Archives for April 2024

Shaban Murat Jashari, mësuesi, luftëtari

April 2, 2024 by s p

Shqiponjë Osmanaj/

Shaban Murat Jashari ishte mësues dhe si njeri i arsimit, dijes dhe kulturës e dinte që nuk ka dinjitet pa atdhe të lirë. UÇK-ja është burim i ndërgjegjes, moralit dhe guximit! Nuk ka detyrë më të shenjtë se të jesh mësues, arsimimi dhe edukimi janë themeli i një shteti të fortë, arsimimi dhe edukimi sjellin liridashës, burra që krijojnë kohën. Një mësues si SHABAN MURAT JASHARI edukoi familjen, breza të tërë në Drenicë dhe i dha mësim botës se si intelektualët zëvendësojnë penën me pushkën kur i thërret atedheu.

Shtëpia e Jasharëve ishte shkollë për atdhedashuri, ishte mburojë e motiv për luftëtarët e lirisë dhe jo rastësisht LIRIA KA EMËR. Ukshin Hoti ishte profesor universitar, Jakup Krasniqi ishte mësues e shumë patriotë që krijuan kohën për liri dhe nuk pranuan gjunjëzimin në këmbim të privilegjeve.

Koha ka qenë për të gjithë, por jo të gjithë ju përgjigjën vatanit në kohë. Për dikë… ishte kohë pa kohë e dikush nuk kishte kohë…Por, fatkeqësisht emblema e UÇK-së dikujt i pengon edhe sot dhe me nostalgji kujtojnë privilegjet e ish regjimit! Privilegjet gjithmonë kanë prodhuar servilë, egoistë e antivlera nacionale. Një thënie e përshkruan më së miri nocionin njeri frikacak/servil…

“Heronjtë vdesin, maskarenjtë e shijojnë lirinë”, e ne kemi edhe heronj të gjallë të cilëve po ju mohohet liria padrejtësisht dhe falë sakrificës së tyre kemi Kosovën shtet të pavarur dhe demokratik.

Rikujtim: Ata janë në izolim jo si individë e as si parti politike, ata janë trungu i emblemës e i lirisë sonë. Ata ishin mësues, arkitektë, mjekë, gazetarë dhe bujq, mbi të gjitha ata e kishin një profesion të përbashkët, IDEALIN PËR LIRI!

Ata kulmuan mbi armikun e jashtëm dhe bashkëpunëtoret e tyre. Ata me armatim e paarmatim ishin në vijën e frontit.

Ata nuk luftuan për privilegje, ata e kishin tashme privilegjin më unik në botë, emrin luftëtar lirie, ata e kishin vdekjen shoqëruese.

Ata e panë vdekjen me sy, por fati disa nga ta i bëri heronje e disa i heroizoi për së gjalli.

Ka ikur koha e sundimit serb…

Ka ikur rreziku për okupim…

E bashkë me serbët ikën edhe privilegjet e individëve të caktuar, por mbetën ata dhe dëshpërimi i tyre!

Ruajini majat e sukseseve në profesion me nder e dinjitet, nostalgji-Jugosllavia është shpërbërë moti, zgjohuni nga gjumi plot ankth, tregojini egos suaj se keni gjak shqiptari dhe se kryeqyteti ynë është Prishtina e jo Beogradi.

Faleminderit UÇK, faleminderit NATO, pa UÇK-në nuk erdhi NATO, pa ju që goja e mendja ju qet me nder me thanë”…” erdhi liria, ju nuk ishit në atë kohë, ju jeni t’pakohë!

Saga e Ilias, Xhemilia dhe Jusuf Vrionit: subjekt i gatshëm për një roman

April 2, 2024 by s p

Prof.as.dr. Hasan Bello/

Një nga familjet më të njohura shqiptare ishte ajo Vrionasve të Beratit e cila jetonte në një ansambël arkitekturor prej katër shtëpishë, të rrethuara me një mur të lartë në lagjen “Mangalem”. Në pamje të parë ato ngjasonin me një kala të vogël dhe konsideroheshin si sarajet më të bukura të Shqipërisë.

Kontributi i kësaj familjeje shtrihet thellë në historinë e Shqipërisë, duke vijuar me Mehmet Ali Vrionin, i cili në vitet e Lidhjes Shqiptare të Prizrenit do të luaj një rol të rëndësishëm fillimisht si deputet në Parlamentin e parë osman (1876-1877) dhe më pas si kryetar i Lidhjes për degën e Beratit. Në prill-qershor 1879 Mehmet Ali Vrioni sëbashku me Abdyl Frashërin udhëtuan drejt kryeqyteteve europiane për tu takuar me diplomatë dhe personalitete të njohur për të sensibilizuar opinionin publik ndërkombëtarë lidhur me çështjen shqiptare.

Mehmet Ali Vrioni që për disa vite kishte ushtruar detyrën e mytesarifit (nënprefektit) në këtë periudhë do të martohet me një vajzë nga familja bertase Vokopola, e cila bashkë me bukurinë thuhet se i solli dhe pasuri të madhe. Në vitin 1882 çiftit u fali Zoti një djalë të cilin e quajtën Ilias. Por gëzimi në këtë familje nuk zgjati shumë. Një aksident tragjik i mori jetën bashkëshortes së Mehmet Aliut, duke e lënë foshnjen jetim. Pas disa kohësh ai u martua me një çerkese të quajtur Mihiri hanëm që nuk zgjati pasi në vitin 1890 atdhetari i njohur ndërroi jetë.

Iliasi i vogël u rrit me përkujdesin e njerkës, e cila nuk kishte fëmijë dhe xhaxhait të tij, patrioti Azis Pashë Vrioni. Pas mbarimit të arsimit bazë ai u dërgua për të vijuar studimet e larta në Stamboll, në Mylkijen e famshme (fakultetin e Shkencave Politike dhe Administrative) nga auditoret e së cilës dilnin drejtuesit kryesorë të administratës osmane. Në vitin 1904 ai u diplomua me rezultate të larta. Ndërsa në vitin 1908, në moshën 26 vjeçare u zgjodh kryetar i bashkisë së Beratit. Deri në vitin 1912, Ilias Vrioni do të përpiqet për zhvillimin e arsimit kombëtar dhe përmirësimin e jetës së bashkëqytetarëve. Gjatë kësaj periudhe, ai bashkëpunoi ngushtë me klubet patriotike, të cilat luftuan për zgjerimin e shkollave në gjuhën shqipe. Ai do të luaj rol kryesorë për zgjedhjen e Ismail Qemalit dhe xhaxhait të tij, Azis Pashë Vrioni si deputetë në Parlamentin e dytë osman. Kjo pavarësisht fushatës së xhonturqve për t`i penguar këto kandidatura.

Në Kuvendin e Vlorës, Ilias Vrioni mori pjesë si përfaqësues i Beratit dhe me kërkesë të Ismail Qemalit iu ngarkua detyra e këshilltarit të Ministrisë së Brendshme. Angazhimi politik i Ilias Vrionit ka disa kulme. Ai fillon në këtë periudhë, por në fakt pas Kongresit të Lushnjës në janar të 1920 ku ai ishte pjesmarrës aktiv, Ilias Vrioni do të bëhet disa herë kryeministër dhe ministër i Jashtëm. Për shkak të kontributeve, formimit dhe besimit që ai gëzonte edhe në vitet e Republikës dhe Monarkisë shqiptare ai do të luaj një rol të rëndësishëm. Kryesisht, Zogu e ngarkoi atë të merrej me politikën e jashtme si ministër dhe diplomat. Në vitin 1932, ai ndërroi jetë në Paris ku shërbente si ambasador.

***

Në vitin 1909 Ilias Vrioni ashtu si të gjithë pinjollët e familjeve (oxhaqeve) të mëdha shqiptare u martua me vajzën e Hysen Pashë Dinos. Xhemilia ishte një vajzë e shkolluar dhe tepër e emancipuar për kohën. Ajo i përkiste një familje po aq të njohur çame nga Preveza, e cila kishte nxjerrë funksionarë të lartë në administratën osmane, patriotë dhe intelektualë të njohur brenda dhe jasht Shqipërisë. Ajo kishte mbaruar një shkollë femërore në Stamboll dhe zotëronte shumë mirë përveç shqipes, frëngjishten, italishten, greqishten dhe turqishten. Xhemilia solli në Berat edhe pianon së cilës i binte shumë mirë dhe brenda një kohe të shkurtër filloi t`ua mësonte vajzave të tjera.

Epilog i dhimbshëm

Me Ilias Vrionin që vdiq relativisht herët Xhemilia pati tre fëmijë, Mehmet Aliun i cili pas shkollimit në Paris shkoi në Itali dhe sëbashku me të motrën, Nihalin e martuar atje për shkak të regjimit komunist nuk u kthye më kurrë në Shqipëri. Ndërsa fëmija i tretë, përkthyesi dhe intelektuali i njohur Jusuf Vrioni, i diplomuar po në Paris për drejtësi dhe ekonomi u kthye në Shqipëri ku për 13 vite vuajti në burgjet komuniste.

Xhemilia vdiq në Tiranë në vitet 70-të pa u takuar me dy fëmijët e tjerë që ndodheshin në Itali dhe pa e parë Jusufin në detyrën e ambasadorit të Shqipërisë në UNESKO pas viteve 90-të. Por, ajo përjetoi edhe diçka të tmerrshme në vitin 1946, kur komunistët hapën sarkofagun dhe nxorrën nga varri bashkëshortin e saj, ish-kryeministrin, ish-ministrin e Jashtëm, ish-ambasadorin dhe nënshkruesin e deklaratës së pavarësisë, Ilias Vrionin për ta hedhur në një vend që nuk dihet as sot. Përveç kësaj, “barbarët e kuq” iu vërsulën edhe sarajeve të Vrionasve, për të zhdukur me kazma nga faqja e dheut ato pak gjurmë të familjeve fisnike shqiptare.

Foto: wikipedia.org

MALESORËT NJË POPULL QE KA RRËMBYER ARMËT PËR LIRI

April 2, 2024 by s p

Kujtimet e një vullnetari italian në kryengritjen e Malësisë së Madhe.

Përgatiti Rafael Floqi

Ky shkrim është shkëputur nga libri i ushtarakut dhe gazetarit italian Eugenio Vaina de Pava “ALBANIA CHE NASCHE”, “Shqipëria që lind” botuar në Catania më 1914. Autori dy librave për Shqipërinë e para Luftës së Parë Botërore Eugenio Vaina (1888-1915), qe i diplomuar në Fakultetin e Arteve në Firences, iu bashkua lëvizjes politike katolike italiane mazziniane gjatë viteve të tij studentore. Fillimisht ai u interesua për çështje morale dhe etike, por më pas u fokusua tërësisht te politika. Fillimisht interesimi i tij ishte i drejtuar kah Ballkani dhe problemet e kombit shqiptar. Në botimet e tij më vonë ai mbrojti rolin aktiv të Italisë në ngjarjet e Luftës së Parë Botërore, veçanërisht sepse pjesëmarrja italiane në këtë luftë do të kontribuonte në bashkimin e Venezia- Giulias me Italinë dhe në shkatërrimin e Monarkisë Hasburge. Ai ra si ushtar italian në territorin slloven në malet Kërn menjëherë pas fillimit të luftës (ofensiva e dytë e Soçës).

Ky libër dhe veçanërisht kapitulli në fjalë që flet për lëvizjet kombëtare të shqiptarëve, është i mbushur krahas perspektivave dhe analizave të thella historike të çështjes së Shqiptarëve dhe të kryengritjes së Malësisë së madhe, edhe me detaje konkrete që vizatohen më syrin e një gazetari të huaj simpatizant të luftës të popullit shqiptar për liri, por dhe të një dëshmitari të vetë fakteve, duke qenë vullnetar italian garibaldin në këtë luftë ai bëhet dëshmitar i pabesive të Malit të zi, ndaj luftës të malësorëve për liri nga pushtuesi shekullor turk.

Idealin që e shtyn. autori e ka shprehur bukur në parathënien e librit, kur ndër të tjera shprehet : “ Nuk është e mundur që në çdo komb ku liria ekziston ende në zinxhirë ose vetëdija kombëtare e dëshpëruar ose në formim e sipër, që të gjeni disa njerëz me vullnet të mirë që janë besimtarë të vendosur se nuk mund të arrihet vëllazërimi i popujve të ndryshëm, përmes mohimit të Atdheut, por vetëm përmes zhvillimit të lirë dhe harmonik të të gjitha aftësive të tyre morale dhe ekonomike, në ditën kur do të rikthehen në të drejtat e tyre dhe ata të ndërgjegjësohen për detyrat dhe misionin e tyre, se çfarë është vendi i tyre në botë?”

Rrëfimi, është i mbushur sa me digresione historike të tablosë të luftës të popullit shqiptar në vitin 1911 aq dhe me analiza të së ardhmes. Leximi i këtij fragmenti është më tepër një tablo e plotë e një harte ushtarake beteje e kryengritjeve shqiptare të viteve 1910-1912, si dhe të arritjeve dhe mangësive të tyre, gjë që çoi rrëmujshëm drejt pavarësisë kombëtare më 28 Nëntor, por jo me një Shqipëri të plotë etnike të katër vilajeteve.

***

Jo vetëm malësorët por agjitatorët patriotë u mashtruan. Kryengritja shqiptare e cili duhej të shpërthente spontanisht në disa pika, përkundrazi qe e parakohshme, kaotike, e papërgatitur, pa ndjekur direktivat e atyre që shpeshherë kërkonin të vinin pas për ta rikthyer; pa marrë frymëzim tjetër, veçse me vonesë dhe pjesërisht nga idealet e tyre; si forca natyrore, të papërmbajtshme dhe të pashërueshme me ilaçe të përkohshme. Asaj i duhej të çonte deri në fund në gjurmët e origjinës së saj të trazuar dhe të pa reflektuar me gjithë të mirat dhe të këqijat e tyre. Megjithatë ajo i dha asaj forcë të mjaftueshme entuziazmit për të shtypur forcat mbizotëruese të armikut në përleshje të vogla, për të rezistuar në mënyrë të admirueshme, për t’u përhapur fitimtar për të katërtën herë deri në Shkup; duke e bërë atë të habitur edhe nga vetë madhësia e triumfit të saj, e paaftë për të përfituar prej sa, e paaftë për t’u organizuar, shumë pak e shkathët për të marrë një pozicion të dobishëm, në përmbysjen e re të luftës ballkanike që po vinte, gati për t’u shpërbërë menjëherë në një mijë ambicie dhe rivalitete personale

Parashikimet e shumta, kanë mbetur gjithmonë në statusin e projektit. Ishte absurde të besohej se një popullatë mund të kishte besim te zyrtarët, që as nuk flasin dhe as nuk shkruajnë të vetmen gjuhë që ata njohin, ose që të kryejnë operacione policore, të tilla si çarmatimi, me karakter hakmarrës ose grabitës barbar (në tokat që kanë një ndjenjë shumë e mirë nderi dhe dinjiteti personal i tyre) duke përdorur rrahjen publike ndaj drejtuesve më me autoritet dhe pa dhënë asnjë dëmshpërblim për armatimet artistike, shpesh me vlerë të madhe që u konfiskoheshin.

Por thellë në thellësi dhe nën të gjitha këto ankesa të paparashikuara, ekzistonte ndjenja e një shqetësimi moral, që nuk ishte ndjerë më parë, dhe kishte dalë papritur nga rinovimi politik, nga liria e papritur e diskutimit, nga ndryshimi i thellë, madje edhe i interesave ekonomike, të provokuara nga ardhja në pushtet të Partisë xhonturke. Kjo parti tepër e re dhe me iniciativë, me besim të thellë në fatin e racës turke dhe të fesë myslimane, ishte e gatshme të bënte që forca e arsyes së shtetit osman të ndihej në të gjitha anët e Perandorisë, dhe pa ndonjë zbutje e përkujdesje. Pastaj meritat dhe gabimet e saj. Ajo besonte në shtetin osman deri aty sa midis një myslimani separatist dhe një të krishteri besnik ajo preferonte, si në Epir, pa hezitim këtë të fundit, të gatshëm të zbatonte parimet e një sistemi tatimor dhe ushtarak absolutisht uniform, pa marrë parasysh askënd.

Kështu, në luginën e egër të Drinit të Bardhë, së pari u ngritën shqiptarët e Pejës, të Gjakovës, të Prizrenit, tashmë armiqësor ndaj reformave maqedonase të periudhës 1904-1908 të drejtuar nga Hilmi Pasha, të prekur tashmë thellë në privilegjet e tyre tradicionale, kundër urdhrit të çarmatimit të pranverës së vitit 1909.

Xhavid Pasha theu zakonet e vjetra të transitit dhe me vetëm një mijë e katërqind burra dhe tre bateri kaloi fushën e Gjakovës dhe rajonin e Pejës, duke djegur kullat e bejlerëve të pasur, duke arritur t’i çarmatosë me dhunë shumicën e rajoneve të arritshme më lehtësisht. Kërkesat e drejtuesve të kryengritjes ishin ende shumë të kufizuara: Zenel beu i Pejës, p.sh. është shembulli më ilustrues, ai duke folur atë verë me publicistin francez Jaray, thjesht i tha: “Dikur ne nuk e paguanim të dhjetën, tani duan të na bëjnë që ta paguajmë; më parë nuk e bënim shërbimin ushtarak, përveç rasteve kur donim ose në rast rreziku; tani duan që të gjitha fiset të japin ushtarë ose në këmbim pesëdhjetë lirave turke; dhe përballë këtyre nevojave të reja, të gjithë shqiptarët kanë të njëjtat interesa.”

Kjo Ishte thjesht si një interval mes dy revoltave dhe Xhavid Pasha, nuk gabonte kur i tha të njëjtit udhëtar francez, se do duhej të rikthehej shumë shpejt aty “për t’u dhënë një mësim të mirë atyre zotërinjve shqiptarë”.

Personi që kreu represionin e dytë vitin e ardhshëm ishte po ai Turgut Pasha, emër ky që më vonë mbeti i famshëm ndër shqiptarët si një simbol legjendar i egërsisë së pamëshirshme turke. Megjithatë, kësaj here aksioni i përgatitur ishte më i madh dhe rezistenca e kryengritësve ishte më e organizuar, e më këmbëngulëse dhe më e bashkuar. Të udhëhequr nga Isa Buletini, ata kishin pushtuar qafën shumë të rëndësishme të Kaçanikut, një çelës strategjik i fushës së Kosovës, duke ndërprerë hekurudhën midis Shkupit dhe të Mitrovicës. Ndonëse të pakët në numër, ata u rezistuan për një kohë të gjatë në atë pozicion të shkëlqyer, duke zmbrapsur me trimëri çdo sulm frontal, derisa u larguan nga ushtria turke në krahun e tyre dhe u detyruan të hiqnin dorë nga fusha. Një këngë e Malësorëve që u referohet atyre betejave me vrull të bukur epik thotë:

“Kaçanikut i raft pika

Nuk e din se çka është frika

Nand sahat tuj therr me thika

Pas shtypjes së revoltës në Kosovë, luftërat e reja, jo indiferente, i prisnin trupat turke të drejtuara për në dimër për në Shkodër, ku me disa qindra qenë drejtuar drejt Shalës, ku gjithsej tetë familje, të vendosura në Qafën e Agrit në rrugën Gjakovë-Shkodër (Udhëheqësit Mehmet Shpendi dhe Marash Delia) mundën të mbanin aty trupat e shumta të Turgutit për njëzet e katër ditë gjatë gushtit të atij viti. Këta, pasi i kapërcyen malet me vështirësi, mbërritën në Shkodër në shtator dhe filluan menjëherë çarmatimin. Kështu në mënyrë të pakuptimtë, vetë ushtritë turke përhapën farat e pakënaqësisë së re, ndërsa vazhdonin, duke favorizuar një mirëkuptim të përgjithshëm; “Sepse pleqtë, thonë Malësorët, na kanë thanë: se pa dy pisqolla dhe një kamë, sa të jetosh, vedin mos e lanë”.

Me përhapjen e rebelimit midis fiseve katolike të malit të Shkodrës, duke iu afruar kufijve dhe detit, rëndësia autonomiste dhe pasojat e atyre fakteve në shtetin fqinj, që shpresonte ta kthente atë nga ambiciet e tij pushtuese, u intensifikuan dhe më gjerë, ndërsa në Evropë, fuqitë e ndryshme i ndiqnin me interes të menjëhershëm këto zhvillime.

Pedagogjia më e mirë revolucionare është veprimi dhe në luftim, aty revolta bëhet e vetëdijshme; pra, për shkak të dukurisë së njohur të heterogjenezës së qëllimeve, ndërgjegjja kombëtare e kryengritjes shqiptare u zhvillua pak nga pak, nga ndjenja parake të një natyre tjetër, nga motive lokale e të rastit që ishin shumë të ndryshme, deri në ato themelore kombëtare drejt lirisë kombëtare.

Për muajin maj 1911, pas marrëveshjeve të përbashkët ndërmjet të krishterëve të Shkodrës dhe myslimanëve të Kosovës, u përgatit bashkërisht një rinisje e kryengritjes; por më 23 mars ,lëvizja u nis befas, para kohe nga Mali i Zi, i cili filloi fushatën kundër Tuzit, me disa qindra pushkë dhe subvencione të kufizuara të furnizimesh, që ishin nën kontrollin ekskluziv të vet. Malësorët katolikë nga përtej kufirit nuk ishin zgjuar ende. Kështu që në fillim mungonte njëkohësia, që ishte kusht i domosdoshëm për triumfin e kryengritjes dhe ndihma nga vullnetarët që priteshin nga Italia dështoi, ndërsa të paktët mes tyre që ndjenin turpin e mosveprimit u larguan më kot.

Kryengritja ishte një flakë kashte, gjigante për një moment, që dogji karakollet e brezit të kufirit dhe u ndez deri në portat e Shkodrës, por që duhej të shuhej në mënyrë të pariparueshme përballë përparimit metodik e të durueshëm të dyzet mijë asqerëve të Turgut Pashës dhe të dhjetë baterive të tij përgjatë brigjeve të liqenit. Në fillim të majit pozicionet që dominonin malwsorët në luginën e ngushtë të Cemit, përgjatë kufirit me Malin e Zi, u humbën dhe u rimorën disa herë me tërbim, por më në fund ato ranë në duart e turqve nga mungesa e municioneve.

Malësorët u tërhoqën për herë të fundit me pushkë të zbrazura nga Mali i Deçiqit kur u ndeshën në rrëzë të malit me mushkat e ngarkuara me fishekë të bllokuara aty me urdhër të oficerëve malazezë.

Turgut Pasha më pas, në një nga proklamatat e tij, shpalli faljen, me kusht dorëzimin, pa kushte të tetë udhëheqësve kryesorë të kryengritjes, përkatësisht të liderit kryesor: Sokol Baci dhe të krerëve Fran Pali, Ded Gjoni, Mirash Luca, Tom Ujka, Luc Marku, Mehmet. Shpendi dhe Mirash Pali. Por malësorët në një takim mbresëlënës të mbajtur më 12 maj në Pikalë ,vendosën ta vazhdojnë sërish rezistencën.

Pastaj filloi lufta guerile: duke u ngjitur në shkrepat gjithnjë e më të ashpra, në pyjet alpine, nëpër shkretinat shkëmbore deri në fushat e largëta të borës së pellgut ujëmbledhës, duke “bërë”, sipas këshillës së Garibaldit, një Trentino “shqiponjash”. Malësorët nuk pushuan së ngacmuari armikun fitimtar. Shqiptari luftoi me pushkë dhe nuk kishte nevojë për topa, siç mëson Evropa. Me një kore bukë, me gjysmë opinge – luftoi natën në dritën e hënës; — luftoi edhe në zemër të errësirës… Vëllezër janë dhe si vëllezër e kalojnë jetën”, kështu thoshte një këngë e asaj kohe.

Marshimi i paepur i armikut po mbyllej, kolona e Ethem Pashës që kthehej nga Kosova, pasi kishte tentuar disa herë më kot të kalonte në qafat e Selcës, u palos drejt Vuklit dhe në luftimet e fillim qershorit dhe arriti të bashkohej me ushtrinë e Turgutit. duke i prerë plotësisht kryengritësit nga pjesa tjetër e Shqipërisë, në afërsi të kufirit jugor të Malit të Zi.

Aty, që përfshiheshin deri në njëzet vullnetarët e fundit italianë, që as atëherë nuk deshën ta ngrenë flamurin malazez dhe protestuan në fytyrë të zyrtarëve të atij vendi: “Ai është mbreti juaj, jo i yni”, në çdo shenjë përkushtimi që do të janë shoqëruar me favore materiale shumë të mëdha.

Kjo ishte agonia: kishte zëra për negociata, armëpushime, një hap i Rusisë në Stamboll i kundërbalancuar menjëherë nga një nga ndërhyrje Gjermane në Cetinë. Këtu (më lejohet një vend për një kujtim personal) kur një mëngjes, të kampuar tek ura e Tamarës për një tentativë ekstreme në vijën turke, na zgjoi zëri i ashpër i oficerëve malazezë, që na bërtisnin të shkonim të dorëzonim armët tona pasi “paqja u arrit”.

Kryengritësit, të uritur dhe të lodhur, me familjet e tyre peng të bamirësisë malazeze, patën guximin të qëndrojnë edhe dyzet e tetë orë në pozitat e tyre, pa bukë, pa fishekë. Pastaj zbritën në Podgoricë dhe unë ende i kam në sytë e mi gojët e tyre të thara, të shpërfytyruara nga uria dhe ankthi, të cilat bërtisnin. duke na takuar ne italianët që ktheheshim nga malet në mbrëmjen e 3 gushtit, se na kishin tradhtuar, se nuk donim të ktheheshim në shtëpitë e djegura dhe të shkatërruara nga turku, se “s’e lamë Evropën që të arrinte të kuptonte luftën e tyre.

Pas rreshtave të trupave, në sheshin e madh të kazermave të Podgoricës, çdo pamje e lirisë, pa diskutim ishte hequr; emigrantët shkodranë që mund të kishin ndriçuar bashkatdhetarët e tyre u dëbuan me forcë; udhëheqësit ende të prirur për rezistencë u rrëzuan ose u burgosën. Më 11 u nënshkrua një protokoll i paketuar mirë, me një klauzolë sekrete të bashkangjitur për kompensim në favor të Malit të Zi. Pak rëndësi ka, nëse këto shpresa më vonë u shuan dhe i dhanë një pretekst, ndër të tjera, edhe luftës ballkanike; por fiksuesit dhe biznesmenët që shpresonin për të ardhura bujare nga bonifikimi i liqenit, qenë ata që shpallën paqen malazeze. si tepër bujare për malësorët e mundur.

Pastaj nisi pastrimi i kampit nga shqiptarët; u ndërmor një gjueti e ashpër për kontrabandën e armëve dhe gazetave; burg dhe dëbim për shkelësit: nuk duhet folur më për çështjen shqiptare. Qeveria malazeze mori peng familjarët e krerëve të Dedë Gio Lulit, Gjin Nikës dhe Mehmet Shpendit, të cilët nuk mundën ta ringjallnin revoltën; megjithatë nëpërmjet besnikëve të tij Sokol Baci ai e mbajti Malësinë gjer në pranverën e vitit 1912, ndërsa i gjithë rrethi i Kosovës, pas një një sërë përplasjesh të suksesshme, hartoi në Shkup një plan autonomie shumë më organik se lëshimet e herëpashershme të Podgoricës. Në fakt, kryengritja fatkeqe e vitit 1911, në mos për asgjë tjetër, i shërbeu të paktën asaj: që të siguronte që koncesionet e dorëzimit, të përcaktuara me tyre si për palë të barabarta, të mbeteshin si një bazë ligjore për pretendimet e ardhshme autonomiste dhe të krijonte marrëveshje midis malësorëve kryengritës dhe agjitatorëve evropianë, duke dhënë mësim për të dyja palët nga zhgënjimi dhe domosdoshmëria supreme për të arritur ta bënin vetë Shqipërinë.

Emri të paktën i “qeverisë provizore” i nisur nga kalabrezo-shqiptari Terenc Toçi përballë mureve të vjetra të Lezhës, demonstratat e vonuara të mirditorëve, kërkesat e bëra për armë nga krerët shqiptarë të Epirit, agjitacionet e grupit kryengritës të kryesuar që nga Korfuzi nga Nikolla Ivanaj, dëbimet e shkaktuara, shërbyen për të demonstruar qëndrueshmërinë reale të çështjes shqiptare, në të gjithë tërësinë e saj, deri në vjeshtë.

Turqit, siç pritej, nuk i përmbushën kremtimet: asnjë shkollë kombëtare s’u hap, asnjë rrugë, asnjë zyrtar vendas për Shqipërinë e Epërme; dhe në Shqipërinë e Poshtme dhe Qendrore, me gjithë premtimet e Ministrit të Brendshëm Haxhi Adil Beut gjatë udhëtimit të tij elektoral, asnjë shkollë nuk u rihap, e nuk u ndreq asnjë padrejtësi.

Duke e kapur pushtetin në mënyrë spazmatike. në acarimin e luftës së gjatë në Tripoli, në Turqi Partia Bashkim dhe Përparim zhvilloi zgjedhjet e vitit 1912 me arrogancën më të pacipë, në mënyrë që të anulonte çdo mundësi diskutimi në parlamentin e ri. Shumë vonë edhe vetë kjo parti e kuptoi këtë gabim dhe u përpoq ta korrigjojë, duke lënë pak liri në zonat e thirrura për të votuar së fundi, e frikësuar dhe e penduar për mungesën totale të një valvule sigurie për pakënaqësinë e vendit.

Por qysh nga fillimi i majit 1912 në Kosovë dhe në Drinin e Bardhë, duke marrë si pretekst nga ardhja e disa inxhinierëve për të studiuar një linjë hekurudhore ushtarake nga Mitrovica në Pejë, revolta shqiptare rifilloi për të katërtën herë, nën udhëheqjen e krerëve të zakonshëm, por me drejtimin më të lartë tani të burrave ushtarakë e politikë, si kolonelëve Bajram Curri dhe Riza Beut, si ish-deputetëve Hasan bej Prishtinës, Nexhib bej Dragës të Shkupit, dhe Jahia Agës së Prizrenit e të tjerëve, të cilët të mundur në terrenin elektoral nga kandidatët e komisionit, më në fund i dhanë rrugë një uniteti drejtimi dhe një ndërgjegjësimi për qëllimet që u kishin munguar në të gjitha lëvizjet e mëparshme dhe që u shfaqën në memorandumin e Junikut, i karakterizuar qartë nga kërkesat: për një administrate të vetme për të gjithë Shqipërinë, nën një inspektor të përgjithshëm, me gjuhën zyrtare shqipe, me shkollën, ushtrinë dhe buxhetin e vet.

Epërsia e përkohshme e armëve nuk u vlejti turqve. Kryengritësit e lejuan veten të kapeshin, ndoshta nga një tradhtar, në Pejë nga mesi i qershorit, në një pritë mizore ku pothuajse dy mijë prej tyre u vranë dhe vetëm, disa qindra shpëtuan, duke u përplasur dëshpërimisht me unazën e hekurt të trupave osmane, duke rifituar numrat dhe vrullin e tyre në luftën malore. Në korrik, një rrethanë e papritur u erdhi në favor të tyre, erdhi lajmi se një grup oficerësh shqiptarë të garnizonit të Manastirit, që i përkisnin partisë së Antantës Liberale, të ftuar të lëviznin kundër kryengritësve u hodhën në të kundër, duke refuzuar të shkojnë të luftojnë kundër vëllezërve të tyre, dhe duke kërkuar dorëheqjen e qeverisë xhonturke. Kështu ata rinovuan taktikat e revolucionit të 1908-ës: dhe ashtu si atëherë trupat e Selanikut bënë kauzë të përbashkët me ta; dhe qeveria e Stambollit ndryshoi.

Më pas, nga kalimet e pambrojtura të pellgut ujëmbledhës, ushtria e malësorëve shqiptarë u përhap në rrafshin e Kosovës, mori Prishtinën dhe pothuajse pa gjuajtur një të shtënë pushtoi Shkupin, të udhëhequr edhe një herë nga luftëtari legjendar Isa Buletini. I cili pasi pushtoi qytetin, nuk kreu asnjë dhunë, gjë që ishte e admirueshme në sytë e korrespondentëve evropianë, për rendin që mundi të vendoste dhe ta ruante atje. Nga Shkupi ku ai vendosi ligjin: ai donte nga Turqia pranimin e memorandumit të Junikut; dhe meqenëse qeveria e zvarriti, ai kërcënoi të ngrinte në këmbë të gjithë Maqedoninë, të zbriste deri në detin Egje gjer në Selanik. Të gjitha kërkesat e tyre atëherë, përveç njërës, u pranuan dhe kryengritja u shpërbë dhe u kthye në shtëpi me armët e mbushura, paqësisht.

Pra, për dy muaj, pra nga gushti deri në tetor 1912, e gjithë Shqipëria gëzonte, të paktën ligjërisht, një autonomi të madhe të fituar me aq shumë vështirësi, dhe njerëzit më të mirë të saj që po përgatiteshin të korrnin frytet, me pëlqimin besnik të qeverisë së Said Pashës, kur një vorbull e papritur erdhi për t’ua prishur planet e tyre, edhe një herë, që nga themelet.

Shtetet ballkanike e kuptuan se pushtimi i shumëpritur i Shqipërisë do t’u ikte nga duart, se provincat turke të Evropës do të çliroheshin pa pasur nevojë për ndërhyrjen e tyre; dhe pa vonesë u hodhën në sulm, kështu Mbreti Nikolla para kujtdo tjetër, hodhi zarin e luftës, pavarësisht nga zhgënjimi i paqes së afërt të Lozanës.

MASAKRA E TIVARIT…

April 2, 2024 by s p

NDUE BACAJ/

Për njerëzit normalë nuk asnjë pikë dyshimi se historia e komunizmit në Shqipëri është më e zeza e të gjitha historive që njohin regjimet e këtij lloji që i përkisnin shekullit 20-të, Në kujtesën e njerzëve rreth gjysëm shekulli komunizëm njihet jo vetëm si regjimi diktatorial i Partisë (Komuniste) të Punës, por edhe e udhëheqësit absolut Enver Hoxhes, krimet e të cilit edhe sot ku kujtohen nga shumica e shqiptarëve, bëjnë të dridhen siç thuhet edhe fëmijën në bark të nënës. Një ndër krimet më monstruoze, ose supermedalja e medaljeve të zeza antishqiptare që ende valëvitet si krim pa ndëshkim në “gjoksin” e ligështuar, por jo shkatërruar të komunizmit shqiptar është pa asnjë mëdyshje, ajo që në kujtesën e njerëzve njihet si Masakra e Tivarit. Kjo masakër mbi popullsinë autoktonte shqiptare të Kosovës e ekzekutuar në vitin 1945 (31mars-02 prill) nga ushtria Serbo-Malazeze, është bekuar dhe ndihmuar nga komunistët shqiptarë, të cilët bënë si kurban të parë për dashninë që i kishte marruar e qorruar për Jugosllavinë e Titon, vëllezërit e tyre kosovarë, shpirti i të cilëve ende edhe sot nuk gjenë prehje as në botën qiellore, madje oshtimat e këtyre rreth 4-5 mijë shpirtrave edhe sot kërkojnë “Shpagim”, si ndaj kriminelëve sllavë dhe atyre që mjerisht njihen si shqiptarë. Kriminelët Serbo-Malazezë duhej të denoheshin edhe nga gjykata ndërkombëtare (edhe pse tashma pjesa më e madhe e tyre nuk jetojnë më), ashtu si dhe kriminelët nazi-fashist që ende ndiqen e denohen për krimet e tyre, shpesh herë shumë më të vogla e pa përgjegjësi direkte, sesa autorët e masakrës të Tivarit, që janë konkret e të pa fshehur….

M A S A K R A !

Partia Komuniste Shqiptare nuk ishte asgjë tjetër përveçse produkt serbo-sllav, ajo programin e saj “nacional” e shoqëror e kishte thjesht një derivat të partisë mëmë Komuniste të Titos, madje në hapat e saj të parë pas vitit 1944, komunistët shqiptarë ende nuk kishin “mësuar” të ecnin vetë, ata vazhdonin të ecateshin nga Partia Komuniste Jugosllave, si fëmija që ecatej nga nëna e vet. E pikërisht në këto momente “dhelpra” e kuqe Serbo-Malazeze filloi të realizojë doktrinën famëkeqe të akademikut serb Vasa Çubrilloviçit (të 07 marsit1937 dhe të plotësuar në atë të 03 nentorit 1944), në të cilën në pikën e III-të shkruhet: “Për këtë spastrim të shqiptarëve (krysisht të Kosoves) duhet organizuar ushtria nacional-çlirimtare e Jugosllavisë, e cila pa mëshirë duhet ta pastrojë territorin, sidomos duke shfrytëzuar tezat se shqiptarët janë kundër luftës Nac-Çl. në Jugosllavi dhe kanë bashkëpunuar me okupatorët fashistë” (Vasa Çubrilloviç – Manjinski problem u novoj Jugoslaviji, më 03. II. 1944, fq.. 1-21). Në frymën e kësaj “filozofie”, më 21 nëntor 1944 kryesia e AVNOJ-it amnistoi thuajse të gjithë kundërshtarët e saj Çetnik, ku përnjëherë ata u shndërruan në Partizanë. Në zbatim të platformës pushtuese e kriminale të Jugosllavisë (më saktë Serbisë) ndaj Kosovës, Shtabi suprem i Jugosllavisë me datën 8 shkurt 1945 me firmën e vetë Titos (sipas kerkeses se Miladin Popoviçit që ishte sekretari krahinor i PKJ per Kosoven..) shpalli gjendjen e jashtëzakonshme dhe administrimin Ushtarak të Kosovës. Në fakt njëkohësisht edhe në Shqipërinë Veriore (Janar 1945) me urdhër të Enver Hoxhës, korporata dhe divizione të ushtrisë Nac-Çl. kishin bërë shtetrrethimin, gjithashtu sipas dokumentave që gjenden edhe sot në arkivin e shtetit shqiptar, me urdhër të Titos, E. Hoxha dërgoi për të luftuar përtej kufijve të Shqipërisë (londineze) Divizionet e V dhe VI, ku bënin pjesë Brigada e III, V dhe XXV Sulmuese të cilat kaluan në drejtim të Mitrovicës e të Sanxhakut, si dhe Brigadat e VI, VII, VIII dhe XXII Sulmuese në drejtim të Podgoricës e të Danilovgradit, duke bërë kështu edhe kapërcimin e kufijve Etnik të Shqipërisë. Në krye të këtyre forcave “shkëlqenin” dje dhe sot shumë komunistë shqiptarë protagonistë të mëvonshëm, por dy e kanë ruajtur plotësisht “shkëlqimin” (edhe pse sot kanë vdekur) e ata janë Ramiz Alia dhe Shefqet Peçi. Ky eksponent i lart i komunizmit shqiptar në tubimin e fushes Tuzit (7 shkurtit 1945), perveç të tjerave do të deklaronte:” Vëllezer malazez u mblodhem ketu per tu thenë…shqiptareve që banojnë në Mal të Zi,se ata janë bërë çerdhe reaksionaresh të ikur nga Shqiperia..” (Gazeta “Pobjeda “ mars 1945 dhe gazeta e shkodres “Koha e Re”, mars 1945). (Siç shihet me keto që u ka thënë Sh. Peçi,shqiptarëve në trojet e veta të mbetura nën Malin e Zi kerkon tu “mohoi” edhe autoktoninë)… Për të vërtetuar më mirë misionin kriminal të këtyre forcave me emrin paradoksal (me veprimet që kryenin në fakt) “ushtria nacional-çlirimtare” po citoj një urdhër të E. Hoxhës që jua dërgonte komandave të Ushtrisë nacional-çlirimtare i cili gjëndet në Arkivin Qendror të Ushtrisë; dosja 45 e vitit 1944, ku ndër të tjera shkruhet: “Të asgjësohen pa mëshirë nacionalistët dhe reaksionarët shqiptarë, brenda dhe jashtë kufijve të Shqipërisë (ku me këtë nënkuptohej Kosova dhe vise të tjera të mbetura jasht kufirit politik të 1913-së N.B.), pa treguar as më të voglën tolerancë…”. Nga ky dokument e të tjera del e qartë qëllimi i Ushtrisë që Enver Hoxha dërgoi në viset Jugosllave në ndihmë të “vëllezërve” sllavë, pra për të vrarë, prerë e shkatërruar gjithë nacionalizmin shqiptar që mbante gjallë shqiptarët e trevave Etnike, që ishin gllabëruar padrejtësishtë nga Sllavët e jugut… Por gjithsesi edhe pas këtyre vendimeve e kordinimeve në mes Titos e Hoxhës ishte e vështirë që të kolonizonin përsëri këto treva safi shqiptare, e veçanërisht Kosovës martire, ku padyshim ishte djepi i rezistencës antisllave ndër dekada. Për të arritur qëllimin ogurzi të pushtimit serb të Kosovës në planet sekrete të Jugosllavisë së Titos u përpunua në janar të vitit 1945, programi i zbrazjes së Kosovës nga pjesa më aktive e popullsisë, të cilët gjoja nën një program për nevojat e Ushtrisë nacional-çlirimtare të Jugosllavisë nga Kosova do të rekrutoheshin 50 mijë burra me moshë kryesisht të re e aktive gjoja për të luftuar, ku ky veprim do të kryhej me shpejtësi, pasi sipas tyre e kërkonte koha, dhe për këtë kishte dijeni udhëheqja komuniste Kosovare dhe e Shqipërisë. Por “aresyen” e ketij mobilizimi të dhunshem e kriminal e tregon Bllagoje Neshkoviç (Sekretar krahinor serb) në një analizë që i bënë gjendjes në Kosovë duke theksuar: “…Në Kosovë e në Rrafshin e Dukagjinit nuk keni njeri që nuk ka pushkë dhe këta njerzë në çdo rast mund të çohen në kryengritje. Populli nuk është me ne. Po e shohim se shqiptaret në numrin më të madh janë kunder levizjes Nacionalçlirimtare.” (D. Erakoviç, Kosova tokë e premtuar, gaz. Rilindja dt.26 korrik 1989). Në vijim të këtij “programi” në mars të vitit 1945 pushteti i dhunshëm Serb-komunist pasi grumbulloi mijëra të rinj kosovarë si rekrutë (ushtarë) bëri një organizim gjoja ushtarak për t’i dërguar në frontin luftarak të Triestes (kunder fashizmit), por për të arritur atje do të ndiqej itinerari i lëvizjes Prizren-Kukës-Pukë-Vau i Dejës-Shkodër- Ulqin-Tivar… Kjo armatë në fakt nuk i përngjante një ushtrie të vërtetë, pasi në mesin e saj ishin grumbulluar edhe fëmijë 14 e 15 vjeçarë, që ishin thuajse zhveshur e zbathur. Për lëvizjen e këtyre trupave u ngarkua të kujdesej OZNA (UDB-ja e mëvonshme) si dhe Ministria e Brendshme Shqiptare që në atë kohë ministër kishte Haxhi Lleshin. Por në këtë kohë forcat ushtarake nacionaliste të Kosovës që komandoheshin nga Shaban Polluzha e tjer nacionalist u urdhëruan nga shtabi i Titos të largohen nga Kosova në drejtim të Sremit, ku padyshim ishte përgatitur një Tivar i dytë. Por komandanti legjendar nacionalist Shaban Polluzha nuk pranoi duke u shprehur: “Ne nuk nisemi andej nga na thotë dikushi”.. E kështu u detyrua të luftojë bashkë me shokët e tij kundër forcave pushtuese Serbe e të E. Hoxhës, derisa u vra më 21 shkurt 1945 në betejën masakër të Drenicës. Për megjithë ketë plani serbo-jugosllav per rekrutimin e shqiptareve të Kosoves nuk u ndal, ndaj u mobilizuan me dhunë një numër i madh shqiptarësh që sipas disa dokumenteve shkonte rreth 17 mijë vetë, të cilët u ndanë në dy grupime, njëri nga rrafshi i Dukagjinit, i përqëndruar në Prizren dhe tjetri nga rrafshi i Kosovës i përqëndruar në Suharekë. Kontrollin e marshimit të këtyre forcave shqiptare do ta bënin forcat ushtarake Serbo-Malazeze, ku spikaste armatimi modern i Jugosllavëve, dhe mos armatosja e shqiptarëve që gjoja do të bëhej në Tivar. Organizimi i marshimit u nda në tri kolona dhe filluan nga Prizreni; Kolona e parë do të nisej me 24 mars 1945, kolona e dytë me 25 mars (1945) dhe kolona e tretë me 26 mars (1945). Pra siç shihet këta shqiptar të Kosoves të rekrutuar me mashtrime e me dhunë i kishin ndarë në tre pjesë dhe do të leviznin në tre data të ndryshme me qellim asgjesimin më të lehtë të tyre.. Asgjësimi i “ushtarëve” shqiptarë vazhdoi gjatë tërë rrugës, ku pas çdo kthese, lugine të thellë, ngjitje malore, kroni uji apo të ndonjë skute u muar jeta e këtyre vëllezërve kosovarë nga dora kriminale Serbo-Malazeze-komuniste. Vlenë të theksohet se pritja më kriminele u është berë rekruteve shqiptar të Kosoves në Shkodër ku u gjendën para befasive kriminale që kishte organizuar shteti komunist, duke mbledhur grupe proletarësh (nënkupto horrash), që duke kaluar kosovarët u thirrnin ballist, tradhtarë e deri i gjuanin me sende që shteti ju a kishte rekomanduar, duke dëshmuar kështu se në Shqipërinë “mëmë” që e quanin kosovarët tashmë sundonin po dreqnit sllav, ndonëse vetëm emrat i dëshmonin për shqiptarë. Por pikërisht kriminelët shqiptarë e shkodranë që ndihmuan forcat Serbe në këtë marshim tragjik, me anë të komandës tyre të përgjithshme ushtarake në Shkodër do të njoftonin komandën e përgjithshme në Tiranë “… se grupimi i dytë me rreth 3000 vetë sapo arriti në breg të detit pranë Tivarit u rrethuan nga Forcat Jugosllave. Prej këtij grupi u larguan elementët sllavë, ndërsa mbi shqiptarët u hap zjarr”. E kështu në fakt është vepruar me shqiptarët e tri kolonave të cilët pasi kishin arritur nga data 31 mars deri me dt.02 prill (1945). Duke bërë që vetëm në Tivar të humbin jetën mbi 3000 shqiptarë të pafajshëm, të cilët ishin detyruar ti “përgjigjën” thirrjes së ushtrisë Jugosllave për t’u mobilizuar, për të luftuar gjoja kundër bishës fashiste që ende ishte gjallë, madje përgjigja e shqiptarëve për t’u mobilizuar ishte diçka më e lehtë pasi në këtë mobilizim kishin dorë vëllezërit e Shqipërisë “Londineze”, që komunizmi i kishte vëllazëruar me armiqt e hershëm sllavë. Por përpara se të mberrihej në Tivar kishin humbur jetën gjatë rruges të pakten 1500 shqiptar të Kosoves. Vetë shteti komunist shqiptar e pranon se në teritorin shqiptar janë vrarë të pakten njemijë Kosovar. Bedri Spahiu si prokuror i pergjithshem ushtarak në gjyqin kundër Koçi Xoxes (që donin tja faturonin këtë krim) deklaronte:” Xhelatet e Rankoviçit që janë shquar për krimet alla-fashiste kundër popullit të thjeshtë të Kosoves, i kanë vazhduar këto masakra kundra tyre nëpermjet rrugës prej kufirit tonë në Kukes e deri në Ulqin, duke vrarë me qindra prej tyre. Ishte kjo një rrugë e pergjakshme e fshatarëve të thjeshtë kosovarë brenda dhe jashtë tokës sonë deri në Ulqin..”. (Pretenca e Bedri Spahiut në gjyqin e lartë kunder grupit trockist. Tiranë 1949). Deshmi rrenqethse të kesaj masakre janë transmetuar deri sot nga dëshmitarë të pakët që kishin mbijetuar, ku një ndër keta ka qënë Azem Hajdini –Xani, i cili veç të tjerave këto deshmi i ka hellur në librin e tij,MASAKLRA E TIVARIT, botuar në vitin 1998 në Prishtinë. Nga këto dëshmi edhe sot “mesojmë” për këtë masakër që ende të duket se degjon të freskëta ushtimat e tmerrshme të të gjitha llojeve të armëve që godisnin nga të katër anët vëllezërit tanë shqiptarë të Kosovës, (në Tivarin e vjeter), por njëkohësisht edhe ushtimin e shpirtrave të pafajshëm që nuk gjendin vend më në trupat e bërë shoshë e të coptuar nga kriminelët e Titos që Enveri tashmë i kishte bërë xhan e shpirt. Ja disa nga keto “dëshmi”: Në qendër të Tivarit oficerët serb vranë për terror Syl Gllobarin vetëm se u përpoq që të bisedonte me ta për të pirë ujë. 80 shqiptarë pasi njëherë i lidhin e pastaj i zgjidhin i pushkatojnë përnjëherësh, në sy të tjerëve, të cilët i urdhëruan për t’i futur në një shesh të rrethuar me tela me gjemba për ti asgjësuar të gjithë si më sipër. Në hyrje të këtij “kampi” me tela me gjemba i prisnin ushtarët kriminelë serb që kënaqeshin me sadizmin e tyre duke i goditur shqiptarët me shufra hekuri në kokë, duke shkaktuar kështu pellgje gjaku. Milazim Haxhiu nga Ternavci u vra kur tentoi ti merret pistoletën një ushtari Malazez, ndërsa të riun shqiptar Ibrahim Koca i cili u bëri thirrje shokëve për qëndresë, e shpuan me bajonet dhe i prenë hundën, veshët dhe e bënë copa-copa. Ndërsa i shpëtuari nga kjo masakër (Azem Hajdini) do të dëshmonte: “Se gjatë daljes nga ngrehina pas pushimit të zjarrit munda të njoh të vrarë, Asllan Mustafën nga Ternavci, Bislim Pajazitin nga Krasmirovci, Bejt Bislimin nga Kryshevci, Sinan Avdiun e Hysen Zeqon nga Kopiliqi, si dhe dy të tjerë nga Prekazi. Me këtë rast po cilesojmë edhe një mënyrë tjeter kriminale të ekzekutimit kolektiv të shqiptareve të Kosoves në Tivar.. Një natë prilli, erdhi urdhri per të vijuar rrugen gjoja per të shkuar në front, për këtë duhej të kalonin kanalin e Çioves…rreth 100 metra të gjërë. Ura ishte bombarduar dhe për këtë futen me dhunë në një target rreth 150-180 kosovarë, të ngarkuar në shpinë me armë e paisje ushtarake. U pa qartë se u kalua pesha e lejuar dy-tre fish më shumë. Pasi trageti kaloi 20-30 metra nga bregu i kanalit u degjua një krisem e fuqishme, me ç’rast trageti u nda në dysh dhe u shkatërrua plotësisht, duke lëshuar në ujë të gjithë të ngarkuarit shqiptar…U mbush kanali me plisa të bardhë që notonin mbi ujë…Humben jeten menjeherë rreth 65 shqiptar, ndër të cilet u nxorren dhe identifikuan 29 veta që u varrosen në Trogir: Ajet M.Murseli (1917, Doganaj), Arif Sh. Provoliu (1918,Soponicë), Riza I. Kasa (1913, Rekë),Azem H. Berisha 1920,Runjevë), Kadri L. Lulolli (1922, Biçec), Ukshin H. Palloshi (1923, Biçec), Xhavit Sh. Korraqi (1920 Kovaçec), Hamit L. Bela (1925, Xhurxhedell), Xhavit I. Reka (1926 Kerbliq), Qamil I. Sopa (1923,Nikoc), Habib Xh. Bruti (1917 Drenogllavë), Hasip M. Luma (1918, Glloboshicë), Avdi I. Buqi (Drenogllavë), Sabri A. Bushi (1929, Pustenik), Bajram Sh. Bushi (1930, Pustenik), Feti S. Berisha (1924, Goranzë), Hazir B. Berisha (1919, Gornazë), Kasem H. Berisha (1920, Goranzë), Xhemal V. Kaloshi (1924, Goranzë),Hamit Xh. Topojani (1924, Neçec), Nazmi A. Huneli (1928, Neshancë). Ipë A. Qajani (1927,Krivenik), Jashar H. Dernjani (1919, Plodonicë), Ahmet A. Dernjani (1919,Plodonicë), Haziz V. Çupi (1921, Plodonicë), Beqir I. Çupi (1921, Plodonicë) dhe Nuredin M. Derguti (1923, Varosh, Ferizaj)..(Azem Hajdini-Xani,Masakra e Tivarit, Prishtinë 1998, Uran Butka,“Masakra e Tivarit dhe pergjegjësia e shtetit shqiptar”, fq.134-135, Tiranë 2011). (VOO: në mes kllapave është e shënuar vitlindja dhe vendlindja, N.B.). Masakren me ekzekutim me armë të shqiptareve në Tivar jugosllavet ja kishin ngarkuar Brigades X që udhehiqej nga ekzekutoret kriminel Gosha Markoviç dhe Vladimir Roloviç. Në një raport të shtabit të kesaj ushtrie kriminale shkruhet se: “..U hap zjarr nga pushkët dhe armët automatike. U hollën bomba nga të gjitha anët, dhe në ato të shtëna u perfshinë edhe keshilltaret, infermieret, me një fjalë shtiu (mbi shqiptarët) çdokush që pati armë. Të shtënat pushuan atëherë kur nga grumbulli nuk u ngrit më asnjë njeri dhe kur nuk levizi njeri…” (Pjesë nga raporti i shtabit të kolones IV të AJ, dt.8.4.1945). Nga kjo masaker që u mori jetën mijëra shqiptarëve të pafajshëm nuk po mundem pa cilësuar edhe rrefimin e të mbijetuarit Sadri Bytyçi, që në ketë masaker nga familja e tij mbeten të vdekur katër burra; Avdi Bytyçi, Abdulla Bytyçi, Nuhi Bytyçi dhe Syl Bytyçi. (Azem Hajdini-Xani,Masakra e Tivarit, Prishtinë 1998). Ndërsa në librin “Genocidi serbomadh dhe qëndresa shqiptare” në faqen 456 gjenden edhe emrat e këtyre viktimave të fundmarsit 1945: Xhemal Shaqir Hoxha, Xheladin Limon Shala, Xheladin Nuredin Morina, Zeqir Zenel Thaçi, Ramadan Thaçi, Murat Mazreku e tjerë. Në librin; Në flakën e revolucionit” Prishtinë 1981, shenohen emrat e të masakruarve e pushkatuarve, Hajdin Shukolli nga Suhareka, Ibrahim Baku nga Bllaca, Isuf Kryezive nga Gjakova, Jahir Sula, Jahja Mamusha, Met Pirkunga nga Bllaca e tjer e tjer.. Dëshmitë e emrat janë të pambarimtë pasi masakrat serbe nuk rreshtën thuajse kurrë… Ku të gjithë këta djem nënash shqiptare që ishin rekrutuar ishin nga viset me shqiptarë të Kosovës e Shqiptarisë, ata ishin nga Mitrovica e Podujeva, Vuçiterna, Prishtina, Kaçaniku, Gjilani, Lipjani, Shtimja, Suhareka, Istogu, Peja, Rugova, Gjakova, Rahoveci, Bragashi, Prizreni, Tetova e tjerë… Në Beograd edhe sot gjindet (i pacensuruar) dokumenti i koduar (K.D.SH., krimet-93/19-64, k-25), ku ndër të tjera thuhet se gjatë “Çlirimit” të Kosovës nga fashistet, nacionalistet, tradhtaret e bashkepuntoret e fashizmit u likuiduan: në Gjilan 7854 veta, në Drenicë 4820 vetë, në Tetovë 4100 vetë, në Bihor 3820 vetë, në Prishtinë 3675 vetë, në Pejë 3540 vetë, në Mitrovicë e rrethina 1970 vetë, në Podujevë 1670 vetë, në Pazar 1410 vetë, në Shkup e rrethina 1450 vetë, në Ferizaj rreth 1260 vetë, në Prizren 1250 vetë, në Tetovë 900 vetë, në Gjakovë 730 vetë, në Gostivar 600 vetë, në Plavë-Guci 710 vetë, në Rahovec 750 vetë, në Roxhaje 715 vetë, në Kumanovë 780 vetë, në Preshevë 690 vetë, në Dragash 500 vetë, në Kërçovë 490 vetë, në Ulqin 515 vetë, në Suharekë 420 vetë, në Dubrovnik 120 vetë, në rrugën Kukës-Shkodër 110 vetë, në Togir 80 vetë, në Vershac 30 vetë në Deçan 30 vetë, në Tivar 2629 vetë (pra me gojën e tyre kriminelët komunistë sllavë e pranojnë që u kanë marrë jetën 2629 shqiptarëve të pafajshëm vetem në Tivar, kur shifra mund të jetë vetëm e zvogëluar, (N.B), e tjerë… Pra po të mbledhësh këtë shifër krimesh del se vetë pushteti jugosllav ka vrarë mbi 47 mijë shqiptarë të cilët kishin të vetmin “faj” se kishin lindur e banuar në trojet e tyre etnike gjysh pas gjyshi dhe mijëra vjet përpara se të zbrisnin si turmë arinjësh serbo-sllavët nga Uralet e akullta, dhe se nuk deshironin të jetonin të pushtuar nga Serbët. Një ndër projektuesit e zbatuesit kryesor të masakrave antishqiptare Aleksander Rankoviç (pasi bie prej fikut) pohon një pjesë të vogël të këtij krimi, kur thotë: “Gjatë rrugës Prizren-Ulqin janë vrarë pa faj 400 vetë, si rast i gabimeve të organeve më të Ulta”. Natyrisht ky nuk ishte një rast që gabohej nga mvarës të Rankoviçit, por ishte vetë strategjia e shtetit komunist jugosllav. E pas masakrës së Tivarit, që është edhe ajsbergu i krimeve të shtetit të ish-komunistëve të sllavëve të jugut, qëndronte “Bekimi” kriminal i klikës komuniste shqiptare, e cila pas kësaj në vend që të ngrinte zërin në të gjitha institucionet europiane e botërore, ajo jo vetëm heshti, por fill pas kësaj dekoron shumë nga këta kriminelë. Dekorimi i kriminelëve Serbo-Malazez është bërë me Vendimin nr. 17 të datës 5. 9. 1945 dhe është një listë prej 55 personash, ku përveç dekorimit të Dushan Mugoshës që mban nr. 9 në listë, është edhe Miladin Popoviçi me nr. 8 (pas vdekjes), pasi ja kishte kthyer patkonjtë prej diellit patrioti trim nga Gjakova Haki Tafa, që me 13 mars 1945) e vazhdon deri tek krimineli, organizatori e zbatuesi i vrasjes të rreth 50 mijë shqiptarëve, Ministri fa)mëkeq i Punëve të Brendshme të Jugosllavisë Aleksandër Rankoviç. Në listen që dekorohet antishqiptari i tërbuar Rankoviç e ka numrin rendor 11 dhe thuhet se dekorohet me urdhrin “Ylli Partizan” i Klasit Parë. Ky vendim kriminal i komunistëve shqiptar në fund mbyllet me “siglën” “Për Kryesinë e Këshillit Antifashist Nac-Çl. Sekretari Koço Tashko, d.v. dhe Kryetari Dr. Omer Nishani d.v.. Ku dekorimi është berë me propozimin e Enver Hoxhes.. Ky dekorim i kriminelëve serbo-malazez në fakt vinte pas dekorimeve që u kishte bërë vetë Titoja udhëheqësve komunist shqiptarë fillë pas Masakrës së Tivarit në fund-marsin dhe fillim- prillin e vitit 1945. Natyrisht këtë Titoja e kishte bërë për kontributin që kishin dhënë në shfarosjen e nacionalizmës shqiptare kudo në trojet etnike shqiptare të mbetura nën Jugosllavi. E motivacioni ishte “Për kontribut të shquar në Luftën Antifashiste dhe në luftën kundër tradhëtarëve e bashkëpunëtorëve me pushtuesin fashist”. Nga vlersimet e Jugosllavisë të Titos u dekoruan Enver Hoxha, Koçi Xoxe, Bedri Spahiu, Mehmet Shehu, Dali Ndreu, Sejfulla Melishova, Baba Faja Martaneshi, Ymer Dishnica, Nako Spiro, Tuk Jakova, e tjerë. Kur litarin që e kishte lidhur bandën e kuqe të E. Hoxhës pas qerres së Titos e Jugosllavisë e këputi “baba” Stalini, së bashku me këtë lak u këputën shumë nga emrat që shënuam më sipër ish miq e bashkëpunëtorë të Enver Hoxhës, i cili si maja lakut i mbeti në dorë Stalinit të cilit i shërbeu edhe pas vdekjes… Gjithsesi kur Titon e Jugosllavinë i bëri lanet Stalini, në Shqipëri Enveri këtij “shenjtori” që i falej i bëri shumë kurbane, ku për të justifikuar jo vetëm kurbanet por edhe tradhëtinë e krimin ndaj bashkëkombasve të vet, masakrën e Tivarit e tjera u mundua t’ja faturojë ish bashkëpunëtorit të tij më të ngushtë Koçi Xoxes. Ja se çfarë thuhet në një dokument të Arkivit Qendror të Shtetit… “Me mijëra kosovarë të pafajshëm janë pushkatuar ilegalisht nga organet e UDB-së si gjatë luftës ashtu edhe pas luftës. Në këto masakra ka marrë pjesë edhe agjenti i qeverisë jugosllave në gjirin e Qeverisë shqiptare, tradhëtari Koçi Xoxe, i cili në cilësinë e Ministrit të Brendshëm të Shqipërisë në fillim të vitit 1945 autorizoi oficerët e UDB-së që të pushkatojnë ilegalisht dhe pa gjyq, në tokën shqiptare më tepër se 1000 kosovarë të pafajshëm. Këtu vlenë të sqarohet se po t’u referohemi fakteve e dokumentave të fundit të vitit 1944, vitit 1945 e deri në muajin maj 1946 Ministër i Punve të Brendshme ka qenë Haxhi Lleshi, i cili njëkohësisht ka dhënë edhe autorizimin përkatës, e cilesuam këtë për hirë të vërtetës, por Koçi Xoxe nuk ka qënë aspak më pak kriminel se Haxhi Lleshi, Shefqet Peçi apo vetë shefi i tyre Enver Hoxha e tjerë nga ky “vathë”. Ndërsa komunisti kosovar Fadil Hoxha që ishte N/Komandanti i shtabit të Kosmetit akuzohet se ishte njëri nga aprovuesit e masakres së Tivarit, ku Fadili e shtoj zollumin duke kërkuar që të vriten përseri kosovarë të tjerë jashtë “planifikimit” për ti marrur hakun Miladin Popoviçt të vrarë… (Proklamata e Shtabit të LLTSH, tetor 1945, Uran Butka,“Masakra e Tivarit dhe pergjegjësia e shtetit shqiptar”, fq.188-189, Tiranë 2011). Cilsuam Fadil Hoxhen, por një rol të till Kriminal kanë edhe komunistë e ushtarakë të tjerë Kosovar të njohur që militonin në vathen serbo- jugosllave.. Të duket disi e çuditshme se pas disa viteve edhe “revizionisto”-komunisti Tito dënon me të njëjtën procedurë ish-Minstrin e tij të Brendshëm Rankoviç duke i ngarkuar faje të paqëna, e deri duke ja faturuar atij edhe krimin e pashembullt të Masakrës së Tivarit, por edhe vrasjen e zhdukjen e rreth 50 mijë shqiptarëve per rikolonizimin serb të Kosoves. Per hirë vertetes duhet thënë se në vitin 2010 (në mos gabofsha), qeveria shqiptare e asaj kohe ngriti një komision per të hetuar per Masakren e Tivarit. U grumbulluan shume dokumente e matriale shkresore nga arkivat e shtetit shqiptar, nga arkivat e ish Jugosllavisë etjerë. Por keto dokumente e matriale shkresore mbeten të tilla, përveçse historiani Uran Butka (ish antar i këtij komisioni) i përmblodhi në një libër të veçantë me titullin: “Masakra e Tivarit dhe pergjegjësia e shtetit shqiptar”, botuar me ndihmesen e Ministrisë së Turizmit, Kultures, Rinisë dhe Sportit në vitin 2011…

Ah sikur të kishte përfunduar me kaq “dashnia” sllavo-komuniste !!!. Por fatkeqësisht kjo “dashni” edhe sot trashigohet në mënyra të ndryshme nga trashigimtarët e komunizmit shqiptar me emër të ndryshuar, por në sherbim të sllavo-serbisë dhe në dëm të shqiptarisë…

PERËNDIMI DHE DREJTIMI I HUMBUR

April 2, 2024 by s p

Nga DANILO TAINO/

“Corriere della Sera”, 27 mars 2024 – Përktheu: Eugjen Merlika

Nderi dhe lufta. Në OKB Shtetet e Bashkuara janë prishur me Izraelin: Joe Biden nuk mund të lejojë më të vdekurit në Gaza dhe ndjen trysninë e krahut të majtë të partisë demokratike, që urren Izraelin. Ka edhe zgjedhje për të fituar. Vetë Washingtoni nuk I dërgon Ukrainës 60 miliard dollarë, thelbësorë për mbrojtjen e Kievit: republikanët e shtyrë nga Donald Trump e pengojnë dhe presidenti nuk e shtrëngon gjëndjen. Ka për të menduar për zgjedhjet presidenciale të nëndorit. Bashkimi evropian nuk bën hapa përcaktues në dobi të ukrainasve të sulmuar nga Vladimir Putini e nuk do t’i bëjë deri mbas votimeve për Parlamentin evropian në qershor, nëse do t’I bëjë. Mbi tragjedinë e Izraelit në Gaza, BE prej kohësh ka vendosur t’i japë të drejtë opinioneve publikë më pohuese e të lërë të humbur mundësinë e zgjedhjeve të tjera përtej deklaratave. Edhe këtu është në lojë vota.

Demokracia është sistemi më pak i keq ndërmjet atyre të njohur e sot, ndërsa është nën sulm nga shumë anë, funksionon kështu: e mbyllur në vetvete dhe e hutuar, nguron e vendos përgjysmë. Nuk është domosdoshmërisht fati i saj.”Nuk është koha e lëkundjeve”, i tha kryeministreja britanike Margareth Thatcher presidentit George Bush (ati) kur Sadam Hyseni mësyu Kuwajtin më 1990. “Agresorët duhet të ndalohen e nxjerrë jashtë. Një agresor nuk mund të fitojë nga sulmi i tij”. Dhe demokracitë nuk u lëkundën.

Më parë shoqëritë e lira kishin bërë gjërat e nevojshme e të drejta të drejtuara nga Churchillër, nga Roosveltër, nga De Gaullër e nga të tjerë drejtues në lartësi të belegëve që kishin përballë. Jo gjithmonë me mbështetjen e parë nga opinionet publike të tyre.

Demokracia duhet të jetë e mbushur me bindje, me politika, me përgjegjësi, me vendosmëri morale. E me qartësi gjykimi. Me drejtim, mbi të gjitha në çastet më të errëta. Kjo është mungesë sot e Perëndimit.

Vladimir Putin nuk ka patur suksese të mëdha në dy vitet e shkuar. Por ka patur një me prurje të llahtarëshme. Mësyemja e Ukrainës, më 24 shkurt 2022, ka hapur dyert që mbanin të mbyllur shpirtërat më të këqinj e më të egër revizionistë të botës: që nga ai çast, diktatorë, regjime autoritare, terroristë kanë arritur në përfundim se kaosi i përgjithshëm i shkaktuar nga mësyemja ruse ishte mundësia e tyre për të ndryshuar rrjedhën e historisë, për të bërë të mbaruar rregullat ndërkombëtare, të drejtat e njeriut, bezditë e demokracisë zemërlepuri, me idetë e lirive të individëve e të ekonomive. Për të shpallur fuqinë e tyre dhe vështrimin e tyre të botës.

Fuqitë që rishpropozojnë luftëra për pushtime territoriale, që duan të hedhin krahina të tëra në errësirën e Meskohës e të këllasin datën fqinjëve me kërcënime bërthamore janë elektrizuar. Nuk ka asnjë lidhje të drejtpërdrejtë ndërmjet mësyemjes së Ukrainës e plojës jonjerëzore të Hamasit në 7 tetorin e shkuar. Por vendimi për të çuar deri në fund një veprim të këtij lloji mund të ndodhë vetëm kur ai që e kryen mendon se klima është e përshtatëshme: në rastin e veçantë ajo e krijuar nga pasiguria e forcave demokratike tashmë nën sulm në Evropë. Nuk ka nevojë që Putini të ngrejë telefonin që shefat e Hamasit të mësojnë se çasti është i dobishëm. E kjo vlen për të gjithë luftarakët e çastit, cilëtdo qofshin ndryshimet mes tyre. Për terroristët Houthi në detin e Kuq, në zemër të Afrikës, për xhihadin islamik dhe për brigadën Wagner me mëmë ruse. Për taxhikët e Isis-it në Moskë. Për ajatollahët iranianë, financues copash terrorizmi, që furnizojnë me armë Rusinë dhe i aviten bombës atomike. Përudhëheqësin koreanoverior Kim Jong-un, tjetër diktator që i dërgon armë Putinit e zbavitet me bërthamoret.

Ndërkaq Kremlini vazhdon plojën e tij në Ukrainë, shkakton vdekjen e Aleksej Navalnit, shtyp çdo opinion të pavarur, bën zgjedhje të shtirura, çon kërcënime bërthamore, shfrytëzon në mënyrë cinike sulmin terroristik në Crocus City Hall të Moskës në hullinë e diktaturave më të zeza të së shkuarës. Në 25 vite Putini e ka kthyer Vendin më të madh të botës në një qëndër që rrezaton luftëra, paqëndrueshmëri, çrregullim.

Putini, Hamasi, Ajatollahët, Houthi-t e të tjerë shohin në Perëndimin, në ndrojtjen e tij, në pathemelësinë e tij e në gabimet e tij shënjën e një rënieje të demokracive, të së drejtës, të lirive. Në fakt Shtetet e Bashkuara janë prej kohësh të qëndërsuar në vetvete, mbi dasitë e brëndëshme, mbi politikën e polarizuar, dhe evropianët janë prej dhjetëvjeçarësh, të përgjumur në idenë se gjithë bota do të donte të ndiqte shëmbëlltyrën e tyre, të tejkalimit të Shteteve kombëtarë, ndërsa rreth tyre ngjiteshin kombëtarizma të llahtarëshme. Perëndimi nuk e kuptoi se çfarë po përgatitej dhe ka humbur kontrollin e ngjarjeve (edhe dështimi i trysnive mbi Netaniahun për veprimet në Gaza, në fund të fundit është bir i kësaj mungese strategjie).

Në kohët afatgjata demokracitë janë më të fuqishme se diktaturat e terrorizmi. Por drejtimet politike nuk lindin nga asgjëja, nga shkëlqimi i një burri apo i një gruaje. Lindin nga ideja se një Vënd ka belegë e kërcënime për të përballuar. Këto të tanishmet na i ka sqaruar në marsin 2023, në derën e Kremlinit, numëri një kinez Xi Jinping, që kështu përshëndeti mikun Putin: “Pikërisht tani ka ndryshime të tipit që nuk janë parë në njëqind vite; ne jemi ata që tok drejtojmë këta ndryshime”. A ka të drejtë Xi? Janë ai, Putini dhe autokratët më të vegjël drejtuesit e erës së re?

“Corriere della Sera”, 27 mars 2024 – Përktheu: Eugjen Merlika