Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

Archives for May 2024

“Memorial Day”, një ditë për të kujtuar dhe nderuar të rënët

by

Nga Rafael Floqi/

Memorial day, Dita e Përkujtimit të të rënëve e njohur ndryshe si Dita e Dekoratave, është një festë federale në Shtetet e Bashkuara të Amerikës që zhvillohet çdo vit në të hënën e fundit të majit. Kjo ditë është kushtuar për të nderuar dhe kujtuar ushtarët që kanë humbur jetën në shërbim të vendit të tyre. Historia e Ditës së Përkujtimit fillon pas Luftës Civile Amerikane, ku komunitetet filluan të organizojnë ceremoni lokale për të dekoruar varrezat e ushtarëve me lule. Me kalimin e kohës, kjo traditë u bë më e organizuar dhe më e përhapur, derisa u bë një festë zyrtare kombëtare në vitin 1971.

Në këtë ditë, shumë njerëz vizitojnë varrezat dhe monumentet, veçanërisht ato që janë dedikuar për ushtarët e rënë, për të vendosur flamuj dhe lule si shenjë respekti dhe mirënjohjeje. Parada dhe shërbime fetare janë gjithashtu pjesë e zakoneve të Ditës së Përkujtimit, duke pasqyruar frymën e bashkimit dhe kujdesit ndaj atyre që kanë sakrifikuar aq shumë për lirinë.

Dita e Përkujtimit është gjithashtu një kohë për reflektim personal dhe kolektiv mbi vlerat e demokracisë dhe paqes. Ajo na kujton se liria dhe siguria që shijojmë sot janë rezultat i sakrificave të atyre që kanë shërbyer me guxim dhe devotshmëri.

Në fund të ditës, Dita e Përkujtimit nuk është vetëm një ditë pushimi, por një moment për të shprehur mirënjohjen tonë më të thellë ndaj heronjve që nuk janë më me ne, por që do të mbeten përgjithmonë në zemrat dhe historinë e kombit.

Por edhe shqiptaro amerikanët kanë pasur një kontribut të rëndësishëm në ushtrinë amerikane gjatë Luftës së Parë Botërore dhe Luftës së Dytë Botërore. Në total, 8,414 shqiptarë luftuan për ushtrinë amerikane në këto dy konflikte. Këta shqiptarë kanë dhënë ndihmesën e tyre në luftën kundër pushtuesve dhe për të mbrojtur vlerat demokratike. Emrat e tyre janë zbuluar pas një pune të vështirë në arkivat amerikane. Kjo është një histori e lavdishme e kontributit të shqiptarëve në luftën për liri dhe paqe.

Një shembull i njohur është Agim Ramadani. Ai ishte një shqiptar që luftoi në Luftën e Dytë Botërore dhe u bë një hero i njohur në betejën e Iëo Jima. Agim Ramadani ishte një nga ushtarët e Korpusit të Marinës së Shteteve të Bashkuara dhe u shqua për trimërinë dhe guximin e tij në këtë betejë të vështirë. Për shpërblim, ai mori Medaljen e Lavdishme të Marinës. Historia e tij është një dëshmi e kontributit të shqiptarëve në luftën për liri dhe demokraci Sigurisht! Një tjetër shembull i njohur është Besim Sahatçiu. Ai ishte një shqiptar që luftoi gjatë Luftës së Dytë Botërore dhe u bë një hero në betejën e Normandisë. Besim Sahatçiu ishte pjesë e forcave të aleatëve dhe luftoi kundër pushtuesve nazistë. Ai tregoi guxim dhe trimëri në këtë betejë të rëndësishme. Për kontributin e tij, ai u nderua me Medaljen e Lavdishme të Ushtrisë Amerikane. Historia e tij është një dëshmi e përkushtimit të shqiptarëve ndaj lirisë dhe paqes.

Të veshur me uniformën e ushtrisë së SHBA-ve, sot përkujtohen tre shqiptaro-amerikanë që dhanë jetën për Amerikën. Tre prej tyre, të cilët humbën jetën në Irak janë Nicholas O.Cherava, Ervin Dervishi dhe Gentian Marku.

Nicholas O. Cherava- ishte aq krenar për origjinën e tij shqiptare, sa që kishte bërë tatuazh një flamur shqiptar në gjoks. Ai ishte një detar ashtu si babai i tij ishte detar. Babai i tij ishte i korporatës Thomas Robert Oresti Cherava.

Duke u rritur në Ontonagon, Michigan, nëna e tij kujton kur në moshën 8 vjeç, ai i kërkoi asaj të blinte një flamur më të madh amerikan. “Ai ishte gjithmonë patriot,” tha ajo. Nicholas O. Cherava u vra nga një bombë afër Karmah, në Irak, më 5 tetor 2005. Ai ishte 21 vjeç.

Ervin Dervishi- I përshkruar si “Mërguesi shqiptar që vdiq një hero në Irak”, Ervini mbërriti në Amerikë me prindërit e tij, Kujtim dhe Shpresa Dervishi dhe vëllain e tij Saimir, për në Teksasin e Veriut, në prill 1999, pasi fitoi llotarinë kombëtare të emigracionit.

Lindur dhe rritur në Tiranë, ai përqafoi me entuziazëm atdheun e tij të ri. Ai donte të luante futboll dhe bashkë me vëllain e tij ishte aktiv në Programin e eksploruesve të Departamentit të Policisë Waxahachie.

Ervini iu bashkua ushtrisë në tetor 2002 dhe shërbeu në Irak gjatë operacionit Liria e Irakut. Ai ishte atje kur Sadam Huseini u kap në fund dhe u arrestua. Ai pritej të kthehej në shtëpi në nëntor 2003, por kthimi i tij u shty për në prill 2004. Ai kurrë nuk u kthye. Dervishi u vra, më 24 janar 2004, gjatë një patrullimi luftarak në Baji, Irak.

Pas shërbimit ushtarak ai dëshironte të bëhej oficer policie në mënyrë që t’i shërbente komunitetit të tij lokal. Për të gjithë që e njohën, ishte një lamtumirë shumë e vështirë.

“Ai erdhi këtu një djalë. Ai la këtu një burrë. Dhe ai vdiq një hero”, tha vëllai i tij Samiri, i cili ishte 19 vjeç në atë kohë.

Gentian Marku ishte vetëm 14 vjeç kur emigroi në Shtetet e Bashkuara. Ai kreditoi transferimin në Amerikë me ndryshimin e tij nga një adoleshent problematik në një anëtar të ngritur të shoqërisë. Kalimi në Amerikë e shndërroi atë nga një adoleshent që krijon probleme në një person të respektueshëm dhe të përgjegjshëm. Ai nuk do të kishte shkuar aspak në Irak, nëse do të ishte e mundur që ai të bëhej oficer policie në Warren. Sidoqoftë, kishte një kufi moshe dhe ai duhej të priste derisa të bëhej 21-vjeç. Gentiani vendosi të bashkohej me marinsat në vend të kësaj.

Pak marinsa kanë veshur uniformën e tyre me aq krenari sa Gentiani. “Pjesa më e mirë për të qenë një Detare është nderi që shoqërohet me të”, shkroi ai në faqen e internetit të Departamentit të Mbrojtjes. Gentian Marku, ishte 22 vjeç, kur u vra nga veprimi i armikut në provincën Anbar, në Fallujah. Ishte Dita e Falënderimeve, 25 Nëntor 2004.

Gentian ishte fëmija i vetëm i Zef dhe Sate Marku. Ai u varros në fshatin e tij të shtëpisë Piraj,në Lezhë 40 milje në veri të kryeqytetit, Tiranë, në Shqipëri. Me propozimin e Kryeministrit të atëhershëm shqiptar, ai u shpall Martir i Kombit. Dale Malesh, një oficer i burimeve policore në shkollë e kujton me shumë dashuri kur fliste me gazetarët. Gentian ishte “një fëmijë i shkëlqyeshëm dhe një Amerikan i shkëlqyeshëm”,

Eshtë traditë që në një ceremoni solemne të hënën, me rastin e Ditës së Përkujtimit, Presidenti i vendit zhvillon homazhe për të nderuar amerikanët e rënë në luftë. Ai vendos kurora me lule në varrezat kombëtare të Arlingtonit, qytet shumë pranë Uashington DC-së. Udhëheqësi amerikan përkulet përpara varrin të Ushtarit të Panjohur.

Gjithashtu, Dita e Përkujtimit është një kohë për të promovuar paqen dhe të kuptuarit ndërmjet njerëzve të ndryshëm. Shumë organizata dhe grupe marrin pjesë në iniciativa që synojnë të ndërtojnë ura dialogu dhe mirëkuptimi, duke përkujtuar se sakrificat e bëra nga ushtarët e rënë janë për një botë më të mirë dhe më paqësore.

Në fund, Memorial day është një kujtesë e fortë se liria dhe vlerat për të cilat ushtarët luftuan dhe dhanë jetën e tyre, duhet të ruhen dhe të vlerësohen çdo ditë, jo vetëm në këtë ditë.

Kujtojini dhe nderojini.

ROLI DHE KONTRIBUTI I BRIGADËS 126 “HASI” NË OPERACIONIN “SHIGJETA

by

Prof. Besim Muhadri/

26 maj i vitit 1999. Ishte në të gdhirë të kësaj dite. Ora 5,00. Tani lufta në Pashtrik kishte filluar. Ushtarët e brigadës 126 “Hasi” ishin shpërndarë prej Guruzhupit deri në Nikoliq. Në pjesën e Guruzhupit me ushtarët ishte vetë komandanti i brigadës Safet Gashi. Në Pashtrik, te Varri dhe Stanet e Vlahnës Nexhmedin Berisha. Në Nikoliq Ibrahim Çarri. Ishte një vijë fronti mbi 20 kilometra. Krahas djemve hasjanë, të rreshtuar në Brigadën 126 “Hasi” ishin edhe brigadat 127 e 128 të komanduara nga Ruzhdi Saramati, një njësi ushtarake nga Burreli e komanduar nga Bilal Syla si dhe qindra ushtarë të Batalionit “Atlantiku”, të komanduara nga Hysni Syla (Daja i Vogël). Gjuajtjet e artilerisë së brigadave të lartpërmendura nuk pushuan për disa orë rresht. “Mu në orën katër filluan gjëmime që nuk i kam dëgjuar kurrë. Qielli nisi të çahet. Natyra ka një fuqi që nuk krahasohet, mirëpo nuk di bubullimë apo vetëtimë që mund të krahasohet me këto buçitje të armëve. Artileria jonë, nga prapavija e dytë, filloi bombardimin e pozicioneve të armikut. Një bombardim që malet e Pashtrikut sigurisht s’e kanë parë dhe përjetuar kurrë. Aksioni nisi në të njëjtën minutë, përgjatë tërë vijës së frontit dhe nuk pati sekondë që nuk u dëgjuan shpërthime artilerike, që vinin nga afërsia dhe nga largësia. . . ”, shprehet në mes tjerash në kujtimet e tij kronisti dhe kuftëtari i Batalionit “Atllantiku”, Uk Lushi.

Në ditën e parë të sulmit nga ana e UÇK-së pati një të vrarë dhe tre të plagosur. Në mesin e të plagosurve ishte edhe Nexhmedin Berisha, pjesëtar i Brigadës 126 “Hasi” dhe njëherësh edhe komandant në pikën luftarake te Varri i Pashtrikut dhe te Stanet e Vlahnës. Kjo plagosje ishte e treta e këtij djaloshi hasjan, i cili që në ditët e para të fillimit të luftës nuk iu nda vijave të fronteve dhe aksioneve të cilat shpesh ia rrezikuan jetën, por gjithnjë arriti të sfidonte vdekjen që e pa shumë herë me sy. Andaj, edhe pas kësaj plagosje, që ishte një plagosje mjaft e rëndë në këmbë, ai nuk deshi të dëgjojë për plagët e marra dhe vetëm pas pak ditësh, ende pa u shëruar mirë, nga dëshira e madhe për të luftuar kundër armikut, doli nga spitali fushor i Krumës dhe u ngjit sërish në vijat e frontit. Krahas Nexhmedinit, ishin edhe dhjetëra djem te tjerë të Brigadës 126, por edhe të brigadave të tjera, që luftuan ashtu si i ka hije vetëm trimave, në sytë e të cilëve shkreptinin shkëndija lirie.

Luftimet në Pashtrik vazhduan deri më kapitullimin e plotë të forcave serbe më 9 qershor të vitit 1999. Në betejën e Pashtrikut u vranë 13 ushtarë të UÇK-së, të cilët u varrosen në Krumë, Pashtrik dhe Kukës. Gjatë atyre ditëve u tregua një vendosmëri dhe trimëri e paparë e të gjithë ushtarëve, por edhe një angazhim vetëmohues i popullatës hasjane të Kosovës, që ishte strehuar në Krumë, të cilët me traktorët dhe mjetet e tjera të tyre natë e ditë ishin në shërbim të luftës për liri. Përveç tyre, një kontribut të madh dhanë edhe banorët e Hasit të Shqipërisë e në veçanti ata të Cahanit, të Nikoliqit, Vlahnës e të Dobrunës, të cilët përveç strehimit të popullsisë, ndihmuan edhe luftën dhe ushtarët e lirisë.

Se hasjanët ( të të dy anëve të kufirit) dhanë një kontribut të çmuar në luftën për liri, këtë e dëshmon edhe numri i dëshmorëve të rënë në luftën për liri dhe çlirim të Kosovës. Këta dëshmorë janë nga të dy anët e Hasit, mjerisht të ndarë, vepra e të cilëve do të kujtohet më pietet të lartë dhe do të shënohet më shkronja ta arta në historinë më të re të Kosovës dhe të Shqipërisë.

PARISI LETRAR – Galaktika e Yjeve të Letërsisë Franceze!

by

Eliaz Bakiu/

Në serialin e pashtershëm të Les Livres Rama, eruditi Luan Rama këtë radhë na zbulon me mënyrën e vet origjinale Galaktikën e Yjeve të Letersisë Franceze në 423 faqe tek PARISI LETRAR.

Hulumtuesi, eseisti, shkrimtari dhe përkthyesi Luan Rama na udhëheq pa u lodhur nëpër Sallonet letrare, në Bodrumet dhe Apartamentet e Yjeve të letërsisë franceze cep më cep të Parisit, me shtrirje kohore gati dy shekullore, atje ku jetuan e ku shkruan këta Yje! Pse jo edhe kudo nëpër Francë e jashtë saj! YJE këta që ndriçuan një Kulturë të madhe, të veçantë, të ndryshme e të dallueshme nga çdo Kulturë tjetër e Botës! Yje që nuk shuhen, Yje që vazhdojnë të shndrisin përjetësisht! Galeria e këtyre Yjeve është tepër e shumëllojshme e origjinale, sa ç’është edhe Galeria e tipave të personazheve që krijuan penat e Tyre të arta! Secili prej këtyre Yjeve shkëlqen fort e ngroh shumë me stilin e vet të pakrahasueshëm, duke krijuar secili Botën e vet origjinale me frymën revolucionare që sollën, filozofinë mbisunduese që përpunuan dhe me stilin e Tyre tepër të veçantë! Të gjithë së bashku këta YJE krijuan atë që ne sot e njohim si Letërsia e Madhe Franceze!

Nuk jam specialist i fushës së letrave. Megjithatë, guxoj apo më saktë i jap vetes luksin të shprehem për këtë Thesar (Parisi letrar) dhe autorin Luan Rama!

Së pari, Galaktika e Yjeve të Parisit Letrar ka edhe shumë e shumë Yje të tjerë, që Miku ynë, Luani, nuk i ka përfshirë në këtë vëllim. Edhepse në EPILOG, Luani na jep shpjegimet e nevojshme në përzgjedhjen e Tij duke na lënë të kuptojmë përse ka bërë këtë përzgjedhje – bile na përmend edhe shumë Yje të tjerë të papërfshirë në këtë libër! – prapëseprapë unë besoj se nga Luani do të presim vëllime të të tjera të PARISIT LETRAR! Personalisht, do të doja të dija më shumë për RACINE, për Chateaubriant, për Madane se Staël, për Lamartine, për Sue, për Romain Roland etj…etj…

Së dyti, në këtë vëllim prej 423 faqesh ka shkruar për 23 Yje duke shfrytëzuar mijëra faqe të 115 botimeve të ndryshme!!! Jo pak,hë?! Prandaj Luani është i besueshëm, bindës e argumentues për çka shkruan!

Së treti, Luani na jep me besnikëri jo vetëm filozofinë e krijimtarisë influente të këtyre 23 Yjeve, por – si rrallë kush tjetër – Luani, ky punëtor i palodhur e i zellshëm i kulturimit tonë, na tregon edhe jetën intime të këtyre bardëve, që në shumicën e rasteve kanë bërë e kanë patur një jetë boheme, bile edhe me përfundime tragjike! Me të gjitha virtytet e veset e Tyre

Së treti, si pak kush tjetër, Luani është edhe një përkthyes i talentuar i poezive dhe shkrimeve të tjera të këtyre Yjeve! Sepse Luani është vetë Poet, sepse Luani është vetë Eseist, sepse vetë Luani është filozof, sepse vetë Luani është kulturalisht! Gjysma e këtij vëllimi është me germa korsive, me përkthimet e referencat e Tij! Në gjysmën tjetër, Luani na flet në vetën e parë, si një njohës i thelluar për gjithçka ka shkruar!

Së katërti, fatmirësisht si Luani janë edhe shumë të tjerë me kontribute të vyera për të na njohur me Kulturat e Mëdha të Botës! Për ilustrim po përmend këtu disa prej Tyre: Jusuf Vrioni, Moikom Zeqo, Ardian Klosi, Robert Shvarc, Iskra Thoma, Mira Meksi, Arjan Leka , Albana Shala e shumë shtëpi botuese si Pegi, Dudaj, Onufri etj…

Së pesti, literatura si Parisi Letrar lipset të zërë vendin e merituar në të gjitha bibliotekat e shkollave tona të mesme! Me siguri do t’u shërbejë formimit të shëndoshë të të gjitha gjeneratave!

Mikut tim Luan Rama i uroj ta kapërcejë shifrën e mbi 200 botimeve! Deri më tani e ka bërë gjysmën e rrugës! Ne jemi në pritje!

Kosova bëhet anëtare e asociuar e Asamblesë Parlamentare të NATO-s

by

“Zëri i Amerikës”/

  • Leonat Shehu

Asambleja Parlamentare e NATO-s miratoi të hënën vendimin për ngritjen e statusit të Kosovës në anëtarë të asociuar në këtë organizatë.

Shumica e vendeve votuan për, një ishte kundër ndërsa 14 abstenuan.

Që nga viti 2014 Kosova kishte statusin e anëtares vëzhguese ndërsa me ngritjen e statusit tashmë parlamentit të Kosovës i lejohet të marrë pjesë në të gjitha veprimtaritë e Komiteteve dhe nënkomiteteve, seminaret e Rose-Roth dhe seancat plenare ku mund të paraqesë rezoluta dhe ndryshime në rezoluta.

Vendet e asociura megjithatë nuk kanë të drejtë të votojnë për raportet, rezolutat apo udhëheqjen e Asamblesë Parlamentare dhe as nuk kontribuojnë në buxhetin e saj.

Ngritja e përfaqësimit të parlamentit të Kosovës në këtë organizatë është kundërshtuar ashpër nga Serbia, përfaqësues të së cilës kanë thanë se statusi i asociuar për Prishtinën është shpërblim, ndërsa ajo po bën gjithçka që është në fuqinë e saj për të penguar dialogun ndërmjet Beogradit dhe Prishtinës dhe për të mos përmbushur detyrimet e saj nga marrëveshja e Brukselit.

Presidetja e Kosovës Vjosa Osmani në reagimin e saj në rrjetet sociale tha se NATO është fati i Kosovës dhe kjo lëvizje do të sigurojë që zëri i njerëzve më pro NATO-s në tokë të dëgjohet. “Ne do të vazhdojmë përpjekjet tona së bashku me aleatët tanë për të çuar përpara edhe rrugën tonë drejt anëtarësimit në NATO”, shkroi ajo.

Asambleja Parlamentare e NATO-s shërben si organizatë ndërparlamentare këshilluese për NATO-n dhe përfaqësohet prej 281 delegatëve nga 32 vendet anëtare të NATO-s.

“Srebrenica, damka e gjenoicidit për Millosheviç(ët)izmin”!

by

Gjeneral ® Piro Ahmetaj/

Siç është mirënjohur, në 23 maj 2024, Asambleja e Përgjithshme e OKB-së shpalli 11 korrikun Ditë Ndërkombëtare të Përkujtimit të Viktimave të Gjenocidit në Srebrenicë. Sigurisht një akt shumë i vonuar por që i bën nder “institucionit të kujtesës„ si dhe vlerave të qytetërimit në mbarë globin.

E thënë më shkurt, nga 11 Korriku do njihet botërisht si data e gjenocidit të kryer në qytetezën e Srebrenicës (me rreth 30 mijë banore në vitet 90), ku u vranë më shumë se 8000 boshnjakë myslimanë, kryesisht gra, pleq, djem dhe vajza të moshës 12 deri 77 vjet. Masakra u krye në 11-18 korrik 1995 nga Ushtria Serbe nën udhëheqjen e gjeneralit famëkeq Ratko Mlladiq, para-ushtarakë të MB të Sërbisë, qindra vullnetarë rusë, etj! Shumë më herët se OKB-ja, Gjykata e Hagës e kishte shpallur gjenocid këtë masakër.

Rezoluta jo vetëm shpall gjenocidin në Srebrenicë por edhe u bën apel/kërkon vendeve anëtarëve: “dënimin pa rezerva të çdo mohimi ose veprimeve që i madhërojnë të dënuarve për krime lufte, si dhe të përfshijnë në programet arsimore fakte të vërtetuara gjyqësore për gjenocidin në Srebenicë”.

Sigurisht, Gjermania meriton mirënjohjen për iniciativën, si dhe 84 vendet demokratike, që e votuan këtë akt/Institucion fisnik “mos-harrese” ndaj 8000 të masakruarve në Srebrenicë si dhe për mesazhet që i përcollën botës së qytetëruar “kurrë më/never again” për paqen dhe të ardhmen euroatlantike të qytetarëve jo vetëm të ballkanin perëndimor: “e vërteta vonon por kurrë nuk harron”. E propozuar nga Gjermania (do të doja që bashkë-propozuese të ishte edhe RSh…), që ka vuajtur pasojat për krimet çnjerëzore të Hitlerit, i jep shumë vlerë dhe i bën nder shtesë leadershipitë Berlinit Zyrtar.

Nga ana tjetër, meriton damkosjen gjeopolitike lista e 19 vendeve, si Rusisa, Bjellorusia, Kuba, Mali, çuditërisht Hungarin (i vetmi vend i NATO/BE!), që e refuzuan rezolutën si dhe ndaj mëndjeve e ndryshkura jo vetëm në Beograd, Banja Luka, që nuk e lexuan si një mundësi për të shpëtuar të ardhmen euroatlantike të ballkanit nga oshilacionet e krimeve çnjerëzore të Millosheviçit si dhe interesat e Rusisë – Putiniste.

Në mënyrë të posaçme, e gjej delekuente dalldisjen z. Vučič që flamurit Serb në OKB e shpalosi mbi shpatullat/interesat e (mbi) pushtetit të Tij, por në fakt e poshtëroi kombin duke e unifikuar/shpërdoruar atë si leck të gjakosur nga një masakër kriminale të Millosheviçit dhe zullumqarët rreth tij!

Ndërsa për hartën 68 vendet abstenuese (Greqi, Sllovaki Qipro, pra 2 vende të NATO-s dhe 3 të BE-së), zhgënjimi nuk do të mjaftonte për të përshkruar shterpësinë e intuitës dhe përgjegjësive gjeopolitike për moralin dhe dinjitetin e shteteve respektive në interes të jetës, paqes dhe vlerave të qytetërimit?!

Në shtesë, në “kapacitetin e Ekspertit të Sigurisë Kombëtare, Rajonit dhe NATO-s, e çmoj në kohën e duhur që përtej tallavasë bollshevike jo vetëm në Beograd – Moskë – Banja Luka, të sjellë një përmbledhje mbi rrethanat dhe përmasat e masakrës së Srebrenicës; hartën e qëndrimeve pro dhe kundër si dhe mësime/mesazhe strategjike që përcjell nga kjo masakër çnjerëzore për ballkanasit dhe mbarë njerëzimin:

***

Në 1991, BRSS u shpërbë paqësisht (në dhjetor 91 Soviet Suprem u dha pavarësi 15 Republikave, përfshi Ukrainës). Ndërkohë në korrik 1991 ishte shpallur “i vdekur zyrtarisht” edhe Traktati Varshavës!

Ndërsa ish-Federata e Jugosllavisë, që për 40 vjet kishte përfituar në të gjitha aspektet nga asnjëanësia pragmatike e Titos: “as lindje as perëndim”. Vitet 90, e gjetën FY me një regjim ku e ku më të moderuar në raport me pronën, të drejtat e njeriut, besimin fetar si dhe ekonomikisht, krejtësisht tjetër p.sh me RPSSh të rraskapitur dhe të gjunjëzuar nga regjimi 45 vjeçar i Enver Hoxhës.

Por përkundër pritshmërive optimiste për oportunitetet gjeopolitike nga statusi asnjëanës, zgjedhjet e para pluraliste në 1990, i fituan ektremistët e Millosheviçit. Në mesin e 1991, Sllovenia, Kroacia dhe Maqedonia shpallën pavarësinë, ndërsa në vjeshtën e 1991 ushtria Serbe, rrafshoi Vukovarin dhe bombarduan si barbarë qytetin antik të Dubrovnikut!

Konflikti etnik dhe fetar në Bosnje – Hercegovinë mbetet më i përgjakshmi. Pavarësisht se pavarësia e B-H u njoh ndërkombëtarisht në prill 1992, ushtria e Gjeneralit famëkeq Karaxhiç, nuk e njohu dhe e mbajti të rrethuar Sarajevën për 1425 ditë (5 Prill 1992 – 29 shkurt 1996). Krimet e luftës arritën kulmin me masakrën e Srebrenicës (11-22 Korrik 1995), ku siç e sipëpërmendëm u vranë barbarisht 8000 burra, gra dhe fëmijë myslimanë. Kjo masakër jo vetëm damkosi përjetësisht si kriminel Millosheviçin dhe mbi 100 pasues të Tij, por ngriti edhe pikpyetje të forta zhgënjimi për pafuqinë e OKB-së (kaskave Blu), BE, etj.

Mbas ndërhyrjes së NATO-s, Marrëveshja e Dejtonit (14 dhjetor 1995), i dha fund luftës 4-vjeçare. Bosnje-Hercegovina u njoh si shtet i tre popujve dhe dy entiteteve, B-H dhe Republika Sërpska. Por disa strategjistë/kolegë të kohës, theksuan se: “kjo nuk ishte një paqe 100% e drejtë, por sigurisht ishte më e drejtë se vazhdimi i luftës”! Fatkeqësisht, koha ju dha shumë të drejtë. 30 vjet mbas Dejtonit – Vuçiçët/Dodikët e frymëzuar nga Putini, kërcënojnë statuskuonë gjeopolitike të B-H dhe të krejt rajonit.

Kosova, mbeti fushëbeteja e fundit e masakrës së Millosheviçit (1998 – qershor 1999), me mbi 15.000 të vrarë, 5000 të zhdukur dhe rreth 1 milion shqiptarë të dëbuar barbarisht nga trojet dhe pronat e tyre. Gjithësesi do të ishte e padrejtë mos të përsërisnim mirënjohjen kombëtare pasi: “pa ndërhyrjen e fuqisë ushtarake të SHBA/NATO/UK, një masakër ndaj shqiptarëve do kishte kaluar përmasat e Srebrenicës, ndërsa vetë çlirimi Kosovës ishte mision i pamundur”.

Pas luftës (1999), paqja pati më shumë se një “dekadë mjalti”, ku vendet e ballkanit (me histori të përgjakshme) në vend të luftës u përfshinë në garë kush do të anëtarësohej më shpejt në NATO dhe BE. Falë mbështetjes së SHBA, sigurisht edhe aspiratës dhe përpjekjeve nacionale: “Kroacia, Sllovenia, janë anëtare të NATO/BE. Shqipëria, Mal i Zi, MV në NATO-s”, bashkë me Serbinë (që do të pijë nga 4 nëna = Moska, Brukseli, Washingtoni, Pekini), presin te dera përmbushjen e standarteve të anëtaresimit në BE”! Kosova & B-H vijojnë përpjekjet dëshpërues drejt NATO & BE.

***

Lexim gjeopolitik i hartës pro dhe kundër gjenocidit të Srebrenicës:

Fatmirësisht, para dhe pas rezolutës kemi qëndrime, mbështetje dhe mesazhe të forta nga Washingtoni, Brukseli, Berlini, Londra, etj: “rezoluta nuk shenjëstron asnjë shtet anëtar dhe nuk ngarkon kurrësesi me përgjegjësi kolektive asnjë grup njerëzish (sigurisht as popullin Serb), ndërsa të gjithë e kemi detyrim t’i pranojmë faktet, ta mësojmë të vërtetën, t’i nderojmë viktimat si dhe t’i mbështesim përpjekjet për t’i gjetur dhe identifikuar viktimat dhe për t’i ndjekur dhe denuar autorët”.

Ndërsa për sa paqen dhe stabilitetin e ballkanit perëndimor, Aleanca Euroatlantike (USA/NATO/BE) ka paralajmëruar se: “nuk do të tolerohen përpjekjet për shpërbërjen e B-H si dhe mbeten të vendosur për mbrojtjen e marrëveshjes së Dejtonit dhe për të mos lejuar një luftë tjetër në Rajon”.

Për më qartë, Ambasadori i ShBA në OKB, z. Robert Wood, pas miratimit të gjenocidit për Srebrenicën, theksoi: “Rezoluta patjetër do të kontribuojë për të siguruar që gjenocidi i kryer nga forcat serbe në Srebrenicë në korrik 1995 nuk do të përsëritet më kurrë, ndërsa mirëpresim vendimin e Përfaqësuesit të Lartë për B-H për të ndaluar pjesëmarrjen në zgjedhje të personave që kanë kryer gjenocid”.

Nga ana tjetër, këto qëndrime do të mbeten një mesazh për të qetësuar cinizmin e Rusisë/Lavrovit i cili rezolutën në fjalë e cilësoi si: “shantazh për të nënështruar Serbët që t’u bashkohen saksioneve ndaj Rusisë”, si dhe kërcënoi se: “kjo do të shkaktoj pasoja në stabilitetin dhe paqen e Ballkanit”!?

Sigurisht, fushata kundër rezolutës në OKB-së udhëhiqet nga presidenti serb Vućič. Ish-Ministri i Milloshevicit bëri (por humbi) gjithçka për të penguar miratimin: “rezoluta për Srebrenicën do të thotë hapja e kutisë së Pandorës për paqen e ballkanit perëndimor”. Edhe politikanët serbë në B-H e paraqesin rezolutën si simbol të “turpit, frikës dhe trishtimit për çdo serb”? Kjo pasi Srebrenica, keq-përdoret për të përhapur frikën mbi popullin serb, nëse nuk ndjekin liderët politikë si Dodikun dhe Vuçiçin ?!

Ndërsa politikanët boshnjakë i’u referohen vendimeve të Gjykatës së Hagës, nga e cila dhjetra politikanë dhe ushtarakë të Republikes Srpska u dënuan për gjenocidin në Srebrenicë. Presidenti i Partisë të Veprimit Demokratik, Izetbegoviq, paralajmëroi OKB-në se të dënuarit për gjenocid në Srebrenicë glorifikohen si “heronj Serbë” nga politikanët dhe opinioni publik në RS, ndërsa në vetëdijen kolektive përpjekjet për të vendosur fajësinë individuale “perceptohet si thirrje për faj kolektiv të serbëve në B-H dhe Serbi”.

Gjithësesi, besoj se rikthimi i mendjeve të ndryshkura dhe investimi shtetëror i Beogradit te burimet e luftës së përgjakshme, mund të kënaq ektremistët, krimin e organizuar, oligarkët dhe ushtrinë e pushtetarëve të korruptuar, por pa asnjë diskutim është një thikë mbas shpines se paqes, masave të mirëbesimit reciprok dhe axhendës së integrimit Euroatlantik të 5 vendeve të rajonit. Ndërsa përkundër kësaj, rezoluta për Srebrenicën është: “një mundësi e re për t’u përballur me të vërtetën si dhe një shans i ri për të mbjellë frymën e mirëbesimit dhe bashkëjeteses paqesore mes popujve dhe vendeve të ballkanit perëdimor”.

***

Pesë mësime si dhe 5 mesazhe strategjike që mund të nxjerrim nga gjenocidi i Srebrenicës:

Së pari, mësimi uleritës: “nëse harrojmë, e keqja përsëritet edhe më mizorisht”. Neonazistët e Rusisë – Putiniste; Kim-Jongët e Azisë dhe Shtetet apo Organizatat, Terroriste; ushtarët/pasuesit e oshilacioneve të Millosheviçit në Beograd apo Dodikët e droguar nga interesat e Moskës dhe korrupsioni, jo vetëm po kërcënojnë sovranitetin teritorial të Ukrainës martire; paqen në lindjen e mesme, sigurinë dhe axhendën e integrimit të 5 vendeve te ballkanit perëndimor, por po sfidojnë seriozisht vlerat themelore, rendin global, fuqinë e aleancës Euroatlantike (USA/NATO/UK/BE) si dhe stabilitetin demokratik të shoqërisë njerëzore.

Së dyti, rezoluta për Srebrenicën do të shëbejë jo vetem si ilaç shërimi nga urrejtja shekullore por edhe si mundësi për t’u përballur me të vërtetën, ndërsa përgjegjësia për gjenocidin i mbetet makinerisë kriminale të Millosheviçit dhe kurrësesi e gjithë popullit Serb

Së treti, gjenocidi Srebrenicës mbetet ende si një këmbanë zgjimi për 32 vendet NATO-s, rrjedhimisht edhe për vendin tonë: “jo vetëm të mbështesim me deklarata diplomatike Ukrainën, NATO-n, SHBA-të, por në këtë betejë “për jetë a vdekje” me të keqen e përbashkët, të marrin përgjegjësitë, për të përmirësuar rrënjësisht Institucionin e mos-harresës, sistemin dhe kapacitetet e sigurisë në përballjen Neo-nazistët e rinj dhe sundimtarët e marrosur që po kërcënojnë më shumë se kurrë që nga Lufta e II-të Botërore, jetet njerëzore, rendin global, vlerat demokratike si interestat euratlantike.

Së katërti, sigurisisht Srebrenica, meriton të skalitet si gjenocid edhe për mesazhet aktuale dhe që mbeten të përjetshme për mbarë njerëzimin: “për lirinë, paqen, sigurinë, stabilitetin demokratik dhe vlerat themelore, do të na duhet të mos harrojmë kurrë. Për më tepër, ja vlen dhe duhet çdo ditë vigjilencë, solidaritet, pra duhet çdo ditë të punojme/luftojmë fortë, me përgjegjshmëri dhe sakrifica”!

Së pesti/fundmi, “falni por mos harroni (Forget but not forgive) që mbetet si “EPITAF” jo vetëm për B-H e masakruar, Kosovën e martirizuar si dhe për MV, Malin e Zi, Kroacinē, Slloveninë, Shqipërinë, si dhe vetë Serbinë që e paguan shumë shtrenjtë marrëzinë e Millosheviçit por edhe si mirënjohje e merituar për USA, NATO/GE/BE, që kontribuan (dhe vijojnë të mbajnë peshë kritike) aq shumë për paqen e rajonit, fatkeqësisht ende të mbërthyer nga oshilacionet e urrejtjes dhe gjakderdhjes shekullore.

* Autori, Gjeneral ® Piro Ahmetaj:

Ekspert për SK, Rajonin dhe NATO-n,

Zv/President i Këshillit Atlantikut, & ish:

Këshilltar për Sigurinë Kombëtare në PD,

Këshilltar i Presidentit, Zv/ShShPFA,

Përfaqësues Kombëtar i RSh në SHAPE/NATO.