Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

Archives for May 2025

Vilson Blloshmi dhe Genc Leka, martirët e parë të zhvillimit të një letërsie moderne

by

Bujar Leskaj/

Sot, datë 6 maj 2025, organizova promovimin e veprave: Genc Leka-Vepra dhe Vilson Blloshmi-Vepra, në kuadrin e Studimeve Politike të Institutit “Ismail Qemal Vlora”. Vilson Blloshmi dhe Genc Leka ishin martirët e parë të zhvillimit të një letërsie moderne.

Gjatë referimit të mbajtur në promovimin e këtyre veprave, theksova se në asnjë vend tjetër nuk ka kaq shumë shkrimtarë të martirizuar sa pati giatë sundimit të diktaturës në Shqipëri. Tashmë që vepra e plotë e tyre ka parë dritën e botimit, jemi të bindur se metafora dhe alegoria politike në poezitë e tyre dëshmonte një fuqi të madhe paraprijëse për formimin dhe botëperceptimin iluminist të letërsisë dhe arteve në vendin tonë.

Vepra e Vilson Blloshmit dhe Genc Lekës janë vepra “disidente”, por si një rast i rrallë kjo disidencë është e tjetër lloji, frymore, në mënyrë figurative dhe simbolike, e ngjashme me atë të “Krishtit të Kryqëzuar”.

Mbajtën referencat e tyre, ish-deputeti dhe ish-kryetari i Bashkisë Vlorë z.Gëzim Zilja, Prof.as.dr Monika Hasani Hoshafi, Dr.Alta Azizi Haluci, si dhe përshëndeti në këtë promovim z.Bedri Blloshmi, i cili u ka kushtuar jetën veprave të Genc Lekës e Vilson Blloshmit. Në përfundim të aktivitetit, shpërndava veprat e Genc Lekës dhe Vilson Blloshmit.

Lavdi veprës së Luan Haradinajt dhe të gjithë dëshmorëve të kombit!

by

Albin Kurti/

Guximtar dhe trim, ndonëse në një moshë të re. Student e luftëtar: jeta e tij ishte e ndarë mes zjarrit të dijes dhe zjarrit të luftës. Luani i mbronte shokët, e mbronte atdheun e luftonte për liri.

Aksionet e tij guerile kundër policisë serbe kanë qenë të panumërta, sepse në mendje e zemër kishte atdheun e dashur dhe gëzimin e lirisë bashkë me të gjithë ne.

Luani u vra kur i kishte 23 vjeç teksa kalonte kufirin e ish-Jugosllavisë që ndante shqiptarët në Kosovë dhe Shqipëri, të cilin e përshkonte shpesh për shkak të studimeve por edhe rastit për të realizuar aksione kundër forcave serbe e bartur armatim për të furnizuar luftëtarët e UÇK-së. 6 maji i vitit 1997 është përvjetori i rënies së tij dhe shënimi i humbjes së një atdhetari e patrioti të kombit.

Lavdi veprës së Luan Haradinajt dhe të gjithë dëshmorëve të kombit!

Gazetari që iku me virtytet e misionarit

by

Aleksandër Çipa/

Rasim Gjoka para një viti ishte qytetari me buzën e qeshjes. Buzëqeshja e tij ndante për shumëkënd që i drejtohej apo i drejtoheshin, mirësinë e zotnisë dhe qytetarit që në atë model, është i paktë në këtë vend. Por në një ditë( ditëlindjen e pati në 4 maj dhe ditëikjen në 14 maj), një vit më parë, ndalja e frymës në kurmin e tij, shpërndau një gjendje pikëllimi tek shumë të njohur dhe bashkëpunëtorë të Rasimit.

Kjo gjendje dhimbjendjerje u shpërnda në krejt vendin, ku gjenden miq, të njohur dhe njohës të zotërisë, në profesione dhe lëmi të ndryshme. Në të gjitha qytetet e vendit, Rasimi la shenja dhe kujtime të një bashkëpunëtori që kishte virtytin e të cilësishmit dhe të qytetarit që përkonte me të ardhmen. Imazhi dhe përmbajtja aq qytetare e veprimtarit në fjalë, stononte me shumicën e sjelljeve shoqërore të shoqërisë së tashme dhe sidomos komuniteteve tona profesionale. Prej këtij kontrasti, ikja e ndodhur në kohë kalendarike, bëhet aq e ndjeshme, aq e vënëreshme në këtë ditë, ndërsa u mbush viti i heshtjezemrës së tij.

Ndërsa po risjell në frizerin e kujtesës, disa takime, shkëmbime miqësie edhe familjare me Rasimin, më ngjan se gjendem në “ Botën e së djeshmes”, si në veprën autobiografike të Cvajkut. Nostalgjia për të shkuarën në këtë rast është e gjitha brendi e një mungese për njeriun e duhur që është bërë edhe më i munguar prej një viti ndër ne. Vëllai i tij, miku im i shtrenjtë, studiues dhe autor i rëndësishëm në letrat shqipe, më shtytoi ta kryej deri në mbyllje tekstin in memoriam për Rasimin.

Behari solli në vëmendjen e miqve se: ”Sot do mbushje 69 vite…Ike para kohe, le mister me ikjen tënde. Le buzëqeshjen që na ndjek ngado…Një buzagas plot jetë…Mbetesh model i njeriut idealist, i gazetarit, i pedagogut, i ndërmjetësit të përsosur në mes konflikteve. Na mungon shumë..na mungon si ditën kur ike…”

Është një psherëtimë eulogjike e vëllait për vëllain. Në ditët e para të mungesës së tij, gazetari Frok Cupi shkruante për Rasimin, një tekst sfidant për pavëmendshmërinë dhe padijeninë e shumicës së komunitetit të gazetarëve se ai ishte një ndër ne.

“ E para, pse nuk u shpërnda asnjë lajm në media ku të paktën të njoftohej se ‘kolegu ynë shkoi…”?… Rasimi i përket atij grupimi ‘lajmëtarësh’ në media, që edhe për të lajmëruar një gjë, më parë i bënte shumë pyetje vetes. Pyetjet: Sa e vërtetë?, sa e dobishme?, lajmi që po transmetoj është ajo që ndodhi apo ajo që dikush tha se ka ndodhur?, etj.”…

E duhura fjalë publike për Rasimin mbetet ende e pathënë. Sepse është reflektim i vonuar kujtese për një zotni në amëshim që la jetë në dy profesione dhe një mision. Në shumicën e jetës së vet poststudentore, ai udhëtoi si misionar i pabujshëm i shoqërisë civile. Është fiksuar në shumë kujtesa partnerësh si një kuotë e lartë zotnillëku me shumë vlera korrektese, pune, përkushtimesh dhe ndërgjegjeje.

Në Fakultetin e Shkencave Juridike e të Filozofisë kur nisi si pedagog, mbarte përvojën e gazetarit të medias publike që kishte arritur spikatjen e papërgënjeshtrimit, të besnikërisë ndaj burimeve, të drejt raportimit dhe sidomos si një përdorues i shkëlqyer i gjuhëshkrimit shqip, duke qenë njëherësh edhe zotërues elegant i gjuhëve të tjera.

Pas një viti, kohën që e shkon tashmë e përgjithnjë, në botën imagjinare të amëshimtë, në jetën reale të familjes, miqve, partnerëve të djeshëm dhe Fondacionit për Zgjidhjen e Konflikteve dhe Pajtimin e Mosmarrëveshjeve që la për vijimësi, mungesa shton një kurorë të madhueshme njerihumbjeje. Në këtë hapësirë mungese, duke gërmështuar këtë tekst in memoriam, më ngjan se zgjoj dikënd në shoqërinë tonë të hallakatur për t’i thënë një falenderim, këtij zotnie, qytetari dhe kolegu.

Ai lëvdimin apo çertifikimin tonë as i ndjeu dhe s’ka se si t’i ketë të nevojshme tashmë. Mirëpo, sikundër e thotë filozofi rumuno- francez Emil Cioran, mund të na kujtonte se :” Duhet rishqyrtuar gjithëçka, madje dhë dënesjet…” Sepse në memorien e shumicës së bashkëkohësve të vet, la shenjën e gazetarit, pedagogut dhe veprimtarit, ndërsa iku me virtytet e misionit të pastër qytetar.

Aty ku mungon debati, fshihet tirania 

by

Fejton nga (një zgjedhës diaspore) / Rafael Floqi

Karikatura kortezi AI

Në Republikën e Përjetshme të Batutave, ku demokracia ha byrek me tendera dhe zgjedhjet bëhen si në TikTok, zbriti nga Olimpi i Rilindjes urdhri i shekullit: “Asnjë debat me kënetën!”

Një shprehje e artë nga Kryeministri i Rrobave të Stilit të Papritur dhe Batutave si letra me vrimë, që vulosi heshtjen si strategji fushate për të gjithë kandidatët socialistë të 11 Majit.

Thënë ndryshe, i ftoi të tijtë të imitojnë atë në Instagram, dhe si rrjedhojë sheh zonja me çanta Guci të mbajtura, që flasin me të njëjtën gjuhë “allatesh në erë” si ai i z. Rama, kur iu mburret të rinjve për rininë e tij “gollomesh” plazheve të Evropës, ku do të na çojë pas 2030-tës. 

Fushata nisi… po jo për të gjithë!

Teksa qytetarët prisnin përplasje idesh, llogaridhënie dhe, ndoshta, ndonjë blof në studio, u përballën me një spektakël më të thellë se çdo debat: emisione me një kandidat, një moderator dhe një kameraman që s’bënte as pyetje. Në ekran, socialistët ishin më të vetmuar se buzëqeshja e Fatmir Xhafajt në kongres. Opozita? Si i ftuar special në listën e të padukshmëve.

Televizionet? Në regji, nën regji dhe në heshtje. Sa herë i shihje panelet politike, të dukej sikur ishe në ndonjë sitcom të Netflix: një i ftuar që qesh me batutat e veta, një gazetar që gëlltit mikrofonin dhe një logo partie që ngjan me reklamë për plazhe të virgjëra me koncesion.

“S’ka kundërshtar, s’ka pyetje, s’ka problem!”

Rama, mjeshtër i zhvendosjes së vëmendjes, këtë herë vendosi të qeverisë edhe debatin publik. “S’ka kundërshtar, s’ka pyetje, s’ka problem!” është motoja e re. E vetmja garë është ajo e stilit – kush del me pantallonat më të gjëra, shallin më artistik dhe metaforën më absurde urbane për arritjet që nuk ndodhën kurrë.

Ndërsa Saliu? Ai vazhdon me ftesat për debat si një ish i dashur i refuzuar që telefonon natën vonë. “E ftoj për hir të transparencës” thotë, por ne e dimë që është për hir të dramës. Fatkeqësisht, askush nuk e ngre telefonin – as për debat, as për hall.

Por qytetari?

Ai e ka gjetur rrugën: shikon reality show-n, ‘fentanilin e shqiptarisë’. A e mashtroi Gjesti- Eglin apo anasjelltas, si dhe fushata tallava me këngëtarë rap-i me emër “zhurme” si  Noizy garnitura në garë për vota, ndërsa në zgjedhje ka politikanë që s’duan të garojnë. 

Debati është bërë mall i luksi – njëlloj si ushqimi bio apo uji i pijshëm në disa zona. Dhe media, e cila dikur duhej të ishte roje e lirisë së fjalës, tani është roje parkingu për opinionet që s’duhen shfaqur.

OSBE ka folur. ODIHR ka shkruar. Por Rama ka urdhëruar.

Dhe kur ai flet, fushata nuk bëhet betejë idesh, por cirk me klounë të heshtur dhe spektakël të koreografuar me saktësi skenike. Një reality-show politik ku votuesi duhet të zgjedhë mes profilit në Instagram të një kandidati dhe reklamës së fundit me drone në Devoll.

Psikodrama kundër burrave të opozitës

Dhe si të mos mjaftonin batutat dhe bojkoti total i debatit, Rama nuk hoqi dorë nga sporti i tij i preferuar: psikodrama kundër burrave të opozitës.

Pasi u përpoq ta zbuste Vrenozin, influencerin e vetshpallur të PD-së me të njëjtin ritual që dikur ia bëri Lul Bashës, dhe kur Vrenozi i përmendi kafen e munguar dhe pesë gratë si shkop magjik që do t’i lëmonte egon –ai  dështoi keq.

Vrenozi jo vetëm që nuk u lëkund, por doli më i ashpër se kurrë, krahas Berishës, gjë që e detyroi Ramën t’i kthehej planit B: mallkimit emocional, pasi ai as Vrenozin s’e mundi. E quajti të paaftë për dashuri politike, të pandjeshëm ndaj “mirësive të qeverisë”-dhe, si çdo artist që i refuzohet skena, e përshëndeti me një mallkim poetik për “besnikëri të verbër ndaj një kauze të humbur”.

Fushata, që dikur ishte duel idesh, tani është maratonë monologësh, ku çdo kandidat flet vetëm me veten dhe votuesit janë të ftuar special në rolin e mikrofonit të heshtur.

Në vend të përballjeve të zjarrta, kemi tani vetëm selfie elektorale dhe lavde të recituara si reklama qumështi.

Por pse kaq shumë frikë nga debati?

Sepse Rama, mjeshtër i retorikës pop-kitsch, e ka kuptuar se sa herë përballet me realitetin, ky i fundit i jep goditje nën brez. Duket se bllokimi i tik-tokut po tregon tani një objektiv vetëm prej 71 deputetësh të mundshëm , ku dhe “haremi” i femrave që falen vetëm “Skënderbeut- guru” të presupozuara të mos dinë të vjedhin dardha pas shpine, po edhe ai po e kupton që dhe ato kanë mësuar huqet e burrave që janë aty “brenda”, që edhe Balluku ka “kollofitur biftekë disa milionëshe”, pas ose para shpinës së tij, siç llomotit ai “bufi i kënetës”, megjithatë s’dihet, dhe se ç’kanë bërë ato tani Xhaçkës nuk i zihet më besë për atë aferën e Gjipesë…

Prandaj tani ai ka zgjedhur një taktikë më efikase: të ofendojë opozitën dhe zgjedhësit e saj për të shmangur përballjen. Po a është e re kjo lloj propagande. Le ta shohim. Shumë analistë mendojnë që Edi Rama përdor teknikash të ngjashme me propagandën si të marrë nga manuali  alla Goebbels, sidomos në mënyrën se si manipulon perceptimet publike. Ja disa mënyra konkrete si e përdor:

Në diskursin e tij, Rama gjithmonë ndërton një “armik” për publikun: opozita, gjyqtarët “të korruptuar”, mediat “kazan”, madje edhe qytetarë kritikë. Çdokush që nuk pajtohet, etiketohet si “i keq”, “i korruptuar”, “armik i progresit” madje dhe “autik”. Dhe harron se njeriu më i pasur dhe më gjenial në botë Musk ka qenë autik.

Ashtu si Goebbels, Rama nuk mbështetet te argumentimi racional, por tek emocioni: shpesh flet me ironi, sarkazëm, tallje, fjalë popullore për t’u dukur “i thjeshtë” dhe “i dashur”, duke manipuluar ndjenjat më shumë se mendimet, si fjalët siç quan Sali Berishën  “bufi” dhe PD-në  “bataku”.  Në çdo krizë, Rama paraqet veten si i vetmi që “po përpiqet për popullin”, ndërsa të tjerët paraqiten si sabotatorë të ëndrrës evropiane. 

Dhe debatet?  Oh, a thua i mençuri George Orwell kot shkruante “Nëse debati është i pamundur, zgjedhjet janë vetëm një teatër.”

Në fund, kështu Rama po e kthen politikën shqiptare në një reality-show, ku audienca nuk ka të drejtë vote, por vetëm të drejtë për “klikime”.

Dhe ky nuk është novacion, pasi një qind e ca vet më parë i madhi Abraham Lincoln do të paralajmëronte: 

“Asnjëherë mos beso në vendime që merren pa debat; aty ku mungon debati, fshihet tirania.”