijeve dhe emancipimit të tyre shoqërore. Nga përplasjet me armikun e zi u flijuan shumë patriotë e atdhetarë të shquar me burgosje, vrasje e internime. P. Sotirin e hodhën nga kati i tretë i shtëpisë së tij, Papa K. Negovanin e therën me thika, Petro N. Luarasin e helmuan…E, megjithatë mësimi në gjuhën shqipe nuk ndalej. Shkollat shqipe po ngriheshin, populli po i mbante ato në këmbë, duke hequr edhe kafshatën e fundit të gojës. Popullit i duhej drita dhe atë dritë diturie e jepte vetëm shkolla. Vetëm një populli i ditur dhe i arsimuar mund t`i bënte ballë pushtuesit dhe forcave reaksionare që vepronin brenda Shqipërisë. Ndaj nga të gjithë njerëzit përparimtarë të kohës, nga atdhetarët e vërtetë hapja e shkollës së parë shqipe konsiderohej dallëndyshja e parë që lajmëronte pranverën. Dhe, dihet, dallëndyshet s`vijnë vetëm, të tjera dallëndyshe do të vinin dhe Shqipëria e shtypur dhe e masakruar në shekuj do të shikonte dritën. 8 Mars 1887 ishte fillimi i dritës që lajmëronte të ardhmen e ndritur.

Drita kërkon dritën, erdhi dita e 28 -Nëntorit 1912

Shpallja e Pavarësisë me Plakun e Vlorës dhe me ministër arsimi L. Gurakuqi nxiti dhe realizoi hapjen e 70 shkollave shqipe. Për ta vazhduar më me ngulm fuqizimin e shkollës kombëtare, sidomos pas Kongresit të Lushnjës më 1920 e pas luftës antifashiste nacional çlirimtare shkolla do të pësonte arritje të papara. Në vitet 50’ do të zhdukej analfabetizmi nën moshën 40 vjeç, do të shpallej arsimi i detyruar fillor e pastaj 7 e 8 – vjeçar. Në vitin 1957 hapet Universiteti i parë shqiptar. Universiteti i Tiranës, pas tij, Instituti e, më pas Universiteti i Shkodrës e më tej, i Elbasanit, i Gjirokastrës i Korçës, i Vlorës, Akademitë si e Shkencës, e Gjuhësisë, e Arteve të Bukura dhe Kulturës Fizike dhe Sporteve.

Mësuesit janë misionarë dhe frymëzues të së sotmes e të së nesërmes!

7 Marsi – festë drite, festë bashkimi, festë përparimi

Me festën e 7 Marsit, janë të lidhur të gjithë: gjyshërit dhe gjyshet, baballarët dhe nënat, të rinjtë dhe të rejat, adoleshentët dhe fëmijët e të gjithë moshave, pasi shkolla mbetet për ta institucioni i mësimit dhe i edukimit më të organizuar për nxënësit e të gjithë grupeve. Aty kultivohen vlerat e vërteta kulturore, normat morale dhe mënyrat e komunikimit njerëzor e civil. Aty mësohet dhe zbatohet parimi i demokracisë për zbatimin në unitet të të drejtave dhe lirive nga njëra anë dhe të detyrave e përgjegjësive nga ana tjetër. Në të vetmin institucion të organizuar, në shkollë dhe nga shkolla, përcillen tek gjeneratat e reja që do të drejtojnë vendin në të ardhmen mesazhe paqeje e mirëkuptimi, kultivohet toleranca dhe dëshira për të mësuar gjatë gjithë jetës në mënyrë aktive, krijuese dhe kritike.

Mësuesi -figura qendrore e shkollës

Parë në këtë këndvështrim, 7 Marsi i sivjetmë, që përkon me 137 – vjetorin e hapjes së shkollës së parë shqipe, është një ngacmim disi ndryshe për faktorët dhe aktorët që e kanë detyrim ligjor, por edhe qytetar e moral për përkujdesje e vlerësim më të madh të mijëra mësuesve, që në mjaft raste punojnë në kushte ende të vështira dhe me trajtim financiar larg mundësive që ata të garantojnë jetën e tyre dhe të fëmijëve. Mësuesi është ai që të hap portat e dijes, që të orienton në lumin e madh të informacionit, që të udhëzon më mirë se kushdo tjetër sesi lexohet e punohet me librin. Ai dhe vetëm ai edhe gjërat më të vështira i bën të lehta për fëmijët. Mësuesit, në shumicën e rasteve, punojnë me pasion të veçantë e intensitet për t’i përgatitur nxënësit jo për kohën që ata janë në bankat e shkollës, por për kohën që ata do të dalin në jetë dhe do të ndërtojnë Shqipërinë e së ardhmes, Shqipërinë e vërtetë Evropiane.

7 Marsi apelon para politikanëve e pushtetarëve të të gjithë niveleve, para medias e intelektualëve, para të gjithë opinionit: Më shumë përkujdesje për shkollën dhe mësuesit, më shumë respekt për punën e tyre të veçantë dhe të lodhshme, më shumë vlerësim për të gjithë brezat dhe para së gjithash para kontribuuesve më të mëdhenj të arsimit dhe atyre që tashmë të kërrusur nga vitet e gjata të punës në arsim presin me padurim ditën e marrjes së pensionit në sportelet me radhë të gjata! Më shumë ndjeshmëri e vlerësim material e moral për ata që na mësuan shkrim e lexim, matematikë e kimi dhe që na orientuan të sigurt në jetë për të përballuar konkurrencën e tregut të punës!

Më shumë kujdes për ruajtjen e gjuhës së bukur dhe të vjetër shqipe nga huazimet dhe fjalët e huaja, që mund të zëvendësohen lehtësisht me fjalë shqipe! Ndërsa prindërve, kudo ku jetojnë e punojnë, në Evropë e Amerikë, në Australi e në vendet e tjera, bashkë me respektin që kemi për kontributin që ata japin edhe për zhvillimin e Shqipërisë, ju lutemi dhe në njëfarë mënyre ju përgjërohemi që tua mësojnë gjuhën shqipe edhe fëmijëve dhe nipave e mbesave ! Në të kundërt gjuha jonë, ndër më të vjetrat, një ditë do të shuhet dhe kur ajo nuk flitet e shkruhet, shuhet edhe kombi, pasi gjuha është elementi kulturor që e mban gjallë një komb. Nuk ka identitet pa gjuhë.

Festa e të gjithëve përcjell mesazhe edhe për mësuesit. Ata kurdoherë të jenë në ballë të punës për zbatimin e politikave për reformimin e shkollës, për kultivimin e vlerave demokratike tek brezi i ri, për zhvillimin e fuqisë krijuese tek nxënësit, për përfshirjen e të gjithëve në procesin e edukimit dhe të mësimit, të argëtimit dhe të zbavitjes !

Në këtë ditë të shënuar nga thellësia e shpirtit tonë buron fuqishëm urimi: Gëzuar festën e dijes kolegë tanë të nderuar dhe të respektuar! Paçi gjithnjë suksese e mbarësi!.

Instituti i Trashëgimisë Shpirtërore e Kulturore të Shqiptarëve shënoi 26-vjetorin e Epopesë së Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës

March 7, 2024 by s p

Në Institutin e Trashëgimisë Shpirtërore e Kulturore të Shqiptarëve në Shkup u mbajt një akademi solemne -përkujtimore për shënimin e 26-vjetorit të Epopesë së UÇK-së dhe rënien heroike të familjes Jashari në Prekaz, tashmë një aktivitet tradicional i Institutit, që i bashkohet nderimeve që i bëhen kësaj dite në mënyrë institucionale edhe në Tiranë dhe Prishtinë.
Me prezencën e tyre përkujtimin e kësaj ngjarjeje historike kombëtare e pasuruan ambasadori i Republikës së Kosovës – Florian Qehaja, pjesëtarë të familjeve të dëshmorëve, si dhe bashkëluftëtarë të Adem Jasharit nga Maqedonia, gjegjësisht nga grupi i parë i stërvitjes në Shqipëri në vitin 1991, si: Femi Beqiri, Qenan Haziri e Nuri Bexheti nga Tetova, Halil Palloshi, Jakup Limani e Fatmir Stavileci nga Shkupi.
Pas hapjes solemne, nën medolinë e këngës së Adem Jasharit tashmë e kthyer në një himn mbarëkombëtar, mori fjalën drejtori i ITShKSh-së, Skender Asani, i cili bëri një retrospektivë të ngjarjeve historike që sollën 5, 6 dhe 7 marsin 1998, si data të përkujtimit të sakrificës për lirinë e kombit.
“Adem Jashari është edhe i Shkupit, është edhe i shqiptarëve të Maqedonisë. Në Tiranë ai ka shkuar me grupin përmes aeroportit të Shkupit, dhe jo rastësisht edhe komunikata e parë e UÇK-së doli nga Shkupi, që do të thotë se këto tri shkronja ndryshuan rrjedhën edhe falë kontributit të qytetit tonë”, u shpreh Asani.
Në vazhdim fjalën mori ambasadori Qehaja, i cili nisur nga konteksti historik iu referua së ardhmes, duke thënë se pikënisja e çdo oficeri të ri të ushtrisë së Republikës së Kosovës është UÇK-ja, sepse ideja e sakrificës që dhanë luftëtarët e kombit është frymëzim për të pasur një forcë sigurie që sot po konsolidohet gjithnjë e më tepër dhe përpiqet në sigurimin e paqes sa herë që Kosovës i kanoset rreziku.
Ndërkaq, kësaj ngjarjeje i dhanë një shije të veçantë fjalimet e Femi Beqirit dhe Jakup Limanit në emër të bashkëluftëtarëve të orëve të para të UÇK-së, duke përcjellë emocione, kujtime dhe mesazhin e vlefshëm që të ruajmë atë çka u arrit me shumë sakrificë nga Adem Jashari dhe dëshmorët e kombit.
Në këtë manifestim mori pjesë dhe veprimtarja Halide Palloshi, si dhe njëri nga ushtarët më të rinj nga Maqedonia në luftën e UÇK-së, Izmit Nura.

DIÇKA BËMË PËR VËLLEZRIT KOSOVARË TË SHPËRNGULUR NGA LUFTA

March 7, 2024 by s p

Nga Fuat Memelli, Boston/

(Mbresa në vitin e 16 vjetorit të Pavarësisë së Kosovës.)

“ Ajo që bëjmë për vete, vdes me ne, ajo që bëjmë për të tjerët, mbetet dhe është e pavdekëshme.” Albert Pike.

Ngjarjet e rënda që ndodhen në Kosovë në vitet 1999, me vrasjet, persekutimin dhe deportimin e rreth 1 milionë kosovarëve nga vatrat e tyre familjare, tronditën çdo zemër shqiptari. Dikush nga Shqipëria shkoi të luftojë në front tok me vëllezrit kosovarë. Kukësi u shndrrua në një nga vatrat kryesore të strehimit të familjeve të shpërngulura. Mijra familje të tjera u vendosën në Tiranë e qytete të tjerë të Shqipërisë, ndërsa një pjesë tjetër u sistemua në një kamp në Maqedoni. Ne ndiqnim me trishtim shpërnguljen e kosovarëve për të shpëtuar jetën. Ndiqnim edhe bombardimet e NATO-s kundër Sërbisë. Media në Shqipëri dhe nëpër botë, përcillte çdo ditë këtë situatë. Mbaj mend që sapo mbritën familjet kosovare që u strehuan në ish Pallatin e Sportit në Tiranë, shkova aty, bisedova me disa kosovarë, bëra fotografi dhe botova një shkrim te gazeta “Devolli”, që atë kohë isha edhe kryeredaktor i saj. Shkrimi kishte titullin:” Kosova- krenaria jonë, dhimbja jonë”. Por kjo situatë zgjati tre muaj dhe vetëm një publikim i tillë, më dukej pak. Bisedova me shokun tim, operatorin Fatos Loli, me të cilin punonim bashkë për të bërë edhe disa kronika si dhe ndonjë emision televiziv të veçantë për kosovarët e shpërngulur nga lufta. Fatosi u shpreh i gatshëm, pasi është patriot i veçantë. Veç kësaj, nëna e tij ishte me origjinë nga Gjakova e në dejet e tij rrjedh edhe gjaku kosovar, krahas atij përmetar nga e kishte me origjinë të jatin. Detyra jonë shtetërore ishte për pasqyrimin e punëve të bujqësisë dhe të fshatit, por ne e gjenim “shtegun” për të pasqyruar edhe jetën e kosovarëve të shpërngulur nga lufta. Niseshim në rrethet ku kishte kosovarë për të bërë filmime për bujqësinë dhe krahas tyre, bënim edhe kronika për ta. Kështu për shëmbull shkuam në Durrës dhe përgatitëm një kronikë në port ku dy amerikanë, një grua dhe një burrë, kishin sjellë ndihma për fëmijët kosovarë. Filmuam ndihmat e tyre, intervistuam dy amerikanët, bëmë edhe fotografi. Trasmetuam kronikën në Televizionin Shqiptar ku e kishim derën të hapur, ndërsa unë botova edhe një fotoreportazh. Dy amerikanët u sistemuan më hotel në Tiranë dhe qëndruan aty disa ditë. Ata shkonin dhe vinin në Durrës. Për të komunikuar më mirë në anglisht ( Fatosi e unë dinim pak) morëm shokun tonë, Veli Stafa, nip i Qemal Stafës, me profesion veteriner, i cili punonte në Ministrinë e Bujqësisë dhe e zotëronte mirë anglishten. U takuam 2-3 herë të tjera në Tiranë.

FATMIR KALLBAQI, DEVOLLIU QË STREHOI 80 KOSOVARË

Ato ditë ne mësuam se devolliu Fatmir Kallbaqi, pronar i një kompleksi serrash në rrethin e Durrësit, bashkë me gruan e tij, Luljetën me origjinë kosovare, kishin strehuar 80 vetë të ardhur nga Kosova. Ishte një rast i rrallë ky që tregonte shpirtin e tyre bujar. U nisëm me Fatosin dhe shkuam aty posaçërisht. Kishim qënë edhe më parë për të filmuar punën e tij, por këtë rradhë ishte fjala për strehimin që i kishte bërë kosovarëve. Inforamcioni që morëm, kishte qënë i saktë. –Shkova deri në Kukës ku ishin strehuar kosovarët dhe i solla në shtëpi në rrethin e Durrësit ku jetoj, na tha Fatmiri. Pasi biseduam me atë dhe bashkëshorten, na çoi për të parë strehimin e kosovarëve në kapanonet që kishte bërë posaçërisht, ku kishte krevatë, dyshekë, batanije, etj. Për të siguruar qumështin që i nevojitej për ta, kishte blerë edhe dy lopë. Mjeljen e lopëve e bënin me dëshirë dy gra kosovare. Disa burra kishin qef të punonin dhe i pamë duke mbledhur domate në serrë si dhe duke i seleksionuar ato. Intervistuam Fatmirin si dhe disa kosovarë. Kjo mikpritje e bërë nga ky çift, na befasoi. Shkuam në Tiranë dhe përgatitëm një emision prej 15-20 minutash, i cili trasmetua menjëherë si emision special në Televizionin Shqiptar dhe ishte parë kudo në Shqipëri e përtej kufijve nga kosovarët. Nëpërmjet televizionit ata mësonin fatin e njerëzve të afërt, pasi pjesëtarë të disa familjeve gjatë përpjekjes për të shpëtuar nga dhuna sërbe, ishin ndarë. Ky emision ishte parë edhe nga poeti e shkrimtari i shquar, Dritëro Agolli. Ai ishte çuditur se si një familje mund të mbajë 80 persona! Kishte gjetur numurin e telefonit të Fatmirit dhe e kishte pyetur: “Janë të vërteta ato që na thotë Fuati se ti mban 80 kosovarë?” “ Po, i kishte thënë Fatmiri. Po deshët, mund të vini t’i shikoni”. “ Ju besoj”- i kishte thënë Dritëroi. Dua të them se edhe familja e Dritëroit, kishte strehuar në shtëpinë e tyre disa kosovarë. Pasi kishin ikur kosovarët, unë shkova në familjen e tyre dhe bërë një shkrim të veçantë. Gruaja e tij fisnike, Sadie Agolli e cila u ndodh në shtëpi, më tregoi për ta. Ndër të tjera më tha se për të respektuar kosovarët e shpërngulur nga lufta, fëmijët e tyre flinin përdhe’, pasi krevatët e tyre i kishin lëshuar për mysafirët.
Kur mbaroi lufta, Fatmiri me gruan e tij i përcollën kosovarët deri në Kosovë, me flamurin shqiptar si dhe me këngë e valle si të ishte dasmë. I çuan deri në shtëpiat e tyre që i kishin në Pejë, Glinë, Deçan dhe Prizren. Miqësia e devolliut dhe gruas së tij me kosovarët, vazhdoi edhe pas luftës. Ata shkojnë e vijnë te njëri-tjetri. Ishte kjo një miqësi që u brumos në vitin e luftës së Kosovës.

YLLSON TOPALLI, NJË DEVOLLI TJETËR QË HAPI DYERT PËR KOSOVARËT

Yllson Topalli, me origjinë nga fshati Braçanj i Devollit por që jetonte në Tiranë, ishte devolliu tjetër që hapi dyert për kosovarët. Qysh kur mbritën në Tiranë kosovarët e parë, ai kishte shkuar te Pallati i Sportit ku u strehuan ata që mbritën në Tiranë dhe kishte marrë aty dy familje me 15 veta. -Me që ishin shumë, shkova me makinë dy-tre herë, thotë Yllsoni. Ai ishte veprimtar i Shoqatës “Devolli” dhe në takimet me ne, na kishte njoftuar për këtë fakt. Sapo e mora vesh lajmin, i thashë se do vij bashkë me operaorin për të bërë një kronikë.-Mirëse të vini!- më tha ai. Një fundjavë kur ishim të lirë shkuam tok me operatorin Fatos Loli te shtëpia e tij. Disa nga mysafitët ishin duke pushuar, ndërsa gratë e tyre mereshin me ndonjë punë. Vjollca, gruaja e Yllsonit, na tregoi se gratë kosovare kishin dëshirë të gatuanin dhe ajo i kishte vënë të hapin peta për byrekë e lakrorë si dhe punë të tjera grash. Na bëri përshtypje një djalë i plagosur dhe me një dorë. Ai na tregoi se si ishte bombarduar nga sërbët karvani i tyre duke ardhur në Shqipëri, ku disa njerëz ishin vrarë dhe ai ishte plagosur. Ky djalë i ri ishte një nga dëshmitarët e shumtë të krimeve sërbe. Mbaruam xhirimet, shkuam në televizion për ta trasmetuar dhe njoftuam Yllsonin për ta parë bashkë me miqtë kosovarë. Sapo u trasmetua kronika, ai na mori në telefon e na falenderoi edhe në emër të kosovarëve. Kjo kronikë ishte e shumta që mund të bënim për ta. Yllsoni na tregoi se i ndihmoi kosovarët për t’u lidhur me njerëzit e tyre kudo që ishin. Njoftoi kryefamiljarin e një prej familjeve që ishte në Gjermani, duke i thënë se njerëzit e tij ishin mirë dhe ndodheshin në shtëpinë e tij. Peroni në anën tjetër të telefonit nuk i mbajti dot lotët. Pastaj foli me pjesëtarët e familjes. Tha se do vinte në Tiranë pas katër ditësh. Dhe ashtu bëri. Yllsoni pa i thënë , kishte dalë ta priste në aeroportin e Rinasit. Nuk e njihte fare vetëm në fotografi e kishte parë. Kishte hyrë deri në pistën e aeroportit. E dalloi nga fotografia dhe sapo zbriti shkallët e avionit, i tha: ”Ti je filani ?” ”Po!”- u përgjigj ai. E çoi në shtëpi ku u përqafua me njerëzit e tij.Të gjithë nuk i mbanin dot lotët e gëzimit.
Më vonë kur mbaroi lufta, Yllsoni na tregoi se i kishte përcjellë deri në Kosovë mysafirët që u strehuan në shtëpinë e tij. Ata e vazhdojnë miqësinë e tyre dhe kanë shkuar disa herë te njëri-tjetri. Ishin nga Gjakova, thotë Yllsoni. Kam shkuar te ata jo vetëm me gruan por një herë i çova te ajo familje edhe disa anëtarë të Shoqatës “Devolli” kur ishim bashkë në Kosovë. Tek shkruaj këto rradhë, më kujtohet libri i Ismail Kadaresë për dramën kosovare me titull:” Ra ky mort e u pamë”.
***
Veç këtyre filmimeve, bashkë me Fatosin përgatitëm edhe kronika të tjera për ta siç ishte ajo për kosovarët e strehuar në kampin e punëtorëve në Korçë, atë te pularia e këtij qyteti ku njëri nga pronarët ishte me origjinë nga Devolli; përgatitëm në rrethin e Lushnjës ku kosovarët ishin strehuar në mjediset e ish SMT-së. Në këto shërbime më kanë mbetur në mendje njërëz të plagosur, dikush me një krah apo me një këmbë nga maskrat sërbe. Megjithatë në sytë e tyre vihej re shpresa se një ditë do ktheheshin në Kosovë. Këtë besim e kishin nga bombardimet që po bënte NATO-ja në Sërbi si dhe nga lufta e Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës, UÇk-ja.
Më mbeti peng që nuk mora kosovarë për t’i strehuar në shtëpi. Pengesa ishte se familje ime ishte e madhe që tok me nënën bëheshim 7 vetë. Nga ana ekonomike gjithashtu ishim dobët, pasi gruaja kishte dalë nga puna sepse Uzina “Traktori” ku ajo punonte, ishte mbyllur dhe familja mbahej vetëm me rogën time. Megjithatë them se diçka bëmë me oprtarorin Fatos Loli për vëllezrit kosovarë të shpërngulur nga lufta, pasi media ishte “arma” jonë.