Archives for April 2024

Kryeministri Kurti zhvilloi bisedë telefonike me Presidentin e Francës, Emmanuel Macron

April 24, 2024 by s p

Kryeministri i Republikës së Kosovës, Albin Kurti, zhvilloi dje një bisedë telefonike me Presidentin e Republikës së Francës, Emmanuel Macron. Gjatë kësaj bisede, kryeministri Kurti falënderoi presidentin francez dhe Republikën e Francës për mbështetjen e palëkundur ndaj Kosovës.

Më tej, kryeministri shprehu besimin e tij se Franca do të vazhdojë ta mbështesë anëtarësim e Kosovës në Këshillin e Evropës, pa parakushte shtesë, në përputhje me opinionin e Asamblesë së Këshillit të Evropës dhe votën historike të 16 prillit. Ai theksoi se Republika e Kosovës meriton anëtarësimin mbi bazën e performances dhe arritjeve në zhvillimin e demokracisë, të drejtave të njeriut, sundimit të ligjit dhe linjëzimit të saj me vlerat dhe politikat perëndimore.

Sa i përket temës së procesit të dialogut në Bruksel dhe raporteve ndërmjet Kosovës dhe Serbisë, kryeministri Kurti insistoi në respektimin dhe zbatimin e plotë të Marrëveshjes Bazike të 27 shkurtit dhe aneksit të saj të 18 marsit.

Në këtë telefonatë, kryeministri Kurti me presidentin Macron ngriti edhe çështjen e mungesës së dënimit të autorëve të sulmit paramilitar dhe terrorist të 24 shtatorit të vitit të kaluar, në krye me Millan Radoiçiq i cili vazhdon të jetë i lirë në Serbi, pavarësisht dëshmive të qarta dhe pranimit të fajësisë për organizimin dhe përfshirjen në sulmin ku mbeti i vrarë një polic i Kosovës.

Ai po ashtu e njoftoi presidentin Macron për presionin, frikësimin dhe shantazhet e vazhdueshme që Qeveria e Serbisë po i bën qytetarëve të Kosovës nga radhët e komunitetit serb, gjë që u reflektua dhe me numër të ulët të pjesëmarrjes në procesin e votimit të 21 prillit në katër komunat në veri të vendit.

Presidentja Osmani priti në takim një delegacion të Grupit Punues të BE-së për Ballkanin Perëndimor

April 24, 2024 by s p

Presidentja e Republikës së Kosovës, Vjosa Osmani, ka pritur në takim një delegacion të Grupit Punues të BE-së për Ballkanin Perëndimor.

Në takim me delegacionin, Presidentja Osmani diskutoi për zhvillimet e fundit në vend dhe procesin e dialogut me Serbinë.

Ndër të tjera, Presidentja Osmani me diplomatët e Grupit Punues të BE-së për Ballkanin Perëndimor, theksoi progresin e Kosovës në fushën e sundimit të ligjit, luftës kundër korrupsionit dhe krimit të organizuar, transparencës, qeverisjes së mirë dhe në veçanti respektimit të të drejtave të njeriut.

Presidentja Osmani tha se Kosova ka aplikuar për statusin e vendit kandidat në BE, në dhjetor të vitit 2022 dhe se është e përkushtuar për t`i përmbushur obligimet dhe kriteret për anëtarësim.

“Kosova është në linjë të plotë me politikën e jashtme dhe të sigurisë së BE-së. Rrjedhimisht duhet të ecet përpara me statusin e vendit kandidat”, ka theksuar Presidentja Osmani.

Më tej, Presidentja Osmani tha se Kosova e ka inkorporuar Konventën Evropiane për Mbrojtjen e të Drejtave të Njeriut dhe instrumente të tjera ndërkombëtare për të drejtat e njeriut në Kushtetutën e saj, duke siguruar të drejtat e komuniteteve, sundimin e ligjit dhe qeverisjen demokratike, siç dëshmohet nga organizata të besueshme ndërkombëtare.

Më tej, Presidentja Osmani, para diplomatëve foli edhe për angazhimin dhe përkushtimin për avancimin e agjendës për gratë, paqen dhe sigurinë, si dhe mbajtjen e edicionit të dytë të Forumit WPS, i cili e ka shndërruar Kosovën në një lider rajonal në përmbushjen e kësaj agjende.

Në përputhje me aspiratat e Kosovës për rritje dhe zhvillim të qëndrueshëm ekonomik, Presidentja Osmani foli edhe për rritjen ekonomike, investimet direkte, si dhe potencialin dhe sukseset e rinisë kosovare në shumë fusha në paraqitjet ndërkombëtare.

Duke folur për procesin e anëtarësimit në Këshillin e Evropës, Presidentja Osmani theksoi rëndësinë e anëtarësimit në këtë organizatë në funksion të rritjes së efektivitetit të mbrojtjes së të drejtave të të gjithë qytetarëve tanë pa dallim, duke u dhënë atyre qasje në mekanizmat për të drejta të njeriut.

Presidentja Osmani theksoi se Kosova ka nevojë për mbështetje të mëtejme nga shtetet edhe në fazën e fundit, në votimin që mund të mbahet në muajin maj, në Komitetin e Ministrave.

Ekipi Rama fiton kampionatin evropian të korrupsionit, trajneri s’di gjë

April 24, 2024 by s p

Pamflet nga Rafael Floqi /

Cartoon: Football profits (medium) by miguelmorales tagged football,profits,wages,rich,money,fifa,qatar2022,football,profits,wages,rich,money,fifa,qatar2022

Në një ngjarje absurde të botës së politikës shqiptare, Kryeministri Rama ka triumfuar në “Kampionatin e Korrupsionit”, duke shkëlqyer në çdo garë. Në një ceremoni e cila do të kujtohet për gjenerata, ai është koronuar si kampioni i pafundësisë së vjedhjeve dhe manipulimeve të fushatës.

Trajnuesit, të cilët ishin më shumë një ekip krye që morën kredi për suksesin e tij, u shfaqën të humbur për fjalë dhe me një pamje të ngrysur. Ata thjesht morën pjesë në ceremoninë e ndarjes së medaljeve, duke shpresuar që ndonjë ditë të arrijnë nivelin e përparuar të pandershmërive të tyre të korrupsionit. Për të, kjo ishte një tjetër fitore e madhe për “Sportin e Politikës”, ku athletët janë të përfshirë në lojën e shkatërrimit të moralit dhe integritetit publik.

Dy mijë vjet më parë filozofi i madh romak Taciti shkruante “Korrupsioni është një fije e brishtë, e cila shkakton dëm të madh në tkurrjen e të gjithë varreve të shoqërisë.”

Në një ngjarje të ngjashme me ndeshjen finale të Kupës Botërore të Korrupsionit, Instituti për Demokraci dhe Ndërmjetësim (IDM) prezantoi në Tiranë “Raportin e Vlerësimit të Sistemit Kombëtar të Integritetit për Shqipërinë”. Kjo ngjarje solli emocione të përziera, siç pritet nga një kampionat botëror i korruptimit.

“Korrupsioni është si një llahtar që rritet në hije, duke ushqyer veten nga humnera e interesave të errëta dhe egoizmit të shfrenuar”, shkuante dikur Mahatma Gandhi

Raporti, i quajtur gjithashtu “Kuku… karshiu i Korrupsionit”, ishte një përplasje e fuqishme midis IDM-së dhe Organizatës Transparency International për titullin më të mjerë të lojës së korrupsionit. Si çdo turne i madh, edhe ky kishte sponsorizime të fuqishme, duke përfshirë Bashkimit Europian, që dukej se kishte vendosur t’i japë një ndihmë të vogël “kampionatit të dështuar të integritetit”.

Mjafton të shikosh raportin për të ndier një përmbysje emocionale! Aty ku të gjithë mendojnë se integriteti është i mirënjohur, raporti na tregon një histori tjetër – një histori më të bukur, ku korruptimi e ka kthyer veten në një sport kombëtar. Si mund të mos e gëzosh këtë lajm? Në fund të fundit, kush nuk do të donte të shijonte një ndeshje të mrekullueshme të korrupsionit, me lojtarët tanë të preferuar të pasurisë së paligjshme, duke luftuar për një vend në podiumin e të pasurve? Dhe trajneri Rama, thotë “unë s’mbaj përgjegjësi, përgjegjësia është individuale , por penalltinë e gjuaj vetë ”.

Në rrahjen e zemrës së korrupsionit, Ligji i Korrupsionit u përball me Ligjin e Reformës së Drejtësisë në një duel epik të fragmentimit ligjor. Ndërsa korrupsioni marshoi përpara si një lojtar i fuqishëm, kuadri ligjor i Shqipërisë mbeti i shkëputur dhe shumë institucione publike do t’i thonë, “Ne nuk jemi në listën e startimit”.

Në një intervistë të emocionuar, zonja Lidija Prokiç, drejtuese e Transparency International për Europën Lindore dhe Juglindore, përshkroi reformën në drejtësi si një shpërthim të suksesshëm, ndërsa për korrupsionin tha, “Ai është si mace me 7 shpirt, por gjithmonë lë gjurmë”.

Por, ndërsa këngëtarët e reformës kërcenin në podium, realiteti ishte tjetër: Parlamenti, që duket se u largua nga fusha e lojës për një pije freskuese, lëshoi të shkëlqyerit e korrupsionit që të shkëlqejnë më shumë.

Raporti zbuloi se shoqëria civile kishte humbur në shkëndijë, duke u përballur me një kundërshtar të rrezikshëm: “Përmirësimi i korrupsionit”. Në të njëjtën kohë, mediat kishin një rol të vështirë: të bënin raportime të drejta në një fushë të mbushur plot topa korruptivë.

Ndërsa në fushën e ekonomisë, korrupsioni ishte në një stërvitje intensive. Ndërtimi, shëndetësia, dhe turizmi ishin sportet më të rrezikshme, ku futbollistët e korrupsionit ishin në një grindje të pandërprerë për të shënuar gola të vërteta të harrimit të parave. Prej tij, reforma shkëputet nga dëshira për të krijuar një sektor publik të përgjegjshëm, duke shkaktuar shkarkime të padrejta që i bëjnë ballë vetëm një dëshpërimi të brendshëm të thellë.

“Raporti i IDM-së na bën të ndjehemi sikur të qenët në një udhëtim emocional nëpër luginat e korrupsionit, duke na rikujtuar çdo hap të shtrembër dhe zhvillime të dyshimta.”

“Në Shqipëri, korrupsioni është si ndeshja më e rëndësishme e botës së korrupsionit, ku gjithçka duket të jetë në lojë për një vend në podiumin e të pasurve.”

“Kur bëhet fjalë për kapjen e shtetit dhe pastrimin e parave, është sikur të shikosh një film aksioni, ku protagonizmin e marrin politikanët dhe grupet e organizuara kriminale, ndërsa shoqëria civile duket sikur po lufton për të mbijetuar në rolin e një spektatori të mjerueshëm.” Vaj medet…

Korrupsioni është si një kancer që shkakton degradimin gradual të integritetit institucional dhe moral të një shoqërie.” shkruante Frank Serpico. Ai është si një qeli i errët që rrethon shoqërinë, duke i mbytur shpresën për drejtësi dhe progres. Kjo dihet por…

“Duke folur për transparencën, institucionet publike duket sikur po luajnë një lojë të fshehtë ku të dhënat dhe informacionet janë si shkëlqimi i një kristali në errësirë – shumë të vështira për t’u dalluar.”

“Ndërkohë, proceset e konsultimit publik duken si një farë formaliteti ku vendimmarrja është e vendosur përpara se diskutimet të fillojnë, duke lënë përshtypjen se populli ka një rol më shumë dekorativ se substancial në këtë lojë të zhvilluar prej korrupsionit.”

“KLSH, ILDKPKI dhe Avokati i Popullit shfaqen si disa heronj të vegjël në një histori plot korrupsion, duke u përpjekur të përmbysin një diktaturë të korruptuar me presionin e tyre të butë dhe të kontrolluar.”

“Procedurat e prokurimit publik janë si një labirint i cili çon drejt një halle të errët, ku oferta fiktive dhe mungesa e mbikëqyrjes janë si humnera që po presin për të gllabëruar fondet publike.”

Në një moment të rëndësishëm të raportit, ai shpalli fitues “Kampionatin e Shpëlarjes së Parave”. Ndërsa sulmet e pasura të kapjes së shtetit dhe pastrimit të parave vazhdonin, kishte një ndeshje të fuqishme midis lojtarëve që dëshironin ta shndërronin shtetin në një fushë sportive.

Ndërsa raporti nxjerr në pah se linjat editoriale të mediave janë të diktuar nga interesat ekonomike të pronarëve, duket si një “dëshmi e zbuluar” që nuk i duhet një investigim për ta kuptuar. “Kushdo që shikon televizionin për më shumë se një orë mund të bëjë një vlerësim të ngjashëm, por mjafton të shikoni lajmet për të kuptuar se kush po udhëheq orkestrën e raportimit”.

Ndërsa raporti përshkruan “rrjetet e klientelizmit të plota thelbësore për korrupsionin e madh”, ndërsa kërkohet që ndonjë herë në një qindarkë të shpenzohet për trajtimin e çështjeve të tilla, është si të pyesësh nëse dielli është nxehtë. “Në lajme të tjera, uji është i lagësht.”

Mediat luajnë rol të rëndësishëm në raportimin dhe zbulimin e rasteve të korrupsionit. Ata kanë potencialin për të ndikuar në ndërgjegjësimin e publikut dhe për të detyruar autoritetet dhe institucionet të merren me këto çështje. Përveç kësaj, mediat mund të zbulojnë dhe raportojnë raste të korrupsionit që mund të mos ishin të njohura në publik. Kjo transparencë dhe monitorimi publik mund të ndikojnë në përgjegjësinë dhe llogaridhënie të institucioneve dhe zyrtarëve.

Megjithatë, është e rëndësishme të theksohet se mediat duhet të jenë të pavarura dhe të kryejnë punën e tyre profesionale me integritet. Nëse mediat janë të lidhura me interesa politike ose biznesi, ata mund të shpërdorojnë fuqinë e tyre për të fshehur raste të korrupsionit ose për të sulmuar padrejtësisht persona ose institucione. Në këtë mënyrë, korrupsioni mund të përforcohet në vend të zbuluar dhe dënimi.

Përshkrimi i lirisë se medias në Shqipëri është si të flasësh për trendin e zbutjes së tigrit në shtëpi duke pretenduar se është një kafshë shumë e butë dhe e sjellshme. “Po, po, tigri është shumë miqësor dhe e zbutur, veçse mungesa e qymyrit është vetëm për shkak të nevojës për një ndryshim të pamjes.”

Në përgjithësi, një medie e lirë dhe e pavarur është një instrument kyç për luftën kundër korrupsionit. Përmes raportimit të drejtë dhe të sinqertë, mediat mund të ndihmojnë në kultivimin e shoqërive të përgjegjshme dhe të drejtë.

Korrupsioni është si një urë e thyer, që përshkon hapësirën midis drejtësisë dhe padrejtësisë, duke favorizuar ata që janë në krye dhe duke ndëshkuar ata që janë të pafuqishëm.”Korrupsioni është si një vrull i vazhdueshëm që përfshin të gjitha sferat e shoqërisë, duke shkatërruar besimin dhe integritetin.” shkuante i madhi Nelson Mandela.

Dhe kur raporti vlerëson reformën në drejtësi duke e krahasuar me një fitore sportive, ndërsa qytetarët vazhdojnë të përballen me shkelje të drejtave të tyre, është si të shpallet se një lojë e futbollit fiton, ndërsa fusha e lojës është shndërruar në një parkingu për makinat e zyrtarëve të korruptuar. “Nuk ka çmim më të madh se kur e vërtetuarin mund ta shohësh me sy të hapur, madje edhe në një ekran të brishtë televiziv.

Ndërsa lëvizjet e fundit të lojës ishin në zhvillim, zonja Prokiç nga Transparency International u ngul në fushën e lojës dhe tha, “Shoqëria civile ka nevojë për një trajner të ri dhe për disa rregulla të reja të lojës. Nëse nuk ndryshojmë, do të jemi të dënuar për të luajtur gjithmonë në Ligën e korrupsionit”.

Ndërkohë, spektatorët pritën në ankth për të parë se cilat lëvizje do të vinte ndërhyrja e fundit e lojës: A do të ketë një epokë e re për integritetin në Shqipëri, apo do të vazhdojmë të shikojmë këtë lojë të pandalshme të korruptuar? Përgjigjen e dini dhe për ta mbyllur mbyllur me shaka:

”- Pse patronazhisti solli një shkallë në punë?

-Sepse ai dëgjoi se kishte mundësi “të madhe” për korrupsion aty në majë!

NAIM FRASHËRI DHE KOHA JONË

April 24, 2024 by s p

Prof. Begzad Baliu/

Naim Frashëri është atdhetari i madh, shkrimtari më me ndikim në letërsinë shqipe, bardi i Përlindjes Kombëtare, i cili me jetën dhe me veprën e tij, si asnjë shkrimtar tjetër, i ka bashkuar shqiptarët e ndarë mbi baza krahinore, fetare, kulturore. Naim Frashëri është shkrimtari, i cili më parë se sa me përbërësit estetikë, të cilat para tij i kishte sjellë dukshëm më shumë romantiku i madh Jeronim De Rada dhe më parë se sa me përbërësit historikë, të cilat më vonë i ka sjellë postromantiku i madh Gjergj Fishta, Naim Frashëri shqiptarët i ka bashkuar me gjuhën e tij. Prandaj nuk është e rastit që Projekti enciklopedik për Naim Frashërin ka filluar me artikujt, me vlerësimet, me studimet dhe madje me fragmente nga monografitë shkencore kushtuar gjuhës së Naim Frashërit.

Sot që e përurojmë këtë vëllim për gjuhën e veprës së tij, a nuk e ndjejmë nevojën për fjalën e tij tejshquese për gjuhën që na bashkon, në të vërtetë, a nuk e ndjejmë mungesën e tij?

Naim Frashëri është gjuhëtari i madh, i cili me fjalën e tij, në të vërtetë me veprën e tij për fëmijë, me tekstet e tij didaktike, me filozofinë e tij universale, me lirikën dhe epikën e tij, me përkthimet e tij, me temat e mëdha përbashkuese kombëtare dhe historike, së bashku me bashkëkohësit e tij, i ka paraprirë bashkimit gjuhësor, kulturor, politik, kombëtar e gjeografik, të shqiptarëve dhe në këtë mënyrë me ligjërimin paravajtës ai e ka ngritur vetëdijen e popullit shqiptar përtej kufijve krahinorë, përtej besimeve fetare dhe përtej të folmeve dialektore.

Sot që e përurojmë këtë vëllim për gjuhën e Naim Frashërit, ndërkohë që gjuha e provincialistëve krahinorë, metagjuha e demagogëve fetarë dhe madje gjuha dialektore në katedrat akademike, po shquhet gjithnjë e më shumë, a nuk e ndjejmë mungesën e tij?

Naim Frashëri është filozofi i madh, i cili në veprën e tij ka bashkuar filozofinë universale të qytetërimit Lindor e Perëndimor, ndërsa në kulmin e zhvillimeve politike dhe kulturore ndërkombëtare, shqiptarët, etninë dhe gjuhën e tyre, i ka orientuar drejt Perëndimit, pa i nënçmuar asnjëherë vlerat e të tjerëve, si pasuri universale, si dhe pa i parë asnjëherë të tjerët, gjuhën dhe kulturën e tyre, si mbetje të qytetërimeve kalimtare.

Sot që e përurojmë vëllimin për gjuhën e Naim Frashërit, ndërmjet gjuhës së dhunuar të bardëve politikë, arrivizmit intelektual në jetën akademike, si dhe gjuhës së folklorizuar në jetën tonë kulturore, a nuk e ndjejmë mungesën e fjalës së bukur dhe ligjërimit etik të tij?

Naim Frashëri është institucioni i gjuhës moderne kombëtare, i cili me përkushtimin e tij për gjuhën, fjalët e motshme i ka pasuruar dhe ridimensionuar me neologjizma dhe terma modernë; i cili kulturës së komunikimit etnografik i ka dhënë dimensione bashkëkohore të kohës; i cili gjuhën e popullit të tij e ka bërë gjuhë të vlerave estetike universale.

Tani që e përurojmë këtë vepër për gjuhën e Naimit, a nuk e ndjejmë shqetësimin e kujdesit tonë ndaj saj, a nuk kërkojmë pak mëshirë për gjuhën, sikur do të shprehej një postrilindas naimian, a nuk e ndjejmë mungesën e tij?

Naim Frashëri është institucioni i gjuhës shqipe, e megjithatë me emrin e tij nuk e kemi emërtuar asnjë institucion akademik nga të shumtët që i kemi në Shqipëri dhe përgjithësisht në hapësirën shqiptare. Pa dashur të bëjmë krahasime me popujt e mëdhenj të Europës, po ja lejojmë vetes në këtë rast të bëjmë krahasime vetëm me fqinjët dhe pak më tej. Me emrat e shkrimtarëve të tyre, bartës të rilindjes kombëtare, e që janë dukshëm më të vegjël se Naim Frashëri, Jeronim de Rada apo Gjergj Fishta, fqinjët tanë kanë krijuar institute të gjuhës, programe universitare, lëndë të specializuara, enciklopedi apo leksikone personale, seminare kombëtare dhe ndërkombëtare. Veprat e tyre ndërkaq i kanë botuar në seri të jashtëzakonshme me aparat gjuhësor, historik e kulturor. Për jetën e veprën e tyre, madje kanë botuar dhjetëra monografi publicistike dhe shkencore. Shikoni universitetet tona, institutet tona albanologjike (të gjuhës, të folklorit, të antropologjisë) dhe emrat me të cilët janë stolisur!

Sot që e përurojmë të parën vepër jashtë klisheve të botimeve të gjertanishme, pyetni, pyetni postmortum Profesor Çabejn, Luigj Gurakuqin, Hasan Prishtinën, Fadil Sulejmanin, Fehmi Aganin, Aleksandër Mojsiun, Ismail Qemalin, a do të pranonin që emrat e tyre t’i gdhendnin në hyrje të Universiteteve, para emrit të Naim Frashërit?

Naim Frashëri është etniku i gjuhës, ligjëruesi etik i saj, përbashkuesi modern i saj, prandaj le ta bëjmë atë prijës tonin edhe në kohën, të cilën e quajmë epokë e globalizmit, e të cilën Naim Frashëri, mbase sot do ta quante kohë e rruzullimit. Le ta bëjmë emrin e tij emër prijës edhe sot në projektet e mëdha të kësaj natyre, në botën shqiptare. Le të jetë ky vëllim i parë i veprës Enciklopedia naimiane: Gjuha e Naimit (Përgatitur nga Mehmet Gëzhilli), një reflektim i ri për Naim Frashërin dhe rilindësit tanë në përgjithësi.

FRANO KULLI, PUBLICISTI I HAPESIRAVE TË SAPËS, LIRIZMIT TË LEZHËS DHE ËMBËLSISË SË SHKODRANISHTES

April 24, 2024 by s p

Marash Mirashi/

Refleksione mbi librat publicistikë “Kohë e përlyeme” dhe “Djerrinave të kohës” të publicistit të njohur.

Të bisedojmë dhe të shkëmbejmë mendime për publicistikën, sigurisht që është një gjë me mjaft vlerë, kur kjo ndodh mes profesionistësh të gazetarisë, por të flasësh posaçërisht për publicistikën e mikut tonë të përbashkët Frano Kulli , është padyshim një emocion i veçantë. Këtë privilegj na e jep bashkëkohësia, të cilës ne i bashkangjitim pikëpamjet tona, vetëdijen tonë, stilin tonë dhe nësë e zotërojmë, edhe elegancën e fjalës tonë, për të cilën më duhet të pohoj se si rrallëkush, Frano e ka pjesë të subkoshiencës së tij, aristokracinë e të shprehurit, që pak më lart e quajta eleganca e fjalës.

I rritur profesionalisht në një familje gjigande mediatike, siç është Radiotelevizioni Shqiptar, mes teorive estetike dhe dashurisë ndaj të bukurës, e gjej veten, për fat, brenda kufinjve të mundësisë dhe të modestisë që të pohoj se Frano është një intelektual kumbues i kohës tonë, një personalitet i pikturuar me fjalë.

Pothuajse për tre dekada me rradhë, kolegu ynë, fort i nderuar, ia ka arritur me sukses të plotë që ta orientojë publicistikën larg kufinjve të politikës, për ta vënë atë më afër realitetit tokësor, duke krijuar një trend të ri, më pranë peisazhit njerëzor dhe historik, duke lënë në vetminë e tyre, opinionet, analizat editorialet dhe programet televizive trushpëlarëse të natës, që në fakt nuk janë asgjë më shumë sesa zgjatime të lodhshme dhe pa kurfarë mesazhi të politikës së ditës. Publicistika e Franos është diçkja tjetër. Ajo shpeshherë kacafytet me politikën dhe qeverinë, sidomos kur kjo nuk tregon vëmendjen e duhur, apo neglizhon ato fusha, të cilat vetë publicisti i nderuar i ka target të shkrimeve të tij.

Eshtë interesant fakti se në të dy titujt e librave të fundit publicistikë të Franos, gjejmë fjalën kohë, një fjalë kozmike kjo që tregon njëherësh edhe pafundësinë e përmasës por edhe përmasën e segmentit. Autori i librave publicistikë “Kohë e përlyeme” dhe “Djerrinave të kohës” është në sintoni të plotë me kohën, duke marrë kumte nga e shkuara e duke çuar mesazhe nga e ardhmja. Si një njohës dhe njëherësh edhe ushtrues aktiv i publicistikës, e them me siguri që brezat, do t’i jenë mirënjohës autorit, për prurjet e një segmenti kohor të ikur dhe që nuk mund ta kthesh më pas, përveçse me dëshmi, dhe libra si gurë kilometrikë në një rrugëtim plot kthesa, ngjitje dhe zbritje, ashtu siç në fakt, është edhe rrugëtimi i historisë. Në këtë pikpamje, dua të them që dekada më vonë, kur ne të mos jemi fizikisht, por do të mund të jetojmë aq sa e meritojme, përmes librave, publicistika e Franos do të dalë akoma e më në pah, si dëshmi e kohës së shkuar, që për fat nuk është mbytur në vakum informacioni.

Ajo çfarë unë vë re tek shkrimet e Frano Kullit, është shqisa e hollë e një studiuesi i cili u vesh shkrimeve të tij, një karakter gati memuaristik, një bërthame ku shkrimtarët e së nesërmes, mbase mund të ndërtojnë mbi gjithë keto peisazhe te fjalës, sinopse per vepra letrare, sepse sipas shijes time, publicistika e Franos mund të lexohet edhe si letërsi.

Sigurisht që një publicist nuk është historian, por ai shkruan në histori, ashtu siç dhe nuk është gjuhëtar, por që jeton në gjuhë. Kështu që me kalimin e viteve dhe dekadave, shkrimet publicistike sigurisht që marrin edhe karakter historik. Në këtë aspekt, publicistika e Franos është e rëndësishme, pasi u transmeton brezave të ardhshëm një material jetësor, dëshmi konkrete dhe fakte të padëgjuara më parë. Mjafton të kujtoj se në njërin prej librave, kemi një indeks të emrave që janë përmendur ndër shkrime. Krahas emrit, është numri i faqes, ku secili lexues, sipas dëshirës mund të eksplorojë për personazhin e përmendur, të cilët nuk janë pak por shumë. Ata rrokin hapësira kohore të ndryshme, qindravjeçare, gjeografi dhe peisazhe të ndryshme, profesione, mentalitete, dije, kulturë dhe vizione të mëdha. Personazhe që të tronditin, që të lënë pa fjalë, personazhe që të duken mitikë, e në fakt janë po kaq të njerëzishëm sa dhe vetë portreti i Franos, që ashtu i përhumbur në studimet e shkrimet e tij, ngjan për nga buzëqeshja, sjellja e përkorë, përkushtimi, dija dhe përvuejtnia, me secilin prej etërve françeskanë të përshkruar në librat e tij.

Sigurisht që mjeshtëria rritet përmes përvojës të të shkruarit dhe të jetuarit me shqetësimet të mëdha të kohës, me impresionet e fituara gjatë një karriere kushtuar fjalës, studimit dhe mendimit estetik. Tek Frano Kulli, unë shoh gazetarin e talentuar dhe njëherësh, të angazhuar në rrjedhat e një realiteti, përmes të cilit kalon Shqipëria. Ai lë gjurmë në publicistikë përmes shkrimeve të tij ekspres, duke na treguar dritën, ose duke nxjerrë në dritë fakte, personazhe, dukuri si dhe peisazhin plot mjegull të mentalitetit njerëzor. Frano operon me termat dhe temat që i ka më për zemër, duke dhënë shpirtin e tij, duke e vendosur veten në një raport të rrafshtë me realitetin. Ai operon me faktin, fjalën, fotografinë, kujtesën, përsiatjen, personazhin dhe ngjarjen duke na sjellë si në një film, zhvillime sociale dhe historike në kohë të ndryshme, duke e mbushur vakumin me ajrin e një lirie që mundet të ta dhurojë vetëm leximi.

Gjuha e përdorur në shkrimet e dy librave që sot kemi në bibliotekat tona, “Kohë e përlyeme” dhe “Djerrinave të kohës”, leksiku i pasur dhe vertikaliteti i analizës, flasin për një stekë të lartë që publicisti ka vendosur, si një ftesë për të gjithë gazetarët e publicistët qe kanë pasion shkrimtarinë ndryshe, larg shablloneve reportazheske, ku autori i hedh tekstit të tij, ngjyrat e një realizmi magjik.

Duke lexuar shkrimet e mikut tonë publicist Frano Kulli, të krijohet ideja se je ulur diku në një karrige të vjetër, me shenjat e qarta të stilit klasik, në një nga kafenetë e njohura të viteve ’30, ku korifenjtë e mendimit shqiptar, flasin për fatet e Shqipërisë, me një shqipe muzikale që ka përmasat e Sapës, lirizmin e Lezhës dhe ëmbëlsinë e shkodranishtes.