KUJTOJMË ISH PREFEKTIN E VLORËS, XHEVAHIR N. REXHEPI – NJË JETË E GJELBËR E PRERË NË MES…
Shkruan: MSC. Albert R. HABAZAJ/
Nderojmë kujtimin dinjitoz të dritëruesit Xhevahir Namik Rexhepi, ish Prefekt i Qarkut të Vlorës (shtator 2007 – qershor 2008), jo vetëm si qeverisës e menaxher i mbarë i prefekturës, sa i zoti, aq i hapur, i Vlorës me emër, por, së pari, dhe si shembull atdhetar e model qytetar për të tre brezat vitalë të jetës njerëzore ndër ne. Xhevua ynë i paharruar u lind në Lepenicë të Vlorës më 13 maj 1961 dhe, vetëm 47 vjeç, atë të premte të zezë të 20 qershorit 2008, fatalisht fluturoi si pëllumb në qiell, u bë yll në yjësinë e Mirësisë dhe vjen në imazhin tonë si meteor i qeshur. Kaloj ndërmend fjalët e mira, mbushur me shpresë dhe dëshirat e njerëzve, ngarkuar me besim, sidomos të banorëve të krahinës së Mesaplikut e të Lumit të Vlorës, që, mund t’i përmbledh në këtë citim vlerësues të Prof. Dr. Bardhosh Gaçe, Mjeshtër i Madh, i cili e quante karrierën politike vijuese të Xhevos: “fat për krahinën që në parlamentin e ri shqiptar do të zerë vend një intelektual i ndershëm dhe i përkushtuar, për t’u dhënë zgjidhje problemeve bashkëkohore të zonës”. Por brilanti Xhevahir nuk pati fat për vetë e ne nuk patëm fat për të. Prandaj më dhemb fjala e shpirtit, e trurit dhe e zemrës, kur shkruaj në një poezi: “Sa e bukur Vlorë e ligë,/ Sa e ligë Vlorë e bukur,/ Heroikisht e nëmur!…/Pse?/ Pse?/ Pse?/ E pafat për njëshat…/ Asnjë nuk gjergjëroi…” , botuar tek libri im më i ri poetik “Dhembin degët e shqyera”. Në ndërgjegjen time ruaj mbresa të pashlyeshme nga bisedat me babain e Xhevos, xha Namikun, Namik Hano Rexhepin…Më 1987, u emërova në Lepenicë. Lepenica bleron në brinjë të Lumit të Vlorës apo Shushicës, si i thonë sot asaj lugine, që dikur quhej Lumi i Bardhë apo Polianthes në antikitet. Lepenica në ngjan me një kutizë të zbukuruar në krahun e majtë të rrjedhës së Lumit, në prehër të malit Qyramëngë. Fshati është ndërtuar në një brez shkëmbor me shtëpi pranë njëra – tjetrës. Shtëpitë janë tipike dykatëshe të lidhura me dy rrugë që rrethojnë fshatin, të shtruar bukur me kalldrëm. Çdo shtëpi ka patur portën e saj me mermer e me rrugicë të rregullt. Nëpër shekuj lepenicioti, se kishte pak tokë, mërgonte. Siguronte bukën e gojës, po merrte dhe kulturë nëpër botë, sikundër dhe linte nga traditat dhe doket e tij më të mira, që pëlqeheshin nga të tjerët. Kjo traditë u trashëgua. Lepenica, vërtet është një fshat i vogël, por nga më të bukurit në Labëri, që më kujton një zambak në gjirin e ashpër të maleve në luginën e Mesaplikut me histori e këngë. Në Lepenicë njoha burra të nderuar e të respektuar në fshat e në krahinë si: Sadik Sinani, Imer Sheme, Safet Allushi, Nazif Shahini, Godo Trushaj, Mëno Hysi, Kujtim Veshi e Namik Hano. Njohja me ta më plotësoi më thellë kujtesën për ngjarje e bëma legjendare të Labërisë, më bëri më të mirë, më të dobishëm për punën, për Atdheun, për misionin fisnik, për shoqërinë. Respekti reciprok më krijoi hapësira për t’u ngacmuar atyre burrave kujtesën e historisë. I njoha nga afër dhe në thelb, kështu që kam patur fatin dhe nderin të kem qenë edhe mik në shtëpinë e secilit. Bëra pesë vjet atje, ditë për ditë me ta, saqë, Lepenicën e njoh po aq në thellësi, ndoshta sa vendlindjen time, Tërbaçin. Më kujtohet, ndër të tjera, një mbrëmje vjeshte e vitit 1987, kur isha i ftuar te xha Namiku. Më bëri përshtypje shtëpia e pastër si bora, e bukur si kukull, me kopësht të begatë, me pemë e gjelbërim. Më shëmbëllente me një vilë aristokrati të kulturuar ajo ndërtesë dykatëshe e veçantë për kohën, mbase në tërë Labërinë. – Mirëse na erdhe! – më ftoi buzagaz xha Namiku, ai plak i paplakur e i urtë, ai burrë i bardhë, ai punëtor që mundtë krahasohet me veten. Bujaria e tij, me darkën tradicionale e të pasur labe, më ka lënë mbresa, që edhe sot, pas gati 30 vjetësh, nuk mund t’i shlyej nga kujtesa. Bujaria shpirtërore qe ajo gjë, e cila më mrekulloi dhe më bën ta cilësoj xha Namikun monument kulturor në lëvizje. Rrëfimet e Namik Rexhepit buruan të qarta, të kthjellëta, të vërteta, të thjeshta, pa zbukurime: “Jam krenar, por ndjej shumë përgjgjësi që jam bir dëshmori. Mundohem, sa kam aftësi fizike e mendore, që ta justifikoj me shembull, me veprim” – më tha Xha Namiku. Pasi bëmë urimet sipas traditës me qelqet e rakisë, biseda u shtrua në shtratin e vet. Filloi mirësinë dhe nisi këngën e mikpritjes me burrat e këngës e të lezetit, që mbushnin odën e miqve. Edhe unë dija pak nga tradita, se bir i këngës jam, por aty mësova shumë, sepse, edhe i ri isha ende. Ngrita gotën, për t’i kthyer respektin të zotit të shtëpisë, mora një mirësi për të me një njeriun tim të afërt nga gjaku (lepeniciot, që ishte në atë darkë) dhe fillova këngën e nderimit, e cila i kushtohej dëshmorit të Luftës Antifashiste Nacional Çlirimtare Hano Rexhepi, i cili qe dhe babai i mikpritësit tim, Namik Hano. E mora me zë të shtruar, jo sipas melodisë së tyre, por sipas stilit tërbaçiot, që unë e zotëroja: “Përroi që rrjeth nga mali,/ Sirolaku,/ ku trimi Hano Rexhepi/ derdhi gjakun…”. Ma kthente këngën babë Sadiku e ia priste Kujtim Veledini; ia mbushnin burrat e këngës, që bënin iso. Më dukej se do çahej tavani i dhogtë, i zbukuruar me figura të ndryshme etnografike. Xhamat e dritareve dridheshin e djersinin. Sa u kënaq xha Namiku. Më puthi në ballë e një lot i qeshur i shkau faqeve burrit të lartë. Edhe të tjerëve sikur ua kisha gjetur zemrën me atë këngë. Erdhën edhe djemtë e xha Namikut e të bujares fisnike Tefta në këngë, kur u ndez labçe vënçe kënga, erdhën Sazani, Xhevdeti, Xhevahiri e Dritani, aq të mirësjellshëm, të edukuar, të thjeshtë e me dinjitet. Në atë shtëpi miku, rrodhi e ngrohtë e miqësore biseda. Unë doja imtësira të kulturës materiale, sidomos për arktitekturën e veçantë të këtij fshati, sa një kuti e bukur për nuse. E xha Namiku më tha: “Të parët e mi kanë lëvizur për një jetë më të mirë, kanë parë botë me sy, kanë punuar me ndershmëri, o bir, e me zotësi, nuk kanë fryrë sytë, se e dinin mirë, që s’bien petulla nga qielli. Në ato vise ku kanë punuar në megrim, kanë bërë emër e prokopi. Me ato lekë që vunë, bënë kapital, këtu në tokën e tyre, në pronën e tyre, në trojet, që i kishin trashëgim nga të parët. Atje ku punuan shikonin shtëpi të mira, të sistemuara, me planimetri, me të gjithë parametrat e duhur, si i thoni ju sot. Po ne pse s’i kemi kështu? Pse? Ç’na mungon? Ç’na duhet? Si duhet ta bëjmë, që të gëzojmë edhe ne? Të ndihemi njerëz. Dhe dhanë fjalën njëri – tjetrit, që kur të ktheheshin në Lepenicë, do të ndërtonin shtëpi me arkitekturë si andej. Dhe u kthyen…Stërgjyshi. Gjyshi. Edhe babai…Babai u kthye me lirinë shkruar në ballë, i bukur si liria, i qeshur si ajo. E mbajti fjalën babai në shkallën më sublime: dha jetën për lirinë e vatrës, Lepenicës, të Atdheut. Ne, të tjerët, të gjallët e pasmë vijuam stafetën e të parëve në kushtet e rrethanat e paraqitura, me të mirat e mundshme. Për nder të fjalës së të parëve tanë, ne po bëjmë këto që shikoni, që ju thoni se dallojnë. Veçse, një gjë duhet ta keni të qartë, o Berti, se je i ri, e do shoç e shijosh më shumë. Kjo arkitektura e shtëpisë, që thua ti, nis me arkitekturën e mendimit e pastaj vazhdon me arkitekturën e veprimit. Ja kështu quhet nderi i fjalës i plotësuar, përndryshe, ik, mëshihu, mo të sho’ njeri…”. Se kur u gdhi, s’e kuptova, por, pas kafesë me një teke në mëngjes, duhet të shkoja në punë. U përshëndeta me xha Namikun, që me mua i dha kuptimin e plotë shprehjes urimore: “Mirë se erdhe!”, po ashtu duke e mikpritur edhe unë: “Mirë se të vini në shtëpinë time, xha Namik!”. Ndër shumë mbresa të udhëtimit tim 27 vjeçar nëpër udhët e jetës, më ka ngelur në kujtesë thellë ajo mbrëmje vjeshte lepeniciote, e pashlyeshme, dhe shprehja e artë e atij njeriu vërtet fisnik, Namik Hano Rexhepit: Për Nder të Fjalës! Në pleqëri, fati e qëlloi keq xha Namikun, e lëndoi, e ligështoi për Xhevon, por nuk i uli kryet për nder të fjalës dhe për fjalë të nderit. Për t’ia lehtësuar sadopak dhembjen këtij burri perëndie, edhe unë, i vura supin në trarin e tij të dhembjes, me një këngë të përvajshme për të birin, për të mirin, si floririn, xhevahirin Xhevahir N. Rexhepin: “Lot nga syri i një ylli”:
“I – Palë – palë palosen shekujt
Pak me diell, shumë me llohë,
Dëshmorë, që bien për jetën
Labëria mbjell çdo kohë.
Mban mend shekull’ i kaluar
Vlorës – portretet me dritë;
S’ka se si për t’i harruar
Dy prefektë – burra fisnikë.
I pari, që mban mend Vlora
Është Osman Haxhi Nuri,
I dyti që shndrit si bora
Ësht’ Xhevo profil flamuri.
Dhe u mblodhën 100 vitet
Në kuvend, kokë më kokë,
Thanë që lavdia rritet
Për të dy burrat çdo mot.
II – Lum’ i Vlorës del nga shtrati
Rrufeja mbi male shkrepi,
Vlorë nuk i qeshi fati
Për drerin Xhevo Rexhepi.
Pse mor’ Xhevo xhevahiri
Erdhe bukurez’ e ike?
Pse, o Xhevahir floriri
Dritën e bukur e fike?
I Bukur i Dheut, pse
I le vetëm këto vënde?
Fluturon si zog mbi re,
Dhe çon historinë tënde…
Lis me rrëmba – xha Namiku.
Që në rrënjë merr mornica,
Lot e shi derdh Mesapliku,
Bubutin keq Lepenica.
Kërkon birin, Xhevahirin
Nëpër male, yje, hënë,
Çjerr faqet për më të mirin,
Edhe zogjtë kujen e zënë.
Shpatet, dielli, era, bora,
Fusha, brinjat, lumi, pylli,
Ligështohen, kur shikojnë
Lot nga syri i një ylli…
Vlorë, e shtunë, 28.03.2015, 08:41’