Nga Shefqet Kërcelli/
Sot paradite, data 17 shtator, nga ora 09.00 deri më 14.00, në rajonin e Gjirit të Vlorës u zhvillua stërvitja e përbashkët “Imponimi-2014”. Qëllimi i kësaj stërvitje ishte bashkërendimi i veprimeve të Forcës Detare, Forcës Ajrore dhe Trupave Speciale në realizimin e operacioneve për zbatimin e ligjshmërisë detare. Stërvitjen “Imponimi-2014” e ndoqi Shefi i Shtabit të Përgjithshëm të FA Gjeneral-major Jeronim Bazo, Komandanti i Forcës Detare, Gjeneral-brigade Qemal Shkurti, Komandanti i Policisë Ushtarake, Kolonel Xhevdet Zeneli, etj. Për zhvillimin normal të stërvitjes u zhvilluan dy konferenca paraprake nga kordinatorë t e FD, FA dhe Batalionit Special. Kështu në stërvitje morrën pjesë 4 anije të Flotiljes Detare Pashaliman, konkretisht anija P-132 Oriku, Anija P-134, Butrinti, Anija P-116, Bora, Anija P-02, Mati, bashkë me dy gomonet e anijeve Oriku dhe Butrinti, Forcat Ajrore kishin një helikopter Cougar 633 dhe një helikopter BO-105, ndërsa Forcat Speciale me një skuadër të trupave të saj. Gjatë stërvitjes u zbatuan dy skenarë të përcaktuar më parë. Fillimisht mjete të Rojes Bregdetare{RB} në përbërje të Forcës Detare, përkatësisht P-116, P-02, Oriku dhe Butrinti kërkojnë dhe tentojnë të kapin një mjet me lëndë narkotike pranë rajonit Kala-Radhimë, por nisur nga rrezikshmëria e lartë dhe të shtënat me armë nga skafi me drogë , në ndihmë të mjeteve të RB vijnë dhe dy helikopterë të Forcës Ajrore. Kështu këto mjete duke bashkë renduar veprimet me njëra tjetrën bënë të mundur neutralizimin e mjetit dhe personave trafikantë .Në skenarin 2 të stërvitjes u realizuan veprime praktike për kryerjen e një bordimi jo-konsesual të Motonavës “Pafata”, e cila është marrë peng nga një grup terroristësh të cilët po e detyrojnë anijen dhe ekuipazhin e saj të lundrojnë drejt Portit të Vlorës. Për neutralizimin e terroristëve u jepet urdhër anijeve të gatëshme P-116 në Sazan dhe P-132 në bazën e Pashalimanit për të bllokuar anijen”Pafata”.Gjatë bordimit terroristët ju kundërpërgjigjën me armë grupeve tona të bordimit, kështuqë ju kërkua ndihmë Trupave tona Speciale, të cilat mbrritën menjëherë ne vëndngjarje. Duke u kordinuar veprimet det-ajër u bë i mundur kontrolli i Urës së Komandimit nga trupat speciale dhe shpëtimi i pengmarësve në anije. Veprimet të shkathta, të shpejta e eficente të trupave tona bënë të mundur realizimin me sukses të dy operacioneve për zbatimin e ligjshmërisë detare. Theksojmë se trupat tona si ato të Rojes Bregdetare dhe ato të Forcave speciale më parë janë trajnuar me specialistë amerikanë. Në fund të stërvitjes Shefi i Shtabit të Përgjithshëm, Gjeneral-major Jeronim Bazo përgëzoi efektivat pjesmarrës për përkushtimin, disiplinën dhe profesionalizmin e treguar në realizimin me sukses të objektivave e tematikës së stërvitjes. Më pas gjatë intervistës me mediat vlonjate, Gjeneral Bazo vlerësoi përpjekjet e Forcave tona të Armatosura për shtimin e kapaciteteve operacionale në luftën kundër trafigjeve detare si dhe gatishmërinë e këmbënguljen e shtetit shqiptar për parandalimin dhe eleminimin e shkeljeve të ligjshmërisë detare në ujërat tona territoriale.
“Sot, është tepruar shumë me fjalën e artë- poezi”
Rrëfehet Shkrimtari dhe Publicisti i njohur në Diaspore, Pierre Pandeli Simsia:Jeta ime mes SHBA-së, Shqipërisë dhe letërsisë./
Bisedoi Raimonda MOISIU/
Në mesin e shkrimtarëve në ekzil, anëtar i hershëm i SHSHSHA-së është shkrimtari dhe publicisti Pierre Pandeli Simsia. I lindur në qytetin antik të Beratit, në familje autoktone, intelektuale e qytetare beratase, e njohur në fushën e farmaceutikës. I diplomuar për ekonomi-financë, ai u dashurua me muzikën e letërsinë në adoleshencën e hershme. Autor i disa librave në prozë e publicistikë, romancier, shkrimtar profilik, shtjellon tema të ndryshme si; fëmijëria nën diktaturë, dramat sociale, zakonet e tradita, emigrimi, shtjellimi i dukurisë së gjakmarrjes, etj, janë pjesë e rrëfimeve të autorit. Prej vitit 1997-ë jeton, punon e krijon në Neë York. Në vitin 2005 doli para lexuesit me vëllimin me tregime “Le të jem unë Zamira”, promovimi i të cilit u bë në Sallën e Lidhjes së Shkrimtarëve dhe Artistëve të Shqipërisë në Tiranë. Në muajin korrik, 2005 Revista KULT nga Çelësi, këtë libër e ka renditur të parin në klasifikim. Një vit më vonë botoi romanin “Një dashuri e vrarë” dale nga Shtëpia Botuese ARBËRIA, roman që është mirëpritur nga lexuesi dhe kritika letrare. Sukses të madh pati në Vlorë libri monografik “Dr. Selahedin Velaj, Legjenda vlonjate në Amerikë” i cili u promovua po në Vlorë në sallën e Bibliotekës “Shefqet Musaraj” Në vitin 2013 doli para lexuesit me romanin “Nuse në derën e hasmit” botuar nga Shtëpia Botuese TOENA. Promovimi i këtij romani u bë në sallën Tefta Tashko Koço në Ministrinë e Kulturës në Tiranë. Deri tani ka botuar gjashtë libra: 1) “Le të jem unë Zamira” (Tregime) 2) “Një dashuri e vrarë” (Roman) i cili edhe u ribotua. 3) “Kafeja” (Tregime) 4) “Faleminderit, shënime nëpër vite” (përmbledhje publicistikë, esse…) 5) Dr. Selahedin Velaj, Legjenda vlonjate në Amerikë”, 6) “Nuse në derën e hasmit” (Roman). Është aktiv në artin e kulturën shqiptaro-amerikane, prodhimtar në letërsi e publicistikë, boton në median shqiptare e Diasporë. Për krijimtarinë e tij është nderuar me disa çmime, në SHBA, si: “Pena e artë”, “Petro Marko”, Cmimin e Parë në gjininë e romanit nga Revista FotjonArt dhe Cmimin e Parë në gjininë e tregimit.Nga Shoqata e Shkrimtarëve Shqiptaro-Amerikanë është vlerësuar me çmimin “Pena e Artë” në gjininë e romanit: “Një dashuri e vrarë”. Për këto merita, ai është zgjedhur sekretar i SHSHSHA-së, në dy mandate.
-Disa vëllime me prozë;romanedhe tregime, që dëshmojnë gjithnjë e më shumë se jeni ndër autorët e mirënjohur, në dy dekadat e demokracisë në atdhe dhe Diasporë. A ka dicka të tillë në fëmijërinë tuaj që ju hapi rrugën për t’u bërë shkrimtar?
Dëshira për të shkruar, apo për të interpretuar diçka, mendoj se është e lindur, por edhe një shtysë nga familja.Unë jam lindur dhe rritur në një familje që e kanë dashur librin dhe muzikën.
Prindërit tanë lexonin. Ata na kanë nxitur ne katër fëmijët e tyre për të lexuar që në fëmijërinë tonë të hershme.Kemi patur në shtëpi një bibliotekë të pasur me librat e ndryshme të kohës.
Them nxitje, sepse kur shikonim babin tonë që lexonte shumë libra dhe çdo libër i ri që dilte në atë kohë ai e blinte, e sillte në shtëpi dhe e lexonte, na nxiste edhe neve për të lexuar.
Mbaj mend nga fëmijëria ime, libri i shumëlexuar dhe i suksesshëm: “Bubi dhe çufoja kaçurrel” i shkrimtarit të mirënjohur Gaqo Bushaka, por edhe librin “Bonjakët” më ka tërhequr aq shumë, sa duke e lexuar, unë i jetoja ato ngjarje shumë të ndjeshme. Më kujtohen disa nga titujt e tregimeve nga ai libër: “Një kuti e rrezikshme”, “Në mbretërinë e merimagave”
-Çfarë ju ka pëlqyer në adoleshencë për të lexuar, cilët nga autorët tanë pëlqeje më shumë?
Në adoleshencën tonë, ne kemi patur praktikën mësimore në shkollë që shpesh mësuesit e letërsisë na jepnin një libër, ( na “detyronin”) zakonisht roman për ta lexuar dhe më pas për ta reçensuar, që në gjuhën e nxënësve njihej me emrin, referat.
Ajo ishte një praktikë e mirë se doje apo nuk doje, ishe i detyruar, jo vetëm për të lexuar një roman, por edhe ta analizoje; të nxirje temën, idenë, personazhet kryesore, qellimi, mesazhi që na jep autori i librit. Dihej që në atë kohë ishin emrat e disa shkrimtarëve të njohur që ne na rekomandonin për ti lexuar.Më kujtohet kur doli libri “Trëndafili në gotë” i shkrimtarit Dritëro Agolli, që për vetë titullin e tij të tërhiqte për ta lexuar.
Nuk prita që të na e sillte babi në shtëpi, por kam shkuar vetë në librari dhe e kam blerë me mendimin se mund të shitej shpejt dhe nuk mund ta gjejë në dyqan. Atë libër e kam lexuar në kohë rekord.Gjithashtu kam lexuar librat e Ismail Kadaresë, tregimet e Naum Priftit…
Poezia më ka pëlqyer shumë gjithashtu për ta lexuar dhe pastaj edhe për ta recituar. Hyja në botën e magjishme në vargjet e poetëve tanë: Fatos Arapi, Xhevahir Spahiu, Agim Shehu, Zhuliana Jorganxhi…
-Cilat janë temat më të pëlqyeshme në krijimtarinë tuaj, sa janë motivet vetiake? Cila ka qenë poezia apo tregimi i parë që keni shkruar?
Po e filloj nga pyetja e dytë. Unë e kam përmendur edhe herë të tjera, madje edhe ish mësueset e mija të nderuara të letërsisë, Parashqevi Sahatçiu, Lira Zaka… e kanë përmendur në komentet e tyre, unë kam qenë nxënës që më ka tërhequr shumë letërsia që në bankat e shkollës dhe jam vlerësuar me notë maksimale. Hartimet e asaj kohe që ne bënim në shkollë, ishin edhe ndër krijimet e mija të para letrare që unë të shkruaja prozë. Si çdo shkollë edhe ne kishim këndin e letrarit të ri, ku krijimtaria ime letrare bashkë me krijimtarinë e nxënësve të tjerë përzgjidhej për t’u vendosur atje. Gjithashtu, meqenëse kam qenë shumë i dashuruar me këngët e bukura shqiptare të festivaleve në radiotelevizion, dëshiroja në ato vite me hovin dhe pasionin rinor të vetë moshës që të shkruaja edhe vjersha. E ripërsëris: ato që hodhën themelet e para të letërsisë tek unë kanë qenë Mësuesja e vlerësuar, e mira Parashqevi Sahatçi, që unë dua ta quaj “Nderi i Beratit”, Elpiniqi Papa. Ndërsa në vitet e ardhshëm kam patur përsëri fat, sepse kam patur dy mësuese të tjera të përgatitura në lëndën e letërsisë: e nderuara Lira Zaka dhe Zyma Berisha nga Kosova. Madje ato kanë qenë udhëzueset dhe “redaktoret” e mija të para kur unë fillova të shkruaj vjersha. Në vitet e shkollës së mesme, disa nga vjeshat e mija u morën nga kompozitorët Teki Luari, Asqeri Kadëna, Fatmir Agalliu dhe u bënë këngë. Me Fatmir Agalliun kemi fituar edhe çmimin e dytë. Një peng që më ka mbetur nga vitet e mija të rinisë dhe që e përsëris shpesh, është, kur unë shkruajta një reportazh nga Kalaja e Beratit në fillimvitet 80-të, sepse në ato vite, Kisha e Shën Gjergjit ishte kthyer në pikë turistike ku qytetarët beratas ngjiteshin në fundjavë mes gjelbërimit të pishave dhe ajrit të pastër, bukurisë që të ofron ai vend dhe nga ku qyteti duket si në pëllëmbë të dorës; dhe një vjershë për gjyshen time që kishte pak vite që kishte ndëruar jetë. M’i refuzuan, nuk m’i botuan në gazetën e asaj kohe DRITA ( Nuk e di pse ia dërgova asaj gazete, kur ne në qytetin tonë kishim gazetën lokale).Dhimbjen më të madhe e ndjeva më vonë, kur i pash pas disa javësh të botuara në gazetë me autor tjetër…
U ndjeva shumë shumë keq shpirtërisht dhe pesimist, por falë ndihmës së madhe të familjes sime, u mundova ta përballoja.Temat më të pëlqyera për mua janë temat nga realiteti i jetës sonë. Tema, që mbajnë peng dhe janë shqetësuese, të dhimbshme për jetën, shoqërinë, familjen e sotme shqiptare, por pa haruar edhe dhimbjen e madhe që kemi kaluar. Përshembull, në vëllimin me tregime “Le të jem unë Zamira…” midis temave të ndryshme, unë kam shkruar edhe për jetën shqiptare në kohën e komunizmit, duke trajtuar problemin e empancipimit social e psiqik të shoqërisë shqiptare. Zamira, personazhi kryesor në tregimin me të njëjtin titull paguan haraçin e njohjeve të moshës, por një flirt i rastit, një gabim i zakonshëm, iu kthyen në një rrugë të mbyllur për të ardhmen e martesës dhe krijimit të një familjeje normale.Motivet vetiake në krijimtarinë time, mund të ketë një përqindje shumë të vogël, sepse nuk më pëlqen që një ngjarje e jetuar apo e dëgjuar të ulem e ta shkruaj. Unë dëshiroj të shkruaj thjesht me imagjinatën time, por, ajo që mendoj të shkruaj ka lidhje me jetën tonë reale.I vetmi motiv vetiak, madje 100% vetiak, është tregimi “KAFEJA” i përmbledhur në vëllimin me tregime me të njëjtin titull.
-Në tërësi ju jeni një autor i shëndetshëm, profilik, me besimin solid për jetën; megjithatë herë herë vihen re doza melankolie të ndjeshme, Si bashkëjetojnë optimizmi me pesimizmin te ju?
Krijuesit letrarë kanë ndjenjë, imagjinatë, fantazi… për atë që ata mendojnë për të shkruar.
Në veprën e tij, krijuesi letrar shpreh ndjenjat që burojnë nga shpirti i tij për t’ia dhënë lexuesit dhe këto zakonisht krijojnë atë, melankolinë e ndjeshme.Melankolia, mendoj unë, është dhe duhet të jetë pjesë e krijimtarisë letrare sipas ngjarjes, personazheve që krijuesi ka menduar për të shkruar.Duke qenë edhe tip i ndjeshëm për ngjarje të ndryshme, sigurisht që edhe doza e melankolisë të del vetvetiu sipas asaj që shkruaj, zakonisht në monolog apo në dialog.
Unë kam shumë vite larguar nga atdheu dhe këtu ku ne jetojmë bashkë nuk mund të ndjehesh pesimist, por, meqenëse unë gjatë këtyre viteve kam shkruar për jetën shqiptare, i kam trajtuar ato elementë që kanë mbjellë pesimizën në popull. Edhe pse kanë kaluar shumë vite nga ndryshimi i sistemeve politike, pjesa më e madhe e shqiptarëve që jetojnë në Shqipëri, vazhdojnë akoma të ndihen pesimistë.Është ai pesimizëm që ka mbërthyer pjesën më të madhe të shqiptarëve që, duke mos patur një të ardhme në vendin e vet, dëshirojnë të largohen nga atdheu…
-Unë vecanërisht, do të përmendja romanin më të fundit tuaj, “ Nuse në derën e hasmit”- që pati jehonë në letrat shqipe, por dhe mjaft i vlerësuar nga kritika e kohës, e i promovuar në pjesën më të madhe të trojeve shqiptare. Cfarë ju tërhoqi për të shkruar këtë roman? Përse ky titull? Si kini arritur ta realizoni botimin e tij?
Romani “Nuse në derën e hasmit” është libri im i fundit, botuar në vitin 2013 nga Shtëpia Botuese TOENA, promovimi i të cilit u bë po vjet në sallën Tefta Tashko Koço, në Ministrinë e Kulturës në Tiranë.Siç po e përmendni edhe ju, romani është mirëpritur nga lexuesi dhe nga kritika letrare ashtu si edhe romani tjetër “Një dashuri e vrarë”.Ajo që më tërhoqi për të shkruar atë roman me temë gjakmarrjen dhe që ngjarjet unë i kam vendosur në Nju Jork dhe në Shqipëri, ishte pengu im që unë të shkruaja për atë plagë tepër të dhimbshme që vazhdon edhe sot e kësaj dite të kullojë dhimbje.Gjakmarrja, femonemi i përhapurnë Shqipëri, është një çështje e dhimbshme që kanë shkruar edhe autorë të tjerë. Por çdo krijues letrar ka mënyrën dhe metodën e tij për ta shkruar. Menjëherë pas viteve 90-të shoqëria shqiptare, midis të tjerash po përballet me dy “plagë” të mëdha infektuese që kanë mbjellë dhe vazhdojnë të pikojnë dhimbje të mëdha në familjet shqiptare: prostitucioni dhe gjakmarrja.Këto dy plagë të dhimbshme, ishin si një peng që unë mbaja në veten time për të shkruar. Ishin një gërvishtje në shpirtin, një goditje në ndërgjegjen time që trokisnin shpesh herë në mendjen time që unë duhet të shkruaja për këto dy plagë të dhimbshme. Dhe pas një pune këmbëngulëse, ia arrita dhe jam çliruar nga ai peng.
Për të parën, prostitucionin, shkruajta romanin “Një dashuri e vrarë” dhe tjetra, romani që përmendët ju. Titulli “Nuse në derën e hasmit”, është përzgjedhja më e mirë që ka marrë libri, madje është një frazë e shkëputur nga libri, kur mamaja Evelinë, pasi mësoi lidhjen e vajzës së saj me hasmin e familjes së tyre, midis të tjerash, kur flet me veten e saj thotë: “Çna bëre moj bijë, po hyn nuse në derën e hasmit…”. Botimi i atij romani, siç e kam përmendur edhe më sipër, u arrit të botohej nga Shtëpia Botuese prestigjoze TOENA në Tiranë. Libri si fillim u dërgua për botim, por, pasi kaloi në “filtrin” e këshillit botues dhe u pëlqye, u vendos që edhe të botohej, madje, redaktor u përzgjodh po nga TOENA, i miri Prof. i respektuar Bardhyl Xhamo.
-A kanë diçka nga jeta reale në librat tuaj? Cfarë lloj kërkimi keni bërë për to?A keni pasur materiale apo ngjarje që ju kanë ndihmuar në shkrimin e tyre?
Unë e kam përmendur edhe më sipër, që më pëlqen të shkruaj vetëm me fantazinë dhe imagjinatën time, por që ngjarjet që mendoj të shkruaj kanë lidhje me jetën reale, kudoqoftë ajo, në Shqipëri a diku tjetër.Unë nuk kam bërë asnjë kërkim dhe asnjë material nuk kam shfletuar për të më ndihmuar për të shkruar. Jetën e sotme në Shqipëri për të cilën unë edhe kam shkruar librat e njoh vetëm nëpërmjet shtypit të përditshëm që lexojmë në internet. Por, kur sheh në televizor apo në gazetë një fëmijë shqiptar të pafajshëm, i ngujuar nga gjakmarrja, me sy të përlotur kërkon pafajësinë e fëmijërisë së tij, ai lot, të bëhet plumb; të godet dhimbshëm në shpirtin tënd. Dhe shpirti ynë, nuk e ka atë forcë magjike sa ta shpëtojë atë fëmi, ata qindra fëmijë të tjerë të pafajshëm të ngujuar nga kthetrat e kuçedrës së mallkuar me emrin e dhimbshëm dhe të frikshëm: GJAKMARRJE.Shpirti ynë, nuk e ka forcën të ndalojë dorën vrastare, të fshijë ata lot të rrjedhshëm fëmije, të rënduar nga pesha e madhe e dhimbjes…
Dhe, meqenëse nuk i kemi këto forca ndalese, mendojmë, imagjinojmë dhimbshëm se si mund të nxjerrim një vepër letrare për ti dhënë fund këtyre plagëve. Unë kam zgjedhur mënyrën time në roman duke i dhënë një zgjidhje, nëpërmjet gjakfaljes, e cila nuk ishte e lehtë, madje shumë e vështirë për një besimtar të thekur tek Zoti. Kjo është edhe ironia e fatit, që nga njëra anë kemi besimtarë në Zot dhe nga ana tjetër po ata besimtarë dëshirojnë të shkrepin armën vrastare me të njëjtën dorë me të cilën i luten Zotit në kultet e shenjta fetare.
-A keni shkruar ndonjë poezi? Po qe se po, cfarë shërben si frymëzim për të shkruar poezi, dhe për të dhënë një poezi cila është pjesa më e vështirë?
Poezi! Mendoj, se sot, është tepruar shumë me fjalën e artë, poezi.
Të shkruash poezi është shumë vështirë; e kam fjalën për poezi të mirëfilltë, jo vargëzime të rimuara siç lexojmë shpesh.Po harrohen fjalët, bejte, vjersha… dhe këto, nga autorët janë zëvendësuar me fjalën poezi.Krijues letrarë sot ka shumë dhe, çdo varg që ata shkruajnë e titullojnë, poezi, pavarësisht se mund të jetë bejte, vargje të lira, rimim vargjesh… apo edhe vjershë e thjeshtë.Poezia është një zhanër sa i bukur, po kaq edhe i vështirë për t’u shkruar. Jo çdokush shkruan poezi.Unë më sipër kam përmendur se, që në rininë time të hershme kam shkruar vjersha, disa prej të cilave u bënë këngë. Por, për të shkruar edhe poezi, siç po e përmend edhe ti, patjetër që duhet edhe frymëzimi, ndjeshmëria. Unë kam shkruar vargje poetike që ia kam kushtuar prindërve të mi të ndjerë dhe, sigurisht, jam frymëzuar nga mungesa, malli, dashuria që kam ende për ata dhe do të kem sa të kem frymë në jetën time. Unë kam shkruar edhe vargje poetike, kushtuar qytetit ku unë jam lindur dhe ritur, Beratit tonë të ndritur dhe, sigurisht, dashuria që ndjej për të, largësia, mungesa… më kanë frymëzuar të shkruaj.Pjesa më e vështirë është, si mund ta vargëzosh, ta shprehësh atë ndjenjë, mall… që të frymëzon, në mënyrë figurative. Nëse një krijues letrar, kur shkruan një poezi, sikur edhe katër rreshta të jenë dhe në ato katër rreshta ka arritur të shkruajë atë, që një shkrimtari do ti duhej një prozë e tërë për ta pasqyruar në libër, mendoj se, e ke arritur kulmin e krijimtarisë poetike… Kjo është edhe pjesa më e vështirë, sigurisht edhe më e suksesshmja për një poet.
-A keni ndonjë ndjesi të veçantë kur ju shkruani një poezi të bukur, të ndjeshme e të mirë, me ton qytetar e intelektual?
Ndjesi të veçantë! Nuk mund të them se kam ndonjë ndjesi të veçantë, por vetë realiteti ku ne jetojmë ka plot ndjesira.
Ndjesia e veçantë e poetit është kur vargu i tij poetik pëlqehet dhe vlerësohet nga lexuesi…
-Kur shkruani, cili është vendi tuaj më i preferuar, në studio, në natyrë apo krejt rastësisht edhe duke pirë kafe diku?
(Qesh) Të shkruarit nuk ka ndonjë vend të caktuar, sepse edhe muzën nuk e komandon dot të të vijë e të frymëzojë për të shkruar atje ku mund të ndodhem.Nëse e ke menduar dhe fillon të shkruash, imagjinata të shoqëron ngado që shkon. Ka raste që edhe në tren kur shkoj në punë, vijnë mendimet dhe i shkruaj në letër, për ti hedhur pastaj në kompjuter kur shkoj në shtëpi. Madje ka patur raste që edhe kur shtrihem për të fjetur, nëse më vjen në mendje, më kujtohet diçka për të cilën kam filluar të shkruaj, çohem dhe vazhdoj mendimet që më vijnë.Por edhe kur jam ulur përpara kompjuterit dhe lexoj atë çfarë kam shkruar më parë, i përqendruar i tëri duke e jetuar ngjarjen, mendimet vijnë vetë për ta vazhduar…
-Çfarë është muza për ju, është aftësi gjenetike, sipas mendimit tuaj?
Muza është një dhunti e lindur.Lum kush e ka atë fat të ketë muzë për të krijuar e për të shkruar.
Por unë e pranoj se muza është edhe aftësi gjenetike. Kam rastin e babit tim të ndjerë; atij i pëlqente të shkruante, madje në rininë e tij ka shkruar një poezi apo vjershë më mirë të them, të gjatë me 22 strofa. Ia kishte dedikuar vetes së tij. (Meqenëse është rritur jetim, sepse babai i tij e ka lënë shumë të vogël, gjashtë muajsh foshnjë). Ajo vjershë e tij ka qenë e njohur ndër miqtë, shokët, gjithë të afërmit tanë. Edhe ne kur ia kërkonim në shtëpi, e recitonte shpesh.Edhe në gëzime të ndryshme familjare mes miqve, sajonte shpesh batuta të çastit, vargje humoristike… Prandaj e them se është edhe gen.
-Ju keni një karrierë krijuese edhe në publicistikë, vecmas në rubrikën, për artin dhe kulturën shqiptare, me profile këngëtaresh jashëzakonisht të talentuar ndër dekada.Kam lexuar diku se ju kanë cilësuar si gazetari: “Mbret i Kujtesës”, plot 1000 tekste këngësh që ju i kini ngulitur në memorien tuaj.Ç’mund të na thoni për këtë përvojë interesante e përkushtim profesional?
Muzika! Muzika e bukur shqiptare! Këngët e festivaleve në radiotelevizion, të anketave muzikore, Koncertet e Majit… Këngëtarët tanë të mrekullueshëm, kanë qenë ushqimi im shpirtëror, miqtë e mi më të afërt që më kanë shoqëruar gjatë gjithë jetës sime qysh kur kam qenë fëmijë. Dua t’ju korrigjoj pak, kur thua se di plot 1000 tekste këngësh. Janë mbi njëmijë, sepse unë nuk i kam numëruar, por, këtu përfshi edhe këngët e ndryshme e të bukura popullore nga krahinat shqiptare.Për kujtesën time të të mbajturit mënd të teksteve të këngëve, unë, përveçse kam shkruar shpesh në web site dhe gruplista të ndryshme në internet, kam dhënë edhe prova direkte në ekranet e ndryshme të kanaleve televizive shqiptare: Vision Plus, Top Chane, RTSH, si edhe në redaksi gazetash të ndryshme. Kam qenë i ftuar në programet e tyre televizive drejt përsëdrejti me telespektatorin dhe çdo kënge që më jepeshin, i jam përgjigjur menjëherë duke e vazhduar këngën.Përveç këngëtarëve që i kanë kënduar nëpër vite të ndryshme, në shumë këngë, mbaj mend edhe autorët e tekstit dhe muzikës.Më jepnin të dëgjoja 4-5 sekonda hyrjen muzikore të një kënge (introduksionin) kënduar para 10, 20, 25…, vitesh dhe e ndërprisnin, duke më lënë mua të vazhdoja këngën ta këndoja. Përveç se e vazhdoja këngën, thoja dhe se në cilin aktivitet është kënduar dhe nga kush këngëtarë. Madje edhe me poeten e nderuar të Kombit tonë e mirënjohura mikja jonë Zhuliana Jorganxhi, kur u takuam në Trieste biseduam edhe për këngët e ndryshme nëpër vite, të cilat i kujtuam dhe i kënduam bashkë me Zhulianën tonë të mrekullueshme, që edhe ajo ka një kujtesë për fortë…Rasti më i fundit ka qenë vitin e kaluar kur u takova me kompozitorin e suksesshëm Aleksandër Lalo në Tiranë… dhe unë i kujtoja këngët e ndryshme sipas radhës nëpër vite. Po kështu edhe me këngëtaren e mirënjohur Alida Hisku, Frederik Ndoci, etj.Për vetë këtë kujtesë që kam për këngët, unë kam shkruar shpesh për aktivitetin artistik nëpër vite për këngëtarë të ndryshëm dhe i kam përmbledhur në librin FALEMINDERIT shënime nëpër vite, si: Lindita Theodhori, Tonin Tërshana, Alida Hisku, Ema Qazimi, Frederik Ndoci, Luan Zhegu, Ludmilla Baballëku, Eduard Jubani…
-Gjatë hulumtimit rreth krijimtarisë tuaj kam hasur titullin e veprës tuaj monografike “Legjenda vlonjate”.Pse zgjodhët Prof. Selaudin Velaj, si fokus të librit monografik? A mund të na jepni disa mendime rreth librit?
Në gjashtë librat e mi që më janë botuar deri tani, është edhe libri: “Dr. Selahedin Velaj, Legjenda Vlonjate në Amerikë”. Dr. Selahedin Velaj, me origjinë nga Kanina e Vlorës, prej gati 70-të vitesh që jeton në Sh.B.A. është një figurë e ndritur në diasporën tonë. Ky personalitet, intelektual që gëzon respektin, vlerësimin, mirënjohjen nga të gjithë ata bashkatdhetarë që e kanë njohur, nuk ka rreshtur kurrë duke dhënë kontributin e tij personal, madje edhe material për çështjet e ndryshme shqiptare.Nuk dua të zgjatem shumë, sepse pak a shumë janë përmbledhur në librin që cituat ju, por po veçoj disa prej tyre: Me iniciativën e Dr. Selahedin Velaj-t, në bashkëpunim me disa miq e shokë të tij, në vitin 1965 u hap shkolla shqipe në Nju Jork. Për disa muaj mësimi zhvillohej në Kishën Ortodokse “Shën Nikolla”.në qendër të Manhattanit.
Në vitin 1972 gjatë periudhës së satrapit serb, Dr. Selahedin Velaj mori kontakte me Kryetarin e Partisë Republikane të Shtetit të Connecticut, Senatorit Lowell Weicker. Edhe në Departamentin e Shtetit, ku ata shkuan, trajtuan të njëjtat shqetësime.Përsëri, në tetor të vitit 1992, Dr. Selahedin Velaj ishte një nga iniciatorët dhe themeluesit e rihapjes së shkollës shqipe në Nju Jork.
Ai ishte njëri nga anëtarët e Kryesisë së Këshillit të Arsimtarëve. Dr. Velaj dhe një grup tjetër shokësh, bënë të mundur për hapjen edhe të tri shkollave të tjera shqipe: një në Bronx, një në Staten Island dhe një në Brooklyn.Në pranvera e zezë dhe e hidhur shqiptare të vitit 1997… Dr. Selahedin Velaj bashkë me mikun e tij, zotin Gjekë Gjonlekaj, duke qënë se ai kishte punuar me qeverinë federale amerikane në Radion Zëri i Amerikës për një kohë të gjatë, shkuan posaçërisht në Washington DC në zyrën e senatorit Helmes, një konservator, ndoshta më i madhi që ka patur Sh.B.A. në senat, një antikomunist që ishte kryetari i komisionit të senatit për marëdhëniet me botën e jashtëme. Atje biseduan për gjashtë orë të tëra duke u shprehur shqetësimin e tyre për situatën tronditëse që ishte krijuar në Shqipëri.Pastaj shkuan po për të njëjtin qellim në zyrën e kongresmenit Beniamin Gillmen në Washington.Përsëri me zotin Gjekë Gjonlekaj, në shkurt të vitit 1999 shkuan në Rambuje-Francë, ku po diskutohej fati i Kosovës; marrëveshja e përkohshme për paqe dhe vetqeverisje në Kosovë.Në Rambuje, Dr. Velaj shkoi vullnetarisht për t’iu gjendur pranë popullit të Kosovës, për t’iu dhënë zemër, entusiazëm, ashtu si edhe zoti Gjonlekaj. Dr. Velaj ka përkthyer në gjuhën shqipe edhe librin: Struktura Etike e Kanunit dhe Nënkuptimet e saj Kulturore” të profesorit japonez Kazuhiko Yamomoto
Në muajin Shtator 2005 Dr. Selahedin Velaj-t i erdhi një ftesë zyrtare nga Universiteti KVUSHO i ishullit Fuokoka, i cili e ftonte të mbante një ligjëratë prej 90-të minutash në muajin Dhjetor.
Për dy ditë resht doktori i nderuar Selahedin Velaj mbajti dy referate prej 90 minutash. Një në Universitetin e KYUSU ne FUKUOKA dhe tjetra në Tokio. “The true fact about Kosova’s problem with Serbia”. Flamuri Shqiptar u valëvit i bukur dhe krenar në qiellin e Japonisë, i çuar personalisht nga Dr. Velaj. Në fund, falë kontributitpersonal të Dr. Velaj-t u nënshkrua një Rezolutë për Pavarësinë e Kosovës në më tepër se 135 njerëz, intelektualë japonezë të ndryshëm.Menjëherë pas rrënies së komunizmit në Shqipëri, Dr. Velaj bashkë me dy djemtë e tij, ndërmorën një fushatë ndihme për popullin dhe spitalin e Vlorës, duke shkuar vetë në Shqipëri.
Shuma e ndihmës shkonte disa dhjetëra mijë dollarë.Të njëjtën ndihmë ata e dhanë edhe për popullin vëlla të Kosovës gjatë kohës së luftës.Për këto e shumë raste të tjera, duke e njohur vetë edhe nga afër, megjithëse Dr. Velaj është njeri i heshtur, punon dhe nuk i pëlqen të ekspozojë atë që bën, unë mendova të shkruaj një libër, ashtu siç e përmendët edhe ju duke e quajtur Legjenda Vlonjate në Amerikë.
-Pas disa librave shumë të sukseshëm për të shkruar prozë të mirë, me shkrim të qartë e gramatikisht korrekt, cila është lidhja midis veprave tuaja?
I kam përmendur më sipër emrat e mësueseve të mija të letërsisë në shkollë.
Është merita, puna e tyre e madhe ndaj ne ish nxënësve që na kanë mësuar me shumë përkushtim gramatikën dhe korrektësinë në të shkruar.Tani e kuptojmë dhe e vlerësojmë punën e tyre të shkëlqyer që kanë bërë me ne, ish nxënësit e tyre.Çdo njeri e ka të vështirë të flasë për veten e tij, por për ta plotësuar pyetjen tuaj po ju jap një shembull: Jam ndjerë shumë i emocionuar kur mësuesja e talentuar Lira Zaka në orën e korrigjim hartimit, pasi foli për rezultatin e hartimit, papritur më thërret mua të çohem në dërrasën e zezë. U emocionova shumë. Mësuesja më lexoi disa fjali që unë ti shkruaja. Pasi mbarova, e lexoi vetë ato çfarë kisha shkruar dhe u tha nxënësve të tjerë. Ja si shkruhet hartimi pa gabime ortografike… Është i vetmi nxënës që ka marrë notën më të lartë…
-Si ndjeheni pas gjithë kësaj periudhe që shkruani si prozator apo publicist?
E kam të vështirë të përcaktoj në krijimtarinë time letrare. Unë kam shkruar edhe prozë edhe publicistkë. Në të dyja këto gjini letrare kam botuar libra.Le të jetë lexuesi ai që mund të më vlerësojë edhe për atë çfarë unë kam shkruaj dhe do vazhdoj të shkruaj…
–A ka kritikë të mirëfilltë letrare sot?
Kritikë letrare të mirëfilltë sot, për mendimin tim ka pak, shumë pak.
Vendin e kritikës letrare sot, më tepër po e zënë mburrjet dhe lëvdatat e krijuesve letrarë ndaj njëri tjetrit. Kjo, në vend që ta ndihmojë krijuesin letrar, e dëmton, sepse, siç e kam përmendur në shkrimet e mija të mëparshme, pa kritikë letrare, vepra s’ka vlerë.Po ju jap një shembullin tim: Në vitin 2005, kur mua m’u botua vëllimi me tregime “Le të jem unë Zamira” Revista KULT nga Çelësi, e kishte klasifikuar të parin. Promovimi i librit u bë në sallën e Lidhjes së Shkrimtarëve dhe Artistëve në Tiranë. Sigurisht, pati diskutime, vlerësime për librin. Por, kur diskutoi shkrimtari dhe përkthyesi i mirënjohur Hysen Sinani, midis të tjerash dha mendimet e tija të vyera për çdo krijues letrarë, mendime, të cilat mua më vlejtën shumë për t’i patur parasysh në krijimtarinë time letrare të ardhshme.
Ja pse duhet sot kritika e mirëfilltë letrare, e cila edhe duhet vlerësuar.
– A keni përjetuar fëmijëri të lumtur?A ka pasur në fëmijërinë tuaj se një ditë do të bëheshit shkrimtar?
Për vetë kohën dhe kushtet që ne jetonim ne në atë kohë, si të gjithë moshatarët e mi edhe unë kam kaluar një fëmijëri të bukur e të gëzuar.Kemi qenë një familje e shkëlqyer, e lumtur, e gëzuar, ku prindërit tanë të mrekullueshëm, të pazëvendësueshëm, me aq sa kishin, mundoheshin të na i plotësonin kërkesat, sipas kohës.
Ndërsa rinia ime…
(Hesht! Përqendrohet duke i hedhur sytë diku i pavëmendshëm, sikur mendohet dhe sikur don të fshehë diçka nga ato vite…Pas një heshtjeje, vazhdon të flasë)
Rinia ime ka qenë shumë e vështirë. Jeta, fati, më dënuan që në moshën time më të bukur të adoleshencës, të më ikte njëherë e përgjithmonë nga kjo jetë që kurrë s’e kisha menduar, njeriu më i shtrenjtë në botë, MAMAJA! E përjetova shumë keq, shumë shumë dhimbshëm humbjen e mamasë sime te mrekullueshmes, të mirës mama, Athina që, edhe pse po afrohen 35 vjetë nga vdekja e saj, kur shkoj në Shqipëri e kujtojmë me mall, pse jo edhe përlotem kur e kujtojmë emrin e saj. Ndjehem krenarë për ata prindërit e mi të ndjerë e të mrekullueshëm, të pafatë…
Ai fat i keq i imi, bëri, që unë të jetoja gjithë rininë time, të vrarë, që nuk kishte melhem të ma ndalonte dhimbjen dhe mungesën e mamasë edhe pse dashurinë e gjeta tek babai, vëllai dhe dy motrat e mija. Për t’u bërë shkrimtar, apo krijues letrar më pëlqen më shumë të them, edhe e ëndëroja, sepse letërsia kishte filluar të më tërhiqte që në bankat e shkollës siç e kam përmendur më sipër. Por kam patur ëndër të madhe muzikën; të këndoja, të interpretoja…Meqenëse profesioni im është ai i ekonomistit, unë kam studjuar edhe për trompë, kam interpretuar në instrumentin e trompës.
Këto kohët e fundit ju jeni bërë protagonist në radio dhe televizionin gjerman. Mund të flisni diçka rreth kësaj?
Po! E kam thënë dhe është shkruar edhe herë tjetër.Vitin e kaluar jam njohur me gazetarin gjerman Fritz që, edhe pse në largësi, njohja jonë tashmë është kthyer në miqësi.Gazetari gjerman është i interesuar për artin dhe kulturën shqiptare dhe kishte menduar të bënte një emision, i cili, për këtë duhet vlerësuar shumë.Nëpërmjet skype, u mundësuan dy bashkëbisedime në formën e intervistës midis meje dhe gazetarit ( ishte interesimi i tij për të më intervistuar mua) transmetuar në radio televizionin gjerman.Po vitin e kaluar, ky gazetar më nderoi, duke ardhur posaçërisht nga Berlini në Tiranë, për të qenë pjesëmarrës në promovimin e librit tim “Nuse në derën e hasmit” në sallën e Ministrisë së Kulturës në Tiranë, ku edhe diskutoi.Para pak javësh, ishte një e papritur tjetër për mua; në postën time private në shtëpi, më erdhi nga Gjermania një kartolinë urimi bashkë me CD e përgatitur nga gazetari ku unë midis të tjerash shikoja dhe dëgjoja veten time.
– Cfarë është dashuria për ju?
Dashuria është ndjenja më e shenjtë e çdo njeriu. Jeta pa dashuri nuk ka kuptim. Kur flasim për dashurinë nuk duhet të kuptojmë vetëm atë ndjenjë të shenjtë intime që e ka çdokush nga ne. Njeriu ka shumë dashuri; dashuri për jetën, për familjarët, të afërmit, miqtë, shokët… dhe të gjitha këto dashuri janë të shenjta.rë është dashuria për ju?
– Kush ju mbështet shpirtërisht në krijimtarinë tuaj të larmishme letrare?
Sigurisht, familja ime, bashkëshortja dhe dy djemtë e mi janë mbështetësit në çdo kohë.
Me bashkëshorten shpesh herë shkëmbej mendime të ndryshme. Ajo është lexuesja e parë. Sa herë unë mbaroj së shkruari atë që kam menduar, ia lexoj asaj dhe, sigurisht edhe ajo jep mendimin e saj.I falenderoj dhe i vlerësoj që, jo vetëm janë mbështetësit e mi, por më krijojnë edhe kushtet pa më shqetësuar sa herë mua më vjen frymëzimi dhe ulem e shkruaj.Ndjehem një bashkëshort i nderuar dhe një baba i lumtur.
Ju faleminderit!
Faleminderit ju Monda për këtë bashkbisedim dhe për kontributin e çmuar që ju jepni me shkrimet e tua dhe bisedimet me personalitetet e shumtë shqiptare nga fushat e ndryshme të jetës.
Suksese edhe juve në krijimtarinë tuaj letrare.
Bisedoi:Raimonda MOISIU
Shkrimtarët dhe poetët në nderim të shkrimtarit Ali Abdihoxha
Në datën 15 shtator 2014 u nda nga jeta personaliteti I artit dhe I kulturës kombëtare, shkrimtari I mirënjohur, Ali Abdihoxha.
Ai kalindur në Elbasan në vitin 1929. Qysh në orët e para u reshtua në rradhët e luftëtarëve të lirisë, të ushtrisë-antifashiste nacional-çlirimtare për çlirimin e Shqipërisë nga pushtuesit nazi-fashistë. Pas çlirimit të vëndit vijon studimet e larta në Institutin e Letërsisë Botërore “Maksim Gorki”në Moskë.
Gjatë jetës së tij u ngarkua me detyra të rëndësishme në zhvillimin e kulturës dhe arsimit kombëtar duke kryer detyrën e zv/ Ministrit të arsimit. Për një periudhë kohore ai kreu edhe detyrën e Drejtorit të Shtëpisë Botuese NaimFrashëri. Lexuesit e shumë brezave në vendin tonë e njohin atë nëpërmjet mjaft tregimeve me përmbajtje jetësore, në të cilat spikat fryma patriotike eatdhetare. Falë talentit dhe punës së tijvetmohuese, Ali Abdihoxha do të bëhej një ndër prozatorët më të njohur të letërsisë së kohës, në veprat të të cilit u ngrihet permendore djemve dhe vajzave të popullit që luftuan dhemb për dhemb me okupatorët nazi-fashuistë për çlirimin e atdheut gjatë Luftës së Dytë Botërore.
Disa prej romaneve të tij janë botuar edhe në gjuhë të huaj.Ali Abdihoxha ka botuar veprat:
-Një vjeshtë me stuhi; roman -1959 ribotuar disa herë,
-Ëndradhedritë; tregime -1963 botuar disa herë,
-Tri ngjyratë kohës; roman – 1970
-Problemetë zhvillimittë letërsisë sonë -1970 ,studime dhe mendime kritike
-Dueliimadh : roman 1975, botuar disa herë,
-Sfida-1987
-Mirazh-1978
-Vila në periferi , roman -1982
-Vepraletrare nëdisavëllime -1983
-Kronika e një nate , roman – 1984
-Kronika e njënate -1984
-Sarajet – 1997
Vitet e fundit, shkrimtari Ali Abdihoxha u tërhoq nga jeta letrare, duke refuzuar madje edhe kërkesat e shumta për intervista mbikulturën dhe letërsinë.
Vepra letrare e Ali Abdihoxhës e kaskalitur emrin e tij ne panteonin e pavdekshëm të kulturës kombëtare.
Pandeli Koçi, Vasil Premçi, KolecTraboini, NikollaSpathara, PetraqRisto, Roland Gjoza, Albert Zholi, Faslli Haliti, Ibrahim Kadriu, IlindenSpasse, FatmirTerziu, XhahidBushati, Natasha Lushaj, AstritBishqemi, BasirBushkashi, NazmiSeiti,IljazBobaj, Hyjni Ceka, RizaBraholli,I rena Dono, Behar Gjoka.
PAS 50 VITESH, ME PEDAGOGJIKASIT E SHKODRËS
Nga FRROK VUKAJ/
Pedagog, studiues – Tiranë/
Se si po më duket…vallëkaq shpejt kalojnë vitet e dekadat?!
Vocërrakë ishim atëherë, 13-14 vjeç e ndonjëri edhe 15, se shkolla 7-vjecare qe hapur me vonesë në fshatin e tyre. Më se 50 vite më parë, në shtatorin e vitit 1963, u mblodhëm një e nga një nga të katër anët e Shqipërisë, shumica nga Veriu i saj. Ashtu të ndrojtur e të padalë nga fshati, me rroba sa për të thënë, me triko leshi, xhaketa doku e pantallona shajaku, ndonjëri pse jo edhe me opinga llastiku e çorape leshi, u mblodhëm në qytetin verior, në djepin e kulturës, me histori 2500 vjeçare, në qytetin historik të Shkodrës.
Befasitë ishin të bukura e mbresëlënëse, por ana tjetër e medaljes na kujton edhe sot pamje tronditëse: varfëri e tejskajshme, kushte jo të mira jetese, komunikim i rrallë me familjet tona të largëta nëpërmes fletëthirrjeve telefonike 2-3 minutëshe në Postë-Telegrafën e vetme të qytetit, motii ftohtë e i lagësht, dimrat e ashpër, komunikacioni problematik pas të cilit shumica do të udhëtonin në këmbë 2-3 e deri në 8 orë neper rrugë të thepisura, dhomat e mëdha e të ftohta të konviktit me krevate marinari, autoklava primitive që na lante rrobat e pas jave thasët që zbrazeshin në shesh, rreshti i gjatë i konviktorëve me ndërresat e pakta në duarpër t’u larë në banjat publike të qytetit e pamje të tjera që edhe sot më ngjethin mishtë.
Megjithëkëtë nuk u tronditëm, as u thyem. Në zemrat tona kishim zjarr e në sytë tanë dritë e jetë që rrëzëllente. Vitet kaluan e ja ku u mblodhëm me 8 Shtator 2014, pas 50 vitesh, ashtu si dikur. Megjithëse flokëthinjur e paksa të kërrusur, e shpupuritëm hirin e para një gjysmë shekulli e në shpuzën e nxehtë pak e nga pak zbuluam edhe ca thëngjij të pashuar.
Po nga u mblodhëm e nga erdhëm në këtë ditë shtatori?
Takimi i parë u bë në Tiranë para disa vitesh, por sot si një magnet, na tërhoqi Shkodra ku kaluam pjesën më të bukur të rinisë e na dha rrugën e mbarë. Kështu ndodhi edhe 2-3 herë të tjera, por sot malli na ka marrë më shumë se herët e tjera. Shkojmë aty ku kaluam 4 vitet e shkollës së mesme e sytë tanë përloten si të ishim fëmijë. Ish Shkolla Pedagogjike nuk është më. Në themelet e saj e në hapësirat rreth e rrotull, është ngritur një park i bukur e në mes tij shatërvani ujëplotë. Na lehtëson kjo pamje se aty ku prodhohet dije për shekuj lind e rilind jeta. Lulishtet e bukura, drurë e pemë gjithfarësh, kalldrëme e zbukurime, pishat e selvitë e gjata.
Pedonalja që zgjatet deri tek Truma, si një ansambël i bukur. Rektorati i Universitetit “Luigj Gurakuqi”, godina karakteristike e Bashkisë më se 100 vjeçare, Xhamia me 2 minare e rindërtuar në themelet e hershme pasi u shemb nga regjimi i kohës, Biblioteka “Marin Barleti”me fondin shumë të pasur e të rrallë, por me salla të vogla për kërkesat shumë të mëdha që kanë lexuesit e shumtë. Pjaca e rikonstruktuar nga mjeshtrit më në zë e duarartë që kanë ruajtur trashëgiminë shqiptare, por edhe ndikimin e hershëm Venecian, na lehtësojnë atë dhembje për shkollën tonë të hapur qysh me 1917.
Na nxjerr mallin simotra e saj përballë, Gjimnazi 29 a 28 Nëntori, edhe ky i hapur më 1922 (ama ç’na gjeti edhe me këto data?!).
Kanë ardhur nga Kukësi e Tropoja, Durrësi e Elbasani, Tirana e Kurbini, Lezha e Puka. Nuk i lodhi as rruga, as vitet. Të gjithë pensionistë, por secili me një jetë aktive a në ndonjë punë private. Vetëm Pali nga vendlindja e Gjergj Fishtës na rri pak si me mendje të madhe…vazhdon punën shtetërore.”Jam më i ri se ju, o pensionistë..”
-Mburru edhe 2 muaj o Pal e hajde edhe ti tek ne… e plas e qeshura e gallata.
Ndonjërin nuk e kemi parë qysh atëherë, në mbrëmjen e maturës. Ka ardhur Blerta nga Elbasani, ish/zëvendës drejtoresha e shkollës; kosovari nga Shën Vlashi, Bajram Gashi, për shumë vite drejtor i shkollës së mesme të Bashkuar, edhe unë homologu i tij nga thellësitë e Alpeve; SadriPonari, ish mësues për shumë vite e drejtor në një gjimnaz të Tiranës; kompozitori e muzikanti, udhëheqësi artistik i të njohurit ansambël Mirëdita; Gjergj Kola nga Mërturi i Pukës, për disa kohë pas viteve ’90 nëpunës në Ministrinë e Brendshme.
Nuk mund të harroj dhe nuk mund të lë pa përmendur shokun tim të bankës, ZeqirLushaj, pasardhësi i një shtëpie me emër që ka punuar përveç mësuesisë, dikur me Rininë e Frontin në Tiranë e më vonë emigron në Amerikë. Nuk do të ndodhte ndryshe, ai masoviku dhe patriotii kulluar që gjithë jetën ndërtoi ura bashkëpunimi e komunikimi, patjetër se një ditë do të kthehej përgjithmonë në vendlindjen e tij.
Hyra në këtë pyll të dendur mendimesh me një “sëpatë” të vogël në dorë që nuk di ta përdor edhe aq mirë (stilolapsi). Po a mund t’i përmend dhe t’u vlerësoj të gjithëve meritat dhe kontributet e shumta? Kjo është e pamundur.
Por është e pamundur të mos përmendësh shoqet dhe shokët tanë të nderuar, Lejlanë, Biseren, Sanijen, Havanë, Klementinën, tre Dritat, njëra prej të cilave aktore e nderuar (Drita Nikolla), Lukën, rekordmenen e sportit, Qemalin, Lekën, Halilin, Hanin, Eduartin, Skënderin, Hysenin, Shaqirin nga Tropoja që shijon pa da bukuritë e Shkëlzenit e të Valbonës…
Kanë qenë e janë të mrekullueshëm, të thjeshtë e modestë. Prandaj edhe nuk po i përmend të gjithë.
Takimi në Velipojë ishte i bukur e shumë mbresëlënës. Pas përshëndetjeve të para, kafenë e pimë në plazhin e bukur të shoqëruar nga bashkëshorti i Sanijes, Eljaz Salja, dhe ky pedagogjikas, një brez para nesh. Befasitë nuk na ndahen. Bukuritë e pamjet rreth e rrotull janë mbresëlënëse e nuk mund të përshkruhen. Do të veçojmë atë që ka ndodhur kohët e fundit: Velipoja një perlë e natyrës që është zbukuruar shumë edhe nga dora e njeriut. Ndoshta me pak dhimbje, por për një çështje të madhe… hapësira të mëdha të sistemuara e të gjelbëruara, këndi i lojërave, ndërtimet moderne e tradicionale, rrugë të gjera të mirëmbajtura, lokale shërbimi e mbi të gjitha Pedonalja interesante mbi 8 metër e gjerë që përshkon bregun e detit e ndan Plazhin me Qytetin e sa e sa gjera të tjera.
E dini si po më ngjet ajo pedonalja e gjatë? Si shiriti i kryetarit të komunës Pashk Ujka. Ka kryetar që mbajnë këtë post me dekada, pa ndërtuar asnjë vepër, duke vjedhur e shpërdoruar vit pas viti. Unë vetëm emrin ia di e asnjëherë nuk jam takuar me të, por Pashku meriton përgëzimet dhe fjalët më të mira për këto që ka bërë.
Plasin debatet e batutat, kujtimet e nostalgjitë. Flasin e flasin radhë e pa radhë, me etikë e “pa etikë”, por 50 vitet tona flasin shumë e janë një kontribut i madh në fushën e arsimit. Me respekt përmendim e vlerësojmë edhe pedagogët tanë të nderuar, shumë prej tëcilëve nuk jetojnë.
Ngjante Pedagogjikja si një akademi me ato personalitete që dhanë shumë për arsimin shqiptar, disa prej të cilëve vazhduan karrierën e tyre në universitetin “Luigj Gurakuqi”.
Bisedat nuk mbyllen e plas “sherri” me bijën e Elbasanit, kur fillojë të flasë për Normalen e këtij qyteti. Ashtu siç gjuhen penalltitë, ashtu shtohen edhe argumentet njëri pas tjetrit për moshën e këtyre shkollave me emër, për personalitetet, për vitet kur u hapën. Palët sjellin argumente e kundër-argumente. Blerta përmend vitin 1909, por edhe Shkodranët përmendin disi të lëkundur vitin e hapjes së pedagogjikes “Shejnaze Uka”. Mësuesja nga Elbasani përmend personalitet që shërbyen në atë shkollë, Luigj Gurakuqin, Aleksandër Xhuvanin, Sotir Pecin, Sali Çekën, Hafiz Ibrahim Dalliun, Simon Shuteriqin, etj. Nuk mbeten më pas ata që përmendin personalitetet e pedagogjikes në Shkodër, si Gasper Beltoja, Vehbi Bala,Jup Kastrati, Nuri Abdiu, Shefik e Tomor Osmani, Musa Kraja, Fadil Podgorica, Safet Hoxha, Ded Shala etj. që nuk kanë të sosur.
Si pa dashje sytë i drejtojnë tek unë për të saktësuar vitet kur u hapën këto shkolla. Në përfundim përcaktimet janë të sakta: pas Normales së Bukureshtit që u hap me 1892 ku mësuan edhe 15 djemë shqiptarë, Normalja e Elbasanit është e para shkollë brenda vendit që përgatiti mësues (1909), ndërsa ajo e Shkodrës u hap më 1917 për të përballuar urinë e madhe që kishte Veriu për mësues.
Flasim me pasion e bisedat janë gjithëpërfshirëse. Flasim edhe për letërsinë dhe artin. Dikush përmend edhe shkrimtarët e klasës që kanë botuar dhe vazhdojnë të botojnë vepra të arrira artistike e studime shkencore: Kolec Traboini, Zeqir Lushaj, Frrok Vukaj, Bajram Gashi, etj.
Sekush, në një menyrë apo tjetër, ka kontibuar shumë për afër një gjysmë shekulli e ka cfarë të flasë, por qëndrimi i tyre është modest e vepra e tyre nuk do të harrohet… Ajo do të kujtohet gjatë e do të lërë gjurmë në kujtesën e brezave që do të vijnë. Ky takim i ngrohtë, pas vitesh, na ka humbur edhe sensin e kohës.
Orët e pasdites po i afrohen mbrëmjes e ne duhet të përmbyllim edhe këtë takim shumë mbresëlënës, por me një propozim që miratohet njëzëri: takimi tjetër do të bëhet në 50-vjetorin e maturës… Vendin, kohën dhe veprimtaritë do t’i përcaktojë komisioni i ngritur.
Janë rinuar e nuk njohin vite, planifikojnë e propozojnë takime të tjera pas vitesh e pse jo ,ata më të guximshmit, edhe pas dekadash. Uroj të ndodhë ashtu!
Frrok Vukaj
KLARA KODRA: JU TREGOJ SE SI E MBROJTA POEMËN”DIELLI DHE RRËKETË” NE KUSHTET E CENSURËS
Nuk mburrem për ndonjë trimëri të veçantë.Jam treguar e matur, veç nuk më ka munguar guximi krijues, intelektual, për të shprehur mendimet e mia në mënyrë eksplicite, qoftë dhe për veprat me probleme të mprehta ideore dhe estetike-Nga Prof.Dr. Klara Kodra/
INTERVISTË e ALBERT Z HOLI ME PROF. DR. KLARA KODRËN/
– Në atë kohë gjithë krijuesit kishin një shpatë Demokleu mbi kokë, censurën
– Tani ka më tepër liri në dukje, po kjo liri është relative. Tani vepron ekonomia e tregut
-Edhe titullin që kishte qenë “Shkëndija rinie” ma bënë “Era e revolucionit”
– Në moshën nëntë vjeçe, si fëmijë që isha, thashë që do të shkruaja një roman policor dhe babai tha: “Roman policor?! Jo, ti duhet të shkruash gjëra më të mira!”
– Kam qenë fëmijë e parakohshme dhe që gjashtë vjeç shkruaja përralla dhe vjersha
– Arta Kokalari, mbesa e Musine Kokalarit ka qenë shtysa e botimeve të mia
– Revista “Nëntorit më botoi katër vjersha në rubrikën “Miq të rinj”
– Në Institutin e Gjuhësisë dhe Letërsisë më ofruan në saje të temës sime të diplomës për Zef Seremben
– Në kohën e diktaturës kam botuar dy monografi për Zef Seremben dhe De Radën që janë shkruar në bazë të metodës sociologjike marksiste
– Në atë kohë ishte e pamundur t’i mbroje, po për vete, të paktën nuk i kam sharë, as Fishtën, as Koliqin, as Skiroin
– Si mbrojta poemën «Dielli dhe rrëketë» të poetit F.Haliti si poezi e problematikës së mprehtë të trajtuar në detaje konkrete e formë sintetike
– Kam përkthyer nga italishtja në shqip vëllime të Kroçes, Leopardit, Injacio Silones dhe Tomaze Landolfit/
Nga Albert Z. ZHOLI/
– Jeni një studiuese dhe shkrimtare që ka jetuar në dy periudha, në diktaturë dhe në demokraci, çfarë mund të na thoni për këtë?
– E, ç’të them? Në atë kohë gjithë krijuesit kishin një shpatë Demokleu mbi kokë, censurën, që për më tepër ishte e padukshme. Zyrtarisht nuk ekzistonte, po në të vërtetë ekzistonte që ç’ke me të. Për shkak të saj më janë cunguar disa vëllime me poezi dhe disa të tjera nuk kanë parë dritë. Tani ka më tepër liri në dukje, po kjo liri është relative. Tani vepron ekonomia e tregut. Dikur na financonte shteti, po duhet të respektonim rregullat e tij.
– Kur keni filluar të shkruani?
Që fëmijë. Në atë kohë më dukej si lodër; kam qenë fëmijë e parakohshme dhe që gjashtë vjeç shkruaja përralla dhe vjersha në fillim në disa copëra letrash, pastaj në fletore. Prindërit e mi nuk e merrnin seriozisht prirjen time.
Nuk ju kanë inkurajuar?
Nuk më kanë penguar. Pastaj jam rritur në një mjedis letrar, të paktën nga ana e mamasë që ishte italiane, ishte kritike, përkthyese dhe poete. Babai ishte mësues fizkulture, i dashuruar me sportin, po as ai nuk më ka penguar të merrem me letërsi. Madje, më kujtohet një rast kur në moshën nëntë vjeçe, si fëmijë që isha, thashë që do të shkruaja një roman policor dhe babai tha: “Roman policor?! Jo, ti duhet të shkruash gjëra më të mira!” sepse edhe ai kishte paragjykime për zhanret “e ulëta” dhe “të larta” që në të vërtetë nuk i pengojnë shkrimtarët. Prindërit prisnin nga unë që të bëja diçka të bukur, po nuk ishin të sigurt se do ta bëja në fushën e letërsisë. Më vonë mamaja, kur e pa që nuk hiqja dorë nga të shkruarit, më këshilloi të botoja. Isha vetëm dymbëdhjetë vjeçe.
Kur botuat për herë të parë?
Një vit më vonë. Merita s’ka qenë e imja, po e shoqes sime të ngushtë që çoi pa lejen time një fletore me vjershat e mia në redaksinë e revistës “Nëntorit”. Ajo ishte dy vjet më e madhe se unë, po ishim në një klasë se unë kisha kapërcyer dy vjet në shkollën fillore. Ishte Arta Kokalari, mbesa e Musine Kokalarit. Në atë kohë isha në klasën e dytë të gjimnazit. Më botuan katër vjersha në rubrikën “Miq të rinj”. Ç’është e vërteta, redaktorët u treguan dashamirës, megjithatë, nuk e harruan aspektin ideologjik, u shqetësuan për ndonjë simbol që mund të keqkuptohej dhe që mund të vinte në dyshim punët e partisë me njerëzit. Ka qenë një krahasim midis luleshqerrës që sfidon stuhitë dhe trëndafilave që rriten në serë. Më kujtohet se si redaktori më pyeti: “Partia a s’kujdeset njësoj për të gjithë?” Mua s’më kishte vajtur mendja për atë ide, thjesht doja të himnizoja thjeshtësinë apo forcën shpirtërore për t’u ndeshur me problemet e jetës. Ja, kjo ishte ndeshja ime e parë me censurën, ndonëse s’e kuptoja. M’i shkurtuan pak vjershat dhe i botuan.
Kur botuat librin tuaj të parë?
Më 1968. Në kohën e revolucionarizimit, prandaj vëllimi më doli i cunguar, më hoqën shumë vjersha që i quanin si tepër intime dhe melankolike. Edhe titullin që kishte qenë “Shkëndija rinie” ma bënë “Era e revolucionit”, sipas titullit të një poeme.
Po më vonë?
Më vonë botova tri vëllime të tjera me vjersha “Buzëqeshje” (1970), “Ne rendim” (1974), “Bisedë me vëllezërit” (1984) po në luftë të rreptë me redaktorët, të cilët – duket e pabesueshme – po arrinin gjer aty sa thoshin se edhe “puthjet duhet të mbajnë erë benzinë”.
T’i kthehemi veprimtarisë suaj si studiuese. Kur e filluat ?
Shumë herët, në moshën njëzet vjeçe kur më morën nga bankat e Fakultetit Histori-Filologji në Institutin e Gjuhësisë dhe Letërsisë. Pata fat se më morën aty në saje të temës sime të diplomës për Zef Seremben dhe të dashamirësisë së udhëheqësit tim, profesor Ziaudin Kodrës. Për fat të keq, ai vdiq kur sapo kisha filluar punën në Institut. S’e kisha pasur ndërmend të bëhesha studiuesi, megjithëse e kisha mamanë kritike letrare. E kam pasur peng se ajo nuk pa as suksesin e temës sime të parë studimore për Seremben kur isha studente dhe fitova një çmim, as suksesin e temës së diplomës, as fillimet e mia në Institut. Kur fillova punë babai im qau nga gëzimi dhe tha: “Sikur të ishte gjallë mamaja!”
Po censura ideologjike ju pengoi në studime ?
Relativisht. Në kohën e diktaturës kam botuar dy monografi për Zef Seremben dhe De Radën që janë shkruar në bazë të metodës sociologjike marksiste, e vetmja që pranohej atëherë, po këto vepra s’do t’i mohoja as sot, vetëm se do t’i thelloja dhe t’i pasuroja. U mundova të mos bija në sociologjizëm vulgar dhe futa fshehurazi në ato vepra elemente të impresionizmit, analizës tekstuale, madje edhe të kritikës psikanalitike, po veç, e përsërit, në mënyrë klandestine se ato metoda zyrtarisht dënoheshin.
Në periudhën e pasdiktaturës kam botuar tri monografi të tjera për letërsinë arbëreshe “Tipologjia e poemës arbëreshe” (2001), “Dramaturgjia e arbëreshëve të Italisë” (2004) dhe tani së fundmi më 2011, një monografi për Jul Varibobën dhe një vëllim me studime për letërsinë e Rilindjes që ma botoi Shtëpia Botuese Uegen, madje edhe një studim të krahasuar për letërsinë për fëmijë te Shtëpia Botuese «Elite».
Bëtë një hop krijues në periudhën e dytë?
S’e them dot një gjë të tillë. Thellova ato elemente që ishin të fshehta, thellova analizën e formës. Nuk u shkëputa nga analiza sipas metodës sociologjike se mendoj që edhe ajo ka shumë mundësi. Do të isha për një kombinim të metodave, po duhet pasur kujdes nga eklektizmi. Mendoj se e keqja nuk qëndronte te metoda, po te ndërhyrja e partisë – shtet. Tani i akuzojnë studiuesit që kanë shkruar në diktaturë se kanë dëmtuar shkencën letrare, kanë helmuar rininë e gjëra të tilla.
Ç’është e vërteta, hartën e letërsisë e ka varfëruar mjaft mungesa e shkrimtarëve të mohuar për arsye ideologjike. Në atë kohë ishte e pamundur t’i mbroje, po për vete, të paktën nuk i kam sharë, as Fishtën, as Koliqin, as Skiroin, madje në ndonjë periudhë liberale jam munduar të them ndonjë fjalë të mirë për ta. Bie fjala, kur fillova punë në institut po bëhej gati vëllimi i tretë i Historisë së Letërsisë Shqipe që ishte mjaft objektiv nga ana shkencore dhe përfshinte kapituj për Fishtën dhe për Konicën. Më kujtohet se kisha sugjeruar të zgjerohej kapitulli për Fishtën, po shumë shpejt periudhën liberale e zëvendësoi “revolucionarizimi” dhe vëllimi që po bëhej gati u bë karton. S’mburrem për ndonjë trimëri të veçantë, por jam treguar e matur, por nuk më ka munguar guximi krijues, të thosha mendimin tim për ndonjë krijim me probleme ideore, revizioniste, siç ishte rasti për poemën «Dielli dhe rrëketë» të poetit F.Haliti. Në artikullin tim: “Probleme ideore dhe estetike të poezisë së të rinjve” (Drita 28 janar 1973 ) thosha në mënyrë eksplicite se … Poezia e F. Halitit është poezi e problematikës së mprehtë të trajtuar në detaje konkrete e formë sintetike”.
Tani ka një mendim që studiuesit që kanë botuar në diktaturë s’duhet të marrin pjesë në Historinë e re te Letërsisë, ç’mendoni Ju ?
Nuk jam dakord. Duket sikur mbroj brezin tim dhe veten time, po gjërat duhen parë në kushte të caktuara historike. Shumë nga ne dhanë më të mirën e vet për sa ishte e mundur. Do t’i kritikoja vetëm ata që kanë mbrojtur teza qartësisht të gabuara nga ana shkencore për të treguar militantizmin e tyre dhe kanë sulmuar pa të drejtë edhe në rrafsh estetik, ta zëmë, Fishtën a kanë keqkuptuar me qëllim Mjedën a Migjenin a ndonjë tjetër të shkrimtarëve të pranuar.
Disa prej tyre kanë bërë autokritikë, disa jo. Po jam e mendimit se brezi i vjetër i studiuesve të letërsisë duhet të bashkëpunojë me brezin e ri, duhet të shkëmbejnë përvojë.
Cilat janë planet tuaja krijuese?
Kam dy monografi në dorë, një për Santorin poet dhe romancier që njihet më pak se Santori dramaturg dhe një tjetër për motivet biblike në letërsinë shqiptare. Kam në plan edhe një studim për Migjenin që shihet në dritë të re dhe një vëllim artikujsh kritikë për shkencën letrare (kritika e kritikës po zhvillohet shumë pak). Dua të botoj edhe një vëllim me artikuj për letërsinë bashkëkohore “Letërsia e shkrirjes së akujve”. Po bëj gati edhe një vëllim me poezi lirike dhe disa vëllime me vjersha dhe prozë për fëmijë midis të cilëve edhe një vëllim me tregime “Tregimet e maçokut laraman” që ma pengoi censura e kohës së diktaturës si nxirës së realitetit. Kam në plan edhe disa romane, një trilogji për rininë, një roman që i kushtohet një zbulimi të supozuar në fushën e letërsisë arbëreshe dhe një tjetër për De Radën. Dua të botoj edhe një novelë që s’e botova dot gjer tani për problemet e familjes “Do ta kem vajzën time” ku janë në qendër një njerkë dhe vajza e gjetur që kërkojnë të arrijnë mirëkuptimin.
Kohët e fundit jeni marrë edhe me përkthime…
Është e vërtetë. Kam ndjekur rrugën e mamasë. Kam përkthyer nga italishtja në shqip vëllime të Kroçes, Leopardit, Injacio Silones, Tomaze Landolfit dhe vëllime të shkrimtarëve bashkëkohës nga shqipja në italisht. Kam në dorë përkthimin e romanit të Pirandelos “Burri i saj” për Shtëpinë Botuese Erik. Kam në proces përkthimi vëllimin me tregime po aq origjinale sa dhe poezia e tij, të poetit Faslli Haliti, një libër poetik të poetit të ri të talentuar Miltiadh Davidhi, si dhe disa libra me poezi të poeteshave, midis të cilave të poeteshës origjinale të dashurisë Fatime Kullit që do t’i jap për botim në italisht.
Shumë projekte … Ju uroj t’i realizoni.
Faleminderit!