• Home
  • Politics
  • Opinion
  • Culture
  • Sports
  • Economy
  • Interview
  • Reporting
  • Community
  • Vatra

Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

Archives for December 2024

SPANJË, 1976 / “NË BOTËN E FORTESËS SË MBRETËRESHËS SUZANI…” — NJË SHKRIM PËR MBRETËRESHËN SUZANË, NËNËN E PRINC LEKA II

December 7, 2024 by s p


Mbreti i Shqipërisë në mërgim, Leka, me Mbretëreshën e lindur në Australi në pronën e tyre në Spanjë, ku ata po krijojnë një shtëpi dhe seli të pavarur. Mbreti është 6 këmbë e 7 inç i gjatë. — Burimi : The Australian Women’s Weekly, e mërkurë, 14 prill 1976, faqe n°2


Nga Aurenc Bebja*, Francë –  7 Dhjetor 2024

Revista australiane “The Australian Women’s Weekly” ka botuar, të mërkurën e 14 prillit 1976, në faqen n°4, një shkrim asokohe për mbretëreshën Susan (nënën e Princ Leka II), të cilin, Aurenc Bebja, nëpërmjet Blogut “Dars (Klos), Mat – Albania”, e ka sjellë për publikun shqiptar :

Në botën e fortesës së mbretëreshës Suzani 

— ku Mbreti Leka mban një armë… dhe mbretëresha e tij australiane është gjithashtu qitëse e mirë.

Anne Matheson ishte mysafire në shtëpinë e tyre.

Fotografitë nga Alec Murray

Burimi : The Australian Women’s Weekly, e mërkurë, 14 prill 1976, faqe n°2
Burimi : The Australian Women’s Weekly, e mërkurë, 14 prill 1976, faqe n°2

Mbreti Leka I i shqiptarëve hoqi një revolver të vogël elegant Colt të varur në një rrip lëkure të bukur dhe e lëshoi pa shqetësim në divanin pranë meje.

Për këtë Mbret dhe mbretëreshën e tij, australianen Susan Cullen-Ward, armët dhe rojet janë një pjesë e domosdoshme e jetës së tyre dhe e imja për fundjavën që isha mysafire e shtëpisë së tyre në Spanjë.

Leka lindi në një botë krizash, kërcënimesh për jetën e tij dhe armiqësi të pafshehura nga ata që nuk kanë asnjë simpati për qeverinë e tij në mërgim.

Vendi i tij është nën sundimin komunist dhe ai ka shumë kundërshtarë edhe në Spanjë ku ai dhe Mbretëresha kanë shtëpinë e tyre.

Festimet në Madrid pas martesës së tij me Susan Cullen-Ward në tetorin e vitit të kaluar u lanë në hije nga zhurmat politike spanjolle që nuk janë shuar që kur miku i tij i ngushtë Mbreti Juan Carlos hipi në fron pas vdekjes së gjeneralit Franko.

Tani edhe jeta e mbretëreshës Suzani është nën kërcënimin e armiqve të kauzës së çlirimit të Shqipërisë, së cilës i është përkushtuar Mbreti. “Unë e bëra zotimin tim kur u betova për besnikëri ndaj popullit tim,” tha ai. “Susan e dinte këtë përpara se të martohej me mua. Ajo e dinte rrezikun me të cilin do të përballeshim në jetën tonë së bashku.”

Pra, është e kuptueshme që pasuria e tyre, 17 kilometra jashtë Madridit, duhet të ishte bërë një fortesë e sigurt.

Mbreti qëndron pranë portave të hyrjes prej hekuri me stemën mbretërore. Përveç një gardhi të lartë, prona ka sisteme të përpunuara alarmi. — Burimi : The Australian Women’s Weekly, e mërkurë, 14 prill 1976, faqe n°2

Megjithatë, shtëpia, Finca Nuestra Sra de Guadalupe, nuk është një kështjellë mesjetare. Është një shtëpi simpatike koloniale spanjolle, e ndërtuar në një nivel në një shtrirje të gjerë, me një pamje të Madridit nga njëra anë dhe një pamje të maleve të bukura të Guadalupe nga ana tjetër.

Shtëpia e gjerë, e dizajnit kolonial spanjoll, u ble ashtu siç është dhe ndërtesa të tjera po shtohen. — Burimi : The Australian Women’s Weekly, e mërkurë, 14 prill 1976, faqe n°2
Shtëpia e gjerë, e dizajnit kolonial spanjoll, u ble ashtu siç është dhe ndërtesa të tjera po shtohen. — Burimi : The Australian Women’s Weekly, e mërkurë, 14 prill 1976, faqe n°2

Duket paqësore dhe këndshëm relaksuese, siç është në të vërtetë sepse puna e parë e mbretit Leka ishte të ruante shtëpinë dhe pesë hektarë tokë me një gardh 5 m (16 këmbë) dhe sisteme alarmesh të mbivendosura.

Ai vetë mban dy armë dhe shoqërohet nga një truprojë, një nga shqiptarët e lirë që e konsideron një nder të madh t’i shërbejë mbretit në mërgim. Ahmet Terpez shfaq një buzëqeshje të gjerë, miqësore, dhëmbët e tij të artë shkëlqejnë dhe bën përshëndetjen zogiste me krahun e djathtë përgjatë gjoksit për të formuar shkronjën Z të mbretit Zog, babait të Lekës.

Siguria e plotë

Ahmeti është në listën e rojeve të Mbretit. Ai erdhi nga Gjermania, ku ishte punëtor tekstili, për të kryer detyrën. Më vonë do të ketë dy truproja që do të jetojnë në kompleks, një për Mbretin dhe një për Mbretëreshën e tij.

Brenda pesë hektarëve, mbreti Leka po ndërton tani një sekretariat dhe shtëpi për oborrin e tij të shqiptarëve të lirë dhe stafin e tij. “Unë po shes zyrat dhe apartamentet e mia në qendër të Madridit dhe po përqendroj të gjitha operacionet e mia këtu në Pozuelo,” shpjegoi ai.

“Atëherë do të jem në gjendje të siguroj gjithçka plotësisht.”

Ai dëshiron që gjithçka të jetë e pavarur në çdo rast urgjence. Ata kanë ujësjellësin e tyre nga puset dhe po gërmojnë puse më të thella. “Ne kemi nevojë për më shumë ujë nëse duam të kultivojmë tokën dhe ta mbajmë pishinën të mbushur,” tha ai. Dhe ata prodhojnë energjinë e tyre elektrike.

Megjithëse Mbreti planifikon të kultivojë mjaftueshëm ushqim për t’i bërë ata të vetë-mjaftueshëm, kopshtari andaluzian e sheh këtë si një trill dhe vazhdon me rendin e tij të vendosur të mbjelljes së pranverës, duke vendosur pemë dhe lule zbukuruese.

Mbretëresha dëshiron një sipërfaqe të madhe të mbjellë me misër të ëmbël dhe pjepër australianë. “Ata duhet të rriten mirë këtu,” i argumenton mbreti kopshtarit. Por ai nuk e urdhëron.

Mbreti Leka dhe mbretëresha Suzani e mbajnë shtëpinë hapur gjatë fundjavave. Derisa të kenë ndërtuar dhoma për shërbëtorët e tyre dhe të sjellin stafin e tyre, shumica e ushqimeve për mysafirët e tyre përgatiten nga mbreti.

Unë isha mysafirja e vetme në shtëpi dhe thashë me habi kur mbreti Leka u shfaq nga kuzhina me një tas me spageti të shijshme në një salcë të shijshme për darkë : “Epo, është hera e parë që një mbret gatuan për mua dhe më servir një vakt.”

“Gjithmonë duhet të ketë një të parë,” tha ai me buzëqeshjen e tij djaloshare, e cila rri pezull mbi fytyrën e tij të çelur edhe kur ai është në gjendjen më serioze.

Dreka përbëhej nga një vakt shqiptar i përgatitur nga truproja i besuar, i cili ishte i lumtur t’i shpëtonte të gjitha atyre salsiçeve gjermane në Mynih ku punon. Ai bëri kosin më të shijshëm ndonjëherë, i cili më shndërroi në atë që e konsideroja fillimisht si një pjatë pa shije.

Pjata kryesore ishte një gjellë me copa të buta viçi dhe fasule të bardha të mëdha në një salcë pikante, me një pjatë anësore me qepë të papërpunuara. I kalova qepët; Mbreti hëngri dy me kënaqësi dhe mbretëresha shijoi të sajat.

Mbajtja e shtëpisë hapur nënkuptonte që të dielave të ftuarit vinin që nga mesdita. Ne hëngrëm një drekë byfe dhe në mbrëmje, rreth orës 21:00, mbreti dhe një nga të ftuarit e tij gatuan copën më të butë të viçit që kam provuar ndonjëherë.

Mishi i viçit ishte i mirë, i rrallë dhe i prerë në feta të trasha. Një copë e mirë viçi është e vështirë të gjendet në Spanjë, mësova më vonë. Dhe e tillë është mikpritja shqiptare, mbreti u ofroi fileta viçi mysafirëve të tij ndërsa ata niseshin.

Meqë ishim në Spanjë, ishte normale të bënim një sy gjumë pasdite. Nëna e mbretit, mbretëresha Geraldinë, erdhi për drekë dhe, pas një sy gjumë në dhomën e rezervuar për të, u kthye në shtëpi në kohë për një pije, një lojë bridge dhe darkë.

Dhurata e dasmës

Pranvera në Madrid ishte mjaft e ftohtë, ndonëse disa ditë ishin me shkëlqim. Mikpritësit e mi ishin jashtëzakonisht të sjellshëm dhe më thërrisnin për të parë një muzg të bukur, ose qenushin e tyre “boxer” të sapoardhur, dhuratën e dasmës së mbretëreshës për mbretin ose mjegullën që ngrihej mbi male.

Rutina e fundjavës për këtë çift të ngarkuar me punë është që të qëndrojnë zgjuar deri vonë natën dhe të zgjohen shumë vonë ditën, dhe biseda rrjedh natyrshëm. Ata nuk shohin televizor, megjithëse ka televizorë të vegjël të vendosur nëpër dhoma.

Disa nga historitë e mbretit për banditët dhe shqiptarët që qëllonin për të vrarë dukeshin të çuditshme, por ishin mjaft magjepsëse.

Ne e dimë që intrigat dhe atentatet janë një mënyrë jetese në Ballkan, por unë u habita kur më tregoi për një burrë të vogël që e kisha vënë re në dasmë, nervoz dhe energjik teksa mbante argjendin gjatë festës madhështore prej 200 kilogramësh havjar dhe 100 deshëve të pjekur të servirur para 1000 të ftuarve.

“Ai kishte një piceri në Nju Jork,” tha Mbreti, “dhe kur mafia kërkoi para për mbrojtjen e tij, ai refuzoi. Ata dërguan gjashtë nga njerëzit e tyre për ta qëlluar, por ai mbërriti i pari atje dhe i shtriu të vdekur për tokë. Për të shpëtuar fytyrën e saj, mafia dogji restorantin e tij.”

E pyeta mbretëreshën duke qeshur se si një vajzë e bukur australiane si ajo ishte ngatërruar me këta qitës profesionalë. “Unë vetë jam një qitëse e mirë,” u përgjigj ajo.

Finca Nuestra Sra de Guadalupe (Prona e Nënës sonë të Guadalupe) është ende e mobiluar vetëm pjesërisht. Susan Cullen-Ward, nga një familje fermere në Uellsin e Ri Jugor, ishte mësuese arti dhe dizajnere e brendshme përpara martesës së saj dhe mbreti Leka ishte koleksionist gjatë gjithë jetës së tij. “Së bashku gjetëm shtëpinë dhe së bashku e mobiluam,” tha Mbretëresha.

Koleksioni privat i qilimave persiane, ndoshta më i vlefshmi në botë, është i përhapur në katër dhomat e pritjes dhe gjetkë në shtëpi, duke përfshirë një Tabriz të artë që duket se ndryshon dhe shkëlqen kur e kap drita.

Dhoma e ngrënies, me një nga qilimat e shumtë madhështor të shtëpisë. — Burimi : The Australian Women’s Weekly, e mërkurë, 14 prill 1976, faqe n°2
Dhoma e ngrënies, me një nga qilimat e shumtë madhështor të shtëpisë. — Burimi : The Australian Women’s Weekly, e mërkurë, 14 prill 1976, faqe n°2

Dyert rrëshqitëse në dhomat e bollshme kryesore hapen për të krijuar një dhomë pritjeje të madhe për raste shtetërore. Ka tre “patios”, një sallë të vogël në hyrje me tualet dhe banjo, një bibliotekë, katër dhoma gjumi për mysafirë me banjo, si dhe apartamente private të çiftit mbretëror.

Kolltukët në studion (zyrën) e Mbretit u projektuan posaçërisht për lartësinë dhe masën e tij. Në mur janë disa nga koleksioni i shkëlqyer i shpatave të Mbretit Zog. — Burimi : The Australian Women’s Weekly, e mërkurë, 14 prill 1976, faqe n°2
Kolltukët në studion (zyrën) e Mbretit u projektuan posaçërisht për lartësinë dhe masën e tij. Në mur janë disa nga koleksioni i shkëlqyer i shpatave të Mbretit Zog. — Burimi : The Australian Women’s Weekly, e mërkurë, 14 prill 1976, faqe n°2

Ambientet shtëpiake aktualisht në ndërtim përfshijnë dy kuzhina, dhe shoferi, kopshtari dhe shërbëtorët do të jetojnë mbi garazhet.

Mbreti dhe mbretëresha Suzani do të largohen nga shtëpia e tyre në qershor në turin e parë mbretëror së bashku, kur do ta prezantojë atë para shqiptarëve në Shtetet e Bashkuara dhe Kanada. Bëhet fjalë për një turne katër javor. Më vonë ata do të vizitojnë Australinë.

Filed Under: Histori

ADMINISTRATA E TRAMPIT DHE LUFTA NË UKRAINË

December 7, 2024 by s p

Republican presidential candidate former President Donald Trump and Republican vice presidential candidate Sen. JD Vance, R-Ohio, arrive a campaign rally, Saturday, July 20, 2024, in Grand Rapids, Mich. (AP Photo/Evan Vucci)

Ndalja e një lufte duhet të merret si akt human. Është thënë se presidenti i zgjedhur i ShBA-së Donald Tramp (Donald Trump, 1946- ) luftën e Ukrainës mund ta ndalë për një ditë. 

Kemi të bëjmë me një luftë komplekse. Kjo luftë karakterizohet prej dy gjërave:

– e para, pala ukrainase mbështetet prej Fuqive të Perëndimit dhe të NATO-s;

– e dyta, njëra prej palëve ndërluftuese është fuqi e madhe.

Kush e ka shkaktuar këtë luftë? Sipas Fuqive perëndimore dhe NATO-s, luftën e ka shkaktuar agresioni rus, i paprovokuar nga Kievi. Sipas Moskës, kjo luftë është pasojë e tendencës së Fuqive të Perëndimit dhe të NATO-s për ta përfshirë Ukrainën në Aleancën Veri-atlantike. 

Rëndom luftërat ndalen kur njëra prej palëve ndërluftuese e humb luftën dhe nënshkruan kapitullimin. Në rastin konkret, asnjëra prej palëve ndërluftuese nuk thotë se e ka humbur luftën. Secila prej tyre thotë se do ta vazhdojë luftën deri në thyerjen përfundimtare të palës armike. 

Presidenti i zgjedhur i ShBA-së Donald Tramp sakaq mund ta ndalë luftën duke ia ndërprerë Kievit ndihmat ushtarake dhe financiare. Po të ndodhë një gjë e tillë, atëherë fituese e luftës do të dilte Rusia. Që nga fillimi i kësaj lufte, Fuqitë perëndimore Rusinë e kanë cilësuar si agresore dhe si pushtuese e territorit të huaj. Sipas perëndimorëve, Moska i ka shkelur konventat ndërkombëtare me të cilat garantohet pacenueshmëria e kufijve, e sovranitetit të shteteve apo e tërësisë tokësore e tyre. 

Ç’qëndrim do të kishte Trampi lidhur me cilësimin e Rusisë si agresore dhe si shkelëse e parimeve ndërkombëtare mbi pacenueshmërinë e kufijve, mbrojtjen e sovranitetit dhe të integritetit territorial të shteteve? 

Kjo luftë ka një çmim tejet të lartë. Palët ndërluftuese kanë humbje të mëdha në njerëz, numër të madh ushtarësh të vrarë, numër të madh ushtarësh të plagosur, tanimë të paaftë për luftë. Pala ukrainase ka edhe një numër të caktuar civilësh të vrarë. Shumë fëmijë ukrainas kanë mbetur pa njërin prind, e një numër i caktuar edhe pa të dy prindërit. Një numër i madh i ukrainasve janë shpërngulur nga vendi për t’u strehuar në vende të ndryshme të Evropës. Ka prej tyre që kanë shkuar edhe në vendet përtej detit. Askush s’e di në do të kthehen ata në vendin e tyre të lindjes, në atdheun e tyre. Në Ukrainë kemi edhe lëvizje të brendshme të popullsisë. Shumë ukrainas u janë shmangur zonave të luftës dhe janë vendosur në rajonet që kanë qenë sa më larg fushëbetejave. Ukraina ka pësuar dëme të mëdha materiale, ndërtesa të rrënuara, rrugë, ura, objekte energjetike, centrale elektrike, fabrika, uzina dhe reparte prodhimi të shkatërruara. Shumë rajone të Ukrainës janë shndërruar në fusha të minuara. Është çrregulluar sistemi social, arsimor, shëndetësor, prodhues, riprodhues. 

Dëmet që i ka pësuar Ukraina mund të maten në miliarda euro ose dollarë. Dëme dhe humbje ka pësuar edhe pala tjetër ndërluftuese – Rusia. Askush s’e di numrin e saktë të ushtarëve të vrarë, të asnjërës palë ndërluftuese. Kievi dhe Moska këtë e ruajnë si sekret. 

Duke qenë se kemi të bëjmë me një luftë që ka kushtuar tejet shtrenjtë, atëherë rezulton se asnjëra prej palëve ndërluftuese nuk do të ishte e gatshme të dalë duarthatë nga një marrëveshje eventuale që do t’ua ofronte Trampi. 

Tani për tani Rusia kontrollon 27 për qind të territorit të Ukrainës. Pak më shumë se çerekun. Po qe se Uashingtoni ia ndërpret Kievit ndihmat ushtarake dhe financiare, në mos edhe politike, atëherë fituese e luftës do të dilte Rusia. A do të ishte kjo në dobi të Perëndimit, në dobi të NATO-s?! Sigurisht që jo. Rusia si fuqi e madhe nuk ka hyrë në luftë për ta humbur atë. Rusia nuk paguan çmim të madh për të dalë nga lufta duarbosh. A mund administrata e re amerikane të gjejë një formulë që do t’i kënaqte të dyja palët ndërluftuese, si ajo: “Edhe mishi të piqet, edhe helli të mos digjet”. Sipas Moskës, Rusia i ka marrë ato pjesë të Ukrainës që janë të banuara kryesisht me popullsi ruse.                                   

Ka që thonë se me prolongimin e luftës, Perëndimi, përkatësisht NATO-ja synojnë ta dobësojnë Rusinë ushtarakisht dhe ekonomikisht. 

Fuqitë perëndimore dhe NATO-ja deri tani e kanë mbështetur Ukrainën me armatime, me mjete financiare, me prodhime dhe artikuj ushqimorë, me barna, me ekspertë lëmenjsh të ndryshëm etj. E kanë përkrahur edhe politikisht. Por, në fushëbeteja Ukraina e ka derdhur gjakun e djemve dhe të vashave ukrainase. Me fjalë të tjera, çmimin më të lartë e ka paguar populli ukrainas. 

Çmim për luftën në Ukrainë paguajnë edhe vendet e Perëndimit. Çmimi i luftës shkon në kurriz të taksapaguesve të ShBA-së dhe të shteteve evropiane. Qytetarit të rëndomtë në Perëndim, më tepër i intereson standardi i jetesës se çështjet gjeopolitike dhe interesat strategjikë të shteteve. Nuk është e rastit që në kontinentin e vjetër kanë marrë hov e djathta e skajshme apo e majta e skajshme.       

*   *   *

Po qe se lufta ndalet dhe Rusia merr 27% të territorit të Ukrainës, atëherë ajo del fituese. Shtrohet pyetja: Cili është interesi strategjik i ShBA-së, i NATO-s apo i BE-së?! A është interes i Fuqive perëndimore dhe i NATO-s që Rusia të dalë fituese e kësaj lufte?! Po qe se Trampi e ndal luftën duke ia njohur Rusisë 27% të territorit të Ukrainës, atëherë dalin humbëse: ShBA-ja, NATO-ja dhe BE-ja. Përse dalin humbëse? Kështu sepse ShBA-ja, NATO-ja dhe BE-ja e kanë mbështetur Ukrainën që nga dita e parë e sulmit rus. Pikërisht për këtë arsye administrata e re amerikane nuk do ta ketë lehtë ta gjejë formulën përkatëse të ndaljes së luftës. Formulë që do t’i kënaqte të gjitha palët – Ukrainën, Rusinë, ShBA-në, NATO-n dhe BE-në. 

Po qe se Rusisë i njihet pushtimi i 27 për qind të territorit të Ukrainës, atëherë ajo del fituese. Kësisoj, në vend që ta dobësonin, ajo do të dilte më e fortë! 

*   *   *

Është vështirë të arrihet armëpushim dhe zgjidhje për ndaljen e luftës edhe për shumë arsye të tjera: 

– Kush është viktimë e luftës dhe cila palë është agresore, kush zhvillon luftë të drejtë çlirimtare dhe cila palë bën luftë pushtuese;

– Duke qenë se lufta zhvillohet në territorin e Ukrainës, a do t’ia paguajë Moska Kievit dëmet e luftës apo reparacion lufte;

Sipas të dhënave të caktuara, Ukraina ka marrë prej vendeve të Perëndimit diku rreth 270 miliardë dollarë. Atëbotë, shtrohet pyetja: A do të mund t’i kthejë dhe si do të mund t’i kthejë Perëndimi këto mjete që ia ka dhënë Kievit në formë armatimesh, mjetesh monetare etj. Një pjesë e armatimeve dhe e mjeteve monetare janë dhënë në formë ndihmash, por një pjesë tjetër mbase i janë dhënë Ukrainës në formë huaje.

Ç’do të ndodhë me asetet apo me mjetet financiare të Rusisë që ndodhen të bllokuara nëpër bankat e Evropës dhe të ShBA-së?! A do të zhbllokohen ato dhe t’i kthehen Moskës apo do të vazhdojnë të mbeten të bllokuara?!

A do të përgjigjet ndokush për krime lufte dhe për krime kundër njerëzimit?

Cili do të jetë fati i Vladimir Putinit, të shpallur përgjegjës për krime lufte apo për krime kundër njerëzimit? A do t’ia dorëzojë Moska Hagës që ai të përballet me drejtësinë ndërkombëtare? A është normale që liderët perëndimorë të komunikojnë me të apo edhe të takohen me të?! Të takohen me njeriun të cilin e kanë fajësuar për krime lufte! 

Po qe se askush nuk përgjigjet për krime lufte apo për krime kundër njerëzimit, atëherë del se Gjykata Ndërkombëtare e Drejtësisë vlejtka vetëm për popujt e vegjël apo për popujt e pambrojtur. A do të përgjigjet ndokush për ndarjen e fëmijëve prej prindërve të tyre?! A mban përgjegjësi ndokush për vrasjen e popullsisë civile?! A përgjigjet dikush për ekzekutimin e robërve?! A përgjigjet dikush për torturimin e robërve të luftës? Në këto përmasa, kjo s’ka ndodhur as në mesjetë. 

Po sanksionet ndaj Rusisë, do të hiqen apo do të vazhdojnë të jenë në fuqi?! Po tregtia midis vendeve të Perëndimit dhe Rusisë do të rivendoset apo do të vazhdojë të mbetet e ngrirë?! Ç’do të ndodhë me naftën dhe gazin natyror rus?! Naftësjellësit dhe gazsjellësit do të çojnë naftë dhe gaz drejt Evropës apo embargoja do të vazhdojë edhe për një kohë?! 

Kush do t’i çminojë fushat e minuara të Ukrainës, kur dhe me çfarë çmimi? Kush do ta rindërtojë Ukrainën e shndërruar në gërmadhë? Sa vjet do t’i duhen Ukrainës për ta rimarrë veten? Kush do ta ndihmojë Ukrainën në periudhën pas luftës?! A kanë llogari Fuqitë perëndimore t’i hyjnë kësaj pune pa pasur një interes strategjik? 

Çdo marrëveshje që e nxjerr ngadhënjyese Rusinë, me automatizëm e nxjerr humbëse ShBA-në, NATO-n dhe BE-në. Fitorja ruse do t’i trimëronte edhe aleatët e saj në Azi. Do të ngazëlleheshin edhe vendet e BRIKS-it, bashkë me kryetarin e Koresë së Veriut, Kim Jong-un. 

Mosndëshkimi i Rusisë ia çel rrugën ariut të veriut për inkursione të tjera drejt Evropës. Rusia e pandëshkuar do të vazhdonte politikën e saj destruktive dhe luftënxitëse në Ballkanin Perëndimor. Do ta trimëronte satelitin e saj – Serbinë, për të intensifikuar aktet terroriste në Kosovë dhe në vendet e tjera të rajonit.

Mandati i një presidenti zgjat katër vjet apo tetë vjet, kurse interesi strategjik i  një fuqie globale zgjat me dekada, në mos dhe më tepër. Ndalja e luftës në Ukrainë nuk është çështje e lehtë. In ultima linea, kryetari Zelenski mund të thotë: “Me këto kushte, unë nuk e nënshkruaj marrëveshjen e paqes”. Pa nënshkrimin e palëve ndërluftuese, zotërimet ruse në Ukrainë do të konsideroheshin pushtim.          

Çfarë statusi do të ketë Ukraina? Do të jetë shtet asnjanës, apo do të jetë anëtare e NATO-s dhe e BE-së?!       

Pikëpamja: “Le të marrë Rusia 27% të territorit të Ukrainës, kurse si kompensim, Ukraina të pranohet në NATO”, nuk është e drejtë. Nuk arsyetohen gjithë ato viktima për një epilog të tillë. Këtë e dinë më së miri prindërit e djemve të vrarë, e dinë fëmijët e mbetur jetimë, e dinë gratë e reja të mbetur pa bashkëshortët e tyre. Shteti dhe kombi ukrainas ekzistojnë pavarësisht nga ç’thotë Putini. Nuk ka nevojë të vriten dhe të plagosen qindra mijë ukrainas që Putini më në fund ta njoh të drejtën e Ukrainës për shtetësi. 

Xhelal Zejneli             

Filed Under: Ekonomi

NË NDERIM TË JETËS DHE VEPRËS MADHËSHTORE TË PROF.SAMI RREPISHTI

December 7, 2024 by s p

(ME RASTIN E NDARJES NGA JETA ME 27 NËNTOR 2024)

 Nga: Hysen S.Dizdari  // Tiranë me, 07 .12.2024

 Prof.Sami Rrepishti ka thenë:

  • “ATDHEU NUK MË KA ASNJI FAJ. EDHE SOT UNË THEM: SHQIPËRI MË JEP NDER ME JEP EMNIN SHQIPTAR ”! 
  •  “ RESPEKTI PËR JETËN DHE DINJITETIN E ÇDO PERSONI ASHTË NË KRYE TË LISTËS SË DETYRIMEVE TONA NË JETË.”

Unë kam patur fatin e veçantë , të prezantohem me Prof.Sami Rrepishti, në vitin 2018 me rastin botimit të librit tim : “Gjergj Kastrioti Skënderbeu në pullat shqiptare 1913-2017” ,kur një kopje të librit e ja dergova me postë në ShBA.

Prof.Samiu , i cili pasi e mori librin tim e  lexojë më dërgojë  një urim të veçantë për  botimin e tij.

Nga ky moment,  kami patur  korrospondencë  të vazhdueshme në rrugë elektronike.Nga komunikimet me Prof.Sami Rrepishtin , unë ruaj kujtimet më të mira, si një nga intelektualët  më të Mëdhej të  Kombit  Shqiptarë .

Nga korrospendenca  me Prof.SamiuRrepishti ruaj dy nga kujtimet më brilante të tij.
1-Në vitin 2019, më konfirmojë më email se ai, do ti dhuroj Biblotekën e tij personale: “Lidhjes  Shkrimtarve  Shqiptare- Amerikane “ në   ShBA. 

2-Po në vitin 2019 ,ai më konfimojë me email, se arkivin tim përsonal kam vendosur t,ja dhurojë: Muzeut Historik të qytetit të lindjes tij,Shkodres.

Kam besim se amaneti i tij do të respektojn me korrrektësi nga pasëardhësit e tij, dhe arkivi i tij përsonal ti kthehet, Shqipërisë  dhe konkretisht Muzeut të qytetit të Shkodres.

Profesor Sami Rrepishti ishte shembulli i intelektualit të rrallë e atdhetarit vetimatarë i cili vuri gjithëçka ,pasurin, familjen ,jetën e tij në shërbim të atdheut e Kombit  Shqiptarë. 

Duke vlersuar kontributin madhore për Shqipërinë Prof..Peter R.Prifti, autor dhe historian ka theksuar:

 ,,…Për mendimin tim, Prof. Sami Repishti qëndron në krye të intelektualeve të diasporës shqiptaro-amerikane. Ai është pasardhës i denjë i Rilindasve, sepse ka zbatuar me besnikëri idealet e tyre të larta”.

Po e vazhdoi këtë shkrim me një thënje të Prof.Nderuar Sami Rrepishti ,gjatë  një interviste  dhënë ish Kryeredaktorit të Gazetës ”Dielli”, z. Dalip Greca ai  theksoi : ,,Atdheu nuk më ka asnji faj. Edhe sot unë them: “Shqipëri më jep nder me jep emnin shqiptar”! Dallimi në mes të tri diktaturave ashtë vetëm nga ngjyra. Të tria kanë nji objektiv: shtypjen e individit, heqjen e lirive personale, dhe forcimin e konformitetit të shoqënisë, ku çdo qytetar ashtë vetëm nji “objekt” që shërben “partinë” dhe asgja ma shumë. Unë kam përjetue të tri diktaturat dhe me humbje të mëdha: babai ka qenë viktimë e fashizmit italian; kushërini i parë u ekzekutue nga nazistët gjermanë; nana, vëllau e motra u internuen në Berat dhe në Tepelenë. Unë, student 21 vjeçar, jam torturue randë, kam vuejtë dhjetë vjet në burg dhe jam arratisë me rrezikun e jetës…,,

 Profesor Sami Rrepishti lindi në qytetin e Shkodres më datën 6 prill 1925 në një familje me tradita të mëdha atdhetare e potriotike , dy prinderit e tij ishin,Hafiz Ibrahimit dhe Hava Bushatit .

Ndoqi mësimet  në shkollën fillore “Oso Kuka”, pastaj përfundoi me rezultate të larta gjimnazin e Shkodres. Në vitin 1942 pasi kishte përfunduar maturën ,me konkurs  fitoj një burse të Ministria Arsimit për të vazhduar shkollën e Larte në Fakultetin e Historisë të Firences, Itali.

Persekutimi i familjes Rrepishti filloje ne vitin 1943 ku në fshatin e tyre të origjinës Rrepisht të Malësis Madhe të krahinës të Shkodres ,autoritetet fashiste e arrestojnë të atin atdhetarin  Hafiz Ibrahimi ,për shkakë se kishte strehuar nipin e tij i cili kishte ide komuniste dhe pasi e  torturojnë  rëndë  i ati i tij vdes nga toturat e autoriteteve fashiste   me datën 29 shtator 1943.

Por persekutimet ndaj familjes atedhetare Rrepishti nuk kanë të ndalur dhe kështu në muajn maj të 1946 mori pjesë në varrimit e Arqipeshkvit Imzot Gaspër Thaçi dhe vetem pak muaj me vonë me  datën  22 tetor 1946, e arrestojnë forcat e sigurimit të  shtetit komunist dhe e akuzojnë me akuzën “Agjitacion e propagandë kundër shtetit”. 

Pasi e mbajnë 14 muaj në hetuesi e denojnë me 15 vjet burgë.

Pasi vuajti 10 vite burg nëpër burgjet e sistemit komunist ,ai në vitin 1956 lirohet nga burgu dhe pas burgu detyrohet të punojë si puntore krahu në kanalizimin e tokave të Qendrës Zooteknike  Shkodër.

Ja konkluzioni i tij i thelluar si i mbijetoje me rezitencën e tij burgjve komuniste , në intervistën dhënë Gazetes, “Dielli”, ish kryeredaktoti, Dalip Greca ai thekson : ,,Rezistenca e “bashkëvuejtësve” ka qenë elementi themelor i guximit tonë me rezistue si ata, mos me u turpënue, mos me u dorëzue, me shpresue në ditë ma të mira edhe në netët ma të vështira të jetës së zezë nën torturë. Bashkëvuejtësit e mi: ata janë herojt e mi, ata meritojnë falënderimin tim, sepse ata më mbushën me shpresë dhe me guxim tue ndjekë shembullin e tyne në moshën 21 vjeçare…,,

Me datën 22 gusht 1959 arratiset në Jugosllavi ku si emigrant politik izolohet; pastaj përfundon në kampin e refugjatëve të Gerovës, Kroaci,nga i cili më daten 1 shtator 1961, arratise dhe vendoset në Trieste,Itali  në kampin e refugjatëve San Sabba, ku  fitoi të drejtën e azilit politik. Pasi qëndërojë 6  muajë në kampet e Capua-s dhe Latina–s, pranë Napolit dhe Romës,  më  daten 9 prill 1962, emigroi për në ShBA.

 Në 25 vjetorit e shoqates Atdhetare  “Vatrës“, takon edhe  idelogun e revolucionit Qershorit të  të vitit 1924  mikun e babait tij  poetin e madh  atëdhetarin, Fan S. Noli.

Në vitin 1968 merr nënshtetësin amerikane dhe pastaj vazhdoi studimet në  Universitetin Amerikane ,ku  në vitin 1977 përfundoi Doktoraturën në Departamentit e Frëngjishtës në City University of New York .

Pastaj për  gjatë  25 vjeteve  ka kryer detyra të rëndësishme duke filluar nga detyra e pedagogut në kollege-t amerikane, pastaj qenë kryetar i Departamentit të Gjuhëve të Huaja, për shkollat e qytetit Malverne, New  York, kordinator i programit për studime të avancuara, Lice-University, Adelphy, Garden City, NY, 1976-1991, dhe po aty pedagog i jashtëm.

Prof . Samiu Rrepishti e kishte ëndërr të shikonte Kosovën e lirë dhe kështu  në muajn prill të vitit 2000 ai ralizon ëndërrën e tij të vjetër duke vizituar Kosovën e çliruar nga pushtuesit e huaj. Ja se me durim e Fisnikeri ai e spjegon kush ka qënë dhe është edhe sot qëllimi i jetës tij . Në interviste dhënë Gazetes  “Dielli” ai theksoi: 

“Unë jam akoma i bindun sot, 72 vjet ma vonë, se mbrojtja e jetës, dhe dinjitetit të çdo qenie njerëzore ashtë detyra ma e naltë dhe misioni ma fisnik i çdonjenit nga ne, sot dhe nesër. Përsa kohë që ka burra, gra, fëmijë të pafajshëm që vuejnë për çdo arsye qoftë dhe në çfarë do mënyre qoftë, duhet të jetë detyra e çdonjenit nga ne me luftue këte të keqe pa kompromis. Çdo spjegim, çdo justifikim me i ikë kësaj detyre të shenjtë nuk ka vlerë. Çdo gja tjetër ashtë e dorës së dytë. Respekti për jetën dhe dinjitetin e çdo personi ashtë në krye të listës së detyrimeve tona në jetë. Nji parim themelor i këtill na frymëzoi edhe në burgje e kampe pune të detyrueshme, dhe krijoi nji lëvizje solidariteti me ata që vuejshin ma shumë se na: me ndihmue, me përballue së bashku, me qetësue shpirtrat e trazuem, me ngushëllue ata që nuk ngushëlloheshin, e kështu me rradhë…!,,

Prof.Samiu Rrepishti është autor i më shumë se 100 studimeve e artikujve me tema shqiptare dhe të Drejtat e Njeriut. Tematika e tyre, përfshin kryesisht vuajtjet e shqiptarëve në ish-Jugosllavi dhe çamëri, të botuar në shtypin amerikan dhe shqiptar.  Intelektuali erudit Prof. Repishti, ka qenë koordinator për ish-Jugosllavinë e Shqipërinë pranë Amnesty Internationalnë ShBA, për periudhën e vitëve 1979-1982. 

Është i pari shqiptaro-amerikan, që ka dëshmuar para Kongresit Amerikan për Kosovën në prill të vitit 1965, dhe ka vijuar me dëshmi të shumta para komisioneve kongresiane e qendrave studimore amerikane, kryesisht për problemin kosovar. Ne vitin 1968, formoi organizaten “Rinia Shqiptare Kosovare në Botën e Lirë”. 

Në nëntor 1982, me Arshi Pipën organizuan Konferencën Ndërkombëtare për Kosovën me pjesëmarrjen e 14 profesorëve evropianë dhe amerikanë, duke i bërë edhe peticion Pjesëtarit të Parlamentit Evropian Otto von Habsburg. Punimet e Konferencës janë botuar në librin “Studies on Kosova” (C.U.P.1984). 

Në vitin 1978, formonë shoqërinë “Kosova Relief Fund, USA, Inc.” për ndihmë financiare familjeve të persekutuara në Kosovë, fondacion të cilit i qëndroi në krye gjer më 2000.

Për më se dhjetë vjet ka mbajtur rubrikën mbi Kosovën për gazetën Dielli. 

Në vitin 1986, kërkoi hapjen e Zyrës Amerikane në Prishtinë, që u realizua me sukses në vitin 1996, dhe atë kosovar në Washington, që u aprovua nga Presidenti i 46-të i ShBA-së Mr. William Jeferson Clinton (1993). 

Është bashkthemelues i Lidhjes Qytetare Shqiptaro-Amerikane (1986) dhe drejtor ekzekutiv (1989-1992), bashkthemelues i American Friends of Albania e sekreta i saj (1992-1996).

Prof.Sami Rrepishti  bashkëthemelues i Këshillit Kombëtar Shqiptaro-Amerikan (NAAC 1996) dhe president i parë (1996-1998) – grupi i lobimit më me ndikim në Washington D.C. 

Të gjithë jeten e tij ai ja kushtoi, studime shqiptare dhe mbrojtjen e të Drejtave të Njeriut. 

Mirënjohje  për sakrificat e tij sublime  për Shqipërinë e Kombin Shqiptarë. I përjetshën qoftë kujtimi i tij.

DISA NGA VEPRAT KRYESORE TË TIJ JANË:

  • Libri- “Pika loti”, Tregime,Botuar ne vitin  1997
  • Libri – “Kosovë, prill 2000”, Bashkautor ,Botuar ne vitin  2000
  • Libri – “Nën hijen e Rozafës”, Botuar, viti 2004
  • Libri – “Dialektika e rendit dhe rebelimit tek A. Malraux”, Stdudim,viti  2011
  • Libri – “Lotë- lavdi e lumni”, publicistikë,2016
  • Libri –  “Nga andrrat rinore në botën e mashtrimit”.Publicistikë, Viti 2016

Filed Under: Analiza

PËR ARTIN QË ANGAZHON JO VETËM MENDJEN, POR EDHE SYRIN E SHPIRTIN…

December 6, 2024 by s p

Artistja shqiptare Odeta Xheka, themeluesja e “Galeria OXH” në Tampa, Florida, rrëfen për gazetën “Dielli” – organ i Federatës “Vatra” në New York, rrugëtimin e saj artistik për krijimin e një “institucioni” kulturor që do bashkojë artistë shqiptarë e ndërkombëtarë në Tampa, Florida.

Intervistoi: Sokol Paja

“GALERIA OXH” SI NJË EKSPLORIM INTIM I PËRVOJËS NJERËZORE…

“Galeria OXH” është një hapësirë hibride ekspozimi virtual e in-situ në ndërtesën historike Kress Building në Ybor, Tampa. Pavarësisht njohjes së hollësishme të tendencave dominuese të gjykimit kuratorial e studimor përmes lentes së leximit historikë, politikë, e elementit shokues në artit kontemporan, “Galeria OXH” është e përkushtuar për të punuar me artistet gjuha vizuale e platformat ideologjike të të cilave ofrojnë mundësi për bashkim komplimentarë rreth artit jo si një formë arratisjeje apo një gjest sentimental, por si një mundësi që angazhimi me të bukurën dhe qashtersia ndjesore e përftuar prej këtij angazhimi të mos qëndroj vetëm brenda mureve të galerisë por të shërbej si një eksplorim intim i përvojës njerëzore.

ARTI QË ANGAZHON JO VETËM MENDJEN, POR EDHE SYRIN E SHPIRTIN…

Përveç përkujdesjes për një ndërthurrje breznore të artisteve punët e të cilave ekspozohen e promovohen në bazë të larmisë së disiplinave të lëvruara, Galeria OXH është konceptuar si  strumbullari i një komuniteti artistesh, muzikantësh, poetësh, shkrimtarësh, kërcimtarësh,  punonjësish te kulturës e gjithkujt tjetër që kërkon të zgjerojnë imagjinatën e botëkuptimin (vetjak e më gjerë) përmes artit që angazhon jo vetëm mendjen, por edhe syrin e shpirtin.

NJË ZË SHUMËSISË IDENTITARE TË NJË GRUAJE…

Inicialet e emrit tim janë gjithashtu emri i galerisë. Përdorimi i inicialeve, ndonëse jo një risi në emërtimin e një galerie arti, është domethënës në dy kuptime. Së pari, gratë në krye të një sipërmarrje (arti, në këtë rast) janë përgjithësisht të paragjykuara e duke i vënë emrin tim galerisë time i jap zë shumësisë identitare të një gruaje, artisteje, nëne e sipërmarrëse. Së dyti, shkronja “xh” e mbiemrit tim ofron një mundesi të shtuar të prezantoj gjuhën e kulturën amtare në mënyrë të drejtpërdrejtë. 

KOMUNITETI I ARTISTËVE DHE RRITJA PROFESIONALE…

Si një hapësirë ​arti e krijuar nga një artiste, Galeria OXH i jep përparësi ngritjes së një komuniteti artistik ku rritja profesionale e artistëve bashkëpunëtorë përmes publikimit të katalogëve, diskutimeve ndër panele e ekspozimit të denjë në panaire arti e para ekipeve të blerjes muzeale, kritikës e koleksionistëve është më e rëndësishme se rendja pas konkurencës në emer të vanitetit profesional. Program i mirëmenduar kuratorial, eventet speciale, e marketingu inovativ janë gjithashtu pjesë e asaj ç’ka galeria bën për të nxitur shkëmbimin e hapur të ideve dhe mbështetur zhvillimin e nuancave artistike.

ARTISTË NDËRKOMBËTARË NË NJË GALERI SHQIPTARE…

OXH Gallery, ndonëse në hapat e parë, ka punuar me një sërë artistesh gra me karriera të mirë-ndërtuara e prestigj ndërkombetar si psh. Cristina Molina e cila numëron Fulbright Scholar Award dhe Joan Mitchell Center Residency ndërmjet shumë arritjeve profesionale, Rima Day veprat e së cilës janë në koleksionet e Harvard, Yale dhe Princeton dhe Frances F. Denny e cila numëron New Yorker, The New York Times, Architectural Digest, ELLE, Harper’s, BAZAAR, Marie Claire, Art Review dhe The Boston Globe mes klientëve të saj. Në të ardhmen e afert, OXH Gallery është shumë krenare të jetë ndalesa e parë e artistes japoneze Misako Nakahira në USA.

NJË GALERIA DEDIKUAR ARTISTEVE GRA…

Galeria është tërësisht e fokusuar në artistet gra; krijimtaria e tyre jo domosdoshmërisht zhbiron “rolin e gruas” si qëllim në vetvete apo si gurin themelues te çdo akti krijues por vetë misioni i galerisë i mëshon  rezistencës e fuqizimit të identitetit gjinorë. Çdo krijim i përzgjedhur për ekspozim, nga piktura në kanavacë te punët në tekstil dhe video (e gjithçka tjetër ndërmjet), është një ftesë për reflektim e bashkëbisedim rreth ripërcaktimit të rolit të gruas artiste në boten e artit e jo vetëm si përsa i përket pritshmërise për t’i dhënë përparësi prindërimit mbi artin e tyre ashtu edhe vështirësinë e shtuar për të depërtuar suksesshëm në institucionet e artit, për të mos folur për mungesën e theksuar të referimit ndaj hapesirës së domosdoshme fizike dhe psikologjike për të bërë art.

MEDIA AMERIKANE DHE SHQIPTARE RAPORTOI NGJARJEN ARTISTIKE DHE KOMUNITARE…

Hap pas hapi, OXH Gallery po kthehet në një pikë referimi jo vetëm për audiencën lokale por edhe për mediatet e interesuara të skicojnë portretin e një sipërmarrje kulturore e cila e vesh Tampa Bay me qyrk kozmopolitan. Përveçse cituar here pas here në faqen kulturore të Tampa Bay Times, OXH Gallery është gjithashtu fituese e Tampa Bay Best of the Best ‘24 në kategorinë Arts&Entertainment ketu. WEDU ArtsPlus PBS ketu gjithashtu e ka bërë galerinë subjekt të një dokumentari eskluzive. ABC ActionNews (ABC) ketu e 10 Tampa Bay (CBS) ketu gjithashtu kanë filmuar segmente ku i mëshojnë jo vetëm rolit tim si themeluese e drejtuese e galerisë por edhe rrugëtimit tim individual filluar në Shqiperi. Hyperallergic ketu, 83degrees Media ketu dhe Arts Coast Magazine ketu kanë shkruar me detaje për ekspozitat në galeri.

ARTISTË NGA KOSOVA E SHQIPËRIA…

Artistet nga Kosova, Shqiperia, e kudo ku flitet shqip janë të mirëpritura të krijojnë ura komunikimi me OXH Gallery. Nëse vizioni i tyre përkon me atë të galerisë, janë gjithashtu të mirëpritura të bëhen pjesë e kalendarit artistik të Galerise OXH por edhe nëse rrugët tona artistike nuk puqen, unë jam e gatshme të ndihmoj e udhëzoj me durim e dëshirë për të përkrahur artistet si-motra në gjuhë e vokacion.

BASHKËPUNIMET E SË ARDHMES ME ARTISTËT MË TË SHQUAR SHQIPTARË…

Një projekt për të cilin jam shumë e investuar është bashkpunimi ose më saktë ndërthurrja midis Nga Pafajesia në Pafajesi, një krijim tejet unik i skenës shqiptare, e trupës së Tampa City Ballet. Me koreografi e drejtim artistik të Julian Bulkut, regji të Inis Gjonit, shkruar nga motrat e talentuara Jora e Kleitia Vaso, muzikë nga Alban Laro e prezencën skenike të Rajmonda Bulku, Bujar Asqeriu, Gean Arbana dhe Julian Bulku, Nga Pafajesia në Pafajesi është një eksperiment artistik përqëndruar në reflektimet e eksperiencat jetësore të koreografit gërshetuar me përditshmërinë e rrëmbyer të Tiranës e emigracionin si një prezencë e pashmangshme jo vetëm e njeriut dhe artistit në numrin njëjës, por gjithë brezave të këtyre 30 vjetëve të fundit. Në këtë kuptim, përveçse një lloj rrëfimi vetjak, Nga Pafajesia në Pafajesi mton të përshkruaj eksperiencen e ikjes e rikthimit në identitet fillestar. Jo më kot, është përzgjedhur bashkëpunimi me Tampa City Ballet për t’i mëshuar akoma më fort konceptit të ndërlidhjes kulturore me atë ç’ka “përtej” ofron për tu kthyer sërish “këtu” me aftësi më të thelluara per të kuptuar më mirë veten e botën. Jam shumë e lumtur që OXH Gallery do të bëhet ura ndërlidhëse midis grupit të punës në Tiranë e trupës së baletit në Tampa që mundëson një eksperiencë elitare për komunitetin shqiptar e më gjerë në Tampa Bay.

Filed Under: Politike

KONTEKSTI HISTORIK I EMËRTIMIT TË UÇK-së (PARA 30 VITESH) DHE ARRITJA DIPLOMATIKE E UÇK-së, DREJT IMPONIMIT TË ÇËSHTJES SË KOSOVËS PËR ZGJIDHJE NË KUADËR TË AGJENDËS NDËRKOMBËTARE

December 6, 2024 by s p

Fatmir Lekaj

(Politolog)/

Më 17.11.1994 kryesia e LPK-së, Dega jashtë vendit, mori vendim që njësitet e armatosura të udhëhequra nga LPK të emëroheshin Ushtria Çlirimtare e Kosovës (UÇK).[1] Ky vendim ishte rezultat i vazhdimësisë dhe zhvillimeve të përgjithshme në kuadër të  veprimtarisë së LPK-së.  Rrjedhimisht, meqë LPK, Dega brenda vendit, e veçanërisht udhëheqja e saj goditej në vazhdimësi (me burgosje, tortura dhe vrasje), LPK, Dega jashtë vendit (në kuadër të emigracionit politik shqiptar) kishte kompetenca që në situata të caktuara të merrte përgjegjësinë për udhëheqjen e përgjithshme të organizatës. Kjo bartje e kompetencave ndodhi konkretisht pas mbledhjes së katërt të përgjithshme të LPK-së, mbajtur në Kosovë në vitin 1993. Prandaj ky vendim, që përfshinte edhe themelimin formal (emërtimin) të UÇK-së, u mor bazuar në vendimet e mbledhjes së katërt të përgjithshme të LPK-së, dhe ndodhive më pas, sepse menjëherë pas kësaj mbledhje, shërbimi sekret serb (në kuadër të arrestimeve), kishte arritur t’i arrestojë edhe udhëheqësit emblematik të LPK-së në Kosovë, Xhavit Hazirin,  Ahmet Haxhiun, Bejadin Hallaqin (si udhëheqje me kontinuitet në vazhdën e udhëheqësve emblematik të LPK-së në Kosovë gjatë viteve ’80: Rexhep Malës, Nuhi Berishës, Afrim Zhitisë, Fahri Fazliut etj.). Disa nga veprimtarët që u shpëtuan këtyre arrestimeve të vitit 1993 emigruan jashtë vendit, ndërsa një pjesë e veprimtarëve tashmë vepronin në kuadër të grupeve klandestine të armatosura në Kosovë që, në fakt, edhe para mbledhjes së katërt të përgjithshme të LPK-së, kishin filluar gradualisht të shndërroheshin: nga të qenit pjesëtarë dhe udhëheqës të Këshillave Popullor të LPK-së në Kosovë (degëve të LPK-së në Kosovë) në pjesëtarë dhe udhëheqës të grupeve klandestine të armatosura në Kosovë.

    Me fjalë të tjera, ky vendim i themelimit formal të UÇK-së ishte një proces, përveç të tjerash, i bazuar në vazhdën e veprimtarisë së LPK-së që nga viti 1982 e veçanërisht bazuar në vazhdën e vendimeve të katër mbledhjeve të përgjithshme të LPK-së në vitet 1987, 1989, 1991 dhe 1993, jo se grupe të armatosura nuk kishte edhe më herët para vitit 1994. Për shembull, grupi i armatosur i quajtur Fronti për Rezistencë dhe Bashkim Kombëtar (FRBK) ishte themeluar në Gjakovë në vitin 1990[2], por u dekonspirua pas disa muajsh, dhe pas vitit 1994 disa pjesëtarë të këtij grupi iu bashkëngjiten UÇK-së. Gjithashtu grupi i Prekazit në krye me Adem Jasharin dhe grupi në krye me Zahir Pajazitin në Llap, kanë vepruar që në vitet 1990 -’91. Krahas këtyre grupeve vepronin Këshillat Popullor të LPK-së, ku një pjesë e tyre kishin filluar gradualisht të shndërrohen në grupe klandestine të armatosura të LPK-së që nga viti 1989. Duhet të kihet parasysh se LPK-ja si organizatë e fuqishme, në vazhdimësi që nga fillimvitet ’80, (e deri te themelimi formal i UÇK-së, më 17.11.1994), përveçse kishte krijuar traditë/përvojë të konspiracionit dhe riorganizimit (pas goditjeve) të radhëve të saj, njëkohësisht kishte krijuar traditë/përvojë të rezistencës aktive (përfshirë edhe shembujt e rezistencës së armatosur) kundër regjimit serbo-jugosllav. Në fakt, disa nga pjesëtarët e saj më të devotshëm (disa prej tyre edhe udhëheqës emblematik) kishin rënë të altarin e lirisë si pasojë e atentateve, si pasojë e përballjeve të armatosura – të pabarabarta, dhe si pasojë e torturës, përveç të tjerëve: Jusuf Gërvalla, Kadri Zeka, Bardhosh Gërvalla, Rexhep Malaj, Nuhi Berisha, Bajram Bahtiri, Zijah Shemsiu, Xhemajli Berisha, Ali Ajeti, Afrim Zhitia, Fahri Fazliu, Fadil Vata, Tahir Lush Berisha, Arif Seferi, Ahmet Haxhiu, Hasan Ramadani, Xhavit Haziri, Bejadin Hallaqi etj. Kështu që kjo traditë/përvojë e LPK-së ndikoi që Këshillat Popullor të LPK-së, Dega brenda vendit, që shtriheshin në gjithë territorin e Kosovës me vise, të fillojnë gradualisht nga viti 1989 të jenë edhe krahu ushtarak i kësaj organizate, dhe me ngulmim kërkonin nga organizata që të krijohet një strukturë ushtarake. 

    Në vitin 1989 u formua një Sektor ushtarak në kuadër të LPK-së.[3] Në të njëjtin vit, në tetor të 1989-s, në Zvicër u organizua Mbledhja e Dytë e Përgjithshme e LPK-së, në të cilën të pranishëm ishin edhe delegatët/ përfaqësuesit e LPK-së, Dega brenda vendit.[4] Rrjedhimisht,

Mbledhja e Dytë e Përgjithshme kontribuoi, përveç të tjerash, edhe për legjitimimin e këtij Sektori ushtarak në kuadër të LPK-së, që kishte për detyrë parapërgatitjen e kryengritjes së armatosur në Kosovë, në kuptimin e futjes më të madhe të armatimit në Kosovë dhe krijimin e kushteve për kryerjen e aksioneve të mundshme guerile si opsion i fundit për çlirimin e shqiptarëve në Jugosllavi. Në Mbledhjen e Tretë të Përgjithshme të LPK-së, mbajtur në tetor të vitit 1991 në fshatin Ujmir të Klinës (në shtëpinë e veprimtarit Sadri Shala), nën organizimin e LPK-së, Dega brenda vendit, ku të pranishëm ishin edhe delegatët/përfaqësuesit e LPK-së, Dega jashtë vendit, u mor vendimi që të themelohet një forcë e armatosur në Kosovë.[5] Ndërsa në Mbledhjen e Katërt të Përgjithshme të LPK-së, mbajtur në korrik të vitit 1993 në Prishtinë (në shtëpinë e veprimtarit Fatmir Brajshori), nën organizimin e LPK-së, Dega brenda vendit, ku të pranishëm ishin edhe delegatët/përfaqësuesit e LPK-së, Dega jashtë vendit, u mor vendimi për nismën e kryengritjes së armatosur dhe u bënë ndryshimet e mëtutjeshme programore të LPK-së. Në nenin III, përveç të tjerash, thuhet: Për arritjen e aspiratave kombëtare LPK do t’i përdorë të gjitha mjetet e luftës çlirimtare: demokratike, paqësore dhe politike dhe të rezistencës së armatosur. LPK, si mjet për arritjen e qëllimit, parasheh luftën e armatosur për çlirimin e Kosovës.[6] Kështu që, paralelisht me vendimet e këtyre tri mbledhjeve të përgjithshme të LPK-së, filloi gradualisht edhe shndërrimi i Këshillave Popullor të LPK-së në Kosovë në njësi të armatosura.

    Në vitin 1991 pati një nismë nga LDK-ja (supozohet nën mbikëqyrjen e akademik Fehmi Aganit etj.,) në koordinim me Qeverinë e Kosovës në Egzil në krye me Bujar Bukoshin, për ushtrime të militantëve nga Kosova në Shqipëri. Në krye të këtij organizimi u vendos veprimtari

i shquar i LDK-së, Sali Çekaj. Gjatë vitit 1991 bënë stërvitje ushtarake mbi 150 militantë të cilët simpatizonin struktura të ndryshme politike të kohës (LDK, LPK, PPK etj.) por, në thelb, kishin dëshirën për t’u përgatitur për të rezistuar në rast të luftës. Ndër ta ishin edhe Adem Jashari dhe Zahir Pajaziti. Fatkeqësisht, ky organizim i LDK-së/Qeverisë Bukoshi u dekonspirua me pasoja të mëdha për të gjithë ata që ishin listuar se kishin shkuar për ushtrime ushtarake në Shqipëri ngaqë ato lista kishin rënë në duart e UDB-së serbe dhe pas operacioneve të arrestimeve një numër arrestohen dhe dënohen, të tjerë arratisen jashtë vendit, por një numër i vogël vazhdojnë të qëndrojnë të gatshëm për rezistencë siç ishte rasti i Adem Jasharit, i Zahir Pajazitit etj., të cilët e vazhduan organizimin e tyre duke u bërë pjesë e organizimit që kishte LPK-ja me njësitet e saj klandestine të armatosura. 

    Për dallim të LPK-së, LDK-ja dhe qeveria Bukoshi, përveçse nuk e kishin traditën/përvojën e rezistencës aktive (përfshirë shembujt e rezistencës së armatosur) kundër regjimit serbo-jugosllav, nuk e kishin as traditën/ përvojën e konspiracionit dhe riorganizimit (pas goditjeve),

dhe me gjithë meritat e mëdha që kanë deri në konferencën e Dejtonit, pas kësaj konference në masë të madhe u konsumuan politikisht, sepse nuk e kishin shqyrtuar seriozisht asnjë përgatitje për një plan B, edhe pse kishte pasur iniciativa, edhe brenda LDK-së, nga Sali Çekaj, Hafiz Gagica etj., (ky i fundit paraprakisht në fillimvitet 80`, ka qenë një ndër veprimtarët e njohur të LPK-së/LRShJ-së në emigracion), por këto iniciativa nuk u mbështetën si duhet. Madje iniciativa ka pasur edhe brenda vetë qeverisë. Për shembull, Xhafer Shatri, në cilësinë e ministrit të Informatave i Qeverisë së Kosovës në Egzil, me seli në Gjenevë, u kishte paraqitur në vitin 1993 një projekt propozim kryeministrit të Kosovës në Egzil,  dhe presidentit të Kosovës, për përgatitjen e një force të armatosur. Në kuptimin e përgatitjes (jashtë kufirit të Kosovës), të disa formacioneve ushtarake që do të ishin të gatshme t’i dilnin në mbrojtje popullit të Kosovës. Por, ky projektpropozim s’ishte përkrahur.[7] Shatri me prapavijën e tij (si   protagonist i spikatur i veprimtarisë revolucionare në Kosovë) ka pasur ndikim të madh në kuadër të emigracionit politik shqiptar, fillimisht gjatë fillimviteve 80` në kuadër të konsolidimit dhe bashkëdrejtimit të LPK-së (LRShJ-së). Më pastaj, në fillimvitet 90`, ju besua detyra e ministrit të informatave nga i gjithë spektri politik shqiptar i Kosovës, duke përfshirë pëlqimin e LPK-së, Dega jashtë vendit, konkretisht sekretarit të LPK-së, Emrush Xhemajli.  Nga kjo pozitë, Shatri e mbështeti publikisht UÇK-në, pas shfaqjes publike të UÇK-së në fundvitin 1997[8], dhe në këtë vazhdë, tregoi një gjest fisnik me dorëheqjen tij nga pozita e ministrit, duke  kontribuar kështu për uljen e tensioneve në mes Qeverisë Bukoshi dhe UÇK-së, dhe për shmangien e një lufte eventuale vëllavrasëse brenda shqiptare.  Sepse me zhvillimin e shpejtë të ngjarjeve gjatë luftës në Kosovë, dhe me mos bashkëpunimin e duhur në mes Qeverisë Bukoshi dhe UÇK-së (sidomos duke e marr parasysh se jo vetëm shërbimi serb por edhe disa shërbime rajonale, ngulmonin ta thellonin përçarjen në mes shqiptarëve) ekzistonte rreziku real për një luftë vëllavrasëse brenda shqiptare, por fatmirësisht ky rrezik nuk u bë realitet.    

    Vlen të përmendet se ka pasur edhe një iniciativë tjetër serioze për formimin e njësive të armatosura, e ashtuquajtura iniciativa e grupit nga Kroacia, në vitin 1991. Pas kësaj iniciative qëndronte një grup kryesisht i ish-oficerëve të APJsë të cilët më herët kishin qenë të burgosur politikë dhe anëtarë dhe simpatizantë të LPK-së gjatë viteve ’80, (Ton Marku, Naim Maloku, Fadil Demiri, Xhafer Jashari etj.), të koordinuar nga Fehmi Lladrovci, si kuadër udhëheqës i LPK-së. Kjo iniciativë fillimisht u përkrah nga LDK-ja nëpërmes akademik Fehmi Aganit, mirëpo pasi që ky grup u organizua dhe arriti ta formojë njësitin ushtarak në zonën e Gospiqit/Kroaci në krye me Fehmi Lladrovcin, u detyrua të shuhet pas urdhrit të drejtpërdrejtë të qeverisë Bukoshi, me pretekst se “po doni me na fut në luftë”. Pjesëtarët e këtij grupi më vonë u rreshtuan në faza të ndryshme kohore në strukturat komanduese të UÇK-së.

    Rrjedhimisht, periudha e viteve 1989 – 1993 (themelimit të sektorit – ushtarak brenda LPK-së, dhe organizimit të mbledhjes së dytë, tretë dhe të katërt të përgjithshme të LPK-së), karakterizohet nga përpjekjet e LPK-së për krijimin e një strukture ushtarake gjithëpërfshirëse dhe efikase për çlirimin e vendit, e cila formalisht u jetësua më 17.11.1994. Edhe më herët, gjatë viteve ’80, ka pasur veprimtari të grupeve të armatosura (në kuadër të LPK-së) që kanë shërbyer si pikënisje konkrete për përgatitjen, inkurajimin dhe organizimin e kryengritjes së armatosur në Kosovë, siç janë shembujt e grupeve të armatosura “Partia e luftës” (1983), “Çeta e Llapit” (1989) etj. Por data e themelimit formal të UÇK-së konsiderohet data e komunikatës së parë ushtarake të UÇK-së (më 17.11.1994), pas mbledhjes së kryesisë së LPK-së. Në kuptimin e unifikimit të grupeve të armatosura nën siglën e UÇK-së, të koordinuara, të mbështetura politikisht dhe me logjistikë etj., nga LPK-ja. Pra, unifikimi i grupeve të armatosura klandestine në vitin 1994, nën siglën e UÇK-së, ndodhi sikurse unifikimi i grupeve revolucionare klandestine më herët, në vitin 1982, nën siglën e LPK-së (e njohur nga viti 1982 si Lëvizja për Republikën Shqiptare në Jugosllavi – LRShJ, nga viti 1985 e njohur si Lëvizja Popullore për Republikën e Kosovës – LPRK, dhe nga viti 1993 e njohur si Lëvizja Popullore e Kosovës – LPK).

    Kështu që, në periudhën e viteve 1994-1997 pjesë aktive ushtarake, politike dhe logjistike e UÇK-së, konsiderohet të kenë qenë rreth 1000 persona. Përkatësisht ish-pjesëtarët e Këshillave Popullor të LPK-së në Kosovë tashmë të shndërruar në Njësi të armatosura[9],   Grupi i Prekazit në krye me Adem Jasharin dhe Grupi i Llapit në krye me Zahir Pajazitin, tanimë si pjesë e organizimit ushtarak të UÇK-së[10],  Sektori i veçantë i LPK-së (përfshirë bashkëpunëtorët e ngushtë të këtij sektori/ shtabi, brenda dhe jashtë Kosovës), dhe pjesëtarë të Kryesisë dhe të Këshillit të Përgjithshëm të LPK-së, Dega jashtë vendit, por edhe individë të caktuar që nuk ishin pjesë e LPK-së, por që iu bashkëngjitën gradualisht UÇK-së nga viti 1994 e tutje, në formë të përkrahjes logjistike, ushtarake etj., duke përfshirë edhe pjesëtarë të fraksionit “radikal” të LPK-së, Lëvizja Kombëtare për Çlirimin e Kosovës (LKÇK) që në këtë vazhdë iu bashkuan UÇK-së.

    Përkundër numrit relativisht të vogël të pjesëtarëve të UÇK-së (pas Konferencës së Dejtonit dhe çlirimit të Kroacisë me forcat e veta, në vitin 1995), u shtuan aksionet e armatosura të UÇK-së. Në këtë vazhdë edhe UÇK-ja pësoi goditje të njëpasnjëshme, veçanërisht në vitin 1997, ku u vranë: Zahir Pajaziti, Edmond Hoxha, Hakif Zejnullahu, Luan Haradinaj, Adrian Krasniqi, paraprakisht ishte plagosur në një aksion bashkëpunëtori i tyre Qerim Kelmendi, e gjithashtu paraprakisht gjatë arrestimeve ishte arrestuar edhe Nait Hasani. Megjithëkëtë, pavarësisht prej vështirësive të mëdha,  përpjekjet e  UÇK-së, vazhduan.  Njëherësh vlen të theksohet se paraqitja dhe përpjekjet e UÇK-së, ishin një sfidë e re jo vetëm për regjimin neofashist të Slobodan Milošević-it, por edhe për një pjesë të konsiderueshme të diplomatëve të shteteve perëndimore, të cilët pas Marrëveshjes së Dejtonit e rehabilitonin gjithnjë e më shumë Milošević-in. Në lidhje me këtë historiani Noel Malcolm përveç të tjerash shkruan:  “Marrëveshja e Dejtonit në përgjithësi ndikoi në konsolidimin e sundimit të Milošević-it në Serbi: diplomatët e Perëndimit deklaruan haptazi se ata i ishin atij mirënjohës për përpjekjet e tij “për vendosjen e paqes” dhe se e konsideronin atë si një forcë konstruktive në rajon, largimi i të cilit mund të shpinte në një destabilizim”. [14]  Me fjalë të tjera, nga njëra anë, shtetet perëndimore, edhe pse kishin keqardhje më shumë dhe më pak për situatën e rëndë të shqiptarëve në Kosovë, nuk ishin në gjendje ta shpërblejnë politikën paqësore të Kosovës që sakrifikonte me vite në kurriz të shqiptarëve për zgjidhje politike paqësore dhe për ruajtjen e stabilitetit në Ballkan. Nga ana tjetër, politika e Lëvizjes Paqësore (para Konferencës së Dejtonit) si faktor i brendshëm dhe gjenocidi në Bosnjë si faktor i jashtëm (që preku thellë ndërgjegjen e shteteve perëndimore), përveçse ishin një sfidë morale për shumë diplomat perëndimorë, njëkohësisht shërbyen edhe për legjitimin ndërkombëtar të UÇK-së, në kuptimin se shqiptarët e Kosovës në bashkëpunim me bashkësinë ndërkombëtare kishin provuar me vite ta zgjidhin problemin e Kosovës pa luftë, por ishin refuzuar nga Milošević-i dhe se shtetet perëndimore nuk mund të toleronin të ndodhte në Kosovë e njëjta përmasë gjenocidiale që kishte ndodhur në Bosnjë. Veçanërisht duke e marrë parasysh edhe faktorin gjeopolitik ngaqë një konflikt i armatosur në Kosovë (për dallim të Bosnjës) e kishte potencialin e zgjerimit të luftës përtej kufijve të Jugosllavisë. 

    Në këtë vazhdimësi, kryesisht dy ndodhi të mëdha e bën ndryshimin e madh për mobilizimin, fuqizimin dhe faktorizimin  e UÇK-së. Ndodhia e parë është e ngjashme me rënien heroike në krye të detyrës të prijësve emblematik të LPK-së, Jusuf Gërvallës, Kadri Zekës, Bardhosh Gërvallës, Rexhep Malës, Nuhi Berishës etj., në një periudhë kyçe historike (pas demonstratave të vitit 1981), që ndikoi për një inkurajim dhe mobilizim të fuqishëm në kuadër të LPK-së. Ngjashëm, në një periudhë kyçe historike, rënia heroike në mars të vitit 1998, e prijësit emblematik ushtarak të UÇK-së, Adem  Jasharit, dhe 58 anëtarëve të familjes së tij, (ku u masakruan 59 persona nga ana e regjimit neofashist të Milošević-it), ndikoi për një inkurajim dhe mobilizim të fuqishëm ushtarak në kuadër të UÇK-së.  Ndodhia e dytë është, gjithashtu, e ngjashme me ndodhin para shumë dekadash në kuadër të Lëvizjes Kombëtare Shqiptare për Çlirimin e Kosovës me vise, pas vitit 1912. Sikurse kryeideologu i Lëvizjës Kombëtare Shqiptare për Çlirimin e Kosovës me vise, Hasan Prishtina, që e pati një rol shumë të rëndësishëm për orientimin politik të Lëvizjes Kaçake, duke i dhënë dimension të gjerë kombëtar (antiprovincial). Ngjashëm, një rol shumë të rëndësishëm për mobilizimin edhe më të madh politik të UÇK-së në nivel kombëtar e pati simboli i rezistencës së shqiptarëve të Kosovës, për liri dhe barazi, Adem Demaçi, i cili më 13 gusht 1998 e mori përgjegjësinë dhe u emërua përfaqësues i përgjithshëm politik i UÇK-së me seli në Prishtinë, e ashtuquajtura Zyra e UÇK-së, në Prishtinë. 

    Në vijim, disa nga frymëzuesit emblematik disa prej tyre edhe themelues emblematik të UÇK-s, duke e përfshirë prijësin emblematik ushtarak të UÇK-së, Adem Jasharin dhe prijësin emblematik politik të UÇK-së, Adem Demaçin: 

Et bilde som inneholder Menneskeansikt, mann, person, fotomontasje

Automatisk generert beskrivelse

Edhe pas krimit monstruoz të regjimit të Milošević-it në sulmin ndaj familjes Jashari,  duke e përfshirë sulmin të njëjtin muaj më 24 mars 1998 ndaj familjes Haradinaj, që së bashku me bashkëluftëtarët e tyre bëri një rezistencë heroike në një përballje luftarake krejtësisht të pabarabartë me forcat serbe[15], institucionet politike ndërkombëtare ende vazhdonin të kenë një qasje refuzuese dhe paragjykuese ndaj UÇK-së.  Rrjedhimisht, hapja e Zyrës së UÇK-së, në Prishtinë, ishte e një rëndësie të veçantë, edhe si vlerë në vete, sepse udhëhiqej nga Adem Demaçi, si personalitet i mirënjohur ndërkombëtarisht në fushën e të drejtave të njeriut (përveç të tjerash i mirënjohur edhe me çmimin Sakharov etj.). Njëherësh konsolidimi i Grupit Diplomatik të UÇK-së që përbëhej kryesisht nga veprimtar të mirëshkolluar në universitete prestigjioze perëndimore dhe që përfaqësonin UÇK-në në pothuajse të gjitha shtetet perëndimore e pati një rrol vendimtar për arritjet e para diplomatike të UÇK-së. Në këtë mënyrë, UÇK arriti të shënoj një etapë të re në vazhdën e (dhe si kulminacion) i  kryengritjeve të armatosura dhe përpjekjeve të shqiptarëve për çlirimin e Kosovës prej vitit 1912. Sepse, tashmë UÇK duke qenë e inkurajuar nga altruizmi patriotik, heroizmi dhe sakrifica  sublime e familjes Jashari, përveçse arrinte të bënte një përballje titanike ushtarake, edhe pse ishte tërësisht asimetrike në raport me forcat ushtarake të regjimit të Milosheviqit (sikuse Davidi kundër Goliatit), gjithashtu për të parën herë përfaqësimi politiko-diplomatik i një kryengritje të armatosur të shqiptarëve të Kosovës (UÇK-së) arrinte suksese të njëpasnjëshme diplomatike. Fillimisht ky sukses diplomatik u arrit si rezultat  i veprimtarisë së Grupit Diplomatik të UÇK-së, nëpërmes takimeve dhe komunikimeve të suksesshme fillestare në emër të UÇK-së, përveç të  tjerash me Richard Holbrooke (i dërguar special i ShBA-së për Ballkanin) [16], Ministrin e Punëve të Jashtme të Austrisë, Wolfgang Schüssel (gjatë kësaj periudhe Austria ishte udhëheqëse e radhës së BE-së) [17], Ministrin e Punëve të Jashtme të Norvegjisë, Knut Vollebæk i cili gjatë luftës në Kosovë ishte udhëheqës i Organizatës për Siguri dhe Bashkëpunim në Evropë (OSBE) [18],  dhe me shumë personalitete të tjera me ndikim politiko – diplomatik në shtetet perëndimore, përfshirë interesimin e madh të gazetarëve të huaj që i mundësuan Grupit Diplomatik të UÇK-së, mbajtjen e  konferencave dhe paraqitjen në debatet televizive dhe në mediat e shkruara në shtetet perëndimore[19], duke përfshirë edhe deklaratat fillestare në mediat e huaja në emër të UÇK-së dhe në mbështetje të UÇK-së. [20]  Rrjedhimisht, si rezultat i rëndësisë së hapjes së Zyrës së UÇK-së, në Prishtinë, dhe veprimtarisë intensive politike, diplomatike dhe mediatike, të Grupit Diplomatik të UÇK-së, duke e përfshirë Kryesinë dhe Këshillin  e Përgjithshëm të LPK-së, Dega jashtë vendit (përfshirë disa personalitete në kuadër të diasporës shqiptare dhe në përgjithësi aktivitetet pro UÇK-së  të diasporës shqiptare), u arrit të ndryshohet qasja refuzuese dhe paragjykuese që ishte krijuar për UÇK-në, në kuadër të institucioneve politike ndërkombëtare. Në këtë kontekst më 23 shtator 1998 Këshilli i Sigurimit i Kombeve të Bashkuara, miratoi Rezolutën 1199, që shënoi një ndryshim cilësor lidhur me qëndrimin ndaj UÇK-së. Në lidhje me këtë, studiuesi Daniel Cservolgyi, përveç të tjerash, shkruan: “Pas riklasifikimit të saj, UÇK-ja u bë një lojtar i domosdoshëm në procesin e paqes në Kosovë. Përfshirja e UÇK-së në bisedimet për zgjidhjen e konfliktit kishte ndodhur tashmë gjatë procesit të riklasifikimit të saj në qershor-korrik 1998, pas të cilit, UÇK-ja nuk u lidh më kurrë përsëri me terrorizmin në deklarata të gjera politike. Më pastaj, në shtator të vitit 1998, të gjithë anëtarët e KS të OKB-së nënshkruan Rezolutën nr. 1199, e cila e mbishkroi ose e zëvendësoi në shumë fusha Rezolutën e marsit nr. 1160”. [21]   Kjo ishte me rëndësi sepse propaganda e regjimit serb përpiqej, përveç të tjerash, ta paraqesë UÇK-në në arenën ndërkombëtare si një organizatë terroriste dhe si organizatë fundamentaliste fetare.  Për më tepër, kjo ishte e një rëndësie të veçantë, sepse shqiptarët e Kosovës prej vitit 1912, në disa raste kishin korrur suksese gjatë betejave ushtarake, por tani si UÇK për të parën herë korrnin suksese gjatë betejave të njëpasnjëshme diplomatike, duke i përforcuar dhe siguruar binarët drejtë imponimit të çështjes së Kosovës për zgjidhje në kuadër të agjendës ndërkombëtare.

   Qeveria e Kosovës në Egzil në krye me Bujar Bukoshin, krijoi konfuzion gjatë mesit të  pranverës së vitit 1998, me iniciativën për formimin e Forcave të Armatosura të Republikës së Kosovës (FARK), njëkohësisht iniciativë shumë e vonuar, ngaqë kishte pasur në dispozicion gati dhjetë vjet për të formuar një ushtri dhe nuk e formoi e, gjithashtu, edhe iniciativat nga grupet që kishin treguar gatishmëri dhe guxim brenda LDK-së, të cilat përfaqësoheshin nga Sali Çekaj etj., u ndërprenë dhe u demotivuan si rezultat i mosmbështetjes së duhur që nga viti 1991/92. Për më tepër, kjo iniciativë ishte konfuze në kuptimin e ndërtimit të një strukture paralele ushtarake krahas UÇK-së por, fatmirësisht, persona të përgjegjshëm, të udhëhequr nga Sali Çekaj etj., treguan maturi duke e orientuar këtë strukturë si përforcim në kuadër të UÇK-së dhe jo si rivale e saj, në kuptimin se FARK-u ishte pjesë e UÇK-së. Kjo gjë edhe u përsqarua në bisedimet në mes të përfaqësuesve të UÇK-së dhe të FARK-ut, në Takimin e Oslos. Kështu që në këtë vazhdë, FARK-u, u bë edhe formalisht pjesë e UÇK-së, duke iu përmbajtur siglës dhe strukturës organizative të UÇK-së, por në nivel të njësive udhëhiqej nga komandantët e emëruar nga ministri i Mbrojtjes në qeverinë Bukoshi, koloneli me përvojë  të gjatë ushtarake, Ahmet Krasniqi etj. Në fakt, kyçja paraprakisht e disa ushtarakëve profesional shqiptar (me prapavijë ushtarake profesionale nga ish – armata jugosllave, dhe me prapavijë profesionale ushtarake nga armata e shtetit shqiptar), dhe në këtë vazhdë kyçja edhe e ushtarakëve të tjerë (me prapavijë ushtarake nga ish – armata jugosllave), të inkurajuar nga Kolonel Ahmeti Krasniqi, e fuqizuan UÇK-në, deri në një masë, edhe në aspektin profesional ushtarak.

    Për Takimin në Oslo në muajin maj të vitit 1998, në mes përfaqësuesve të UÇK-së dhe të FARK-ut, është përkujdesur Bashkësia Shqiptare në Norvegji (BSHN), e cila përfshinte brenda vetes të gjitha subjektet politike dhe kulturore shqiptare në Norvegji, pa dallim bindjesh politike dhe fetare, me një qëllim të përbashkët: në përkrahje logjistike, politike dhe diplomatike të UÇK-së, si mjet i fundit për kyçjen e çështjes së Kosovës për zgjidhje në kuadër të agjendës ndërkombëtare. Suksesi më i madh i Takimit në Oslo, përkundër sfidave, është se ka arritur të shmang mundësinë potenciale të luftës vëllavrasëse në mes shqiptarëve gjatë luftës në Kosovë, meqë jo vetëm shërbimi serb por edhe disa shërbime të tjera – rajonale punonin me ngulm për të vu përçarje/vëllavrasje në mes shqiptarëve. Njëherësh edhe shërbimet tjera përtej – rajonale, punonin me ngulm që të kufizohej potenciali i fuqizimit ushtarak për UÇK-n, në mënyrë që lufta në Kosovë të mos përshkallëzohej (përtej kufijve të Kosovës) dhe veçanërisht që UÇK të vihej nën kontrollin e faktorëve relevant ndërkombëtar. Rrjedhimisht kush nuk ishte në takt me këto qëndrime të faktorëve relevant ndërkombëtar, konsiderohej prej tyre i paakseptueshëm për bashkëpunim madje edhe i rrezikshëm. Me fjalë të tjera, u pamundësua evoluimi i UÇK-së në një ushtri me mobilizim të përgjithshëm kombëtar  dhe me profesionalizëm të plotë ushtarak. E tëra rezultojë me Konferencën e Rambujesë.  

    Udhëheqja politiko-ushtarake e Kosovës, u sfidua shumë nga dokumenti i propozuar për negociata në Konferencën e Rambujesë ngaqë në pikënisje, ky dokument garantonte sovranitetin dhe integritetin territorial të Republikës Federative Jugosllave (RFJ-së) de facto të Serbisë, mbi Kosovën, dhe parashihte një autonomi për Kosovën që nuk ishte në nivel as me autonominë që kishte Kosova në bazë të Kushtetutës të vitit 1974. Në kuadër të këtyre zhvillimeve, kryesuesi i delegacionit të Kosovës në Konferencën e Rambujesë, Hashim Thaçi, sa e kishte privilegjin po aq e kishte të vështirë pozitën e kryesuesit të delegacionit. Për më tepër, ishte nën hijen, në kuptimin e presionit psikologjik, të dy personaliteteve më me ndikim politik në Kosovë gjatë kësaj periudhe. Kjo gjendje, në fakt, e ndihmoi Hashim Thaçin, ta gjejë zgjidhjen më të mirë të mundshme. Brenda kështjellës e kishte simbolin e rezistencës paqësore të Kosovës, Ibrahim Rugovën, i cili, me personalitetin e tij si misionar i paqes e rriste presionin psikologjik pro nënshkrimit gjithsesi të një marrëveshjeje si rrugë drejt paqes. Jashtë kështjellës e kishte simbolin e rezistencës së shqiptarëve të Kosovës për liri dhe barazi, njëherësh prijës emblematik politik  i UÇK-së, Adem Demaçin, i cili (edhe pse e kishte refuzuar që në fillim dokumentin e propozuar për negociata), me ndikimin që kishte, e rriste presionin psikologjik në kuptimin që të mos pranohet ndonjë zgjidhje pa asnjë perspektivë politike për Kosovën, dhe kështu tërthorazi ndikonte për forcimin e pozicionit negociues të delegacionit shqiptar të Kosovës në Konferencën e Rambujesë. Madje edhe Madeline Albright në librin e saj Madam Secretary: a memoir, përveç të tjerash, shkruan se Demaçi ishte: “Një prej atyre që i bënin presion Thaçit ta ruante qëndrimin më të ashpër të mundshëm.” [22]   Në këtë vazhdë, pasi që u premtua se zgjidhja finale për Kosovën do të bazohet në vullnetin e popullit (edhe pse shprehja “vullneti i popullit” nuk ishte e konkretizuar)[23], delegacioni i shqiptarëve të Kosovës, i kryesuar nga Hashim Thaçi dhe Ibrahim Rugova, në të cilin kontribut të rëndësishëm dhanë edhe Rexhep Qosja dhe Veton Surroi (bashkërisht me delegatët e tjerë), e pranoi propozimin për Marrëveshjen e Rambujesë dhe e nënshkroi më 18 mars 1999 në Paris të Francës, e gjithë kjo në kombinim me refuzimin e Milošević-it të kësaj marrëveshje, rezultoi me intervenimin ajror të NATO-s dhe çlirimin përfundimtar të Kosovës. Sipas ballkanologut norvegjeze Svein Mønnesland, Milošević-i e refuzoi marrëveshjen e Rambujesë sepse nuk pranoi, siç parashihte kjo marrëveshje, stacionimin e trupave paqeruajtëse të udhëhequra nga NATO dhe se kjo marrëveshje pas tre vjetësh parashihte një lloj referendumi për Kosovën.[24]  Këto dy arsye kryesore në lidhje me refuzimin e marrëveshjes së Rambujesë nga Milošević-i, janë konfirmuar para rreth një viti edhe nga Vuk Drašković (ish-kryediplomat i Serbisë gjatë Konferencës së Rambujesë) në një interviste të tij për një TV të Kosovës. Në këtë intervistë, Drašković gjithashtu jap edhe një shpjegim tjetër shtesë pse Miloševići e refuzoi marrëveshjen e Rambujesë, ku përveç të tjerash thotë: “Personalisht mendoj se Milošević-i, i kishte disa arsye të vetat që e refuzojë marrëveshjen e Rambujesë. Deri para luftës në Kosovë dhe deri para bombardimeve të NATO’s,  Milošević-i në botë njihej si agresor. Si një njeri që qëndronte prapa të gjitha krimeve dhe agresioneve në Bosnje e Kroaci. Por, ai tani përnjëherë dëshironte të ishte në pozitën e viktimës. Dhe, që bota ta njihte si dikë që ishte viktimë e agresionit të forcës më të madhe ushtarake në historinë e njerëzimit. Nuk e di, ndoshta kjo ishte njëlloj kënaqësie për te”. [25]

    Në përfundim të kësaj eseje vlen të theksohen disa aspekte sa i përket intervenimit të  NATO-së. Së pari, intervenimi kishte të bënte me aspektin e sigurisë (për shkak të pozitës gjeografike të Kosovës) që njëkohësisht e legjitimonte ndërhyrjen e NATO-s.  Në kuptimin se konflikti në Kosovë përfaqësonte një kërcënim tejet serioz për stabilitetin dhe sigurinë në zonën thelbësore të NATO-s (jo vetëm në Ballkan, por në të gjithë rajonin). Kjo do të thotë se kriza në Kosovë ishte një kërcënim për sigurinë edhe për shtetet anëtare të NATO-s, prandaj NATO kontribuoi jo vetëm në shmangien e një kërcënimi madhor të sigurisë, por edhe për t’u konsoliduar më mirë dhe për t’u zgjeruar në Ballkan. Ndërhyrja e NATO-s ishte gjithashtu në masë të madhe në përputhje me të drejtën ndërkombëtare të bazuar në dispozitat e Kartës së OKB-së për ruajtjen e paqes dhe sigurisë ndërkombëtare dhe në rezolutat përkatëse të Këshillit të Sigurimit për Kosovën. Me fjalë të tjera, Këshilli i Sigurimit i OKB-së e trajtoi krizën në Kosovë në përputhje me Kapitullin VII të Kartës së OKB-së – kërcënimet ndaj paqes dhe sigurisë ndërkombëtare të cilat mund të autorizojnë përdorimin e forcës. Prandaj, nuk kishte nevojë të domosdoshme për një rezolutë/autorizim eksplicit nga Këshilli i Sigurimit i OKB-së.  

    Së dyti, aspekti humanitar vjen si shtesë dhe pothuajse si faktor vendimtar, ngase ishte hera e parë që NATO sulmoi një shtet sovran me justifikimin në konceptin e ndërhyrjes humanitare. Si aspekti i sigurisë ashtu edhe ai humanitar duhet parë si vazhdimësi e Procesit të Helsinkit pas përfundimit të Luftës së Ftohtë. Përkatësisht si vazhdimësi e konsolidimit më të fortë të politikave të sigurisë/paqes në Evropë përmes NATO-s dhe njëherësh si vazhdimësi e forcimit të qëndrimit se  parimi i të drejtave të njeriut peshon më shumë se sa parimi i mosndërhyrjes në shtete, në rastet kur regjimet shtetërore shkelin rëndë të drejtat themelore të qytetarëve të vet dhe rrjedhimisht krijojnë kriza të rënda humanitare. Në lidhje me këtë aspekt humanitar të intervenimit të NATO-s, vlen të citojmë Václav Havel-in, si një nga aktivistët emblematik për mbrojtjen e parimit të drejtave të njeriut në kuadër të Procesit të Helsinkit, bazuar në Deklaratën e Helsinkit (1975), i cili për gazetën franceze “Le Monde” më 29 prill 1999, përveç të tjerash thotë: “Mendoj se në ndërhyrjen e NATO-s, ka një gjë që askush nuk mund ta kundërshtoj: sulmet dhe bombat nuk janë të nxitura nga ndonjë interes material. Karakteri i tyre është ekskluzivisht humanitar. Këtu kemi të bëjmë me të drejtat e njeriut, që janë prioritet. Dhe këto të drejta qëndrojnë më lart se sovraniteti i shteteve. Ja çka e bën të ligjshme sulmin kundër Federatës Jugosllave, edhe pse nuk e ka mandatin e Kombeve të Bashkuara.” [26]   Ndërsa, intelektuali dhe humanisti serb, Srđa Popović, gjatë fushatës ajrore të NATO-s, në një intervistë të botuar në ‘Feral tribune’, më 19.04.1999, përveç të tjerash thotë:  “Perëndimi e kurseu Milošević-in për një kohë shumë të gjatë dhe u përpoq t’ia fshehë publikut fytyrën e tij të vërtetë…(…) Për Perëndimin, pas gjithçkasë që bëri në Kroaci, Bosnje e Kosovë, Milošević-i u bë thjesht i padurueshëm. Nuk mund të tolerohej më. Këtë që po ndodh tash, Perëndimi po e bën sepse nuk e bëri kur ishte e nevojshme. Dhe kjo ishte e nevojshme, për mendimin tim, kur u bë e qartë se çka po bëhej në Vukovar ose kur filloi rrethimi i Sarajevës ose kur ndodhi Srebrenica. Kishte një milion arsye…(…) Milošević-i ka natyrën e bishës, që vazhdimisht duhet të hyjë në konflikte dhe kriza të reja, duke i dhënë rëndësi vetes, duke u ofruar si bashkëbisedues i domosdoshëm dhe faktor i rëndësishëm politik. Perëndimi thjesht u ngop me këtë…(…) Unë jam pacifist dhe kundër çdo dhune. Por, megjithatë mendoj se ndërhyrja duhej të bëhej. Madje erdhi shumë vonë. E kam thënë publikisht se do të duhej të bëhej pas Vukovarit ose më së voni kur filloi agresioni ndaj Bosnje-Hercegovinës. U bë e qartë se nuk kishte rrugë tjetër për ta ndalë Milošević-in. Po të ndodhte kjo, shumë viktima do të ishin parandaluar, e ndërhyrja do t’i kishte ndihmuar edhe popullit serb. Domethënë, nuk do të kryheshin shumë krime, për të cilat serbët si komb kanë emër të keq. Popullit serb i duhej një disfatë ushtarake edhe për arsye psikologjike, për të kuptuar sa e gabuar ishte e gjithë kjo politikë. Dukej sikur i gjithë populli kishte marrë drejtimin e gabuar në një udhëkryq dhe po zhytej thellë e më thellë në katastrofë…(…)  Besoj se u bë gabim i madh kur vendet perëndimore nuk e dënuan Armatën Popullore të Jugosllavisë dhe Milošević-in për atë që ata vërtet janë fajtorë, e që është gjenocidi. Madje, gjenocid i përsëritur – pas gjenocidit të kryer në Bosnje, tani po kryejnë gjenocid të ri në Kosovë. Këtu në Amerikë, kjo fjalë vështirë veçohet e përdoret sepse komuniteti hebre dëshiron, si të them, ta ruajë monopolin mbi atë kualifikim, duke thënë se nuk është gjenocid, meqë ndaj tyre është kry gjenocidi i vërtetë, çka është e pakuptimtë”.[27]    

    Së treti, aleanca e NATO-s kundër regjimit të Milošević-it, ka qenë aleancë kundër një regjimi  (siç kanë qenë aleancat kundër regjimit të Hitlerit dhe kundër shembujve të tjerë të regjimeve tiranike në botë), dhe nuk ka qenë aleancë kundër popullit serb.  Gjithashtu, edhe përpjekjet e shqiptarëve të Kosovës për liri dhe barazi kanë qenë përpjekje kundër regjimit të Millosheviqit (duke përfshirë regjimet e mëparshme shtypëse të shtetit serb ndaj shqiptarëve),  dhe jo kundër popullit serb. Si shembull për këtë  vlen ti referohemi një fragmenti nga libri i historianit Noel Malcolm, që dëshmon se që në fillesën e tyre, përpjekjet e shqiptarëve të Kosovës për liri dhe barazi të frymëzuara nga kryeideologu Hasan Prishtina, kanë qenë të drejtuara kundër regjimit serb dhe jo kundër popullit serb, në lidhje me këtë, Malcolm përveç të tjerash shkruan: “ Shumica e udhëheqësve politikë të Kosovës të kohës së luftës tashmë ishin larguar nga territori i Kosovës, një grup i tyre, nën udhëheqjen e Hasan Prishtinës, u mblodh në Shkodër në nëntorin e vitit 1918 dhe e formoi Komitetin për Mbrojtjen Kombëtare të Kosovës, i njohur më mirë si Komiteti i Kosovës…(….) Ç’është e vërteta, Komiteti i Kosovës pjesën më të madhe të energjisë ia kushtoi përkrahjes, deri në një shkallë edhe udhëheqjes së Lëvizjes Kaçake brenda Kosovës. Në fillim të vitit 1919, ky komitet përgatiti një varg rregullash të përgjithshme të lëvizjes, duke filluar me këto dy pika; 1: asnjë kryengritës nuk bën t’i lëndojë serbët vendës, por vetëm ata të cilët rrokin armët kundër shqiptarëve; 2: asnjë kryengritës nuk bën të djegë ndonjë shtëpi apo të rrënojë ndonjë kishë” [28]  Madje simboli i shqiptarëve të Kosovës për liri dhe barazi, Adem Demaçi, edhe pse i kaloi 28 vjet në burgjet e Jugosllavisë, mbeti kundërshtar i betuar i politikës së hakmarrjes dhe urrejtjes ndëretnike, duke konsideruar  se populli serb po manipulohet nga pushteti dhe se një popull i tërë nuk duhet të identifikohet me asnjë klasë politike në pushtet. Rrjedhimisht, për Demaçin nuk kishte popuj të këqij por vetëm regjime të këqija, gjithashtu nuk harronte ti vlerësonte intelektualët serbë, të cilët ishin mjaft të guximshëm për të gjetur mënyra për të artikuluar kundërshtimin e tyre ndaj autoriteteve serbe: Bogdan Bogdanović, Milan Nikolić, Zagorka Golubović, Srđa Popović, Lazar Stojanović etj., duke i konsideruar si bijtë e vërtetë të popullit serb. [29]  

    Së katërti, edhe pse, intervenimi i NATO-s në Kosovë nuk ndodhi sikurse intervenimi për çlirimin e Kuvajtit në vitet 1990-’91 nga aleatët perëndimorë (të cilët përdorën trupat tokësore).

Njëherësh, edhe pse gjatë periudhës  78 – ditëshe të sulmeve ajrore të NATO-s (që filluan me 24 mars 1999 me qëllim për të ndal gjenocidin e regjimit të Milošević-it në Kosovë),  Milošević-i, u hakmor në popullatën e pambrojtur civile shqiptare të Kosovës, duke kryer krime me përmasa gjenocidiale.  Në fakt, Miloševići u ndal vetëm pasiqë NATO e kërcënoi  me përgatitjen e sulmeve me trupat tokësore, madje edhe vetë gjenerali Wesley K. Clark e vërteton këtë në njëfarë mënyre se sikur të kishin filluar që në fillim përgatitjet për intervenim tokësor do të shpëtoheshin shumë njerëz të pafajshëm. Në librin e tij Waging Modern War (2001), përveç të tjerash, shkruan: Planifikimi dhe përgatitjet për ndërhyrje tokësore ishin në proces aty nga fundi i fushatës ajrore dhe unë jam i bindur se kjo, në veçanti, e shtyu Miloševići-n të dorëzohet.[30] Gjithashtu, edhe pse ndihma për Kosovën (si rezultat i intervenimit ajror  të NATO-s) nuk është shembull i izoluar, ngase historia na mëson se nuk ka popull që është çliruar krejtësisht vet ose shtet që është formuar krejtësisht vet, pa ndihmën më shumë dhe më pak e të tjerëve/të huajve.  Megjithëkëtë, shqiptarët e Kosovës janë dhe do të mbesin përgjithmonë mirënjohës për ndihmën e të huajve për  arritjen dhe forcimin e paqes në Kosovë, sepse mirënjohja është edhe pjesë e rëndësishme e traditës shqiptare. Për më tepër, siç thotë filozofi i shquar gjerman Emanuell Kant, mirënjohja është “detyrë e shenjtë”.  

    Krejtësisht në përfundim të kësaj eseje, vlen të theksohet se parakusht kryesorë dhe i domosdoshëm për ndërhyrjen e NATO-s dhe çlirimin përfundimtar të Kosovës, ishte UÇK-ja (duke e përfshirë edhe kontributin e Lëvizjes Paqësore të Kosovës), që arritën më shumë dhe më pak në kuptim komplementar që çështjen e Kosovës (që kishte mbetur çështje e pazgjidhur prej vitit 1912) ta imponojnë për zgjidhje në kuadër të agjendës ndërkombëtare, dhe me sakrificën e heronjve, dëshmorëve dhe viktimave të luftës, shërbyen si katalizatori kryesor për çlirimin e Kosovës. Duke e përfshirë mbështetjen e shtetit shqiptar (Shqipërisë Londineze) dhe rolin vendimtar të intervenimit ushtarak ajror të NATO-s, në krye me ShBA-në (përfshirë të gjitha shtetet anëtare të NATO-s).  

    Njëherësh, në kuadër të kësaj game të faktorëve kryesorë që quan në çlirimin përfundimtar të Kosovës, vlen të theksohet se në rastin e Kosovës, intervenimi ushtarak ajror i NATO-s, ka pasur të bëjë shumë edhe me presionin moral ndaj shteteve perëndimore dhe organizatave ndërkombëtare (NATO-s, OKB-s etj.), në kuptimin për të ndërmarr diçka për të ndalur regjimin vrastar të Milošević-it. Ngase ky presion moral zhvillohej brenda vet shteteve perëndimore, nga mediat, OJQ-t etj. Për më tepër, ky presion zhvillohej kryesisht si rezultat i aktiviteteve intensive  të diasporës shqiptare, e veçanërisht si rezultat i veprimtarisë intensive të anëtarëve të Grupit Diplomatik të UÇK-së në shtetet perëndimore, që në fakt nëpërmes takimeve dhe komunikimeve të suksesshme fillestare në emër të UÇK-së (me diplomat, politikan, intelektual, gazetar etj., me ndikimin në shtetet perëndimore) i përforcuan dhe i siguruan binarët drejtë imponimit të çështjes së Kosovës për zgjidhje në kuadër të agjendës ndërkombëtare. Krahas Grupit Diplomatik të UÇK-s, një rrol të rëndësishëm e kanë pasur edhe Kryesia dhe Këshilli  i Përgjithshëm i LPK-së, Dega jashtë vendit (duke përfshirë kontributin edhe të disa personaliteteve në kuadër të diasporës shqiptare). Në fakt e gjithë kjo veprimtari ishte edhe kulminacion i përpjekjeve të vazhdueshme dhe  të përgjithshme të ish-emigracionit politik shqiptar (dhe të diasporës shqiptare në përgjithësi) drejt çlirimit përfundimtar të Kosovës.

REFERENCAT: 

[1]Emrush Xhemajli (2021): Dita e pagëzimit të UÇKsë: https://kosovapress.com/%E2%80%8Bdita-e-page zimit-te-uck-se/

[2] Besim Muhadri (2010): Fronti i Rezistencës dhe i Bashkimit Kombëtar u themelua si një organizatë politikoushtarake: http://www.zemrashqiptare.net/news/1432 0/besim-muhadri-fronti-i-rezistences-dhe-i-bashkimitkombetar-u-themelua-si-nje-organizate-politikoushtarake.html?skeyword=a

[3]Emrush Xhemajli (2002): Lëvizja Popullore e Kosovës 1982-2002: http://lpkkosova.com/historiku.html

[4]Po aty

[5]Emisioni “Rasti V – VI”, pjesa 1 dhe 2, mysafir: Ibish Neziri etj. (2019): https://www.youtube.com/watch?v=RBW2PLxy9K4 dhe https://www.youtube.com/watch?v=JGS8QgABPSw&feature=youtu.be

[6]Zëri i Kosovës, nr. 15, 15 shtator 1993, programi i LPK-së, f. 4.

[7]Intervistë televizive e Xhafer Shatrit në KTV – Kohavision – DESKU, më 08.09.2020: Telashet e Kosovës – Xhafer Shatri, Desku, 08.09.2020, YouTube.

[8] Intervistë e Xhafer Shatrit për Gazetën zvicerane Le Temps, më 02. 07. 1998:  https://www.letemps.ch/suisse/geneve-un-attentatvise-tres-discret-ministere-kosovar-linformation

[9] Emrush Xhemajli (2002): Lëvizja Popullore e Kosovës 1982-2002: http://lpkkosova.com/historiku.html

[10] Intervistë televizive e Nait Hasanit në TV – Pressing T7, më 19. 04. 2023: Rrëfimi për Tribunalin, burgun, UÇK’në.: https://www.youtube.com/watch?v=fA0RgxX7CzU  Shih edhe rrëfimin e rrallë të Jakup Nurës, shokut të Adem Jasharit, në TV – Pressing T7 : https://www.youtube.com/live/m23TJau-Bhk

[11]Emrush Xhemajli (2002): Lëvizja Popullore e Kosovës 1982-2002: http://lpkkosova.com/historiku.html

[12] Po aty

[13] Intervistë televizive e Nait Hasanit në TV – Pressing T7, më 19. 04. 2023: Rrëfimi për Tribunalin, burgun, UÇK’në.: https://www.youtube.com/watch?v=fA0RgxX7CzU  

[14 ]Noel Malcolm (2001): Kosova, një histori e shkurtër. Prishtinë: KOHA., f. 368.

[15]   Lajmi.net (2020): 22 vjet nga Epopeja e Dukagjinit: https://lajmi.net/22-vjet-ngaepopeja-e-dukagjinit/   

[16] Intervistë e Bardhyl Mahmutit për gazetën Epoka e Re, më 25.09.2023:  https://www.epokaere.com/interviste-ekskluzive-me-bardhyl-mahmutin-si-u-hoq-cilesimi-i-uck-se-si-organizate-terroriste-1/

[17] Sabri Kiçmari (2017): Fitorja diplomatike: Kujtime nga përfaqësimi diplomatik i Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës. Prishtinë: Epoka e re., f. 62-70

[18] Intervistë e Bardhyl Mahmutit për gazetën Epoka e Re, më 20. 12. 2023:  https://www.epokaere.com/deklarata-politike-numer-7-i-hapi-dyert-e-diplomacise/?fbclid=IwAR3 

[19]  Po aty

[20] Gazeta Bujku (10 dhjetor 1997): Mjetet skandinave të informimit rreth ekzistimit dhe aksioneve të UÇK-së. Shih në lidhje më këtë edhe në nyjën në vijim: https://www.scribd.com/document/557546433/Politika-Nordike-dhe-Levizja-Popullore-e-Kosoves-LPK , f. 203 – 207

[21]  Daniel Cservolgyi (2002): The role and ramifications of the Kosovo Liberation Army`s reclassification in the peace process of Kosovo. Naval Postgraduate School Montery, California : AD1173258.pdf (dtic.mil)

[22]  Madeleine Albright (2003): Madam Secretary: a memoir. Miramax Books. United States, f. 404.

[23]  Rambouillet Accords: Interim Agreement for Peace and Selv-Government in Kosovo 1999, f. 85: https://peacemaker.un.org/sites/peacemaker.un.org/ files/990123_RambouilletAccord.pdf

[24]  Svein Mønnesland: Før Jugoslavia ogetter, Syspress Forlag, Oslo, 2006, f. 359.

[25]  Intervistë ekskluzive me Vuk Drashkoviqin, flet për krimet serbe dhe për raportet me shqiptarët  (05.06 2023) :   https://www.youtube.com/watch?v=K6R-lxnfF-w&t=2727s )

[26] Intervistë e  Vaclav Havel për gazetën franqeze  “Le Monde” ( 29. 04. 1999): Moi aussi je me sens albanais: https://www.lemonde.fr/archives/article/1999/04/29/moi-aussi-je-me-sens-albanais_3554258_1819218.html, shif edhe: Libquotes: Václav Havel Quote;  https://libquotes.com/václav-havel/quote/lbz0b6j

[27] Shkëlzen Gashi (2024) Serbia Tjetër 3, Srda Popovic, Botues: Admovere : Fragmente nga intervista “Srpski spas zove se Haag” (Shpëtimi sërb quhet Hagë), realizuar nga Darko Vukorepa, botuar në ‘Feral tribune’, 19.04.1999, Split:  https://admovere.org/wp-content/uploads/2024/03/Serbia-Tjeter-3.pdf

[28] Noel Malcolm (2001): Kosova, një histori e shkurtër. Prishtinë: KOHA., f. 284-285

[29] Shkëlzen Gashi (2010): Adem Demaçi, biografi e paautorizuar. Shtëpia Botuese Rrokullia., f. 99 – 101

[30] Wesley Clark: Waging Modern War. Public Affairs Ltd., 2001, f. 429.

Filed Under: Rajon

  • « Previous Page
  • 1
  • …
  • 43
  • 44
  • 45
  • 46
  • 47
  • …
  • 58
  • Next Page »

Artikujt e fundit

  • Kontributi shumëdimensional i Klerit Katolik dhe i Elitave Shqiptare në Pavarësinë e Shqipërisë 
  • Takimi i përvitshëm i Malësorëve të New Yorkut – Mbrëmje fondmbledhëse për Shoqatën “Malësia e Madhe”
  • Edi Rama, Belinda Balluku, SPAK, kur drejtësia troket, pushteti zbulohet!
  • “Strategjia Trump, ShBA më e fortë, Interesat Amerikane mbi gjithçka”
  • Pse leku shqiptar duket i fortë ndërsa ekonomia ndihet e dobët
  • IMAM ISA HOXHA (1918–2001), NJË JETË NË SHËRBIM TË FESË, DIJES, KULTURËS DHE ÇËSHTJES KOMBËTARE SHQIPTARE
  • UGSH ndan çmimet vjetore për gazetarët shqiptarë dhe për fituesit e konkursit “Vangjush Gambeta”
  • Fjala përshëndetëse e kryetarit të Federatës Vatra Dr. Elmi Berisha për Akademinë e Shkencave të Shqipërisë në Seancën Akademike kushtuar 100 vjetorit të lindjes së Peter Priftit
  • Shqipëria u bë pjesë e Lidhjes së Kombeve (17 dhjetor 1920)
  • NJЁ SURPRIZЁ XHENTЁLMENЁSH E GJON MILIT   
  • Format jo standarde të pullave në Filatelinë Shqiptare
  • Avokati i kujt?
  • MËSIMI I GJUHËS SHQIPE SI MJET PËR FORMIMIN E VETEDIJES KOMBËTARE TE SHQIPTARËT  
  • MES KULTURES DHE HIJEVE TE ANTIKULTURES
  • Historia dhe braktisja e Kullës së Elez Murrës – Një apel për të shpëtuar trashëgiminë historike

Kategoritë

Arkiv

Tags

albano kolonjari alfons Grishaj Anton Cefa arben llalla asllan Bushati Astrit Lulushi Aurenc Bebja Behlul Jashari Beqir Sina dalip greca Elida Buçpapaj Elmi Berisha Enver Bytyci Ermira Babamusta Eugjen Merlika Fahri Xharra Frank shkreli Fritz radovani Gezim Llojdia Ilir Levonja Interviste Keze Kozeta Zylo Kolec Traboini kosova Kosove Marjana Bulku Murat Gecaj nderroi jete ne Kosove Nene Tereza presidenti Nishani Rafaela Prifti Rafael Floqi Raimonda Moisiu Ramiz Lushaj reshat kripa Sadik Elshani SHBA Shefqet Kercelli shqiperia shqiptaret Sokol Paja Thaci Vatra Visar Zhiti

Log in

This website uses cookies to improve your experience. We'll assume you're ok with this, but you can opt-out if you wish. Cookie settingsACCEPT
Privacy & Cookies Policy

Privacy Overview

This website uses cookies to improve your experience while you navigate through the website. Out of these cookies, the cookies that are categorized as necessary are stored on your browser as they are essential for the working of basic functionalities of the website. We also use third-party cookies that help us analyze and understand how you use this website. These cookies will be stored in your browser only with your consent. You also have the option to opt-out of these cookies. But opting out of some of these cookies may have an effect on your browsing experience.
Necessary
Always Enabled
Necessary cookies are absolutely essential for the website to function properly. This category only includes cookies that ensures basic functionalities and security features of the website. These cookies do not store any personal information.
Non-necessary
Any cookies that may not be particularly necessary for the website to function and is used specifically to collect user personal data via analytics, ads, other embedded contents are termed as non-necessary cookies. It is mandatory to procure user consent prior to running these cookies on your website.
SAVE & ACCEPT