Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

Kosovë-SHBA, drejt Marrëveshjes për Nxitjen e Investimeve

by

PRISHTINË, 7 Tetor  2020-Gazeta DIELLI/ Qeveria e Kosovës në mbledhjen e sotme ka aprovuar nismën për lidhjen e Marrëveshjes për Nxitjen e Investimeve në mes të Qeverisë së Republikës së Kosovës dhe Qeverisë së Shteteve të Bashkuara të Amerikës. Vendimi i miratuar obligon Ministrinë e Punëve të Jashtme dhe Diasporës që të zhvilloi negociatat me Qeverinë e Shteteve të Bashkuara të Amerikës për finalizimin e kësaj marrëveshjeje në përputhje me legjislacionin në fuqi.

Aprovimin e Qeverisë e ka marrë edhe propozimi i Ministrisë së Drejtësisë që t’i rekomandohet Presidentit të Republikës së Kosovës dhënia e autorizimit për ministrin e Drejtësisë për të nënshkruar Marrëveshjen për Ndihmë të Ndërsjellë Juridike në Çështjet Civile dhe Tregtare me Shqipërinë.

Qeveria e Republikës së Kosovës, e udhëhequr nga Kryeministri Avdullah Hoti, ka mbajtur sot pasdite mbledhjen e 34-të me radhë, në të cilën ka shqyrtuar dhe miratuar rregullore dhe vendime të fushës së përgjegjësive kushtetuese dhe ligjore.

Në hapje të mbledhjes, Kryeministri Hoti ka njoftuar se dje ka pranuar Raportin për Kosovën të Komisionit Evropian, i cili evidenton progresin në të gjitha fushat si dhe sfidat në funksionimin dhe zhvillimin e përgjithshëm në shoqërinë tonë. Raporti konfirmon se Kosova vazhdon t’i mbaj të plotësuara të gjitha kriteret për liberalizim të vizave dhe thekson vlerësimin pozitiv të Qeverisë së Kosovës për sigurinë, stabilitetin dhe fqinjësinë e mirë në rajon. Kryeministri Hoti ka theksuar se ai tashmë ka filluar diskutimin  për të adresuar të gjitha sfidat e evidentuara në raport.

Paqja në Ballkan dhe Lindjen e Mesme

by

-Intervistë e Kryeministrit të Qeverisë së Republikës së Kosovës, Avdullah Hoti dhënë për “Emirates News Agency-

-Kryeministri Hoti: SHBA dhe aleatët e saj kanë shpëtuar Kosovën –

Kryeministri i Kosovës, i cili ka nënshkruar një marrëveshje historike paqeje me Serbinë fqinje për të riparuar plagët e luftës brutale të Ballkanit në të kaluarën, beson se është koha për lajme të mira për paqe.

“Për një kohë të gjatë, Ballkani ka prodhuar lajme të këqija. Njerëzit tani po presin me padurim lajme të mira”, tha Avdullah Hoti për Agjencinë e Lajmeve të Emirateve, WAM, në një intervistë ekskluzive.

Në lidhje me marrëveshjen që është nominuar për Çmimin Nobel të Paqes për sigurimin e paqes midis ish-armiqve të luftës në Ballkan, si pjesë e një marrëveshjeje të ndërmjetësuar nga SH.B.A., Kryeministri tha, “Ne jemi borxhlinj ndaj SH.B.A. që është përfshirë drejtpërdrejt në arritjen e një marrëveshje për normalizimin ekonomik midis Kosovës dhe Serbisë si akt para njohjes reciproke si shtete të pavarura dhe sovrane në kufijtë aktualë”.

Kapitull i ri me Serbinë

“SH.B.A. dhe aleatët e saj kanë shpëtuar Kosovën [gjatë luftës Kosovë-Serbi në fund të viteve 1990], prandaj, ne kemi marrëdhënie të veçanta me SH.B.A. dhe aleatët e saj. Ne u besojmë atyre, ne punojmë me ta”, shtoi ai në intervistën nga kryeqyteti kosovar Prishtina të martën.

Kosova ishte vendi i parë me shumicë myslimane që njohu Izraelin pas Emirateve të Bashkuara Arabe.
Kombi i Evropës Lindore dhe Serbia nënshkruan një marrëveshje për normalizimin e marrëdhënieve ekonomike më 4 shtator në Shtëpinë e Bardhë në prani të Presidentit Donald Trump.
Në javën në vijim, një ligjvënës suedez njoftoi se ai propozoi qeveritë e SH.B.A., Kosovës dhe Serbisë për Çmimin Nobel për Paqe për përpjekjet e tyre për të siguruar marrëveshjen e paqes.

Njohja e Izraelit

Duke komentuar vendimin e Kosovës për të njohur Izraelin, Kryeministri tha, “Kosova është një demokraci parlamentare laike ku të gjitha fetë mbrohen nga kushtetuta dhe ligjet. Shumica e popullsisë është myslimane. Ne kishim marrëdhënie shumë të mira me Izraelin, edhe pa njohjen nga ana e tyre”.

Ai vazhdoi duke thënë se “Realiteti aktual ka inkurajuar vendet tona të vendosin marrëdhënie diplomatike, dhe Izraeli ka njohur zyrtarisht Kosovën. Ne gjithashtu mirëpritëm zhvillimet e fundit midis Izraelit, Emirateve të Bashkuara Arabe dhe Bahreinit”. Avdullah Hoti beson se Ballkani dhe Lindja e Mesme mund të arrijnë paqe të përhershme.

Paqja në Ballkan dhe Lindjen e Mesme

“Gjatë historisë, armiqtë e djeshëm janë bërë aleatët e sotëm. Vetëm kujtoni luftërat e përgjakshme midis Gjermanisë dhe Francës, të Danimarkës dhe Suedisë, Amerikës dhe Japonisë, etj. Tani ata jetojnë në paqe dhe prosperitet”, theksoi ai.
“Prandaj, në Ballkan dhe në Lindjen e Mesme gjithashtu, ne duhet të punojmë për paqe. Paqja është e arritshme”.

Në lidhje me prioritetet aktuale të qeverisë së tij, 44-vjeçari Hoti tha, “Prioriteti im i parë dhe më kryesori është shpëtimi i jetës së njerëzve gjatë kësaj pandemie të paparashikuar dhe rimëkëmbja ekonomike”.

Drejt njohjes reciproke ndërmjet Serbisë dhe Kosovës

Marrëveshja për normalizimin ekonomik midis Kosovës dhe Serbisë është e një rëndësie të madhe, theksoi Avdullah Hoti, por për të njohur plotësisht njëra-tjetrën, një hap që ende nuk është arritur, është i nevojshëm për paqe “të qëndrueshme”.
“Për të arritur paqe dhe zhvillim të qëndrueshëm, nevojitet njohja [midis dy vendeve]. Unë jam i përkushtuar të punoj shumë për të arritur njohje të ndërsjellë midis Kosovës dhe Serbisë”, tha ai.

“Ne besojmë fuqimisht se arritja e një marrëveshje gjithëpërfshirëse dhe ligjërisht të detyrueshme për njohjen e ndërsjellë zyrtare midis dy vendeve është me rëndësi të madhe për të ardhmen e Kosovës, Serbisë, rajonit tonë si dhe Evropës”.

Bisedimet e ndërmjetësuara nga BE

Kosova dhe Serbia kanë negociuar normalizimin e marrëdhënieve të tyre nën ndërmjetësimin e Bashkimit Evropian që nga viti 2012. Serbia bëri një luftë të ashpër me luftëtarët kosovarë që kërkuan pavarësi gjatë viteve 1998-1999. Lufta përfundoi pasi NATO zhvilloi një fushatë sulmi ajror 78-ditor kundër Serbisë.
Kosova është udhëhequr nga Kombet e Bashkuara për nëntë vjet para se të shpallte pavarësinë në vitin 2008. Shumica e kombeve perëndimore, përveç Serbisë, kanë njohur shtetësinë e Kosovës.

I pyetur në lidhje me progresin e bisedimeve të ndërmjetësuara nga BE, Kryeministri tha, “Dialogu ka prodhuar disa marrëveshje, disa nga ato marrëveshje janë zbatuar dhe disa jo. Sa herë që marrëveshjet janë zbatuar, jeta e qytetarëve të të dy vendeve është përmirësuar.

Përkushtimi për paqe rajonale

“Ne mbetemi të përkushtuar për të vepruar si aktorë racionalë dhe të përgjegjshëm në këtë proces. Angazhimi ynë në dialogun e udhëhequr nga BE është serioz me mbështetje dhe koordinim të fortë me SH.B.A., e cila është partneri strategjik i Kosovës.

“Dëshiroj të theksoj faktin se Republika e Kosovës është e përkushtuar për bashkëpunim rajonal dhe marrëdhënie të mira fqinjësore. Si një shembull i kësaj, ne mund t’i referohemi marrëdhënieve të shkëlqyera dhe bashkëpunimit të ngushtë që kemi me fqinjët tanë, përfshirë Shqipërinë, Malin e Zi dhe Maqedoninë e Veriut”, tha Kryeministri.

KORONAVIRUS: JA PËRGJEGJËSIA E KINËS

by

KORONAVIRUS: JA PËRGJEGJËSIA E KINËS

Nga Milena Gabanelli dhe Luigi Offeddu- Përktheu Eugjen Merlika –

                Ndodhi edhe me pandeminë e Coronavirusit: Kina, antare e Këshillit të Sigurimit të OKB-së nga 1945 me të drejtë vetoje, hesht ose mohon gjithmonë kur i kërkohet llogari për atë si i respekton të drejtat njerëzore, në këtë rast lirinë e informimit. Këtë herë heshtja e saj paguhet nga shumë Vende të tjera.

                South China Morning Post, e përditëshmja historike e Hong Kongut, sjell më shumë se njëherë njoftime nga burime qeverie: infektimi i parë i mikrobit të ri është regjistruar në Kinë më 17 nëndor 2019. Njoftimi ndaj OBSH-së duhej t’ishte i menjëhershëm, por autoritetet presin 31 dhjetorin para se t’i njoftojnë zyrës përkatëse të saj një  “polmonit të çuditshëm” të shfaqur në Wuhan në tregun e kafshëve të gjalla. “Wet market” ishin treguesit e para-ardhësit Sars – Cov 1 të vitit 2002. Por vetëm më 9 janar 2020  Pekini flet për një “koronavirus të ri” t’afërt me Sarsin e mëparshëm. Më 30 janar OBSH lëshon piskamën ndërkombëtare.    

                Ndërkaq biznesi dhe turizmi botëror shkojnë e vijnë nga Kina sikur të mos kishte ndodhur asgjë. Vetëm në muajin e dhjetorit e vetëm me Evropën ka patur 5.523 fluturime (të dhënat e Eurokontrollit). Simbas burimeve të Enac – Enti kombëtar italian i aviacionit civil – më 13 janar, ndërsa përgatitet lockdown-i Wuhanit, Pekini firmos me Italinë (që nuk di asgjë) një përkujtesë marrëveshjeje për një shtesë deri në 164 fluturime javore për secilin, nga të cilët 108 me fillim të menjëhershëm. Më pas u ndaluan. Çmimi  i atij muaji e gjysmë heshtjeje është i pallogaritshëm. Kina mohon çdo përgjegjësi e kundërvepron ndaj humbjes së besueshmërisë me shtypjen e lirive në Hong Kong, me synimet e reja strategjike në Detin e Kinës Jugore, me grushtin gjithënjë e më të rëndë mbi pakicat etnike, mbi lirinë e brëndëshme të shprehjes, me akullin në marrëdhëniet me kishën katolike, me kërcënime arrogante ndaj shteteve sovrane.

Arrestimi i Jimmy Lai-t

U mbajt i fshehtë deri pak orë para botimit, natën e 30 qershorit: shtatëmijë fjalë, 66 nene. “Ligji i ri mbi sigurinë” ndëshkon me dënime deri në të përjetëshme hamëndje të krimeve si “ndarje, përmbysje apo veprimtari armiqësore, marrëveshje me Vënde të huaja  për të kërcënuar sigurinë kombëtare”. I përpunuar në Pekin, i dha fund një viti e gjysmë protestash në Hong Kong, sot krahinë administrative e veçantë, por që me paktin Pekin – Londër duhet të ruante disa liri qytetare themelore deri në 2047: “një Vënd i vetëm, dy sisteme”. Protestat kishin filluar sepse Kina mëtonte të dënonte në gjykatat e Pekinit të paditurit për krime të hamendësuara (edhe politikë) të kryera në Hong Kong. Mëtimi më pas u tërhoq, por ndërkaq “Pekini – shpjegon një burim – ka përfituar nga hutimi i Perëndimit, i shkaktuar nga pandemia, për të miratuar ligjin mbi sigurinë kombëtare”. Kështu, të shtyra një vit zgjedhjet e parashikuara për gjysmën e shtatorit (hulumtimet jepnin opozitën liberale në 60” të miratimeve), të ikur në mërgim drejtuesit kryesorë demokratikë, qindra arrestime vetëm në ditët e para, në pranga edhe botuesi liberal Jimmy Lai, me dy bijtë, zyrtarisht për “marrëveshje kunër bashkësisë së Shtetit kinez”. Dymbëdhjetë qytetarë të Hong Kongut janë arrestuar në javët e fundit sepse kërkuan të arrinin Taivanin me varkë. Londra i ka ofruar “një rrugë të re mërgimi” tre milionë qytetarëve banorë të Hong Kongut që në 1997 zgjodhën, në marrëveshje me Pekinin, që të ruanin pashaportën e tyre kineze. Përgjigja e Pekinit: “nuk i quaj të vlefshme ato pashaporta”.   

Nyja Taivan

Nga janari 2021 Taivani do të ketë një pashaportë të re. Në kapak fjala “Republika e Kinës” nuk lexohet më, në vëndin e saj “Taivan”. Një shenjë shqetësuese për Pekinin që ka qortuar gjithmonë: “nëse ata do të shpallin pavarësinë, ne do të ndërhyjmë ushtarakisht”. Sepse Taivani, në fakt i pavarur nga 1949, nuk është një Shtet i pavarur i së drejtës, nuk ulet  – nga mungesa e vullnetit të Pekinit – në organizatat ndërkombëtare. Për Kinën është një “tërësi kryengritëse”, të cilën e njohin diplomatikisht vetëm 14 shtete. Vetëm një shembull: Pekini ka ndaluar që OBSH të ftonte në mbledhjen e saj të nivelit të lartë Taivanin si shëmbull të mbarështimit të mirë shëndetësor. OBSH i është bindur. Nuk është vetëm çështje e krenarisë perandorake, por kryesisht gjeostrategjike, sepse  Deti i Kinës Jugore është në qendër të planeve të tij të shtrirjes: i mbushur me ishuj artificialë kinezë, është një minierë e nëndetëshme me 11 miliard fuçish nafte dhe 190 trilion metro kubësh të gazit natyror. Taivani është pajisur: të gjithë planet e tij ushtarake janë hartuar mbi një hamëndje mësymjeje tokujse të ardhur nga Kina, e cila nga ana e saj është e armatosur me teknologji t’aftë për të shkatërruar e vrarë pa ndërhyrjen njerëzore.

Ekzekutimet

Simbas Amnesty International Kina mban rekordin botëror të ekzekutimeve kapitale, të parashikuara për 46 krime të ndryshme, përfshirë edhe subversionin (pështjellimin). Ekzekutimet janë “mijra në vit”. Por Pekini thotë se nuk ka “statistika të ndara”, se numuri përfshin dënimet me burgim të përjetshëm dhe ata me pesë vjet. Në praktikë i quan sekret Shteti. Vetëm në 2014 OKB ka miratuar 20 porosi kundër dënimit me vdekje, të gjitha jo të detyrueshme, të rrëzuara nga Pekini si të “pazbatueshme e në kundërshtim me realitetin kinez”. Pa përgjigje edhe protestat e Këshillit të OKB për të drejtat njerëzore: madje në prill 2020, pikërisht n’atë Këshill prej të cilit ishte dorëhequr përfaqësuesi amerikan, Kina e rrëzuar nga “qortimet” periodike të Pallatit prej Xhami sa i përket temave të lirisë e drejtësisë, ka fituar një vënd të sajin deri në 2021. Ndoshta sepse, pohon “Qendra për një Siguri të Re Amerikane”, po mbush zbrazësirën e lënë nga Trump-i në organizatat ndërkombëtare dhe sepse sapo ka premtuar një dhurim OKB-së prej 2 miliard dollarësh në harkun e dy viteve.

Shtypja e pakicave etniko – fetare

                Tibeti është një krahinë autonome. 3,1 milion banorët e tij janë pothuaj të gjithë budistë, me gjuhën e tyre dhe njimendësinë kombëtare që arrin në vitin 127 p.K. Kanë kërkuar gjithmonë pavarësinë nga Pekini dhe kanë paguar një çmim: tempuj të shkatërruar e shtypje e përgjakëshme. Dalai Lama, çmim Nobel për Paqen, jeton në mërgim në Hindinë e Veriut, ka hequr dorë nga çfarëdo fuqie pushtetore dhe nga vija pavarësore. Por kërkon ende “mëshirë” dhe respektin e të drejtave njerëzore. Në krahinën autonome perëndimore të Hsingiangut jetojnë 23 milionë banorë, 47 % e të cilëve janë myslimanë ujgurë. Është e papranueshme për Pekinin kërkesa e tyre për liri fetare. Shtypjes së dhunëshme i tërnohet “riedukimi politik” ose “formimi ideologjik e qytetar” nëpërmjet punës së detyruar. Në një shtatorin e shkuar World Uyghur Congress, me rastin e vizitës në Berlin të ministrit të Jashtëm kinez Wang Yi, i kërkoi ndihmë qeverisë gjermane: nga 1 deri në tre milionë ujgurë janë të dënuar pa padi në kampet e “riedukimit”, ku ndodhin tortura dhe shterpëzime të dhunëshme. Gjermania ka protestuar shumë herë, edhe se në Hsingiang gjinden fabrika gjermane si Volkswagen (në Urumçi), Siemens, Basf. 4022 kampet e riedukimit janë shfuqizuar formalisht në 2013, por një dron anglez ka filmuar skena në një kamp të Hsingiangut ku mijëra njerëz prodhojnë lodra, veshje dhe mallra me çmim të ulët, më pas të shitura në Perëndim. Pekini e ka hequr qafe si një propagandë trumpiane, por nuk autorizon hyrjen e mbikqyrësve të OKB-së, të kërkuar nga 22 Shtete me një letër të Këshillit për të drejtat njerëzore. Në letër mungonte firma amerikane, e tërhequr tashmë para një viti. Ndërkaq ujgurët e mërguar n’Evropë, e tashmë qytetarë të Hollandës apo të Finlandës, kërcënohen nga agjentë kinezë: “Mendo për familjen tënde”. Në Mongolinë e jashtëme, e pavarur që nga 1921 dhe e banuar nga pasardhësit e Xhengis Khanit, nga ky vit mësimi nuk do të bëhet më në gjuhën vendore, por do të jetë e detyrueshme gjuha kineze.

Marrëdhëniet Kinë – Vatikan

                Sot në Kinë janë 10 milion katolikë, 101 ipeshkvij, 146 dioqeza, 4000 priftërinj, rreth 4500 murgesha. Po përfundon marrëveshja e përkohëshme Pekin – Romë e vitit 2018. Do të duhej të vërtetonte se fjala e fundit e urdhnimit të ipeshkvijve i përket Papës. Një kompromis teorik, pra. Por gjëndja e vërtetë është krejt ndryshe, pohojnë burimet katolike: marrëveshjet nuk janë respektuar nga regjimi, kishat janë të mbyllura e të zotëruara nga flamuri i partisë e kush synon të punojë në një zyrë shtetërore duhet të heqë dorë më parë nga çfarëdo besimi fetar. Ose më saktë: Shteti shpall lirinë fetare dhe njeh zyrtarisht pesë besime, por pastaj i shpjegon antarëve të partisë se çdo kult është “anestezi shpirtërore”, e papajtueshme me qënien në parti. Por triska e asaj partie në fakt është e domosdoshme për t’u futur në punë shtetërore. Ndërkaq misionarët italianë duhet të kthehen në shtëpi, përfshirë Bernardo Cervellera, drejtori i AsiaNews.

Kërcënimet ndaj Shteteve sovrane

Çfarë i ndodh zërave kritike? Cheng Lei, qytetare australiane e lindur kineze dhe një gazetare e njohur e TV publik të Pekinit, ka përfunduar në arrestim shtëpiak në një vënd të panjohur, pa asnjë padi të qartë. Drejtuesit e Tienanmenit janë në mërgim ndërmjet SHBA, Francës, Australisë dhe Italisë. Kërcënimet shtrihen edhe kundrejt Shteteve sovrane. “Me miqtë ne përdorim verën e mirë, dhe pushkët me armiqtë” hungëroi ambasadori kinez në Stokholm kur qeveria suedeze lajmëroi se do të vlerësonte me një çmim botuesin e shkrimtarin Gui Minhai, suedez i lindur në Kinë, ku ishte dënuar me dhjetë vjet për spiunazh të hamendësuar. Gjatë udhëtimit evropian ministri i Jashtëm kinez Wang Yi u ndalua më 3 shtator në Republikën Çeke, e duke i u drejtuar Presidentit të Senatit Miloš Vystrčil, që sapo ishte kthyer nga vizita në Taivan, deklaroi tekstualisht “do t’a paguani shtrenjtë oportunizmin tuaj politik”. Më 31 gusht kishte kaluar nga Norvegjia. Një gazetar kishte pyetur ministrin se çfarë mendonte ai për mundësinë e shtrirjes “djemve të Hong Kongut” të Nobelit për Paqën. Përgjigja: “Norvegjia nuk duhet të shfrytëzojë Çmimin për të ndërhyrë në punët tona të brëndëshme, duhet të mendojë më mirë të kultivojë marrëdhënie “të shëndosha” që janë sendërtuar më së fundi mbas “dimrit të ngrirë” që vazhdoi mbas Nobelit të dhënë më 2010 disidentit të burgosur Liu Xiaobo”.

Çmimi i heshtjes

                Sa vlen liria e fjalës në një botë gjithënjë e më shumë të ndërlidhur, që duhet të bëjë llogaritë me kërcënime shëndetësore e të ngrohjes globale, e në të cilën Kina ka një rol qëndror? Juristi i universitetit të Pekinit He Weifang ka thënë: “Mungesa e lirisë së fjalës e të shprehjes ka ndihmuar përhapjen e infeksionit”, e kishte theksuar një koleg i tij i ndritshëm, Xu Zhangrun, i arrestuar. Li Wenliang, okulisti kinez që e veçoi i pari virusin, në fillim u ndal, pastaj u qortua, më së fundi u bë viktimë. Sot në botë numërohen pothuajse një milion të vdekur dhe një rënie e ekonomisë globale. Kina nuk ka kërkuar falje dhe mburr sipëraninë e modelit kinez, që ka mbarështuar në mënyrë të jashtzakonëshme pandeminë, ndërsa Vëndet demokratike nuk janë në gjëndje. Sot deklaron se ka vetëm tetë raste në 1,4 miliard banorë. Është e pamundur të dihet sa i vërtetë mund të jetë ai numur. Nuk ka dyshim se Shtetet e Bashkuara, Brazili e ndonjë Vend evropian të kenë nënëvleftësuar, por si do të kishin shkuar punët nëse autoritetet kineze do të kishin njoftuar menjëherë bashkësinë ndërkombëtare për atë që po ndodhte? Nuk do t’a dijmë kurrë, ashtu sikurse nuk do të dijmë saktësisht se çfarë ka ndodhur që hulumtimi ndërkombëtar i pavarur, i votuar njëzëri në OBSH në maj, është ende vetëm një copë letër.

                “Corriere della Sera”, 27 shtator 2020     Përktheu Eugjen Merlika 

DAFINA

by

NGA JULIA GJIKA-

Unë jam e gjitha,-

shekujt i lashë të ikin një nga një.-

Herë si retë e bardha, të panumurta, herë të hirta,-

Ngarkuar me furtuna, me stinë të begata.-

Jeta ime ishte e pasur, përderisa isha e lirë.

Vrapoja e lumtur nëpër pyje të virgjër,

anës lumenjve që më gëzonin shpirtin.

Më quajtën hyjneshë e ujrave të kristalta,

mbeta e përqafuar me dritën, e mira e saj,

më dha shkëlqimin, muzikë, jetë.

Kanë shkuar më shumë se tridhjetë shekuj.

Thonë se isha një nimfë e mahnitëshme

në atë botë të lashtë, vrapoja në natyrë,

lirinë kisha në gjak. Gjithcka e imja,

e tërhoqi si me magnet Perëndinë e Diellit,

Apolloni u trullos pas meje, por unë nuk e doja.

Ai ish tallur me Perëndinë e dashurisë, Erosin,

ai i dërgoi një shigjetë me majë të artë,

e goditi në zemër. Mua më dërgoi një tjetër shigjetë

me majë plumbi, e më dha urrejtje për Apollonin.

Më ndiqte, një ditë më ndoqi deri sa më ariti,

më shtrëngoi, të zura më në fund – tha me krenari,

sa nuk më theu kockat!

I ndjeva dihatjen, frymën në flokët e mij,

pastaj gishtërinjtë si gozhdë në mish e kudo.

Sytë e tij më përfshinë të tërën, nga fija e flokut

deri në thonjtë e këmbës.

Zëri i tij ishte urdhër, që nuk ju binda.

Nuk ju dhashë, i thashë jo forcës, jo nënështrimit.

Në ndihmë më erdhi Lutja:

O Atë, të lutem, më shpërbë!

Kështu dashuron dashuria, me forcë?

Si të jap vehten nga dhuna?

Lutja sakaq u dëgjua. Muskujt e këmbëve pushuan lëvizjet.

Nuk do të bëhem gruaja jote! Isha gjahu dhe ti gjahtari,

unë nën harkun e shigjetës, ti gishtin në shqekëz.

Mëma Tokë u hap, këmbët u kthyen në rrënjë, u fundosën.

Duart u bënë degë ,lulezonte gjethnajë e blertë.

Ti do të jesh pema ime!- ai foli me zë të lartë.

Tani, unë pema fisnike, kisha degë, fletë, rrënjë, aromë dafine.

Apolloni këputi një degë dhe e vendosi në kokë si kurorë.

Kështu ai u quajt i kurorëzuar, unë nga lutja e shpëtuar.

Do të të gjej edhe në këtë trung!

edhe në këto degë!- ngulmonte ai.

Nëse nuk do të mbaj në këto krahë, jam i humbur që tani.

Ti më thua se nuk egziston, ti s’më ndalon dot të ëndërroj!

Unë do të provoj të tregoj dashuri, unë kam nevojë për ty.

Nga bukuria e saj kish mbetur vetëm shkëlqimi, blerimi

Dafina e kish mundur Apollonin.

Perënditë e tjera, kishin derdhur një lumë bekimesh mbi të.

Tufa zogjsh uleshin mbi degët i bënin shoqëri.

Jo, kjo nuk është e vërtetë, c’farë mund të bëj? – fliste me vehte ai

Prej asaj bote të lashtë erdhi ajo hyjni, Dafinë e mahnitëshme.

Gjethet e saj vajzat në shekuj i mbajnë nën jastëk

për të parë ëndrra të bukura, kurse gjyshet dhe nënat,

gjethet e gjelbra i përdorën ilace kundër epidemive,

ka një rini të përjetëshme në ato gjethe të blerta.

Në shekuj burrat i dashuruan gratë,

më parë duke u lënë hijen e rrëndë,

pastaj kërkuan t’u jepen nga forca që ushtruan mbi to:

Dafina i tha jo forcës, ajo gëzoi lirinë, mbeti plotësisht e lirë.

Toka e ushqeu me dashurinë e mëmës dhe kjo i mjaftoi

për të qënë në paqen e përjetshme.

erdhi në ditët tona me mbrekullinë e egzistencës së saj,

portreti më i bukur, që ka bota.

në fshehtësi cel në cift lulen e verdhë

ngarkuar me shkëlqim dhe aromën dehëse .

SHTATOR-  2020

OVERSPREADING – KEY FACTOR TO THE PANDEMIC AND PREVENTIVE PRACTICES

by

By Rafaela Prifti- Today’s confirmation by the CDC that the pathogen is airborne brings together the science of overdispersion with the recognition of airborne aerosol transmission. Overdispersion is a key factor that should inform the approach to the pandemic and the preventive practices. Although much is still unknown about the super-spreading of SARS-CoV-2, nine months of epidemiological data shows that it is an overdispersed pathogen. It tends to spread in clusters, whereby one person tends to infect many or all that once, making them super-emitters of the virus. After months of extensive research by the global scientific community, many questions remain open about the substantial death toll suffered by a few cities compared to many others with similar density, household composition, weather, age distribution, and travel patterns in the spring of 2020. As the rest of Europe experiences a second wave, there are many explanations of variables such as weather, elderly populations, prior immunity, herd immunity—but there is a potentially overlooked way of understanding one factor: the measure of the dispersion of the pathogen. Overdispersion and super-spreading of this virus are found across the globe. A study found that in Hong Kong, which had extensive testing and contact tracing, about 19 percent of cases were responsible for 80 percent of transmission, while 69 percent of cases did not infect another person. In some cases of COVID-19 a single person did infect in excess of 80 percent of the people in the room in just a few hours, yet in other incidents COVID-19 is surprisingly much less contagious, even zero transmission. Multiple studies show that as few as 10 to 20 percent of infected people may be responsible for as much as 80 to 90 percent of transmission, and that many people barely transmit it.
SARS-CoV that caused the 2003 SARS outbreak was overdispersed in the same pattern. The majority of infected people did not transmit it, but a few super-spreading events caused most of the outbreaks. MERS appears overdispersed, but does not transmit well among humans.
The alternating between being super infectious and fairly noninfectious presents a huge challenge for health officials especially if we take into consideration that the pandemic playbook is based on the flu. Although a genuine threat, influenza does not have the same level of clustering behavior. Using a flu-pandemic playbook, won’t necessarily work well for an overdispersed pandemic.  To fight a super-spreading disease effectively, policymakers need to understand why super-spreading happens, its effects on testing regime and how to conduct effective contact-tracing methods.Experts divide the disease patterns into deterministic or stochastic: In the former, an outbreak’s distribution is more linear and predictable; in the latter, randomness plays a much larger role and predictions are hard, if not impossible. That means that the same inputs don’t always produce the same outputs.
Super-spreading clusters of COVID-19 almost overwhelmingly occur in poorly ventilated, indoor environments with over time congregations such as—weddings, churches, choirs, gyms, funerals, restaurants, loud talking, no masks. Studies show that the risk varies in every setting and activity. Infectious disease experts identify four key elements of super–spreader events: “prolonged contact, poor ventilation, highly infectious person, and crowding” as the key elements for a super-spreader event. Super-spreading can occur indoors beyond the six-feet guideline, because SARS-CoV-2, the pathogen causing COVID-19, can travel through the air particularly if ventilation is poor.
Given that some people infect others before they show symptoms, or when they have very mild or even no symptoms, it’s not always possible to know if we are highly infectious ourselves. There may be more factors but understanding the known elements of the pathogen’s behavior means that targeting clusters would be a very effective way in bringing down the transmission numbers. The health experts maintain that overdispersion should also inform our contact-tracing efforts. Right now, many states and nations engage in what is called forward or prospective contact tracing. Once an infected person is identified, we try to find out with whom they interacted afterward in order to warn, test, isolate, and quarantine these potential exposures. Backward tracing or retrospective contact tracking means identifying who was the first infected person. This approach is based in the nature of overdispersion since only a small percentage of people infect many at a time, whereas most others infect zero or maybe one.  Doing backward tracing to find the person who infected our patient, and then trace the forward contacts of the infecting person, rather than identify potential exposures, many of which will not happen anyway, because of the declining pattern of most transmissions    .
TEST AND TRACE METHODS
Public Health authorities consider that it doesn’t make sense to do forward tracing while not devoting enough resources to backward tracing and finding clusters, which cause so much damage. This point underlines the importance of rapid testing. The current dominant model of test and trace is not the best way when clusters are so important in spreading the disease, in terms of identifying people who are not infected and those who are infected. Although slow and expensive, PCR tests are highly accurate for both dimensions. However, PCR tests are slow, expensive and require a long uncomfortable swab, they are very accurate. Meanwhile, some rapid tests that are very accurate for ruling out individuals who are not infected with the disease but not as good at identifying infected individuals, are particularly valuable for cluster identification during an overdispersed pandemic. According to the specialists, this is helpful because some of these tests can be administered via saliva and be distributed outside medical facilities. Also increase the utility of wastewater testing which is effective for population-screening purposes, researchers say.
Because of the cluster behavior, identifying transmission events (someone infected someone else) is more important than identifying infected individuals using PCR testing. The most recent example of such a cluster was the Rose Garden event at the White House. Such cheap tests that could have been useful for the overdispersed pathogen. Yet these have been held up by regulatory agencies in the United States, due to the concern with their relative lack of accuracy in identifying positive cases compared with PCR tests.
ASSESSING DIFFERENT STRATEGIES
Many countries are now experiencing widespread rises in cases despite Europe’s relative level of success with containment rules this summer. The polarized debates about the pandemic bring up Sweden as an example to make a point about the efficacy of lockdowns. Studies show that Sweden like many other countries failed to protect elderly populations in nursing facilities, yet it has enforced stricter measures directed at super-spreading compared to other European countries – 50-person limit on indoor gatherings in March. Sweden encouraged social distancing and moved to online classes for higher-risk high-school and university students, while bringing the young children with a low transmission rate to schools—the opposite of the approach in the United States. Specialists say that “the most informative case studies may well be those who had terrible luck initially, like South Korea, and yet managed to bring about significant suppression.” In an overdispersion regime, the transmission level may be misleading. Just a few events can reignite massive numbers.
Japan did not impose a full lockdown, or interrupt mass transit. Like the US, Japan did not initially have the PCR capacity to do widespread testing. Recognizing the overdispersion characteristic of the pathogen, Japan strategy focused on cluster-busting including undertaking aggressive backward tracing to uncover clusters and counseling its population on ventilation. Japanese health experts say that restrictive rules are much more effective when they target the right key factor of the pandemic and work in combination with cheap testing and backward tracing to identify and limit the super-spreading events.