• Home
  • Politics
  • Opinion
  • Culture
  • Sports
  • Economy
  • Interview
  • Reporting
  • Community
  • Vatra

Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

Archives for October 2024

Ndërlidhja strategjike e konfliktit në Lindjen e Mesme dhe Ukrainë

October 21, 2024 by s p

Hisen Berisha/

Analiza e situatës së tensionuar në Lindjen e Mesme dhe lidhjet e saj me luftën në Ukrainë na tregon një panoramë të gjerë të një konflikti të ndërlikuar me pasoja globale. Vrasja e fundit e drejtuesit të Hamasit nga ushtria izraelite është pjesë e një strategjie të gjerë të dobësimit të grupeve terroriste të mbështetura nga Irani. Kjo përkrahje e Iranit për grupet terroriste në rajon nuk është e izoluar, por përfaqëson një pjesë të bashkëpunimit më të gjerë strategjik midis Iranit dhe Rusisë për të sfiduar ndikimin perëndimor dhe për të zgjeruar kontrollin e tyre në rajonin arab.

Irani, i nxitur nga Rusia, po përdor këto grupe për të destabilizuar rajonin dhe për të minuar sigurinë e Izraelit, një aleat kyç i Perëndimit. Nga ana tjetër, Izraeli është mbështetur fuqimisht nga Perëndimi, në të njëjtën mënyrë siç Ukraina ka marrë mbështetje për t’i rezistuar pushtimit rus. Këto dy konflikte, ai në Ukrainë dhe ai në Lindjen e Mesme, janë pjesë e të njëjtës përpjekje globale për të ndaluar zgjerimin e ndikimit rus dhe për të mbrojtur interesat strategjike të Perëndimit.

Pushtimi i mundshëm i Gadishullit Arab nga Irani do të kishte pasoja të rënda gjeopolitike. Kjo do t’i jepte Rusisë qasje të lirë në Mesdheun Lindor dhe mundësinë për të kontrolluar ngushticën e Hormuzit dhe kanalin e Suezit, dy rrugë strategjike për tregtinë ndërkombëtare dhe furnizimin me energji. Rusia do të ishte në gjendje të diktonte kushte Perëndimit dhe botës për furnizimet me energji dhe mallra, duke minuar në këtë mënyrë stabilitetin ekonomik dhe sigurinë globale.

Një tjetër aspekt i rëndësishëm është se dalja e lirë e Rusisë në Oqeanin Indian do të kërcënonte supremacinë detare të SHBA-së, e cila për dekada ka siguruar qarkullimin e lirë dhe të sigurt të tregtisë ndërkombëtare. Kjo e bën konfliktin në Lindjen e Mesme të një rëndësie të veçantë për interesat strategjike të Perëndimit, i cili nuk mund të lejojë që rajoni të bjerë nën ndikimin e Rusisë dhe Iranit.

Zgjatja e konflikteve, si në Ukrainë ashtu edhe në Lindjen e Mesme, është e lidhur drejtpërdrejt me dobësimin gradual të kapaciteteve ushtarake të Rusisë dhe Iranit. Në këtë pikë, vendet arabe kanë një interes të veçantë për t’u çliruar nga ndikimi i Iranit, ndërsa Turqia, si anëtare e NATO-s, po ashtu ka një interes strategjik për të parandaluar që Irani të rritë ndikimin e tij në Gadishullin Arab.

Izraeli, nga ana tjetër, ka ndjekur një politikë të afrimit me vendet arabe dhe Turqinë në përpjekje për të krijuar një front të përbashkët kundër kërcënimeve të përbashkëta. Megjithatë, sulmi i fundit terrorist nga Hamasi ka ngrirë këto përpjekje, duke tensionuar edhe më shumë marrëdhëniet në rajon.

Në përfundim, dobësimi i Rusisë në Ukrainë dhe dobësimi i Iranit në Lindjen e Mesme përbëjnë një interes të përbashkët për vendet arabe, Turqinë, Izraelin dhe Perëndimin. Përfituesit më të mëdhenj nga një përmbysje e këtij ndikimi do të ishin vetë këto vende, të cilat do të çliroheshin nga rreziku i destabilizimit afatgjatë dhe zgjerimit të Rusisë dhe Iranit në rajon. Prandaj, përfundimi i këtyre dy konflikteve nuk do të vijë deri sa kapacitetet ushtarake të Iranit dhe Rusisë të mos përbëjnë më rrezik për stabilitetin e Lindjes së Mesme dhe Evropës.

Filed Under: Analiza

NË PARADËN E DITËS SË KOLOMBIT

October 21, 2024 by s p

Agim Aliçkaj/

Me figurat kombëtare Joe DioGuardi dhe Shirley Cloyes DioGuardi, si dhe regjisor/producent z.Fatmir Bardhoci.

Dita e Kolombit është festa federale e SHBA-së që përkujton zbarkimin e hulumtuesit Christopher Columbus në Botën e Re më 12 tetor 1492. Ajo feston gjithashtu trashëgiminë kulturore të italiano-amerikanëve, me të cilët na lidhin vëllezërit tanë arbëreshë si Joe DioGuardi.

Flamuri në duart tona ishte propozuar nga Joe dhe Liga Qytetare Shqiptaro-Amerikane për flamurin e shtetit të Kosovës me rastin e shpalljes së pavarësisë në vitin 2008, me shqiponjën dhe pesë vijat e bardha që përfaqësojnë kombin tonë të ndarë në pesë vende jashtë shtetit amë, Shqipërisë.

IN THE COLUMBUS DAY PARADE -with national figures Joe DioGuardi and Shirley Cloyes DioGuardi, as well as director/producer Mr. Fatmir Bardhoci.

Columbus Day is the US federal holiday commemorating the landing of explorer Christopher Columbus in the New World on October 12, 1492. It also celebrates the cultural heritage of Italian-Americans, with whom our brothers like Joe DioGuardi connect us.

The flag in our hands was proposed by Joe and the Albanian-American Civic League for the flag of the state of Kosova on the occasion of the declaration of independence in 2008, with the Eagle and the five white stripes representing our nation divided in five countries outside motherland Albania.

Filed Under: ESSE

DILEMA HAMLETIANE E FISHTËS

October 21, 2024 by s p

Behar Gjoka/

Poezia “METAMORPHOSIS” gjendet tek vëllimi poetik “Arnzat e Parnasit”, njërit prej librave nga më cilësorët të Fishtës qoftë për frymën e përcjellë, qoftë për shkathtësinë e mjeteve shprehëse. Ajo, poezi ka gjithsej 268 vargje, pra duke e kapërcyer pragun e një poezie të shkurtër, ku pulsojnë ndjesitë zemërake të kundërshtimit të realitetit mjeran, jo vetëm të vitit 1907, që i përket kohës shkrimore. Më tepër të rrudhjes dhe ndrydhjes së karakterit, të përshtatjes nënshtruese, të mbytjes së identitetit, deri në shndërrim total, të prishjes së natyrës së shqiptarit, ku shpalohet mllefi dhe zhgënjimi, toni dhe gjuha sarkastike, për t’i vënë barriera frenuese këtij mjedisi, që rrëshqet drejt rrokopujës. Duke u skeletuar kështu si një poemth sarkazëm, që ta ndërmend kohën, por që ndërkomunikon edhe me këndej kohën…

GJURMË TË UNIT POETIK

Frymëmarrja e vargjeve të kësaj poezie, ashtu si edhe ato të “Lahutës” apo te “Gomari i Babatasit” etj, ruan dhe shpërfaq tiparet e poetikës fishtiane: komunikimin e drejtpërdrejtë, bisedën e hapur, kur prek nër plagët tjetërsuese të botës shqiptare, si dhe gërshetimi i poezisë me retorikën. Pra, poezia “Metamorphosis” edhe njëherë formaton artin ku poeti shkrihet me bariun shpirtëror, çka në këtë rast ravizon një përmasë specifike të unit poetik:

– të lirikës së kulmeve dëshpërimore,

– të lirikës së zemëratës së fundme,

– të lirikës së shpresave të fikuna, që djegin dhe përvëlojnë.

Tonaliteti mbizotërues sarkastik i një mallkimi sipranie, kur është mbushur kupa e durimit, i përthyerjeve të trefishuara të unit poetik, por megjithatë asgjëkundi doravet padre Gjergj Fishta, ndikojnë për të shpërndarë mjegullën rozë, endur me pe të zi mbi poetikën e bardhë fishtiane…

HERO LIRIK I SHUMËFISHUAR

Pavarësisht ndërkomunikimit konkret dhe disaplanor, që e bartin vargjet e kësaj poezie, përthyerja e heroit lirik, madje paraqitja e tij si shumësi, i japin lirikës zemërake temporitëm dhe shprehësi të mirëfilltë artistike.

Së pari: Hero i kundërvënies ndaj realitetit rretheqarkues, që dita ditës zhbëhet, shpërfytyrohet dhe rrudhet si ndërgjegje, që na prezanton poetin e njohur, me ndjenja të përndezura, që, vazhdueshëm rezbitet nër plagët e pyllishtës, ku noton përditshmërinë shqiptari.

Së dyti: Hero lirik që grish në ndihmë të vetë historinë, faktet e njohura dhe të pranuara si të tilla, si ndër vargjet:

“ Por n’dashtë : le të thohet

Se dredhoi Leka,

Veç kurr mos t’thohet,

Se ka mbet Leka. ”(1990: 27),

si një deklamim i hapur i cilësisë që mbart.

Së treti: Hero lirik i ngashënjyer për të rrëmuar dhe kërkuar edhe përtejhistorie, kur i thërret Orfeut, “poetit më të shquar që jetoi para Homerit” (1987: 182), formulim që e hasim tek “Fjalori Mitologjik”, që vjen si i tillë, posaçërisht:

“E ka me e gjetun

Ndo’i farë Orfeut

Qi lavdet-t’ua

T’i a kndojë dheut. ” (1990: 31),

që ta sjell ndërmend piskamën, që ia drejton vetë Homerit, në poezinë “Ditën e të Shuemvet”, tek libri “Mrizi i Zanave”, vëllimit poetik që gdhend portretin e lirikut të vibracioneve këndellëse poetike dhe të një vokabulari farfuritës, sidomos kur thosh:

“Qi për liri t’Shqypnis’u bane flie:

Namin e tyre për m’e kndue si duhet,

Omiri lypet, lypet Iliada!” (1999: 24),

si dhe pasthirrmat buçimtare, që Fishta ua përthekon, hera-herës, orëve dhe zanave tek “Lahuta”. Materia e përthyer në këto forma, përveç se dëshmon tipin e poezisë klasike, madje që ngandonjëherë të përkujton Ovidin dhe metamorfozat e tij, veçse këtu me një funksion dhe semantikë të përmbysur, shpërfaqin dimensionin moral dhe artistik të poetit moskokëçarës si shprehësi, veçmas si kod i përplotësimit, kundërshtues i realitetit të atëhershëm, por edhe më gjerë se kaq…

KONTRASTI NDJENJOR

Poezia “Metamorphosis” duke qenë një dëshmi e dhimbcave sipërore, për atë farë shkërbimi që ka ndodhur dhe do të ngjante pa shkëputje me bashkëkombasit, faktikisht shënon një staturë të re poetike, në sendërtimin me nota sarkastike, të realitetit belban dhe shurdhmemec. Në njëfarë kuptimi, më së shumti ajo është poezi e kontrastit ndjenjor. Vargjet nistore:

“Qe besa, or burra,

Nuk dij kah t’çajë,

Mbasi do t’thirret

Sod derri dajë…

Me armiq t’Shqypnis

Un’pa u frigue

Mjaft jam i mjeri

Kacagjelue.

Po e kam pasë thanun

Deri sivjet:

Lum aj qi shkrihet

Për atme t’vetë” (1990: 24),

të cilat vetëm sa parashtrojnë vorbullën ndjesore, përhumbjen shpirtërore ku ka ra tashmë poeti. Më së fundi, kjo moçalishte përthithëse e jetës dhe oksigjenit, mund të përballet, nëse është e mundur, me ballëvëniet totale. Ndërkohë që antivlerat gëzojnë qytetari dhe nderim, vesi shpërblehet për virtyt, amoraliteti shpërndan mandate morali, hapësira e dinjitetit njerëzor ngushtohet çmendurisht dhe zhytet, pa përvuajtje nëpër zgafellat e pluhurosura dhe gjithë të gënies. Pozicioni sfidant, aspak lakmues dhe famësjellës, përkundrazi si shkak për ta keqkuptuar dhe lançuar, i Fishtës, shpaluar gjithkund në krijimtarinë e tij letrare, tek poezia “Metamorphosis” ka më tepër gjasë, të posedojë tepri qytetarie dhe sakrifice autoriale, në emër të përndritjes dhe shpëtimit të shqiptarit prej dangave dhe përllomjes. Poeti rreket të shpëtojë sa të mundet nga llumhania, ndonëse, për hir të së vërtetës filtrit të zemërimit nuk i shpëton gjësend, për të mbërritur tek përmbyllja fundore:

“Njata qi zhaben

N’këtë jetë t’a rrasën

Kështu kanë me t’shkrue

Mbi vorr ty rrasën:

Ktu njaj fatbardhi

Asht t’ue pushue

Për Fe e për Atme

Qi pat jetue. ” (1990: 32),

ku poeti raporton logjikën e ftohtë, bash si akulli, si dhe vlimin zemrak kundërvënës, ka gjetur shesh prehjeje në përvojën e lashtë, si gjurmë e qytetërimit që aderojmë ta përqafim sa më parë…

RITMIKA E PESËRROKËSHIT

Ajo çfarë e veçon poezinë, mbase me të gjithë veprën autoriale, që përbën vatra ku gjëmon tetërrokëshi tradicional i poetikës së shqipes, është kadenca ritmike e përshpejtuar e vargjeve, që përftohet nga lëvrimi i vargut me pesë rrokje. Ky lloj vargu, promovuar nga N. Frashëri me “Fjalët e qiririt’, si dhe nga A. Z. Çajupi në poezinë “Shqipëtar”, natyrisht, tek ky i fundit, duke përthyer tetërrokëshin karakteristik në dy formante, përkatësisht, në një njësi me pesë rrokje dhe në një njësi tjetër me trerrokësh, çka u ka dhënë vargjeve ritmin e trumbetës së alarmit luftarak.

Kurse Fishta, ashtu si Naimi mbart vetëm vargun me pesë rrokje, sepse aspiron të japë shumëfishin e ndjesive. Natyra specifike e vargjeve:

– të ritmit të kulmimeve trazimsjellëse,

– të dendurisë dhe densitetit ndjenjor,

– të përplasjes kozmogonike të antitezave kundërshtuese,

ka bërë që ky krijim të funksionalizohet edhe si artthënie, madje nga më të fuqishmit e këtij poeti.

Ritmika e ndërrimit të kahjeve, e përmbysjes së ndjesive të zemëratës, e kontrapunkteve të unit poetik, përpos përftesës autoriale në vjeshërimin me pesërrokësh, gjithsesi vatër e poetikës së shqipes, si dhe e bashkëngjitur kjo cilësi edhe me aktin e përzgjedhjes së fjalës që tenton qenien njerëzore shqiptare, të qarkëzuar prej theqafjeve të pafundme, e bëjnë të fuqishme artistikisht. Pra, “mëkati” pa një grimë mëkatimi, i vargjeve të poemthit “Metamorphosis”, një satirë e mprehtë dhe përplot polemika, një klithmë e mëdyshjes hamletiane të shkrimtarit, në fakt realisht shenjon gjurmë shprehësie letrare e jo “njolla” biografike të sajuara për ta përzënë nga panteoni i letrave shqipe.

1. Fishta, Gjergj: “Arnzat e Parnasit”, Sh. B. “Rilindja”, Prishtinë 1990.

Filed Under: LETERSI

“Qëndrimi i diplomacisë Gjermane ndaj çështjes shqiptare në Konferencën e Londrës”

October 21, 2024 by s p

Prof. Dr. Sylë Ukshini/

Në periudhën e krizës ballkanike të fillimit të shekullit XX, një konferencë ndërkombëtare për të zgjidhur konfliktet e Ballkanit ishte një nevojë emergjente për të shmangur shpërthimin e një lufte të përgjithshme në Evropë. Kjo nevojë u materializua në Konferencën e Londrës të vitit 1912, e cila synonte të menaxhonte ndikimet dhe pretendimet e shteteve ballkanike pas luftës së parë ballkanike dhe përgatitjen për një zgjidhje të qëndrueshme për Shqipërinë.

Ky studim shqyrton pozicionin e diplomacisë gjermane gjatë kësaj Konference, duke analizuar rolin e përfaqësuesve gjermanë dhe ndikimin e politikës së Berlinit në vendimmarrjet e Konferencës. Në veçanti, trajtohet angazhimi i princit Lichnowsky, ambasadorit gjerman, dhe tensionet mes tij dhe autoriteteve të Berlinit, si dhe qëndrimet e tjera të Fuqive të Mëdha ndaj çështjes shqiptare.

Ndërsa Austria-Hungaria, me ndihmën e diplomatëve të saj, kërkonte një Shqipëri të përfshirë tërësisht brenda kufijve etnografikë të shqiptarëve, Gjermania, e udhëhequr nga kritika e Perandorit Wilhelm II, e pa të pamundur mbajtjen e trupave osmane në Shqipëri dhe vlerësoi se parimi i përcaktimit të kufijve në bazë etnografike ishte i realizueshëm vetëm në kushte të caktuara. Përfaqësuesit gjermanë gjithashtu kontribuuan në përcaktimin e kufijve të Shqipërisë dhe në diskutimet për neutralitetin e saj, ndihmuar nga një koordinim të ngushtë me Austro-Hungarinë dhe bashkëpunim të kujdesshëm me diplomatët e tjerë të Konferencës.

Ky punim ka në fokus ndriçimin e kompleksitetit të rrethanave të krijuar rreth pushtimit serbo-malazez të qytetit të Shkodrës, e cili ishte e vetmja qendër politike administrative shqiptare që do të mbetej brenda kufijve të shtetit shqiptar, natyrisht qëndrimit konsekuent të diplomacisë austro-hungareze. Në këtë rrethanë evidentohet edhe qëndrimi i luhatur i shtetit gjerman rreth kësaj çështje dhe veçanërisht pozicioni i princit Lichnowski, i cili shpesh mbajti qëndrimi që shkonin përtej qëndrimit të shtetit gjerman. Punimi ofron një analizë të detajuar të ndikimeve dhe përpjekjeve të diplomacisë gjermane për të mbrojtur interesat e saj dhe për të ndikuar në rezultatet e Konferencës që do të formësonin hartën politike të Ballkanit për dekadat e ardhshme.

Filed Under: Histori

Yankers nderon Kosovën dhe Ramush Haradinajn

October 21, 2024 by s p

Fotoreportazh nga Dritan Haxhia/

Në një ceremoni të veçantë në qytetin Yonkers, New York, Kryetari i qytetit, z. Mike Spano, nderoi me Mirënjohjen e Qytetit kryetarin Ramush Haradinaj. Njëherish duke shpallur zyrtarisht datën 20 tetor 2024 si “Dita e Nderuar e Ramush Haradinajt.” Në ceremoninë zyrtare, Kryetari Spano shpalli këtë titull me motivacionin për njohjen e shërbimit shumëvjeçar të Haradinajt ndaj vendit të tij dhe përkushtimin e tij në përmirësimin e zhvillimit ekonomik dhe kulturor, si dhe në shërbimin publik.

Qyteti i Yonkers nderoi Ramush Haradinajn për gjithçka që ai ka bërë për ta bërë Kosovën një vend më të mirë dhe vazhdomë të bëjë për të gjithë banorët e saj. Po në nder të Ramush Haradinajt, Kryetari Spano shpalli gjithashtu 20 tetorin 2024 si ditën zyrtare të ngritjes së flamurit të Kosovës në qytetin e Yonkers.

Pas marrjes së çmimit, Haradinaj deklaroi:

“Nderimin që më bëhet, ua dedikoj të gjithë atyre që besojnë në Kosovën e lirë, të zhvilluar dhe të integruar në NATO, si dhe në miqësinë e përjetshme mes popullit të Kosovës dhe atij amerikan. Në këtë ditë, falënderoj bashkëluftëtarët e UÇK-së dhe secilin ushtar amerikan që ka shërbyer në vendin tim. Zoti e bekoftë popullin e Kosovës, Zoti e bekoftë Amerikën, Zoti e bekoftë miqësinë mes dy popujve.”

Në përmbyllje të kësaj ngjarje, Haradinaj e ftoi z. Spano, për një vizitë në Republikën e Kosovës.

Filed Under: Reportazh

  • « Previous Page
  • 1
  • …
  • 17
  • 18
  • 19
  • 20
  • 21
  • …
  • 51
  • Next Page »

Artikujt e fundit

  • NJЁ SURPRIZЁ XHENTЁLMENЁSH E GJON MILIT   
  • Format jo standarde të pullave në Filatelinë Shqiptare
  • Avokati i kujt?
  • MËSIMI I GJUHËS SHQIPE SI MJET PËR FORMIMIN E VETEDIJES KOMBËTARE TE SHQIPTARËT  
  • MES KULTURES DHE HIJEVE TE ANTIKULTURES
  • Historia dhe braktisja e Kullës së Elez Murrës – Një apel për të shpëtuar trashëgiminë historike
  • Lirizmi estetik i poetit Timo Flloko
  • Seminari dyditor i Këshillit Koordinues të Arsimtarëve në Diasporë: bashkëpunim, reflektim dhe vizion për mësimdhënien e gjuhës shqipe në diasporë
  • Ad memoriam Faik Konica
  • Përkujtohet në Tiranë albanologu Peter Prifti
  • Audienca private me Papa Leonin XIV në Selinë e Shenjtë ishte një nder i veçantë
  • PA SHTETFORMËSINË SHQIPTARE – RREZIQET DHE PASOJAT PËR MAQEDONINË E VERIUT
  • “Ambasador i imazhit shqiptar në botë”
  • “Gjergj Kastrioti Skënderbeu në pullat shqiptare 1913 – 2023”
  • Albanian American Educators Association Igli & Friends Concert Delivers Electrifying Evening of Albanian Heritage and Contemporary Artistry

Kategoritë

Arkiv

Tags

albano kolonjari alfons Grishaj Anton Cefa arben llalla asllan Bushati Astrit Lulushi Aurenc Bebja Behlul Jashari Beqir Sina dalip greca Elida Buçpapaj Elmi Berisha Enver Bytyci Ermira Babamusta Eugjen Merlika Fahri Xharra Frank shkreli Fritz radovani Gezim Llojdia Ilir Levonja Interviste Keze Kozeta Zylo Kolec Traboini kosova Kosove Marjana Bulku Murat Gecaj nderroi jete ne Kosove Nene Tereza presidenti Nishani Rafaela Prifti Rafael Floqi Raimonda Moisiu Ramiz Lushaj reshat kripa Sadik Elshani SHBA Shefqet Kercelli shqiperia shqiptaret Sokol Paja Thaci Vatra Visar Zhiti

Log in

This website uses cookies to improve your experience. We'll assume you're ok with this, but you can opt-out if you wish. Cookie settingsACCEPT
Privacy & Cookies Policy

Privacy Overview

This website uses cookies to improve your experience while you navigate through the website. Out of these cookies, the cookies that are categorized as necessary are stored on your browser as they are essential for the working of basic functionalities of the website. We also use third-party cookies that help us analyze and understand how you use this website. These cookies will be stored in your browser only with your consent. You also have the option to opt-out of these cookies. But opting out of some of these cookies may have an effect on your browsing experience.
Necessary
Always Enabled
Necessary cookies are absolutely essential for the website to function properly. This category only includes cookies that ensures basic functionalities and security features of the website. These cookies do not store any personal information.
Non-necessary
Any cookies that may not be particularly necessary for the website to function and is used specifically to collect user personal data via analytics, ads, other embedded contents are termed as non-necessary cookies. It is mandatory to procure user consent prior to running these cookies on your website.
SAVE & ACCEPT