dgreca – Page 1777 – Dielli

Serbia në Paris kundër shtetit dhe anëtarësimit të Kosovës në UNESCO

September 26, 2017 by dgreca

Fejaz Drançolli*/

Akademiku serb Dobrica Qosiq konstaton: “Gënjejmë për ta mashtruar veten, për ta ngushëlluar tjetrin, gënjejmë nga dhembshuria, gënjejmë nga turpi për t’u trimëruar, për ta fshehur varfërinë tonë, gënjejmë për arsye nderi. Gënjejmë për arsye të lirisë. Gënjeshtra është pamje e patriotizmit serb, vërtetim i inteligjencës së lindur. Gënjejmë me kreativitet, imagjinatë dhe inovacion. Gënjeshtra është interes shtetëror serb. Gënjeshtra është pjesë e të qenit serb. Në këtë vend secila gënjeshtër në fund pranohet si e vërtetë. Serbët shumë herë në histori i ka shpëtuar gënjeshtra.”.
Një shtet që me egoizëm e mbron trashëgiminë në territorin vet, e përvetëson kulturën shpirtërore e materiale të të tjerëve, dhe në anën tjetër plaçkitë, djegë e shkatërron trashëgiminë kulturore si të lëvizshme ashtu edhe të palëvizshme, vlerat historike të një populli tjetër si në rastin e Kosovës, nuk bën pjesë ndër shtetet e civilizuara.

Një shtet si Serbia që me forcat shtetërore plaçkiti, dogji dhe rrënoi afro 2700 objekte të trashëgimisë kulturore shqiptare e në kuadër të tyre edhe një numër të komplekseve dhe të objekteve të shpallura si monumente kulturore-historike me rëndësi dhe vlera të veçanta, nuk e meriton që të jetë anëtare e UNESCO-s e lëre më të pengojë pranimin e Kosovës në këtë organizatë ndërkombëtare.

Marrja e muzealeve nga Muzeu i Kosovës (1998) si dhe shkatërrimi gjenocidal i trashëgimisë shqiptare në Kosovë (1998-1999, por edhe më parë), plaçkitja e dokumentacionit të Institutit të Kosovës për Mbrojtjen e Trashëgimisë Kulturore në Prishtinë dhe moskthimi i tyre në Kosovë, nuk duhet të jetë dhe nuk është diç e panjohur për shtetet anëtare të UNESCO-s. Mirëpo, shteti gjenocidal i Serbisë këto ditë, (15 shtator 2017) para ambasadorëve të vendeve anëtare të UNESCO-s u paraqit me një ekspozitë e film dokumentar, me një prezantim jo të saktë, të rrejshëm në lidhje me trashëgiminë e Kosovës në Paris.

Serbët gjatë historisë së tyre shpesh kanë gënjyer. Këtë më së miri na e dëshmon edhe thënia e akademikut serb Dobrica Qosiq: “Gënjejmë për ta mashtruar veten, për ta ngushëlluar tjetrin, gënjejmë nga dhembshuria, gënjejmë nga turpi, për t’u trimëruar, për ta fshehur varfërinë tonë, gënjejmë për arsye nderi. Gënjejmë për arsye të lirisë. Gënjeshtra është pamje e patriotizmit serb, vërtetim i inteligjencës së lindur. Gënjejmë me kreativitet, imagjinatë dhe inovacion. Gënjeshtra është interes shtetëror serb. Gënjeshtra është pjesë e të qenit serb. Në këtë vend secila gënjeshtër në fund pranohet si e vërtetë. Serbët shumë herë në histori i ka shpëtuar gënjeshtra.”

Si përherë edhe kësaj radhe në Paris të Francës, Serbia vazhdon me avazin e vjetër, tradicional, garashanian (1844) shekullor, pa precedent përpjekjet e saja të ulëta për përvetësimin e trashëgimisë fetare ortodokse mesjetare në veçanti. Trashëgimia historike-kulturore si fetare ashtu edhe ajo laike që gjenden në territorin e Kosovës u takojnë kryesisht banorëve autoktonë, pra shqiptarëve dhe popujve të tjerë ardhacakë, që disa nga këto monumente shfrytëzohen edhe sot nga ata.

Propagandimi në vijimësi i këtij lloji dhe në mënyrë jo reale, jo qytetëruese me ekspozitë dhe film të përgatitur enkas nga shteti i Serbisë që u paraqit në qendër të Parisit, në qytetin ku është edhe selia e UNESCO-s, është një prezantim bajat për shqiptarët dhe të tjerët që i njohin qëllimet e Serbisë. Kosova është shtet dhe si e tillë është njohur dhe pranuar me vendim të posaçëm edhe nga Gjykata Ndërkombëtare e Drejtësisë. Pra, shpallja e pavarësisë së Kosovës është legjitime dhe e pranuar ndërkombëtarisht, deshi apo nuk deshi Serbia. Legjitime do të jetë edhe pranimi, anëtarësimi i Kosovës në UNESCO. Serbia duhet të ecë me hapa të kohës, sa më parë aq më mirë për Serbinë dhe popullin e saj.

Të përkujtojmë se në Qendrën Kulturore të këtij shteti në Paris, pos tjerash u prezantua një material në lidhje edhe me shkatërrimin e trashëgimisë kulturore në Kosovë në ditët e 17 dhe 18 marsit të vitit 2004. Të theksojmë dhe duhet përkujtuar se në marsin e vitit 2004, pas vrasjes së tre fëmijëve shqiptarë në Mitrovicë dhe djegies së Xhamisë në Beograd dhe tjetrës në Nish, më 17 mars, në Kosovë shpërthyen trazirat, (përveç viktimave të shumta kryesisht shqiptarë, të vrarë e të plagosur), dhe nga individë të paidentifikuar deri më tani, u dogjën pesë kisha dhe u demoluan dymbëdhjetë kisha të tjera ortodokse në Kosovë si dhe disa objekte banimi në Nënkalanë e Prizrenit.

Pesë kishat e djegura kryesisht ishin të ndërtuara pas okupimit të Kosovës në mes të dy luftërave botërore si dhe të periudhës pas Luftës së Dytë Botërore. Asnjë kishë a kompleks me rëndësi dhe monument i periudhës paleokristiane të shekujve IV-VI, (kur serbët as që dinin dhe as që ishin në territorin e Kosovës së sotme, ata ishin paganë dhe në fenë krishtere filluan të konvertohen diku rreth shek. IX e që zgjati edhe gjatë sundimit Nemanjid) përkatësisht të riadaptuara dhe të përshtatura liturgjisë së kohës mesjetare të shek. XIII e XIV nuk u dëmtuan, nuk u demoluan dhe nuk u dogjën.

Ёshtë me interes të veçantë, dhe duhet theksuar se gjatë luftës çlirimtare (1998-1999) në zonat e kontrolluara nga Ushtria Çlirimtare e Kosovës, nuk u dogj dhe nuk dëmtua asnjë objekt fetar ortodoks në territorin e Kosovës.

Njëherësh, duhet cekur se nga autori i tekstit u përgatit publikimi në gjuhën angleze ”Monuments of Kosova”, botoi MKRS, Prishtinë, 2005. Publikimi në fjalë u paraqit në vitin 2005, në Selinë e UNESCO-s, në Paris, përkitazi me shkatërrimin e trashëgimisë, monumenteve në Kosovë nga ana e pushtetit serb, duke zënë në gojë edhe trazirat e marsit të vitit 2004. Po ashtu, nga autori i njëjtë u përgatit dhe u hap ekspozita e fotografive të monumenteve të shkatërruara, IHKL, Prishtinë, 2012. Kjo ekspozitë u prezantua në disa shtete si në Shqipëri (Tiranë), Turqi (Ankara, Stamboll dhe Bursa) në Austri (Vjenë) e Prishtinë. Këtu u prezantua një pjesë e djegieve, rrënimeve, dëmeve dhe përgjithësisht barbaria ndaj monumenteve, trashëgimisë kulturore-historike shqiptare të kryera nga forcat policore, ushtarake e paramilitare serbe gjatë luftës së viteve 1998-1999. Po nga autori i njëjtë në botim të IHKL-së dolën edhe dy monografi: “Monumentet e shkatërruara në Kosovë 1998/99”, Prishtinë, 2015, dhe “Trashëgimia e shkatërruar në Kosovë 1998/99, Prishtinë, 2017. Monumentet e shkatërruara të trashëgimisë kulturore, të trajtuara në këto botime, u takojnë shek. XV-XIX dhe XX. Këto publikime janë dëshmi të mjaftueshme për ta demaskuar prezantimin e tendencioz të Serbisë në Paris.

Shkatërrimet e monumenteve ishin të planifikuara nga shteti serb dhe kishin për qëllim zhdukjen e komplekseve urbane-arkitekturale, të ekzemplarëve të veçantë të objekteve të vjetra qytetare të banimit etj., që ishin të valorizuara dhe kishin vlera me rëndësi historike, artistike, arkitekturale e mjedisore, kishin për synim zhdukjen e gjurmëve autoktone të lokaliteteve arkeologjike, veçmas të gjurmëve të kulturës ilire-arbërore-shqiptare. Kjo u pa sheshazi nga ajo që ndodhi pas luftimeve të para në Kosovë në vitet 1998-1999. Këto shkatërrime të trashëgimisë kulturore si fetare ashtu edhe laike, publike e individuale as që u përmendën në këtë film “dokumentar” të shtetit serb. Por, një gjë të tillë as që e kemi pritur nga Serbia.

Shteti i Kosovës nuk duhet të rrijë duarkryq, duhet të veprojë kundër gënjeshtrave të shtetit serb meqë, në këtë aspekt edhe posedojmë fakte, dëshmi dhe publikime të pamohueshme për vjedhje dhe shkatërrimin e trashëgimisë historiko-kulturore shqiptare. Sot, si pasojë e këtyre shkatërrimeve një numër i madh i tyre nuk ekzistojnë. Një shkatërrim i përmasave të këtilla ndaj trashëgimisë nuk duhet të harrohet por, përherë të përkujtohen. Forcat shtetërore të Serbisë, përkatësisht të mbetjes së ish-Jugosllavisë, ushtria, policia dhe paramilitarët i dogjën 218 xhami, 6 teqe, 2 tyrbe, 4 medrese, 4 mejtepe, 1300 dyqane (në Çarshinë e Vjetër të Pejës, Gjakovës dhe të Vushtrrisë), 685 kulla, 33 shtëpi të arkitekturës banesore tradicionale, 2 hamame, 1 urë, 560 metra kub piktura murale, 8 kisha katolike e shumë ndërtime të tjera me vlera të trashëgimisë historike – kulturore e fetare, duke mos i përmendur sendet e lëvizshme që ishin pjesë e enteriereve të objekteve.

Këto fakte të pamohueshme duhet t’i tregojmë përherë, t’ua përkujtojmë shteteve anëtare të UNESCO-s, ( edhe pse ata e dinë, zyrtarisht janë të informuar, përmendim këtu rastin se gazeta parisiene “Le Monde”, në dhjetor të vitit 1999, ka biseduar dhe shkruar për shkatërrimin e trashëgimisë kulturore me ish-drejtorin i IKMMK, autorin e këtij shkrimi.

Shteti i Serbisë, në kuadër të ish-Jugosllavisë edhe pse i ka ratifikuar konventat ndërkombëtare në lidhje me mbrojtjen e vlerave kulturave, ajo nuk i zbatoi në asnjë rast. Nuk e zbatoi Konventën e Hagës (1954) për Mbrojtjen e Trashëgimisë Kulturore Gjatë Luftës. Nuk i ka zbatuar as Konventat e Konferencës Gjenerale të Kombeve të Bashkuara për Arsim e Shkencë, të mbajtur në Paris në vitin 1972, etj. Pra, çfarë morali dhe çfarë të drejte ka Serbia të na shet mend në zemrën e kulturës dhe të artit botëror në Paris?!!! Serbia këtë e di, por kur gjejnë…

Për sjellje dhe veprime barbare, anticivilizuese ndaj vlerave, kulturave, monumenteve shqiptare që kishin për qëllim zhbërjen e kulturës dhe të identitetit shqiptar duhet të ndëshkohet Serbia e jo të pësojë shteti i Kosovës. Këtë duhet ta dinë shtetet anëtare të UNESCO-s e nëse ato kanë harruar duhet t’ua përkujtojmë dhe vetëm t’ua përkujtojmë… Barbarizmi që e bëri Serbia ndaj trashëgimisë, kulturës dhe identitetit shqiptar, nuk është krim vetëm ndaj kulturës së popullit në fjalë, por është krim edhe ndaj thesarit botëror. Me këto shkatërrime nuk rrënohet vetëm trashëgimia dhe arti i një rajoni dhe i një populli, por një pjesë e krijimtarisë shekullore të trashëgimisë botërore.

*(Autori i shkrimit është historian i artit, Këshilltar Shkencor në Institutin për Hulumtimin e Krimeve të Luftës (IHKL), në Prishtinë). E falenderojme qe e dergoi per lexuesit e Diellit.

Diskursi politik i Prishtinës e Tiranës zyrtare ndaj Krahinës së Preshevës

September 26, 2017 by dgreca

Shkruan: Refik HASANI/

Diskursi politik që kan ndjekur Tirana dhe Prishtina zyrtare që nga mbajtja e Referendumit të datës 1 e 2 marsit 1992 e këndej ishte jo i drejtë, i ndarë,i pa harmonizuar, larg koordinimit. Në takimin e radhës së dy qeverive do të duhej të ishte një pikë e posaçme e rendit për disa çështje e në radhë të parë ndërtimi i një qëndrimi të përbashkët ndaj kësaj krahine të mbetur padrejtësisht nën adminsitrimin e Serbisë. Me rastin e mbajtjes së zgjedhjeve për Parlament të Kosovës më 11 qershor përkatëisht për zgjdhjet e 25 qershorit të sivjetëm për Parlament të Shqipërisë. z.Hashim Thaqi, i cili dha betimin më 7 Prill 2016,si President i 4-të i Republikës së Kosovës. z.Ilir Meta, i cili dha betimin më 24 korrik të muajit ta kaluar dhe është President i 7-të i Republikës së Shqipërisë.Vizita e disa Deputeteve të Parlamentit të Kosovës në tri komunat e kësaj krahine, vizita e ish-Kryetarit të LSI-së dhe njëherit ish-kryetari i Kuvendit të Parlamenti dhe Ministër i punëve të jashtme dhe tani President z.Ilir Meta,vizita e Kryeministrit aktual të Shqipërisë z.Edi Rama.Një vizitë që do të duhej dalluar është vizita e parë historike që kishte një porosi dhe që ka prodhuar mesazh të qartë për këtë krahinë është Presidenti i Republikës së Shqipërisë z.Bujar Nishani, më 7 mars 2017, me rastin e ditës së Mësuesit, që vizitoi Bujanocin dhe Preshevën.Të gjitha këto sikur kan shpërfaqur që ka dallime edhe në mesë të partive në Kosovë për qëndrimin ndaj tri Komunave. Por ka dallime edhe ndaj qëndrimit që mban Parlamenti, Qeveria dhe Presidenca e Kosovës. Edhe në mesë të partive në Shqipëri për qëndrimin ndaj tri Komunave. Por ka dallime edhe ndaj qëndrimit që mban Parlamenti, Qeveria dhe Presidenca e Shqipërisë. Partit qëndrimin që mbajn ndaj kësaj Krahine është e natyrshme, por Dy Parlamentet, dy Qeverit dhe dy Presidenta do të duhej të ken në trajtim dhe tretman për Medvegjë, Bujanoc dhe Preshevë e jo me dallim jo të vogla.

Diskursi politik që kan ndjekur Tirana dhe Prishtina ishte jo i drejtë, i ndarë,i pa harmonizuar, larg koordinimit

Tirana dhe Prishtina zyrtare, ku politika dhe diplomacia duhet të jen bashkë, të kordinuara me klasën politike, të ksaj Krahine të banur me shumicë shqiptare. Është momenti i fundit që politikanët nga e tërë hapsira e jonë etnike shqiptare pa dallim, të reagojmë derisa për çdo ditë e më shumë diskriminim po vazhdon. Banorët shqiptarë në këtë Krahinë të mbykqyren dhe monitorohet vazhdimisht nga ndërkombëtarët ku përqendrimi i forcave të kombinuara është i stërngarkuar nga forcat serbe si në Cepotin, maje e Sitilisë të Novosellës mbi Vranjë dhe Karadak të Preshevës.Edhe një arsye më shumë që të mos ngriten tensionet më të larta së cilës edhe ashtu akoma nuk iu janë shëruar plagët e luftës. Ne mendojm se diskursi politik që kan ndjekur Tirana dhe Prishtina është dashur që :

Shumë pakë po shenohet, kujtohet Referendumi i mbajtur më 1 e 2 marsit 1992,
Lufta e UÇPMB-ës sikur pak përmendët, kurse marrëveshja e Konçulit, sikur ska ndodhur,larg asaj të kërkohet që të plotësohet apo rikonfigurohet edhe njëher nënë prezencën ndërkombëtare,
Amnestia dhe çështjet që kanë të bëjn me pushtetin lokal nuk kanë dhën rezultate të duhura,
Fuksionimi i policisë multietnike nuk po shkon si duhet,
Shqiptarët në këtë Krahinë nuk kan ende të zgjidhur shkollimin ku ne kemi kërkuar themelimin e një Universiteti publik në gjuhën shqipe,
Nuk ka investime në infrastruktur, ende shqiptarët nuk kanë përkujdesje themelore shëndetësore, kjo Krahinë me mbi 100 mijë banorë nuk ka një spital regjional,
Republika e Serbisë, ende edhe pas gati dy dekadave nuk kan asnjë një ofertë serioze për kthimin e të zhvendosurve në trojet e tyre. Bile sillen sikur nuk ka patur fare luftë të armatosur dhe zhvendosje të mbi 35 mijë banorëve që kanë lëshur trojet e tyre nga pushteti agresiv i Serbisë,
Përdorimi i flamurit kombëtar shqiptarë dhe përdorimi i gjuhës shqipe nuk është rregulluar me ligj,
Përfaqësimi proporcional mungon jo vetëm në nivelin qendrore por edhe në ate lokal,
Nuk ka liri të lëvizjes së lirë në disa zona që janë shëndrruara si poligone të ushtrisë së kombinuar serbe.

Tirana dhe Prishtina zyrtare me masën kan krijuar konfuzion se a duhet të dalin votuesit në zgjedhje për parlament të Serbisë apo jo. Kështu votuesit janë ndarë në dysh në pro dhe contra marrjes pjesë në zgjedhjet parlamentare. Banorët e Krahinës shqiptare të mbetur ende nën serbi u dëbuan dhunshëm, vetëm e vetëm t‘i lëshojn trojet e tyre stërgjyshore dhe nëse vazhdohet kështu do të zbrazete nga etnosi i pastër shqiptar.Ne përmes këtij shkrimi po bëjm përpjekje të shtrojm domosdoshëmrin që nga përfundimi i luftës kërkojmë që dy qeverit dhe po ashtu dy parlamentet i Shqipërsisë dhe i Kosovës të ndërtojn një diskurs krejtë të njëjtë. Çka thotë Tirana Zyrtare ky do të duhej të jetë qëndrim zyrtar edhe i Prishtinës zyrtare e jo sikur tani Prishtina thumbit e Tirana patkoit. Kurse nga liderët e partive politike dhe shoqatat e dalura nga lufta e UÇPMB-së, Kryetarët e tri Komunave e mbi të gjitha kërkojm nga Këshilltarët Komunal shqiptarë të tri Kuvendeve Komunale të thirren në ndërtimin e kësaj fryme të një qëndrimi.Shpëtim i vetëm për këtë Krahinë të trazuar është prezenca afatgjate ushtarake dhe civile ndërkombëtare dhe largimi i forcave të kombinuara serbe. Të gjithë së bashku të jemi një zë, në ndihmesë të Krahinës shqiptare, të kërkojmë një prezencë ndërkombëtare, ky Rajon të shpallet si një zonë e vërtet e demilitarizuar e jo e diskriminuar.

Ministrja Reshitaj dhe “një planifikim i duhur hapësinor”

September 26, 2017 by dgreca

Nga arch. Ylber Vokshi-Ylli/

Në një prononcim publik gjatë një takimi me kryeministrin Haradinaj e para e MMPH-së ( Ministria e Mjedisit dhe Planifikimit Hapësinor ),deklaroi se Kosovës i duhet ”një planifikim i duhur hapësinor” dhe kjo çështje do të jetë prioritet i ministrisë që do ta udhëheqë ajo. Pas tërë asaj çka ishim në gjendje ti bëjmë territorit të vendit tonë kjo deklaratë befason për të mirë, por duhet me qenë realist për me konkluduar sa është realiste kjo deklaratë e Ministres, pasi kthimi i situatës ku do të respektohen ligjet ,normat dhe standardet ndërkombëtare të planifikimit hapësinor ati urban dhe arkitektonik do jetë shumë vështirë të aplikohen, pasi për 18 vite ato nuk janë respektuar, mu nga kjo klasë politike që deri me tani e ka udhëhequr Kosovën. Për atë e kemi kaosin me ndërtime në vendbanimet urbane dhe rurale në tërë vendin, ku kualiteti i jetës është shumë i varfër.

Në shekullin e ri në Kosovë është ndërtuar ashtu si kanë diktuar individët e privilegjuar, grupet e ndryshme të interesit,të përkrahura nga klasa ynë politik në pushtetin lokal dhe qendror. Ajo çka është ma tragjike ka munguar kontrolli shtetërorë, që ka ndikuar direkt në kualitetin dhe SIGURIN e ndërtimeve në të gjitha anët e Kosovës. Të jetë ironia ma e madhe mu partia e kryeministrit Haradinaj (AAK) që nga fillimi i funksionimit të MMPH (2002) e ka udhëhequr këtë Ministri deri në vitin 2007. Menaxhimi skandaloz me keqpërdorime të mëdha me hapësirën dhe urbanistikën e vendit në ato 6 vite, ishte bazament i mirë që të ketë vazhdimësi kriminale edhe nga pasardhësit e tyre deri në ditët e sodit.

Pretendimet e Ministres Reshitaj për ”një planifikim të duhur hapësinor”aq janë abstrakte,po duken të pa mundura për momentin pasi kërkojnë sakrifica dhe veprime të dhimbshme, për të iu kthye rrugës së drejtë në respektimin e ligjeve,normave dhe standardeve të planifikimit hapësinor,urbanizmit dhe arkitekturës në tërësi. Këtë e vërtetojnë veprimet dhe lejimet 18 vjeçare të kësaj klase aktuale politike, e cila nuk është në gjendje ti bënë ndryshimet e duhura. Vetëm ndryshmet rrënjësore politike dhe ardhjen e një gjenerate e re të politik-bërësve të pa komprometuar,të bazuara në profesionalizëm dhe të arriturat shkencore të botës së civilizuar, do të jepte shpresë se fusha e planifikimit hapësinor dhe urbanizmi do të ndryshoi për të mirë edhe tek ne.

Ndoshta një shpesë e vogël ekziston për ndryshime pozitive, nga e dhëna se z.Haradnaj ka pasur kohë të mjaftueshme dhjetë (10 ) vjeçare në opozitë parlamentare, me pa gabimet e mëdha që janë bërë në ato vite dhe si degradoi në ekstrem funksionimi i kësaj Ministrie deri në ditët e sodit nga qeveritë pasardhëse, me pasoja tronditëse për tërë territorin e vendit që do të reflektohet negativisht në të ardhmen tonë. Për të riparuar situatën e krijuar,atë që ka mundësi teknike, do të duhen intervenime të dhimbshme në hapësirë e cila kërkon kohë dhe shpenzime të mëdha materiale. Në të kundërtën duhemi me i detyruar gjeneratat reja me jetuar në kushtet primitive urbane dhe rurale që iu kemi krijuar në shekullin 21.

Isha pjesë e kësaj Ministrie që nga fillimi që si profesionist i fushës së planifikimit hapësinor dhe urban, sado pak me të tjerët të kontribuoj në formësimin dhe funksionalizimin e saj, që duhej të kishte trajtim të veçantë në procesin e forcimit të shtetit të Kosovës. Ferrin profesional që e përjetova atyre viteve (5) më detyroi që të reagoi haptas, pasi kurrsesi nuk u pajtova me mënyrën e punës dhe mospunës në atë dikaster shtetëror, që për fat të keq ka vazhduar deri në ditët e sodit. Trajtimi i problematikës që i takon kësaj Ministrie në këto vite ishte skandaloz me pasoja katastrofave, posaçërisht në fushën e planifikimit hapësinor dhe urban që ka krijuar një situatë kaotike, dhe përfundoi me 350 000 ndërtime pa leje në një pjesë të Kosovës, të cilat ende po ndodhin në disa pjesë të vendit.

Ka shumë probleme të mëdha që kjo Ministri duhet ti trajtoi seriozisht në periodën vijuese nën udhëheqjen e z.Reshitaj,që së paku të filloi të funksionoi ashtu si e kërkojnë normat dhe standardet ndërkombëtare në fushën Planifikimit Hapësinor,do të iu rikujtoj disa ma të rëndësishmet :

Rishikimi të gjitha ligjeve aktuale që kanë të bëjnë me fushën e ndërtimit e posaçërisht ligji i Ndërtimit dhe Planifikimit Hapësinor të bëra në vitin 2012 dhe 2013, të cilët tërësish e pa nevojë e ndryshuan këtë veprimtari, kinse në emër të reformave progresive në fushën e ndërtimeve. Në thelb vetëm krijuan një situatë konfuze, e cila nuk është përcjell me përpilimin e akteve nënligjore as sot e kësaj dite për ti bërë ato funksionale.
Rishikimi i të gjitha dokumenteve ekzistuese hapësinore,përpilimi i të rejave realiste dhe të zbatueshme, e jo si deri me tani formale dhe që nuk ishin të bazuara në gjendjen faktike në terren.
Monitorimi i realizimit të tyre si në nivelin qendror ashtu edhe në atë lokal. Kjo çështje u tregua shumë e dëmshme, pasi u lejuan komunat që në mënyrë të kundër ligjshme të bëjnë çka të donë me urbanistiken e tyre.
Realizimi i kontrollit shtetëror të kësaj veprimtarie në nivelin qendror dhe lokal. Ky trup ishte themeluar në vitin 2010, por Qeveria Kosovës as që ishte e interesuar për dokumentet që i kishte bërë Këshilli për Planifikim Hapësinor i Kosovës deri në vitin 2013, kur në mënyrë perfide arritën ta largojnë dhe ta shuajnë tërësisht këtë institucion profesional në të dy nivelet shtetërore,që do t’i ndihmonte Shtetit për të avancuar dhe kontrolluar problematikën Hapësinore,Urbane dhe Arkitektonike, përkundër kundërshtimeve të shumta me argumente të profesionistëve.
Kontrolli shtetëror i veprimtarisë së profesionistëve me anën e LICENCIMIT të tyre,proces i cili në mënyrë të turpshme u pezullua, pas punës dhe përgatitjeve disa vjeçare në Ministri. Ende sot pjesëmarrësit në procesin e ndërtimit nuk detyrohen ti japin përgjegjësi shtetit fal gupeve mafioze të interesit.
Trajtimi i ndërtimeve pa leje duhet tërësisht ndryshuar pasi “lojërat” e luajtura deri me tani që 18 vite u treguan të suksesshme. Propozimet për legalizime skajsmerishtë do të dëmtojnë shtetin dhe funksionimin normal të tij në të ardhmen.

Ka edhe shumë çështje tjera që duheni trajtuar seriozisht por në ketë shkrim të shkurtë kamë potencuar vetëm disa ma të rëndësishmet ,që qeverisja e ardhshme e Ministres Reshitaj domosdo duhet trajtuar dhe tejkalua,duke u bazuar në kërkesat reale të popullit të Kosovës për zhvillimin e territorit shtetëror.

Prishtinë *arch. Ylber Vokshi-Ylli

25 shtator 2017 arkitekt i pavarur

ylberv@gmail.com

KUR VUTHJANET E TROPOJANET PERNDIQESHIN NGA UDBA DHE SIGURIMI

September 25, 2017 by dgreca

REXHEP DEDUSHAJ-2

Nga Rexhep DEDUSHAJ-PEJE/Pas pjesemarrjes dhe kalitjes ne LNC Ali Lushaj u sistemua ne pushtetin lokal te rrethit te Tropojes,duke kryer pune te llojllojshme sipas nevojes dhe duke i sherbyer popullit te shumvuajtur te asaj krahine.Sfidate ishin aq te medha saqe gurin plasaritnin e jo me njeriun .Ne po e permendim vetem nje:Ishte vjeshta e vitit 1961 .Nje fortune e stuhishme e stines se vjeshtes por edhe fortune politike .Ishte koha e ckunorzimit te dyte te Tiranes me Beogradin e Mosken.Shkuarja e Tiranes ne Kine.

Ne ate fortune te tmerrshme nje mengjes Aliut i vjen motra RAZA ,e martuar ne Vuthaj e qe s’e kishte pare me dhjetra vite .Ishte me pase femije motea Raze.

Kesaj .pasi ia kishte mbytur burrin me hu UDN-a malazeze ishte detyruar te ikte ne Shqiperi .Te kthehej ne gjini .E ku te kthehej se ?!

Aliu e strehoi nje apo dy net, por te treten ia benen ata te Sigurimit dhe i shkreti vella detyrohet t’ia dorzinte sigurimit – simotres se UDB-se. E moren dhe e internuan ne kampin e Cermes. O ZOT! -do te thonin Amerikanet.Vec zemra e Aliut dhe e Razes e dine cdon te thot kjo…

Por Aliu mbeti i forte si shkembijte e Tropojes .Mbeti pran kufirit per ti pritur vellezerit e motrate tjere qe i ndiqte UDB-a nga Vuthajt ne Tropoje apo Sigurimi Shqiptar nga Tropoja ne Vuthaj,duke mbetur i paperlyer ne ate flliqerihane te llojit te vet.

Te shtojme ketu se Sigurimi atebote i conte terrenistet e vet ne Vuthaj gjuja per ta rrezuar Titon nga pushteti…Qellonte qe ata vrisnin police Jugosllave dhe e pesonin me dhjetra Vuthjane ,sic e pesuane Dedushajt ne korrik te vitit 1951,duke i masakruar diten per dreke Cung Tahirin e Isuf Xymerin,ne mes te fshatit.

E femijte e tyre duke i futur neper burgjet jugosllave apo ne kampet e perendrimit ne Cerme si Jugosllav-nese arrinin te iknin ne Shqiperi…

Ndodhnin keto histori te dhimbshme ne ate kohe kur Rankoviqi i mbytete me dhjetra Kosovar e ate per nje pushke e se kishin fare e i mbyllte shkollat shqipe neper viset shqiptare nen Malin e Zi, apo ne anen tjeter Tirana e pranonte ne vizite kreatorin e ketyre krimeve- Dushan Mugoshen,duke u cmallur te mallengjyer nga ritakimi me mikun e vet…( Lexo librin ESAT MYFTARI ,, KOSOVA DHE E. HOXHA ,,)

Aliu jet gate, e ruajti shpirtin dhe kur doli ne pension i botoi ne nje liber te gjitha ato tmerre qe i kishte perjetuar.I ndershem.i urte dhe i mencur .E mbi te gjitha i forte,i palekundur..

Ne librate e tij sikurse te shume autor te tjere te Malesise se Gjakoves e gjejme nje gabim qe spo e permiresojne dot:- VALBONES I THONE KELMEND E CEREMIT VUTHAJ.Duhet ta dine se te dyjate keto jane pjes e Kelmendit apo e Vuthajve .s,’ben te ndahen…

PRANGAT QË ÇMENDËN DJALIN

September 25, 2017 by dgreca

NGA SHEFQET DOBRA/

Ramazan Taga, pasi bëri dhjetë vjet burg, lirohet. Sapo mbushi javën, e kërkuan në kryesinë e kooperativës, Ramazan- i tha kryetari- a e di se ligj të dënon si parazit, nëse nuk del në punë?

– Po more, e di po….ndenja ca dit sa të shmallesha me fëmijët, në punë do dal, si jo- u tha. Të nesërmen doli të punonte në kooperativë, familja u qetësua, dhe Ramazani, mendoj se tani, do vazhdojë jetën i qetë, çdo ditë shkonte e kthehej në shtëpi pa e kthyer kokën, majtas as djathtas. Një vit më pas ja ndërruan vendin e punës, e çuan në ndërmarrjen e bonifikimit. Ishin Zjedhur një grup burrash të fortë, për këtë punë të vështirë, hapja e këtijë kanali që gjarpëronte në kodra e lugina, me kazëm e lopatë, në këtë tokë të gurtë, ishte shumë e lodhshme, kurse të nxehtit e verës, ishte torturë më vete; në këtë kanal do futnin tubo me të cilat do shkonte uji në qyteti.

Këto tubo, të gjata e të rënda, do i ngjitnin me krahë në zhegun e të nxehtit, kur i ngrinin në krah, ato të përvëlonin duart e supin ku e mbështesnin. Rruga ishte me ulje e ngritje, shpesh herë, e gjithë pesha u binte atyre dyve që ishin në dy skajet e tubit. Nga lodhja, dikush dhe ankohej por, Ramazani kurrë, ai kishte harruar të ankohet. Një ditë, njëri nga shokët- i tha: o Romazon, a shef ça ka bo partia?- duke i treguar tubot.

-Po, po!- tha Ramazani- pa e shikuar

-Të nesërmen, përsëri- i tha: a shef ti ça bon paria jonë, or Romazon?- i tha duke i rënë tubit me dorë.

-Po more po- tha Ramazani, duke fshirë djersën. Kjo gjë u bë e përditshme, dhe Ramazani, të njëjtën përgjigje- i thoshte. Një ditë, kur po hanin drekë, në hijen e lisit, ishin të këputur fare, veç lodhjes, edhe nga vapa, sapo të hanin drekën, do shtriheshin të mblidhnin forcat për pas dite, shoku përsëriti refrenin e përditshëm; a e shef ça tuobsh ka bo partia jonë, o Romazon! -. Ramazani e shikoi, u ngrit, e kapi për dore.

-Ça ke more?- i tha shoku, Ramazanit.

-Hajde n’her me mu! –i tha

-Pse more, ku do me m’çu? – i tha duke e shikuar drejt në sy.

-Do të rrëfej ni gjo- i tha Ramazani. E mori për dore, e çoi te tubotë: – knoje ni her k’tu, ça thot- Shoku filloi të lexonte në fundin e tubit: Maa-de-in- madein- tha.

-Po ma mrapa: ça thot? Knoje knoje krejt- i tha Ramazani, Su-e di-a. Suedia- tha.

-Nuk i paska bo partia jonë- i tha Ramazani. Mos m’bezdis mo se, kur jam i lodhun, nonën teme nuk munem me e nigjue, jo të përgjigjem ty.

-Aaa! Po pse more, a u mërzite a?

-Po, at qi e di ene une, pse do ma thush për ditë ti?

-Mer pra, nuk po t’them mo!- i tha. Dhe nuk i tha më, veçse, se si e shikonte Ramazanin me bisht të syrit. Edhe Ramazani e shikonte dhe sikur, diçka nuk po i pëlqente në atë vështrim tinzarë.

Një javë më pas, te puna shkoi një burrë i pa njohur për Ramazanin.

Hajde pak ti Ramazan? – i tha dhe duke i kthyer shpinën, i dha me kuptuar Ramazanit që ta ndiqte pas. Gjithë frikë, i shkoi pas këtij njeri të pa njohur. U ulën në hijen e një rrapi të madh, pak larg tjerëve. U prezantua me Rmazanin: Ti nuk më njeh mua- i tha. Nuk ka shumë që kam ardhur këtu. E pyeti me mirësjellje, si i kishte nga shtëpia, për ekonominë e tjera, në fund i tha: puna që bëni ju, është ca e lodhshme për moshën tënde, kam menduar me të ndihmuar.

-Falemineres, po, boll më keni nimu- ai po e shikonte- më hoqët nga kooperativa, më prut këtu. Mer jom, falemineres pri partisë edhe pri teje. Jom merë, gjënaf të qahem.

-Edhe ne të falënderojmë që vlerëson ndihmën që të jep partia. Partia i vlerëson njerëzit, ata që sillen mirë, meritojnë edhe favore. Të kemi pru këtu sepse, paguhesh ma mirë se në kooperativë.

-Falemderes shumë prej jush. Edhe unë, do punoj pa u kursye, se, për ne bohet kjo punë.

-Kështu pra që ti e kuton! Po ka tjerë që, edhe se i ndihmon, nuk e vlerësojnë ndihmën që u jep partia- tha operativi.

-Nuk di.., po…, unë nuk munem me e mohu të mirën që më m’keni bo.

-Kështu pra! Partia, duke vlerësuar punën që bënë ti, sjelljen e mirë, edhe këto që the, kemi menduar të heqim edhe nga kjo punë e lodhshme, të nxjerrim një raport pa aftësie, edhe të lidhim një rrogë të mirë. Boll ke punuar. Pate dhe një taksirat se ca njerëz të pa ndërgjegjshëm, që nuk duanë partinë, ta bënë të pa vërtetën të vërtetë, dhe ti bërë ca vite burg. Këtë duam të ta shpërblejmë tani.

-Falemineres shumë po, unë, jom hala në gjenje të merë, mundem me punu, pse ta bëni këtë?

-Po ne, e kemi parë të arsyeshme që të rrish, mund edhe të bësh ndonjë punë të lehtë. Boll ke punuar. Me gjithat, mendohu, për të mirën tënde e kemi. Partia të ndihmon, edhe ti, ke mundësi ta ndihmosh partinë! Ka shumë mënyra që edhe ta ndihmosh edhe të përfitosh… Nuk fitohet vetëm me punë krahu… ëh?- i tha duke e vështruar në sy.

-Falemneres po unë, veç punës krahut, as gjo tjetër nuk di t’boj!

-Nuk do bësh ndonjë punë të vështirë, jo. Diçka të vogël që nuk do shumë mund, do takohemi prapë e do i kordinojmë së bashku, kadal kadal. Ti mjafton të shikosh kush dëmton, e të dëgjosh ç’thonë, kaq. As do derdhësh djersë, as do mundohesh. Do marrësh dy rroga, këtë ta vlerëson partia, jo unë. Ramazani, po e shikonte, në momentin kur Ramazani desh të fliste,- ai i tha:

-Mirë, mjafton kaq për sot, i zgjati dorën, u ndanë atë ditë. Por, biseda nuk kishte mbaruar me kaq, operativi i shkonte herë pas here te puna dhe rrinin me orë duke biseduar, ndenja me këtë njeri, i jepte siklet, shikimet e shokëve, e çvlerësonin, në fund Ramazani i tha: të më falësh, po unë, nuk mund ta kryej atë detyrë që më kërkon ti, unë vetëm të bëj kanale e të mbuloi çato tubo di. Që atë ditë Ramazani mendohej, vriste mendjen si të shpëtonte jo vetëm nderin prej këtij njeriu, nuk fliste fare, as donte të takonte njeri. Edhe në shtëpi, dukej që nuk ishte i qetë. Kur e pyeste e shoqja: Ça ke more, pse rri mërzitshëm? A të dhem gjo a? Ramazani, nuk i kthente përgjigje, vetëm se mendohej e psherëtinte nga një herë.

Një ditë shoku që e pati mërzitur- i tha: Ça ke mor Zon, nuk e ke hap gojën hiç, a je smun, a ça?

-Nuk kom gjo, mer jom me shnet, pse po më pyet?

-Kot mor. Ene shnet me t’thon, ty të duket: si me t’thon plaç, ça ke k’shtu?

-Jo mor po, na përvvloi ky të nxehti- i tha.

Më në fund Ramazani mendoi të bënte diçka, për të shpëtuar nga ky njeri. U ngrit një ditë që me natë, u nis për rrugë, pa i thënë as të shoqes, në Priskë kishte motrën, te ajo shkoi natën vonë dhe në mëngjes, doli që me natë, që mos e shikonte njeri. Mëngjesi e zuri në Tiranë, te ministria e brendshme. Ju deshën tre dit, të rrinte para asaj banese të madhe e të frikshme, më në fund, e priti ministri i brendshëm. Pasi ja tregoi hallin, i kërkoi mbrojtje ministrit. Kush mund ta mbronte- sipas mendjes të Ramazanit, më mirë se ministri. Kadriu e dëgjonte me mirësjellje të jashtëzakonshme, herë herë tundte kokën, bëri sikur, i erdhi keq që ky burrë ishte munduar të vinte deri këtu, për këtë hall.

-Ik! – i tha Kadriu- duke i vënë dorën në shpatull. Mos ki merak. Nuk lëmë ne, të marrin njerëz të pa fajshëm. Edhe ata që veprojnë kështu, ç’fardo të jenë, partia i ndëshkon. Shko, puno si ke punuar. Për këtë, të vlerëson partia. Nëse konstaton ndonjë veprim në dëm të partisë, ç’do qytetarë e ka për detyrë të lajmërojë organin përkatës por, me përgjegjësi që, mos dënohen njerëz kot, këtë nuk e do partia. Shqipërinë e kemi të gjithë bashkë, do e mbrojmë bashkë-apo jo?

-Po zoti, ministër- iu përgjigj Ramazani. I dha dorën ministri duke e shikuar drejtë në sy: hajt, shko, mos ki merak, do e sqaroj unë këtë punë.

Gjithë gëzim, nga premtimi që i dha burri i shtetit, u drejtua për në shtëpi. Ndjehej i sigurt si as një herë tani, nga besa që i dha ministri.

Dy javë më vonë, një ditë, sapo ishte kthyer nga puna, ishin ulur para shtëpisë, në hijen e pemëve, fresku i asaj pasditeje po e kënaqte Ramazanin; e shoqja sapo i kishte prurë kafen, një djalë i vogël që kishte lindur një vit pasi doli nga burgu, i rrinte gjithnjë pranë, tani fëmija ishte shtrirë në lëndinë dhe kokën e kishte në prehër të Ramazanit, shumë e donte të atin ai djalë, sapo kthehej nga puna, nuk i ndahej. Pa mbaruar së piri kafen, u dëgjua uturima e një makine,-ço osht kjo, more? Tha e shoqja që ishte në këmbë.

-Qoft për hajr!- tha Ramazani. Nuk vonoj dhe, në fund të oborrit, u duk xhipsi i degës. Ndërsa xhipsi ndaloi në fundin e oborrit, djali si qe shtrire me kokën në prehër të ati, u ngrit dhe ju fut në prehër Ramazanit. Gruaja e Ramazanit, ngriu me tabakanë në dorë. Prej tij zbritën katër vetë të pa njohur dhe polici, i plotfuqishmi i zonës. Ramazanit, ja ndjeu zemra të keqen; djali e kapi të atin dhe shikonte krejt frikë të pa njohurit që afroheshin. Ramazani, la filxhanin në tokë, për gjysmë pa pirë, u ngrit dhe filloi të përkëdhelte djalin, të cilin ja dha së shoqes: kape kët çamarrok i herë se, sikur….

-Ramazan Taga- tha njëri prej atyre që zbritën nga makina- në emër të popullit, je i arrestuar! Djali, i shpëtoj së ëmës dhe e kapi të atin për dore dhe iu ngjit pas trupit.

-Duart mbrapa i tha polici, kurse civilët dhe operativi, e shikonin. Ramazani i tha djalit: lëshoje babin se, kom do pun me këta shokët e mi, po djali, nuk e lëshonte të atin, at’herë, Ramazani i tha së shoqes, kope mori ket çamarroku tem! Pa pritmas, njëri prej tyre, e tërhoq djalin ta shkëpuste prej të atit, e kapi dhe e ëma po, nuk shkëputej djali. Ata ia përdrodhën duart mbrapa Ramazanit, ti vinin prangat, por nga që e ëma nuk shkëpuste djalin nga i ati, njëri prej tyre, e tërhoqi me forcë djalin, djali siç ishte kapur në krahun e të atit, tërheqja e duarve, nga prangat, të rridhte gjak. Kur djali pa gjakun të rridhte, i tha së ëmës: më vranë babin këta TV poshtër dhe, i shpëtoi së ëmës, shkoi e pushtoi të atin për mesi, dora e policit e kapi djalin me forcë, dhe tha: Këta këlyshë, sa dalin nga gopi i së ëmës, armiq lindin dhe e shtyu Me një herë e kapi e ëma djalin. Ramazanin- as nuk e lan të takonte djalin që qante. Ramazanit ja ulën kokën, e futën brenda, djali përsëri vrapoi të shkonte te i ati, njëri prej tyre tha: na e hiqni sysh atë fëmijë! Ai që do ulej pran Ramazanit, e kapi djalin, desh ta shtynte me forcë por, njëri prej civilëve – i tha- lere djalin! Mbyllën derën dhe makina u nis, djali vrapoi pas duke thirrë: më varnë babin, më morën babi! O babi, ku do më lësh mua! ndërsa djali qante duke vrapuar, e ëma, kishte ngrirë si statujë në vend. Gjithë këto lot e klithma të këtij fëmijë, nuk e thyen zemrën e këtyre burrave të paktën, me gjakftohtësi e më dashamirësi, të kishin zbutur sjelljen ndaj babës të atij fëmije dhe fëmijës, ti thoshin dy tre fjalë të buta, duke i ngjallë shpresën se do kthehej shpejt baba i tij, hekurat mund t’ja vinin edhe pak ma vonë, por, ata përdorën gjithë egërsinë e tyre, jo vetëm kundrejt Ramazanit, por shtytja që i bënë fëmijës ishte më kriminale. Ata, e shkatërruan për gjithnjë atë fëmijë. Xhipsi iku, djali u shtri për toke. Goja e atij djali për gjithë ato vite, vetëm një gjë dinte të thoshte:- o babi, mos ik, ku do më lësh mua o babi? Të vranë ata të poshtër, o babi.

Kur vuante dënimin Ramazani, si në Spaç edhe në Qaf-Bari, këtë fëmijë nuk e pa më sy. Një ditë i tha së shoqes: bjermë nji her çat çamarrokun e vogël se, m’ka djeg malli për to. E kom parasysh si ta her tu qamun. Ma bjer ta shof i herë.

-Nuk vjen- i tha e shoqja. Ramazani e mbante mend duke qarë, po nuk dinte si ishte katandisur çamarroku i tij.

Kur u lirua Ramazani pas dhjet vjetësh, në tetëdhjetë e nëntën, mendoj për gëzimin që do kishte çamaroku i tij, kur të takoheshin, që tashmë ishte gjashtëmbëdhjetë vjet, por në vend të gëzohej, Ramazani më shumë u pikëllua, sa nuk i luajti mendja.

Çamaroku, lindja e të cilit, i kishte dhënë gëzim, që tani pas lirimit, do gëzonin të dy bashkë, takimi i dha më shumë dhimbje Ramazanit, kurse djali, nuk ndjeu aq gëzim as hidhërim, që atë ditë që i arrestuan të atin, djali nuk dinte as gjë, ai nuk njihte as të ëmën, goja e tij, vetëm dy fjalë di të thotë edhe tani pas dhjet vjetësh: Mos ik o babi, më vratë babin o të poshtër, shpesh herë, në mes të natës, ai bërtiste: o babi, ku më le mua ose: më vratë babin o të poshtër.

Ramazani e kap e përkëdhel, i thotë- këtu jam babi, jam me ty, po djali nuk di gjë, në mendjen e atij fëmije, ka mbetur vetëm gjaku që rridhte nga duart e të atit. Djali thotë vetëm: më morën babin, ata burrat, më vranë babin ose, mos ik o babi, ku do më lësh mua o babi, lëshoje babin tim! Këto thotë ditën, këto thotë në gjumë Lirimi, më shume i dha brengë Ramazanit, gëzimet, ja shoi gjendja e çamarrokut që, për të cilin aq shumë kishte ëndërruar, të kënaqej me të.

Kjo bëri që Ramazani, mos shijonte lirinë, kishte djalë, po ja atë që la.Çamaroku nuk u gëzua për të atin, edhe se e kërkonte për ditë, edhe se tani e ka pran, Ramazanit, ai nuk di gjë, përsëri, e kërkon.