-Për BETIM MUCON-/
NGA VAID HYZOTI/
Vetëm një pikë loti, që e ruajmë, e fshehim, e mbajmë të vagullt në vetvete. Kaq dhe vetëm kaq qënka jeta. Se të ishte ndryshe, ti s’duhej të ikje.Të ishte ndryshe, do më përgjigjeshe në telefon. Po ti, Betim i shtrenjtë e hodhe pikën e lotit, e nxore nga vetja duke na mbushur ne me pikëllim të pamatë. Kur them “ne”, e di që s’jam i vetëm. Ndonëse miq prej afro 40 vitesh-se ti dije t’i mbaje gjatë miqtë me mirësinë e pazakontë që kishe-nuk jam i vetmi që mbart këtë pikëllim, që pësoj këtë tronditje. Dhe është hera e parë në të gjithë këto vite që më vjen të qortoj. Të qortoj unë që të nderoja, të adhuroja. Është hera e parë në gjithë këto mote shoqëri që ti nuk je korrekt me mua dhe me shokët e tu. Nuk je i përpiktë me familjen tënde, që na preve në besë.Na tradhtove deri aty ku nuk mban më.Na tradhtove me vdekje…
Nuk mund dhe nuk dua të ta falim. Se nuk mund të të percjellim. Duam të të mbajmë. Dua unë dhe të gjithë ata që të kanë njohur sadopak. Sot bisedova me Martën, gruan dhe shoqën tende. S’e di se c’thamë mes gulceve të dhimbjes. Me Martën që krenoheshe se ajo është e fortë, e zonja. Por e pashë se as unë dhe as ajo nuk kishim më kurajo që t’ ia përcillnim njëritjetrit. Kanë ardhur të gjithë fëmijët në shtëpi. Erdhi Sagita, gëzimi dhe modeli yt, që s’ankohet kurrë, që ia del vetë jetës, Fedora-dhimbja jote, Zinardi, që aq shumë është burrëruar dhe ka hap të sigurtë në ditët e tij. E ti s’e ndjen atë gëzim të punës tënde. Se ti e nxore lotin e jetës , që na mban të gjallë. E nxore atë lot të ftohët dhe të na përvëlosh të gjithëve.
Nuk e di si do të ndërroj të përjavshmen e pikëpjekjeve tona. Edhe pse larg, një telefonatë, një e-mail ishte biseda jonë. Më thoje c’po shkruaje. Kishe etje përherë të lëvizje nga një vend në tjetrin. O kishe kuriozitet të njihje dhe oborret e cdo fshati të botës në rendjen tënde të pambarimtë. Pas kaq kohësh më erdhe të më piqje në Neë York 10 ditë më parë. Ishe me Martën në “Neë Yorker” hotel në 8 avenue.”Merr gruan se ju ftojmë për darkë”. Më ftoje në shtëpinë time të darkonim. E ti nuk lëvizje, s’ishe fare tolerant nganjëherë. Nuk e di si shkuan ato 4 orë që kaluam bashkë. Nuk u ngopëm dhe e lamë të pinim kafe të nesërmen me Roland Gjozën. Dhe erdhe përsëri. Ishe i veshur bukur, si prej argjendi, me atë mjekrrën e hijshme, me atë trup atleti që kishe fituar nga gym-i e lëvizjet e shumta. Folëm për letërsi e shkrimtarë e më pas u nise për në Ëashington D.C. Të përcollëm me sy. Dhe më pas…Më thanë se dje në mëngjes nuk u zgjove nga gjumi. Me thanë se nuk do të zgjoheshe më kurrë. Unë po ha veten me dhëmbë se mos të morëm me sysh. Se takimet tona më lënë dhe më linin gjithnjë një mbresë të vecantë. Se janë të paktë ku mirësia dhe pastërtia shoqërore shtrihen e zotërojnë tërë qënien tonë.Tani…të kam në libra. Në librat e përkthyera prej teje që m’i dhe herën e fundit, si dhe në vëllimin anglisht “The lost kites” (Balonat e humbura)…Përse i vurë këtë titull. Prapë me qiejt. Jo, vetëm ti s’mund të jesh i humbur . Janë të shumtë ata që të mbajnë me penjëzat e zemrës, mik i shtrenjtë Betim ! Në një varg tëndin në librin”Karusel” thua se “Bota-një pikël uji”. Ndërsa jeta qënka një pikë loti, që ne e mbajmë të ngrohtë. Ah, Betim, -Pse e hodhe atë lot kaq shpejt?
Vaid Hyzoti
Shkrimtar
Neë York
Maratona e leximit dhe ajo e religjionit
Shkruan: Marjana Bulku,New York/
Debatet e kohëve të fundit që kanë përfshirë aktorë të ndryshëm të politikës ,fesë, medias, etj ,në themel të tyre kanë Njeriun , atë prej mishi dhe gjaku, mëkatar dhe hero,tradhëtar dhe të besës, virtuoz dhe monstruoz, inspiruesin,rebelin, misionarin, ordinerin…Eshtë kaq e larmishme qënia njerëzore ndaj shpesh është vështirë dhe mbase e padrejtë ta kategorizosh si mallin në vitrinë siç sapo unë gabimisht bëra. Por ajo që dua të them është diferenca që përbën dallimin thelbësor mbi çdo lloj humanoidi , është e drejta, ky koncept antik që ka shoqëruar çdo fazë të evolucionit shoqëror. Tërësia e të drejtave që artikulohet sot, përfshirë këtu edhe ato të kafshëve , më bën të ndërhyj drejt e në thelbin e fenomenit që ka pushtuar çdo mjedis mediatik sot . E drejta kushtetuese mbi lirine si paraprijëse e të drejtës njerëzore ,bazuar në ato shpirtërore ku hyn edhe besimi fetar është ajo që ka mbetur nëpër ”vitrina” pa prekur ende siç duhet ,aty ku duhet, mendjen ,shpirtin. Falë kontakteve sistematike me librat, në mjediset e bibliotekës ku kam pasur rastin të punoj përkohësisht kam pasur fatin të shfletoj ,shqyrtoj literaturë fetare të të gjitha besimeve, nuk më kanë ndryshuar botkuptimin tim mbi fenë të cilës i përkas, përkundrazi ma kanë përforcuar atë. Madje mendoj se sa më shumë lexon dhe ndjek aspekte të tilla mësohesh të kuptosh sesa vlerë ka besimi fetar, a duhet besimi fetar, si mund të ushtrohet ai, pa garuar, pa iu imponuar me asnjë lloj mjeti tjetrit.
Kam dëgjuar 18 -vjeçarë gjimnazistë që leximin e kanë përtim,ashtu siç kam degjuar edhe nga ata besimtarë 18 -vjeçarë që të mahnisin me fuqinë e mendimit dhe thellësinë e gjykimit. Preferencat fetare nuk mund të më minimizojnë simpatinë që të krijon individualiteti njerëzor që konsolidohet përmes leximit të Biblës apo Kuranit,ajo që maksimalizohet përballë të rinjve të tillë është respekti për personalitetin e ndërtuar me studim pavarësisht religjionit.Ashtu siç shokohem nga besimtare që trumpetojnë besimin pa lexuar asnjë faqe të librave të shenjte ku ata ulërasin se besojnë. Besimi i sinqertë është i heshtur, i qartë , ndriçues.Studimi , ky akt që konsolidon besimin, dhe skalit kulturën e maturimit. Ky ka qenë përfundimi im i kahershëm që e kam mbrojtur edhe përmes debatit pse jo si një mjet i shëndetshëm edhe pse i munguar (a nuk na janë imponuar bindjet ne historikisht pa thirrur logjikën dhe faktet por duke i anashkaluar ato?!).
Çështja që mbetet ende e debatueshme është thellësisht humane: A duhet të përbuzen mendimet që lindin nga besimi dhe adhurimi?
Ajo që lind nga mendimi quhet bindje ndërsa ajo që lind nga besimi quhet ndjenjë. A duhet ti vriten njeriut këto?!
Jemi pikërisht aty ku e drejta si koncept i përgjithshëm përfshirë dhe ato të kafshëve merr kuptim human duke prekur ndjenjat ,hendekun që na ndan .
Rasti i Francës rihap dhjetra teza për të cilat miliona zëra, shpirtra ,mëndje sot janë aktive ,por edhe veprimet gjithashtu ( të dhunshme dhe të padhunshme).Kur shpallej pluralizmi e njeriu ishte i lirë të besonte jo vetëm në një parti, për ne shqiptarët në mënyrë të dyfishtë na u shfaq edhe një tjetër liri, ajo e besimit…Dhe sikurse çdo liri tjetër ajo vinte nga një rrugë e gjatë ku koha kishte bërë të vetën,,, Librat e shenjtë ashtu si ato shkencor kishin qenë viktima dhe nuk ka dënim më të madh për humanoidët se sa tu mohosh të drejtën e iluminimit të mendjes.Liria u shfaq si koncept por a u kuptuan ndonjëherë se ajo është tërësi të drejtash dhe përgjegjësish. Kur flitet për lirinë , në të është fjala, lapsi, mendimi, kundërshtimi, rregulli, reagimi. Ajo është një tërësi që të kufizon nëse e shkel dhe të lartëson nëse e respekton. Kjo kohë edhe pse me ngjarje të dhimbshme na e rikujtoi këtë. Edhe nëse dikush e ka të pamundur për ta kuptuar ; Kujdes. Edhe nëse mjedisi politik a shoqëror nuk na edukoi me konceptin e lirisë ka tjera mjedise ku ajo mund të mësohet…Për të mos abuzuar me lirinë nuk do rendis mjediset që kristalizojnë atë por ju kujtoj LIBRIN. Ka gjithmonë një kohë për t’ju kthyer librave,leximit, atje flitet me zë të ulët, atje ka pafund rafte, zgjedhje, liri, atje nuk të sheh askush shtrëmbër për zgjedhjen që bëre. Një maratonë leximi do ia kalonte çdo marshi apo ecje -paradë me duar shtrënguar por me shpirtra të lënguar.
New York
Janar 2015
Një dhuratë për “Charlie Hebdo”, nga Helidon Haliti
Figura e një gjeli i cili simbolizon krenari, bishti i të cilit është ngjyrosur me ngjyrat e flamurit francez dhe lapsa mbi të të cilat simbolizojnë lirinë e fjalës, është dhurata që piktori shqiptar Helidon Haliti do t’i bëjë kolegëve të tij të revistës “Charlie Hebdos” në shenjë solidarizimi ndaj sulmit terrorist të ndodhur disa ditë më parë:
Ideja për pikturën i ka ardhur teksa dëgjontë edicionet informative, të cilën ditën e hënë do ia dhurojë ambasadës franceze në Tiranë.
Piktura “Gjeli” është fryëmzuar në studio gjatë kohës që ai përgatitet për një ekspozitë të madhe, që mendon ta çelë në vitin 2016.
Ndërkohë që në vitin 2012 ai çeli një ekspozitë të përmasave të mëdha në Galerinë Kombëtare të Arteve në Tiranë, e cila u prit me admirim, jo vetëm nga vizitorët, por edhe nga mediat dhe kritikët e artit.
Mbrojtja e identitetit kombëtar e fetar të shqiptarëve nga Kuvendi i Arbërit
Më 14 e 15 janar të vitit 1703 në Mërqi afër Lezhës u organizua Kuvendi i Arbërit, Koncili i Kishës Katolike në trojet Shqiptare me dëshirën e Papës Klementit XI Xhanfrançesk Albanit, me prejardhje shqiptare, i cili këtë ngjarje të madhe kishtare e kombëtare ia besoi kryeipeshkvit të asaj kohe të Tivarit, imzot Vinçenc Zmajeviçit.
Është thënë se Kuvendi apo Koncili i Kishës katolike i trojeve shqiptare u mbledh në një situatë tejet të vështirë: populli shqiptar, këndej të krishterët e në mënyrë të posaçme katolikët, pësonin trysnin e sundimit otoman, që dalëngadalë, por me vendosmëri e në mënyrë sistematike punonte për kalimin e popullsisë shqiptare në fenë islame.
Të joshur nga premtimet dhe lehtësirat që turqit krijonin e u jepnin myslimanëve, një pjesë e mirë e shqiptarëve kaloi në fenë islame, ose mbeten të krishterë të fshehtë, do të thotë që në shtëpi e mbanin fenë dhe doket e krishtera, ndërsa në jetën publike paraqiteshin si myslimanë e kishin edhe nga dy emra. Është fjala për ‘kriptokatolikët’ apo ‘laramanët’, fenomen ky ende sot e kësaj dite i pranishëm në disa zona shqiptare siç është në Kosovë ajo e Karadakut afër Gjilanit e Vitisë, apo në zonë të Istogut e të Mallishevës. Ky fenomen apostazie u dënua nga Kuvendi i Kishës së Arbërit.
Ndërsa, përsa i përket Kishave, perandoria otomane fillimisht nuk i prishte, por as nuk lejonte që të bëheshin meremetime, apo të ndërtoheshin Kisha të reja, duke e përkufizuar e më vonë duke ndaluar jetën dhe veprimtarinë e Kishave, e si pasojë erdhi deri te rrënimi i pashmangshëm i sa e sa Kisha dhe kuvendeve rregulltare – manastireve të krishtera në trojet shqiptare. Në mënyrë të veçantë kuvendet apo manastiret e murgjve Benediktinë e Domenikanë. Përveç aspektit shpirtëror, këndej fetar, luftimi i Kishave nga Turqit ishte edhe luftim kundër orientimit të shqiptarëve drejt kulturës perëndimore evropiane.
Në kushte të këtilla, pra, mblidhej Kuvendi apo Koncili Kishtar Kombëtar Shqiptar në Mërqi, më 14 e 15 janar të vitit 1703, në të dielën e dytë pas Krishtlindjes, në Kishën e Shën Gjon Pagëzuesit. Qe pikërisht kryeipeshkvi imzot Zmajeviçi, ai që e mbajti fjalën e hapjes së këtij Koncili vendor kishtar. Në të bie në sy gëzimi dhe shpresa që, pas kaq shekujsh të tiranisë turke, u bë e mundur një mbledhje e tillë. Njëkohësisht, imzot Zmajeviçi u kujtoi të gjithë ipeshkvijve pjesëmarrës të Kuvendit të Arbërit detyrën që të kujdesën me të gjitha forcat për ringjalljen e jetës fetare të popullit, e të punojnë për përtëritjen dhe rritjen e klerit si dhe për lirinë fetare të kultit e të popullit.
Kujtojmë se në Kuvendin e Abërit, episkopati shqiptarë, në njërën anë analizoi aspektet e brendshme kishtare: administrimin e Sakramenteve, lirinë fetare e të kultit, reformën e zakoneve e tjera dhe në anën tjetër gjendjen e popullsisë në realitetin shoqëror nën sundimin otoman me të gjitha problemet e rënda që përjetonte çdo ditë.
E vendimet e Kuvendit të Arbërit qenë të rëndësishme pikërisht për rregullimin e brendshëm të jetës dhe veprimtarisë kishtare, për ringjallërimin e fesë dhe në anën tjetër për nxitjen drejtuar popullsisë shqiptare për mbrojtjen e vlerave dhe të identitetit kombëtar para pushtimit e sundimit shkatërrimtar otoman. Ky Kuvend kishtar, pra, mori në shqyrtim dhe mbrojti dy çështjet më jetike për shqiptarët: identitetin fetar e identitetin kombëtar shqiptar.
Materialet e punimeve të Kuvendit të Abërit në gjuhën latine, u hartuan nga imzot Vinçenc Zmajeviçi dhe u botuan në Romë më 1706. Botimi i dytë, me disa shtesa latinisht, u botua në Romë i përkthyer nga dora e shkrimtarit të njohur shqiptar, dom Engjëll Radojës më 1868. U përsërit nga i njëjti shkrimtar më 1872. Rëndësi e dorës së parë iu dha qartësisë së gjuhës, në mënyrë që dekretet e Kuvendit Kishtar të ishin sa më të kuptueshme për masat e popullit.
Botimi shqip i punimeve të Kuvendit të Arbënit çmohet porsi i pari botim aktesh kishtare sinodale në gjuhën shqipe, me sa dihet deri më sot. Ato dalin nga një mbledhje e nivelit të lartë sinodal për Shqipërinë veriore e të mesme. Në këto akte gjejmë një material shumë të çmueshëm për gjendjen e vështirë ekonomike të shqiptarëve në atë kohë, për gjeografinë, për çështjet e shkollimit, për situatën e lirisë njerëzore e fetare, për të drejtat themelore njerëzore që u mohoheshin sistematikisht e me një tragjedi të mirëmenduar të turqve.
Teksti shqip i Kuvendit të Arbenit është një dëshmi e rëndësishme e 1706-es për historinë e shkrimit të shqipes, e po kështu ka edhe vlera të mëdha për historinë dhe gjuhën e shqiptarëve.(Kortezi Almarina Gegvataj)
Kosova dhe Mali i Zi zotohen për thellim bashkëpunimi,- Serbo-malazezet protestojne
Foto: Vetëm disa qindra metra larg Vilës Gorica, ku janë mbajtur takimet e Thaçit, janë mbledhur qindra protestues me flamuj të Serbisë dhe Rusisë./
Ministri i Jashtëm i Kosovës Hashim Thaçi dhe ai i Malit të Zi Igor Llukshiq, kanë vlerësuar se marrëdhëniet midis Prishtinës dhe Podgoricës janë të mira dhe miqësore dhe se disa çështje të pazgjidhura së shpejti do të tejkalohen.
Thaçi po qëndron për vizitë zyrtare në Mal të Zi, për herë të parë në këtë shtet.
“Miqësia e popullit të Kosovës dhe e malazezëve është shumë e gjatë dhe e mirë. Është një miqësi më e vjetër se shtetet tona dhe paraqet model edhe për vendet e tjera. Unë jam sot këtu për të punuar, për të thelluar këtë bashkëpunim ndër-institucional midis Kosovës dhe Malit të Zi”, ka thënë Thaçi.
Edhe homologu i tij malazez është shpehur në të njëjtën frymë, duke thënë se marrëdhëniet midis dy vendeve janë përmbajtjësore.
Llukshiq ka kujtuar se, vitin e kaluar, janë nënshkruar nëntë marrëveshje midis Malit të Zi dhe Kosovës.
“Në këtë kontekst, këtë vit duhet të ndikojmë që në nivelin e ekspertëve, sa më shpejt të përfundojë puna e demarkacionit të kufirit dhe të përgatisim gjithçka për nënshkrimin e kësaj marrëveshjeje gjatë vitit 2015”, ka thënë Llukshiq.
Në aneksin VIII, artikullin 3, të Planit të të dërguarit të posaçëm të Marti Ahtisaarit, në bazë të të cilit është shpallur pavarësia e Kosovës, thuhet se territori i Kosovës “do të definohet nga kufijtë e Krahinës Socialiste Autonome të Kosovës në kuadër të Republikës Federale Socialiste të Jugosllavisë, ashtu siç ishin përcaktuar më 31 dhjetor të vitit 1988, përveç ndryshimit me marrëveshjen për demarkacion të kufirit ndërmjet Republikës Federale të Jugosllavisë dhe ish-Republikës Jugosllave të Maqedonisë, më 23 shkurt 2001”.
Thaçi në Podgoricë është pritur me protesta të personave të zhvendosur nga Kosova dhe të një pjesë të opozitës pro-serbe.
Vetëm disa qindra metra larg Vilës Gorica, ku janë mbajtur takimet e Thaçit, janë mbledhur qindra protestues me flamuj të Serbisë dhe Rusisë.
Të tubuarve u është drejtuar kryetari i Asociacionit të të Zhvendosurve nga Kosova, Millenko Jovanoviq, i cili ka akuzuar autoritetet e Malit të Zi, se me vizitën e Thaçit, po bëjnë përpjekje “të legalizojnë spastrimin etnik në Kosovë”.
Jovanoviq i është drejtuar me fjalë fyese Thaçit, duke e quajtar, siç ka thënë ai, “kasap të Drenicës”.
Ai po ashtu ka akuzuar Thaçin për, siç është shprehur, “trafikim të organeve” të pengjeve serbe.
Masa ka brohoritur edhe mesazhe si “Vrisni shqiptarët”.
Protesta është përcjellë nga një numër i madh i forcave të sigurisë, të cilat kanë bllokuar rrugët përreth.
I pyetur të komentojë protestat kundër vizitës së tij dhe akuzat që e lidhin me krime lufte, Thaçi ka thënë se duhet të respektohen mendimet e njerëzve.
“Ne jetojmë në shoqëri demokratike. Mali i zi është shtet i tillë, në të cilin respektohen opinionet e ndryshme. Njerëzit kanë të drejtë të shprehin mendimet e tyre dhe ne duhet t’i respektojmë”.
Duke iu përgjigjur së njëjtës pyetje, Llukshiq ka thënë se Thaçi është i mirëseardhur dhe se me të ka pasur bisedime mjaft konstruktive.(Kortezi:Valona Tela)