Archives for January 2025

Prof. Dr. Remzi Përnaska, Prof. Dr. Tomorr Plangarica/

Kumtesa është hartuar duke u mbështetur në vepërzën e gjeniut Konica: sprovë për gjuhët natyrore e sendërgjuara – studim për një prej çështjeve madhore të gjuhësisë së përgjithshme teorike që kishte zënë mendjet nga më të ndriturat e Evropës së fundit të shekullit të 19-të dhe të fillimit të shekullit të 20-të e më tej.

Vepërza e Konicës mundëson në vijimësi interpretim dhe rikuptimësim të koncepteve të mesazheve që bart. Ngaqë qasjet ndaj kësaj vepre janë të kursyera edhe sot e kësaj dite, e ngaqë natyra e saj, si në tërësi korpusi konician, u shmanget shtjellimeve të gjera, duke u endur kryesisht mbi maja lartësish, pa u shqetësuar shumë për rrugëtimin deri atje, qasjen tonë në mënyrë të ndërgjegjshme e pozicionojmë në rolin e lexuesit të një epoke tjetër, që joshet e entuziazmohet nga vlerat e trashëguara, i cili ka mundësi të rindërtojë kuptimet e bartura në tekst, e për më tepër, të interpretojë mesazhet, duke plotësuar në këtë mënyrë lakunat e natyrshme tekstore që bart teksti për më tepër, një tekst konician, e një shekull më parë.

Po nisem nga këto dy parakushte epistemologjike:

teoria e përgjithshme e përkthimit, e përvijuar tashmë si dije, mbështetet mbi kontribute studimesh dhe përvojash përkthimi që përftuan në një kohë të caktuar përvijimin e saj si dije sistemore; angazhimi i Konicës në ato fillime të përvijimit të teorisë është serioz, mbresëlënës dhe grishës, pa komplekse, madje tejet ambicioz;

një dije formësohet si e tillë, ndërsa qartësohen profile të veçanta; shqyrtimi, një sistem konceptesh të ngjizura në një terminologji funksionale dhe një ecuri e përshtatshme kërkimi; Konica, edhe pse u end në hapësirat e kursyera të shqyrtimeve teorike, arriti të specifikojë profile të veçanta që do të çonin në një dijë të veçantë, vuri në funksionim një tërësi konceptesh duke u ndeshur atyre një sistem marrëdhëniesh të veçanta në përftim e përkthim dhe po ashtu u prir ta ngulisë kërkimin duke përvijuar njëherazi hapa që mundësojnë një metodologji funksionale në shqyrtim. Argumentet e tij përftohen në hapësira që përbënin nivelet elitare të diskutimeve të fillim shekullit XX në fushën e gjuhësisë e kulturës në përgjithësi, debate, shqyrtime dhe trajtime që do të mundësonin në dhjetëvjeçarët në vijim lindjen e disiplinave të veçanta si stilistika, gjuhësia psikologjike e psikolinguistika, e më tej neurolinguistika, gjuhësia gjenerative; etj.

Dikursi konician përftohet i lidhur ngushtë me diskurset elitare shkencore e kulturore franceze të fillim shekullit XX dhe konsiderohet i denjë prej tyre për përkatësinë në ato hapësira. Duhet theksuar që guximi i Konicës për t’u bërë pjesë e shqyrtimeve, trajtimeve dhe debateve për probleme tejet delikate të gjuhësisë së përgjithshme teorike të fillimit të shekullit XX është jo thjesht tregues i statusit shkencor të përvijuar prej tij tashmë por edhe i autoritetit e peshës specifike që mund të merrte ky autoritet në kushte më të favorshme për dijetarin. Shqyrtimi i këtij statusi a këtij autoriteti shkencor të çon në kuota të larta të intelektualizmit të kohës në Paris, pranë zërave autoritare, të tillë si Apolineri, Rëmi dë Gurmon-i, etj.

Gijom Apolineri në shkrimin e vet “Për dy vepra për çështjen e gjuhëve të sendërgjuara” nuk ngurron të pohojë: “Por libri i vet është i një të dituri… Mendimet e Pyrrhus Bardylis janë të shquara. Kjo pjesë e veprës së vet pjellë e teorive të Rëmi dë Gurmanit për imazhet dhe metaforat, duhet të njihet mirë prej të gjithë përkthyesve”.

Ky vlerësim madhor na shtyn të zgjedhim të trajtojmë pikërisht ndihmesën e poligrafit shqiptar për teorinë e përgjithshme të përkthimit.

Në kohën që botoi këtë vepërzë (1904) nuk kishte një teori të përgjithshme të përkthimit, ndaj edhe titulli i kumtesës ngërthen fjalën zanafillë. As Faiku nuk ka lënë një teori të përkthimit, por vepërza ka lëndë të bollshme për të nxjerrë në dritë idetë themelore të autorit tonë të parapëlqyer, lëndë të bollshme për të vënë në pah ndihmesën e tij madhore për një teori të përgjithshme të përkthimit. Sipas Konicës, gjuha, si formë e ekzistencës sonë, është treguese dhe shprehëse e përkatësisë dhe veçantisë së “racës” sonë.

Për fat, në hapësirat në të cilat do të vendoseshin më vonë dijet e teorisë së përgjithshme të përkthimit, Konica endet paraprakisht dhe vë piketa interesante, ngaqë pikë vështrimet e tij ishin të orientuara nga njohja dhe interpretimi i veçantive të gjuhës/ligjërimit, prej të cilave burojnë funksionet e gjuhës, të cilat pa mëdyshje Konica ngulmon t’i vërej më gjerë sesa thjesht komunikuese; funksionet shprehëse, emocionale, estetike janë të bashkëhartuara njëherazi në gjuhë, sipas Konicës. E pikërisht, duke i njohur gjuhës këtë shumësi funksionesh, atij i shpërhapet horizonti në interpretimin më të plotë të letërsisë artistike dhe në këtë kuadër edhe të përkthimit të letërsisë.

I bindur në drejtësinë e tezave të tij, të cilat priret t’i ilustrojë e konkretizojë me shembuj jo të paktë, Konica vendoset natyrshëm në pozicione interpretimi që do të njihen në gjuhësi si “relativizëm gjuhësor”, me përfaqësues Worf-in e Sapir-in, teza që me variacionet e pësuara në rrjedhë të kohës, me mënjanimin e ridaljen sërish në gjuhësi mbeten joshëse edhe sot.

Dhe argumenti i tij i parë, themelori, është vetë konceptimi i gjuhës. “Një gjuhë, e shqyrtuar në marrëdhëniet e saj me tërësinë e njerëzve që e flasin, mund të përkufizohej si fizionomi tingullore e racës (nënvizimi ynë). Sepse … fjalët janë përfaqësuese të gjenisë kombëtare, si për nga tingëllimi i tyre i izoluar dhe vetë vlera e tyre, ashtu edhe për nga natyra e kombinimeve që janë paracaktuar të formojnë”.

Dhe ai godet përsëri fort: “Të marra në vetvete, qoftë në tërësinë, qoftë në detajet, gjuhët janë në lidhje edhe më të ngushta dhe më të drejtpërdrejta me mendjen dhe me pamjen e racës”.

Me një fjalë, dhe kjo është vënë re shumë herë, gjuha përfaqëson, me një besnikëri të përkryer, metodën mendore të një populli, mënyrën e vet të zakonshme të drejtojë idetë analitike, e qartë dhe e përkorë – frëngjishtja; e prerë dhe e thatë – anglishtja; me ndërtim të squllët me tipare të flaskëta – italishtja. Ja, sa për shembull, tri gjuhë të shënjuara qartë nga karakteri i tri racave përkatëse.

Konica erdhi në parashtrimet e fushës së përkthimit duke zotëruar teorikisht e praktikisht mjetin që realizon procesin; njohjen e thelluar të problematikës që lidhet me gjuhën, ligjërimin, kulturën dhe estetikën e gjuhës; madje me një njohje të thelluar të teknologjisë së përftimit të procesit te komunikimit përmes gjuhëve natyrore, njohje e përforcuar me argumente, duke u vënë përballë me procesin e eksperimentuar të komunikimit përmes gjuhëve të sendërtuara, si laboratori në të cilin shkencëtari edhe në prani të eksperimentit të dështuar, njeh gjithsesi rrugët që nuk e çojnë në sukses; duke vijuar të adhurojë atë çka natyra e ka përftuar mrekullisht dhe duke mos mënuar të qaset ndaj atij objekti njohjeje të vazhdueshme.

Konica teorizon dhe përcakton veçanti të procesit të përkthimit pasi parashtron qartë dhe pa mëdyshje veçantitë e mjetit të përdorimit në atë proces, të gjuhës, të lidhura ngushtë me aspektet e përkatësisë së saj (raca) dhe procesit të përdorimit nga shkrimtarët a individët; me statusin e veçantë që mjetet gjuhësore fitojnë në kohë (vështrimi diakronik) i ndryshimeve gjuhësore dhe në hapësira, për gjuhë përkatëse.

Autori ynë, me dijet e gjera që ka, mund t’i shtojë edhe më shembujt domethënës për shkaqet e ndryshimeve në gjuhë, por është i bindur se “Gjuha është në ndryshim të përhershëm” ndaj vrojtimi ynë nuk i kap disa gjëra, ngaqë përdorimi ua ka zbutur thepat dhe i përkasin diakronisë. “Nëse do të mundnim t’i shihnim gjuhët në tërë historinë e tyre, në historinë e të gjitha fjalëve të tyre dhe të të gjitha rregullave të tyre, do të shihnim në të njëjtën kohe që asgjë në to nuk është e rastësishme dhe që në to gjithçka është në lidhje të ngushtë me karakterin e racave përkatëse”.

Vlerat në komunikimin letrar përftohen ndërsa rezonojnë me veçantitë dhe cilësitë e racës/ gjuhës përkatëse, me talentin e shkrimtarit dhe me statusin kulturor të lexuesit.

Për të, raportet e shprehura prej fjalëve ndryshojnë, në një farë mase, tek i njëjti popull, si edhe nga individi në individ. Dhe autori kthehet përsëri te letërsia, ku vlera e fjalëve përcaktohet edhe nga ndjeshmëria e veçantë e lexuesit, çka sjell që çdo libër do të ndjehej nga secili lexues në mënyrën e vet, të ndryshme nga ajo çka ka dashur shkrimtari; dhe këtij do t’i “duhet të përdorë një metodë tjetër për të krijuar në mendjen e lexuesve atë gjendje që dëshiron: ai do t’i lidhë fjalët midis tyre, do t’i shoqërizojë me të tjera, duke i grupuar, duke i ndarë dhe duke përdorur në atë mënyrë që të krijohet një mjedis i veçantë, që do të prekë ndjeshmërinë e lexuesit në mënyrën e parashikuar, dhe jo në një mënyrë të panjohur dhe të pasigurt, si do të ndodhte nëse mendimi i autorit do t’u besohej vetëm fjalëve krejt të nevojshme. Ky art për ta bërë për vete ndjeshmërinë e lexuesit është stili vetë”.

Të kuptuarit e stilit si një trinitet, ku intergrohen natyrshëm tri përbërës, raca/gjuha përkatëse me veçantitë e saj, shkrimtari dhe lexuesi veçse ia modernizojnë më tej pamjen parashtrimeve të tij, madje ia zgjerojnë përkatësinë kohore ideve të tij, duke ia shtyrë kufijtë edhe shumë vite më tej, në vitet e mëpastajme. Ai thekson “Stili rezulton pra në një farë mënyre nga bashkëpunimi i racës dhe i dorës së lexuesve me shkrimtarin. Stili është vetë ky trinitet, aq misterioz dhe aq i pandashëm sa edhe tjetri”.

Në parashtrimet e Konicës duket se gjejmë grimca e thelbe të teorive të sotme të komunikimit, që i japin një vlerë të veçantë, në raport me kodin gjuhësor, dhënësit , folësit, thënësit dhe nga ana tjetër marrësit, dëgjuesit, lexuesit, bashkëthënësit, si interpretë që japin e marrin në procesin e ndërtimit së bashku të domethënieve përmes shenjave tekstore; e në procesin e komunikimit përmes tekstit e në varësi të kodeve gjuhësore, kulturore, psikologjike… që vetë lexuesit zotërojnë, e që i vënë në funksionim në atë proces, interpretojnë e i japin kuptim tekstit vetë.

Përfillja e rolit të lexuesit në procesin e receptimit të veprës letrare do të përbëjë sërish ndër ato piketa në të cilat vite më vonë do të përvijoheshin teori dhe interpretime që do të formonin drejtime të mëdha në shqyrtim, si estetika receptive, pragmatika letrare, etj.

Për autorin tonë, lexuesit, për nga shkalla e zgjuarsisë së tyre, niveli kulturor, edhe natyra e shijeve të tyre, ndahen në disa kategori. “Shkrimtari i drejtohet detyrimisht një dore lexuesish.

Askush nuk do të dinte të shkruante për të gjithë kombin; ai që do të donte ta bënte këtë, do të detyrohej ta përshtatë gjuhën e vet me gjuhën e dorës së lexuesve me pak të mësuar – i ngjashëm me një admiral që përshtat ecjen e skuadrës së vet të anijeve me shpejtësinë maksimale të anijes së vet më pak të shpejtë. Një shkrimtar i tillë do të përfundonte për pasojë që të mos përdorë veçse 200 ose 300 fjalë që formojnë fjalorin e një argati ferme”.

Dhe Faiku tregohet vërtet largvajtës: Sipas tij, roli i shkrimtarit qëndron jo të ndjellë, po të pohojë; jo t’i bëjë njerëzit të ndiejnë, po të kuptojnë; jo të lërë të kuptohet, po të rrënjosë”. Dhe ai është tërësisht kundër kësaj. Një përkthim thuajse i përkryer mbetet i mundshëm kur të dyja gjuhët kanë pasuri të barabarta dhe zhdërvjelltësi të barabartë.

Pasi ka folur për gjuhën në lidhje me ata që e kanë krijuar, dhe në lidhjet e veta me të huajt që e mësojnë ose e marrin, ai krejt natyrshëm flet për raportet nga gjuha në gjuhë. Dhe për t’ua ruajtur natyrën argumentuese këtyre lidhjeve nuk hapërderdhet, por përqendrohet vetëm në një shfaqje të tyre, parashtron disa vështrime për përkthimin, dhe iu futet drejtazi fakteve duke vënë re se nuk ka ende asnjë teori të përgjithshme të përkthimit. Asnjë parim i përgjithshëm nuk i udhëheq përkthyesit të cilët marrtas mëtojnë të japin shijen e veprës. Për Faikun, ky mëtim është i mrekullueshëm, por ai që kërkon domosdoshmërisht është sendërtimi i këtij mëtimi pra si të vihet në jetë.

Le t’ia lemë fjalën mjeshtrit të konceptimit dhe formuluesit të rrallë si ai; ‘Ja ç ‘duhet të jetë, për mendimin tim, pikënisja e një teorie të përkthimit.

Çdo libër i lë njëfarë përshtypje lexuesit. Pra, përkthyesi, duke e shkruar të njëjtin libër në një gjuhë tjetër, duhet të shkaktojë në ndjeshmërinë e lexuesit të huaj një përshtypje të ngjashme, në mos po të njëjtë me atë të përjetuar prej lexuesit të tekstit origjinal. Parakuptohet, pra, se përkthyesi, në teori, nga njëra anë, të jetë kaq i mësuar me gjuhën e tekstit sa t’i kapë ngjyrimet më pak të kapshme; dhe, nga ana tjetër, kaq i mësuar me gjuhën e përkthimit sa të jetë në gjendje të kalojë në të gjithçka ka ndjerë”.

Dhe menjëherë një e papritur prej penës së polemistit tonë të mprehtë, një e çarë logjike në arsyetimin e tij mbërthyes: “Pra, si u përpoqa të provoj, kjo bashkëjetesë e dy gjendjeve gjuhësore tek i njëjti njeri nuk është e mundur”. Po i njëjti Faik gjetiu pat pohuar se një përkthim i përsosur është (teorikisht) i mundur.

“Përkthyesi nuk ka të drejtë të qortojë, të ndreqë gabimet e shkrimtarit. Le të marrim me mend një tekst francez dhe që një gabim si “mettre en exedution: nuk është gabim i rëndomtë; ai ka veçantinë të jetë formuar në analogji me “metre en oeuvre”. Do të duhet, pra, të zgjidhet në gjuhën e përkthimit, një gabim i çfarëdoshëm, por që të ndjellë një mekanizëm analogjik të krahasueshëm me atë që ka përcaktuar gabimin e tekstit.

“Librat e përkthyer duhet t’u nënshtrohen në të vërtetë dy kritikave të dallueshme; njëra të ketë të bëjë me veprën e përkthyesit, tjetra me veprën e shkrimtarit origjinal. “Kritika e para është shumë më e rëndësishme, sepse, para se të jepet një gjykim për një libër të përkthyer, ka rëndësi të dihet deri në ç ‘pikë ai pasqyron mënyrën e shkrimtarit”.

“Përkthyesi nuk duhet të tërhiqet përpara çdo ndryshimi, edhe sikur të jetë i detyruar t’i shtojë tekstit një paragraf të tërë nga xhepi i vet për të përftuar përshtypjen e dëshiruar”.

“Por këtu përkthyesi mund të bëjë një pyetje të hollë: po të kishte për të përkthyer një vepër të vjetër, p.sh., një tragjedi të Shekspirit, cilën gjuhë do të duhej të zgjidhte për përkthim? Në të mirë të gjuhës moderne do të ishte arsyetimi që gjuha e Shekspirit nuk kishte asgjë arkaike për bashkëkohësit e poetit; ajo, si gjuhë, bënte po atë përshtypje te spektatorët e asaj kohe që bën te ne edhe një pjesë dramatike e shkruar prej një autori të kohës sonë. Duke e dhënë përkthimin në gjuhe moderne, do t’i vinim spektatorët në një gjendje gjuhësore të barasvlershme me atë të vetë spektatorëve për të cilët pati shkruar Shekspiri”.

Pasi ka folur për kushtet në të cilat përkthimi gjendet përballë imtësive, pasi parashtron problematikën që haste në procesin e përkthimit në lidhje me arkaizmat, shprehësinë e fjalëve në tekst, nivelet e regjistrat gjuhësorë, e veçanërisht përballjen me përkthimin e përdorimeve metaforike, ai kalon tek e tëra, dukuritë më të rëndësishme të së cilës janë, sipas tij, veçimi dhe ritmi.

“Quaj veçim aspektin e ri që përfton një vepër, menjëherë sapo zhvendoset nga mjedisi i vet, ndahet nga veprat që e rrethojnë.”

“Po kaq e rëndësishme sa pyetja e veçimit dhe e grupimit është edhe ajo e ritmit”. Ritmi i jep stilit më shumë se gjithçka pamjen e lëvizjes dhe të gjallërisë. Është qarkullim gjaku dhe rrahje zemre. Gjithashtu, ai është karakteristika më vendimtare e shkrimtarit të vërtetë. Të mos kesh ndjenjën e ritmit, do të thotë të mos e njohësh gjuhën si një të tërë, dhe të mos ajgëtosh prej tij veçse dritëza të turbullta dhe të herahershme”.

“Meqë çdo gjuhë ka një ritëm të përgjithshëm, secili shkrimtar ka ritmin e vet karakteristik që e dallon nga shkrimtarët e tjerë. Pra, ka rëndësi të dorës së parë që të provohet t’i jepet përkthimit hovi që ndjell teksti origjinal”. Dhe për ta shkoklavitur këtë ekuacion me disa të panjohura për njohjen e plotë të një gjuhe, jep shtatë njohje të veçanta, të pjesshme, si edhe lidhjet ndër vedi:

1. Njohja gramatikore: mënyrat e matarimit të fjalëve midis tyre.

2. Njohja leksikore: vlerat objektive ose të përhershme të fjalëve.

3. Njohja letrare: vlerat subjektive ose të çastit të fjalëve.

4. Njohja kritike: vlerat subjektive e fjalëve në çaste të ndryshme të historisë së një

letërsie të dhënë.

5. Njohja ritmike: nocioni i lëvizjes së fjalëve të organizuara në grupe.

6. Njohja etimologjikë: kërkimi i atësisë së fjalëve. Për shembull, hote vjen nga latinishtja hospitem.

7. Njohja thelbësore: kërkimi gjenealogjik i fjalëve. Për shembull, thelbi i fjalës hote duket te fjala sanskrite ghas, që do të thotë ha: hote është pra, për nga thelbi ai që ju ftoni në sofrën tuaj ose ai që ju fton në të vetën.

Këto shtatë njohje mund të përvetësohen jo domosdoshmërisht në rendin e shënuar më sipër. Rëndom, studimi i njohjeve gramatikore dhe leksikore bëhet në të njëjtën kohë. Shumica e të huajve ndalen me kaq. Dhe me të vërtetë, vetëm njohja letrare dhe ritmike ju bëjnë ta ndjeni një vepër”.

“Përkthyesi duhet të shkojë madje deri te njohja kritike. Sepse po t’i duhej të përkthente një libër të vjetëruar, do t’i duhej të jetë i aftë, deri në njëfarë mase, ta lexojë me sytë e lexuesve të kohës së botimit. Për sa u përket njohjeve etimologjike dhe thelbësore, kjo është punë e gjuhëtarit dhe mund të jesh përkthyes i shkëlqyer e megjithatë te mos i zotërosh hiç”.

Kriticizmi i natyrshëm i dijetarit në procesin e shqyrtimit të objektit të tij të studimit ia lë vendin po aq natyrshëm edhe entuziazmit që përftohet njëherazi prej thellësisë në njohje, talentit e origjinalitetit në këndvështrim. Kërkues dhe mëtues gjithnjë i të përsosurës, ideales, Konica nuk e mohon atë as në fushën e përkthimit, por e sheh atë të përftuar gjithsesi në kufijtë që e kapërcejnë të zakonshmen. Ballazi ai pohon: “Nga tërësia e vërejtjeve të mia për përkthyesit, ndoshta, shtyhesh të nxjerrësh përfundimin se për mendimin tim përkthimi është përpjekje e kotë.

As që e mëtoj një gjë të tillë. Me gjithë pamundësinë që ka përkthyesi t’i ndjejë nga fundi në krye dy gjuhë njëherazi, një përkthim thuajse i përkryer mbetet i mundshëm, kur të dyja gjuhët kanë pasuri të barabarta dhe zhdërvjelltësi të barabartë. Atëherë, me përpjekje diturake dhe me hollësinë e ndjeshmërisë së vet, përkthyesi do të mundë t’i afrohet, deri në cekje, kësaj përsosurie ideale drejt së cilës duhet të synojë. Domosdoshmërish i shkëputur, prej ligjeve të trashëgimisë, nga zotërimi i një gjuhe që s’është e tij, përkthyesi do të ndreqë këtë të metë të qenësishme të natyrës së vet si i huaj, duke i shtyrë sa më larg që të jetë e mundur caqet e njohshme të një gjuhe të huaj”.

Në mbyllje – Shkëndijat e gjenialitetit u pasqyruan në vepërza e shkrime të ndryshme të Konicës, por jeta nuk i mundësoi atij të punonte dhe përftonte një teori sistemore të pikëvështrimeve të tij dhe të prodhonte në këtë mënyrë edhe një vepër të plotë që do të pasqyronte dhe funksionalizonte këndvështrimet e tij në fushën e përkthimit. Gjithsesi tekstet që priren të trajtojnë ide e teza të guximshme e tejpamëse për kohën (dhe teksti i Konicës është i tillë), bashkë me zbrazëtitë a lakunat që bartin natyrshëm, kanë aftësinë të futen në proces komunikimi me lexues të epokave të mëvonshme, e të rezonojnë me to, të ngjallin interesin e lexuesit pavarësisht nga natyra josistemore e shprehjes së ideve e opinioneve; lexuesi i kohëve të mëpastajme rindërton kuptimet e synuara me kompetencën që i ofron epoka e re; ky proces rindërtimi të kuptimit të mesazheve prej lexuesit të sotëm përfton jo pak entuziazëm në lidhje me tekstet e Konicës, sepse këndvështrimet e tij qëndrojnë jo pak herë në bazën e dijeve të sotme, pavarësisht se referencat tona janë për autorë të tjerë, të shkollave e drejtimeve të ndryshme evropiane, që patën fatin që nuk e pati Konica (i cili, jo për arsye të nivelit, nuk arriti të imponohej në ‘tregun’ e ideve të kohës); studiuesit e tjerë i bënë të njohura dhe të përvetësueshme idetë e tyre. Gjithsesi, duke e bërë pjesë të ‘tregut’ të sotëm të ideve, vepra e tij të nxit të rikuptimësosh mesazhet e përvojat që bart, të cilave koha nuk ia ka zbehur hijeshinë, dhe prej të cilave përkthimtaria jonë shton gjithsesi diçka më shumë në përmasën e saj.

Kumtesë e mbajtur në Konferencën Ndërkombëtare Ditët e Albanologjisë organizuar nga Instituti i Studimeve Albanologjike, Prishtinë, 23 maj 2016.