dgreca – Page 5134 – Dielli

Ligji i Luftës i Greqisë me Shqipërinë DE FAKTO dhe DE JURE nuk ekziston

October 16, 2013 by dgreca

Nga Arben LLALLA/

Vizita e delegacionit grek të kryesuar në zëvendëskryeministri dhe ministri i jashtëm Elefteros Venizelos nxori në pah përsëri problemet e thella që ekzistojnë midis dy vende, ndër to edhe Ligjin e Luftës. (Vizita u realizua më 14 Tetor, pikërisht në ditën kur, 99 (14.10.1914), vite më parë ushtria greke që kishte pushtuar Jugun e Shqipërisë u tërhoq si pasojë e presioneve të fuqive të mëdha).

Ligji i Luftës që Greqia i ka shpallur Shqipërisë DE JURE dhe DE FAKTO nuk ekziston. Presionet për ekzistimin e Ligjit të Luftës bëhen vetëm për dy çështje: 1).Shqipëria të njohi autonomin politike, ekonomike dhe kulturore të minoritetit greke në Jugun e Shqipërisë ose e thënë në gjuhën që shprehen grekët Autonominë e Vorio Eopirit. 2). Përvetësimin përgjithmonë të pronave të shqiptarëve në Greqi dhe mos rikthimin e tyre në Çamëri në bazë të Konventave Ndërkombëtare të të Drejtave të Njeriut.

Historia e Ligjit të Luftës fillon më 10 nëntor 1940 kur u shpall dekreti mbretëror grek – ligji 2636 mbi gjendjen e luftës së Greqisë me Italinë dhe Shqipërinë. (Shqipëria kishte më shumë se një vit e pushtuar nga Italia fashiste e Musolinit). Pas pushtimit nga Gjermania, qeveria kuislinge e Greqisë që udhëhiqej nga kryeministri Jorgos Xolagoklus e hoqi Ligjin e Luftës. Por pas përfundimit të luftës qeveria e sapo formuar në vitin 1945 e rikthen atë duke i rishpallur luftë përsëri Shqipërisë me një dekret të ri numër 13.

Një dokument i Departamentit të Veçantë Ligjor të Ministrisë së Punëve të Jashtme, Departamenti i së Drejtës Publike Ndërkombëtare, dhe shteteve të datës 16 nëntor 2007, thuhet se: “Ne Ju njoftojmë se aq sa dimë, nga 10 nëntor 1940 NW Përcaktimi si shtete armiqësore në kuptimin e Ligjit të Emergjencave Nr 2636/1940 të Italisë dhe Shqipërisë dhe pozitës në aplikimin për vende anëtar dispozitat e ligj. (Qeveria Gazeta Një 379), u kthye në Forca me Ligjin 13/1944 (Qeveria Gazeta 1944)”.

Më poshtë, në këtë dokument shkruhet se është raportuar se në kontrast me Shqipërinë, të gjitha çështjet e pazgjidhura me Italinë, natyrës politike dhe ekonomike, janë zgjidhur nga një seri prej traktateve, marrëveshjeve dhe konventave në mes të 1946 dhe 1949.

Në Konferencën e Paqes në Paris në vitin 1946 Greqia kërkoi ndryshimin e kufirit me Shqipërinë duke kërkuar jugun shqiptar. Gjithashtu nuk pranoi që Shqipëria të konsiderohej aleat i vendeve fituese kundra fashizmit. Më 1949 ushtria e Greqisë afroi forcat e saja në kufi për të hyrë në Shqipëri, atëherë pati shumë provokacione me të vrarë nga të dy palët dhe në historinë shqiptare këto ngjarje njihen si provokacionet e Gushtit të 1949. Më 1968 marrëdhëniet midis Tiranës dhe Athinës arritën deri në një luftë të hapur pas pretendimeve greke për aneksimin e jugut të Shqipërisë. Në gusht të atij viti Greqia mbajti Kongresin e Vorio Epirit ku pjesëmarrësit dolën me deklaratën se Greqia duhet të çlirojë Vorio Epirin (Jugun e Shqipërisë) të pushtuar nga shqiptarët. Siç duket emocionet e suksesit të Kongresit çuan deri aty sa politikanët dhe ushtarakët grek të bëjnë gabim drastik duke mbledhur forca të mëdha ushtarake në kufi për të sulmuar Shqipërinë. Në 1 shtator 1968 forcat e mëdha të ushtrisë greke u tërhoqën nga fronti njëherë e përgjithmonë, duke lënë vetëm ato forca ushtarake që i mbanin zakonisht për ruajtjen e kufirit. Këto do të ishin edhe përpjekjet e fundit të grekëve për të bërë presion për pushtimin e jugut të Shqipërisë me pretekstin për mbrojtjen e “voriepiriotëve”. Që nga ajo kohë nuk ka pasur acarime të ngjashme midis dy vendeve.

Në vitin 1971 Kryetari i sapo zgjedhur i Republikës së Greqisë me anë të puçit ushtarak koloneli Jorgos Papadhopulos, më 6 Maj vendosi për marrëdhënie diplomatike me Republikën Popullore të Shqipërisë. Që nga vitit 1939 e deri më 1971 Shqipëria dhe Greqia nuk kishin marrëdhënie diplomatike midis tyre. Në fillim u hap pika kufitare midis Follorinës dhe Kapshticës. Në vitin 1978 filluan edhe fluturimet e para të linjës ajrore midis Athinës dhe Tiranës.

Gjatë një fjalimi në Janinë më 23 shkurt të vitit 1984 kryeministri Andrea Papandreu deklaroi se Greqia nuk kishte pretendime territoriale ndaj Shqipërisë, por i kërkonte Tiranës respektimin e minoritetit grek në Shqipërisë. Më 28 gusht 1987 Qeveria e Andreas Papandreu, i pranishëm dhe Karolos Papulias në pozicionin e ministrit të jashtëm, heq Ligjin luftënxitëse mes Greqisë dhe Shqipërisë. Ky vendim u zbatua nga një akt i kabinetit dhe të lidhura në thelb për të rregulluar komponentin civil të situatës së përgjithshme situatat ekzistuese midis dy vendeve, të cilat kanë qenë të tensionuara që prej themelimit të shtetit shqiptar. Ky veprim është bërë me arsyetimin se ishin pjekur kushtet për afrimin e të dy vendeve dhe për të siguruar kushtet më të mira të jetesës së minoritetit grek në Shqipëri.

Disa vite më vonë Ministria e Jashtme greke botoj një shkresë me titull: “Korniza konvencionale”, brenda të cilës në themel të marrëdhënieve bilaterale mes dy shteteve u përcaktua Pakti i Miqësisë, Bashkëpunimit dhe Sigurisë Fqinjësisë së Mirë të nënshkruar më 21 mars, 1996 (ratifikuar nga N.2568 / GG A8/13-1-1998).

Dokumenti zyrtar i dërguar nga Ministria e Jashtme e Greqisë më 1999 që tregon mbi Ligjin e Luftës që ekziston midis dy vendeve nuk është një dokument seriozë në bazë të Ligjeve Ndërkombëtare, por një letër presioni për ti treguar qeverisë së brishtë shqiptare të atyre viteve se mund ta rrëzojnë nga pushteti kur të duan. Të mos harrojmë se ajo letër ka ardhur në kohën kur Ballkani ziente nga lufta në Kosovë dhe Greqia për të treguar besnikëri ndaj Serbisë e ka dërguar atë shkresë jo-serioze dhe jo-diplomatike fill pasi u nënshkrua kapitullimi i regjimit të Millosheviçit në Kumanovë.

Në të vërtetë Ligji i Luftës i Greqisë nuk ekziston De Fakto dhe De Jure, nuk ekziston as dokumenti origjinal zyrtar i Mbretërisë së Greqisë të vitit 1945, me numër 13. Nëse do ekzistonte Ligji i Luftës, atëherë përse Greqia që nga vitit 1990-1998, lejoj mijëra emigrantë shqiptar pas asnjë dokument identifikimi të jetonin dhe punonin atje? Përse Greqia ka lejuar mijëra shqiptar pas vitit 1990 të blejnë shtëpi, dyqane dhe toka? Përse Greqia votoj Pro anëtarësimit të Shqipërisë në NATO, kur kishte mundësi të votonte kundër ashtu siç bëri me Republikën e Maqedonisë?

Besoj se ka ardhur koha që politikanët shqiptar të shfrytëzojnë fatin që u ka ardhur tek dera këto për një politikë më dinjitoze dhe kombëtare për ballë Greqisë me qëllimin e mirë që mos të biem në kurthet e shitjeve të pasurisë kombëtare për karrigen e karrierës politike, por të flasin me Greqinë si dy anëtarë të barabarta në NATO, dhe jo si marrëdhënie të pronarit me çirakun.

Në përpjekje për të lexuar skenën politike në prag zgjedhjesh

October 16, 2013 by dgreca

Shkruan: Habib Morina/

Është kohë fushate dhe politikanët enden me thesin e premtimeve mbi shpinë në tentim që premtimet t’i shëndërrojnë në para. Të gjithë gënjejnë. Politikani më i ndershëm gënjen më pak. Kësisoj ata krijojnë një pamje të rreme, një iluzion optik, të cilin më lehtë se njerëzit me njohuri të mëdha për çështjen mund ta deshifrojnë njerëzit që mendojnë ndershëm për çështjen. Megjithëse kjo nuk është e lehtë. Ne këtu kemi interesa materiale dhe emocionale që na vënë në lëvizje. Kemi edhe shumë urrejtje për njëri-tjetrin, madje po të mos ishte kjo, partive politike do tu mungonin shumë duartrokitje.

Por, po të mund të mendohej qoftë edhe vetëm për disa minuta pa këto ngarkesa, pa llogaritur përfitimin material ose emocional, atëherë do të mund të shihnim atë që partitë politike shpesh herë e fshehin prej nesh, interesin tonë. Sa më qartë që ne ta shohim interesin tonë, aq më të interesuar do të jenë politikanët të punojnë për të, në të kundërt ata punojnë për vete. E interesi ynë është t’i shikojmë veprimet e tyre e jo të përqëndrohemi në atë çfarë ata thonë, sepse në bazë të fjalëve këta të gjithë janë patriotë të devotshëm, e që do të bënin çdo gjë për të mirën tonë, por po t’i shohim veprimet, shohim se ata që janë zotuar t’i rregullojnë punët tona i kanë rregulluar vetëm punët e veta e të njerëzve përrreth. Njerëzit thjesht përshtaten. Në një qeverisje të mirë ata bëhen të dobishëm për vendin, ndërsa në një qeverisje të keqe ndodh e kundërta, ata bëhen të dobishëm për pushtetarët dhe përfitojnë prej tyre aq sa munden duke e vënë veten në dispozicion të tyre.

Por pushtetarët nuk mund të kenë me gjithë popullin marrëdhënje klienteliste, as nuk ka përfitime për të gjithë se ndryshe do t’ishte në rregull, prandaj rëndësi të madhe i kushtohet manipulimit me popullin. Manipulimi gjithmonë ka qenë industria më fitimrurëse, dhe jo vetëm këtu. Manipulimi me gjëra të shenjta, me fenë dhe me patriotizmin janë treguar shumë dobisjellëse. Manipulimi ndjek njeriun nevojtar, dhe pikërisht janë vendet e varfëra që sjellin përfitim nga këto gjëra. I varfëri është si i sëmuri që kërkon ilaq, e njerëzit e shfrytëzojnë këtë. Madje po të ishte zoti i palindur, ai do të lindej në një vend të varfër. Por e njëjta gjë nuk mund të thuhet për patriotizmin. Në një vend të varfër ka pak patriotizëm, megjithatë përfitohet nga kjo sepse njerëzit që zotohen të punojnë për të mirën e vendit duhet të thirren dikund.

Edhe këtu tek ne është përfituar shumë nga patriotizmi. Njerëzit janë pasuruar duke u thirrur në patriotizëm. Por sa patriot mund të jetë një njeri që pasurohet duke vjedhur vendin e vet?! Kjo duhet të kihet parasysh, që të mund të ndahet shapi nga sheqeri.

Këtu tek ne në Kosovën e pasluftës, skena politike përveq tjerash ka funksionuar thuajse pa opozitë. Kjo për meritë edhe të pranisë ndërkombëtare dhe për arsye të njohura. Është lejuar edhe përfitimi i paligj ku të gjithë kanë qenë të ftuar. Edhe opozitës i ishte lënë hapsirë e mjaftueshme për përfitim. Madje jo vetëm këtu, ku pozita nuk e kishte pushtetin e njëmendtë, e për këtë arsye as opozita nuk mund të ishte e mirëfillt, por në të gjitha vendet ku ka këso keqpërdorime të mëdha, ato nuk mund të bëhen pa pjesmarrjen e opozitës. Tek ne roli i opozitës ka qenë mbajtja nën kontroll e pakënaqësisë popullore. Kjo e ka ndihmuar pushtetin, por edhe opozitën që ka qenë pjesëmarrëse në përfitime të paligjshme. Ta zëmë, opozitarët vazhdimisht akuzojnë qeverinë se nuk po bënë sa duhet në luftën kundër korrupcionit, duke ditur që nëse kabineti qeveritar nuk përfshihet në korrupcion dhe në pasurim të paligjshëm, lufta ndaj korrupcionit është e fituar. Po t’i mëshohet kësaj të vërtete, do të mund të thuhet që opozita e kryen detyrën si duhet. Por ata nuk e bëjnë këtë, sepse secili pëfiton paligjshëm. Kuptohet sipas takatit. Këta janë si prokurori i shitur në një çështje penale, që megjithatë e përfaqëson akuzën. Këta në kritikat e tyre asnjëherë nuk prekin atë që është thelbësore, sepse tek përfitimi i paligj janë bashkë, janë si armiq që lundrojnë me të njëjtën anije, ku edhe përkundër urrejtjes për tjetrin, asnjëri nuk do guxonte të dëmtonte anijen, sepse do t’fundosej edhe vet. Prandaj këta asnjëherë nuk janë të gatshëm që seriozisht ta prekin përfitimin e paligj, për asnjërin, por luftën e bëjnë në fusha të tjera dhe atë përnjëmend.

Këtu gjërat janë kurdisur për t’i shkuar për shtati një grupi njerëzish, e ndër shumë të tjera duhet përmendur edhe mosinteresimin e qeveritarëve, madje të klasës politike, për t’i ndihmuar prodhuesit, sepse një prodhues i vogël është më i pavarur se një tregtar i madh. Politikani ynë i kësaj skene të cilës ne i duartrokasim, e di këtë sepse e ka përqëndruar vëmendjen tek interesi i vet, ndërsa edhe po të dojë ta mbrojë interesin tonë, gjë që s’diskutohet që ka raste kur dëshiron, ai nuk mundet, nuk ka ide sepse vëmendja e tij ka qenë e përqëndruar tjetërkund, dhe për kohë të gjatë.

Megjithatë, unë nuk mendoj se të gjitha partitë politike janë njësoj, e as kemi politikanë të ndershëm, prandaj për fund, si një njeri që mendoj për Kosovën një minutë në muaj, por që besoj se është një minutë i ndershëm, kam menduar t’i jap disa mendime për partitë politike parlamentare, duke u nisur jo nga numri i votuesve por në bazë të një hierarkie të së keqës, ku partia më e dëmshme është radhitur e para.

Partia demokratike e Kosovës – Parti që në bërthamë të saj ka disa ish udhëheqës të luftës së fundit, të cilët mendojnë se kanë punuar shumë për Kosovën e tani Kosova duhet të punojë për ta. Kosova duhet të paguaj mundin e tyre dhe gjakun e derdhur të dëshmorëve sepse shumica e dëshmorëve janë të kësaj partie, përkatësisht kjo parti i ka në mbrojtje e ne shfrytezim. Pjesë e kësaj partie ka qenë, ose edhe është, Shërbimi informativ i Kosovës, që përveq tjerash, ka pasur për detyrë t’i bind të pabindurit që krerët e partisë kanë bërë shumë për Kosovën dhe se ata e duan Kosovën si askush tjetër. Duke mos harruar edhe ruajtjen e vlerave të luftës, që s’është gjë tjetër veqse një mjet që ish luftëtarët e përdorin për nënshtrimin e të tjerëve, sepse në thelb gjë më të palogjikshme se të ruash vlerat e luftës nuk ka. Fuqizimi i kësaj partie për Kosovën sjellë diktaturë dhe prapambetje.

Aleanca për ardhmërinë e Kosovës – është parti gjithashtu e dalë nga lufta, e cila për nga mendësia është e përafërt me PDK-në. Kjo parti ka pasur një shtrirje deri diku të dhunshme ne rrafshin e Dukagjinit, ku lideri i kësaj partie ka vepruar gjatë luftës. Së bashku me PDK-në prijnë në përfitimet e paligj dhe në pushtimin e administratës shtetrore me militant partiak, ku gjithçka bëhet në emër të një kontributi të dhënë në luftë, që më shumë se i dhënë shpesh herë është vetëm i deklaruar.

Lidhja demokratike e Kosovës – Votat që një parti merr normalisht duhet të konvertohen në ndikim në skenën politike, por kjo nuk ndodh me LDK-në. Kjo parti nuk ka as gjysmën e ndikimit në krahasim me votat që merr. Ka marrë pjesë në përfitimet e paligjshme por në krahasim me partitë pararendëse kjo ka mbledhur thërrimet, megjithatë është bërë pjesëmarrëse. Kësaj partie i mungon guximi për të vepruar e për tu marrë me prolemet prandaj edhe ndjekësit kanë ardhur duke iu pakësuar.

Këto tri parti janë keqpërdorueset më të mëdha të shtetit për interesa grupore a personale. Këtu gjallojnë e duartrokiten shkelësit më të mëdhenjë të ligjit, e që ironikisht shumica e ligjeve janë miratuar nga po këta.

Karaktereistikë tjetër e përbashkët e këtyre tri partive është se janë kujdesur të ngrisin e ta kenë në krahë nga një familje të respektuar, gjegjësisht PDK-ja i ka thurrur vazhdimisht lavde familjes Jashari dhe luftëtarit të madh e të rënë për lirinë e Kosovës Adem Jasharit, i cili nuk ka dyshim se kontriboi për Kosovën sa ishte gjallë, siq nuk ka dyshim që si i vdekur kontriboi për PDK-në. Kjo nuk ia ulë vlerat megjithëse figura e tij duhet t’i merret kësaj partie dhe t’i jepet historianëve.

AAK-ja si kundërpeshë ngriti familjen Haradinaj, gjithashtu familje e respektuar, ndërsa LDK-ja familjen Rugova, familjen e Ibrahim Rugovës së ndjerë, të cilin LDK e përdor në fushatë elektorale edhe pas kaq vitesh nga vdekja e tij.

Vetëvendosje – është parti e mohimit të gjithçkaje që kanë bërë e bëjnë kundërshtarët politikë, qoftë kjo e mirë ose e keqe. Kjo lëvizje e shfrytëzoi kundërshtimin e negociatave me Serbinë si një trampolinë për tu ngjitur në skenën politike. Kundërshtimi i negociatave të atëhershme ishte joparimor siq ishte joparimor edhe kundërshtimi i planit Ahtisari vetëm sa për të kundërshtuar e jo edhe për të nxjerr diçka nga ai kundërshtim. Këta që e kanë hallin e gjithë shqiptarisë duhej që së paku deklarativisht të jepnin pajtimin që plani i Ahtisarit të zbatohej në Kosovë nëse ky plan apo diçka e ngjashme të mund të zbatohej edhe në Maqedoni e Mal të zi ku shqiptarët e atjeshëm do të barazoheshin në gjithçka me maqedonët , përkatësisht malazezët, në të kundërt të këmbngulnin që ky plan të mos zbatohej as në Kosovë. Ky do të ishte një qëndrim më parimor për këtë grup që deklarativisht ka hallin e gjithë hapsirës shqiptare. Këta e përdorin patriotizmin si shkallë për tu ngjitur tek pushteti, e që nëse iu vie radha ndonjëherë të ngjiten atje do të detyrohen të ndryshojnë sjellje qysh ditën e parë, e që besoj do ta bëjnë me gjithë qejf.

Aleanca për Kosovë të re – Duke marrë parasysh që qëllimi që synohet të arrihet përcakton edhe njerëzit që duhen grumbulluar, kjo parti ka mbledhur rreth vetes njerëz profesionist e të ndershëm, të cilët kanë treguar përkushtim në punë e të cilët nuk përfliten për afera korruptive meqenëse kanë qenë pjesë e pushtetit. Lideri i kësaj partie Behgjet Pacolli, për aq pak kohë sa ishte kryetar i Kosovës pati zgjuar shpresat e njerëzve se ky vend mund të bëhet më i mirë në çdo drejtim. Ky njeri energjik dhe i përkushtuar ishte gati të shkatërronte skëmën e patriotizmit përfitues e të rremë, prandaj u përdor gjykata kushtetuese, e cila me një vendim që tejkalonte kushtetutën, e largoi atë nga posti.

Është kohë zgjedhjesh dhe të gjithë premtojnë shumë. Si çdoherë premtohet gjithçka që mungon, e këtu mungon shumëçka. Ka shumë për tu bërë, e do të varet nga ne nëse gjërat do të lëvizin apo do t’i dëgjojmë edhe pas katër vitesh të njëjtit njërëz të na bëjnë të njëjtat premtime për të njëjtat gjëra që mungojnë. Le të prodhojmë një qeverisje të mirë, sepse ndër arsyet kryesore pse një vend është i pasur apo i varfër është qeverisja e mirë ose e keqe që ky vend ka pasur.

Për një diplomaci ndryshe…

October 16, 2013 by dgreca

Diplomati duhet të jetë një vizioner për të parashikuar të mirat dhe të këqijat që i vijnë atdheut. Ai, që t’a bëjë atë duhet të zotërojë artin e fjalës, por që t’a zotërojë artin e fjalës, ai duhet të dijë shumë e më shumë për kombin, kulturën dhe traditën; duke shtuar si vlerë profesionin, gjeopolitikën, politikën dhe ekonominë. Në se zotëron dijen, ai është apo bëhet një diplomat i mirë, i besueshëm. Në se është i besueshëm, ai di të menaxhojë lehtësisht politikën që të mos bëjë hapa të nxituara në fushën diplomacisë dhe të sigurisë./

Nga kolonel (R) Zaim Kuçi/

Ish Atashe i Mbrojtjes në Paris/

Fjala diplomat përbën një kompleksitet sjelljesh nga më të thjeshtat deri në ato në nivel strategjik. Ajo prezantohet sa e thjeshtë në paraqitje aq dhe e ndërlikuar në veprim, sa naive aq edhe e zhdërvjellët, sa e nënkuptuar aq edhe e sinqertë, sa si pa vlerë aq edhe e rëndësishme dhe e domosdoshme për interesa kombëtare.Për të arritur zgjidhjen e këtij ekuacioni me shumë të panjohura, të bërit diplomaci fillon herët nga rekrutimi i tejkujdesshëm, i të diturve, i të përkushtuarve dhe përfunduar tek vlerësimi i punës së diplomatit si etapa më delikate që duhet të bëjnë përfaqësitë eprore, për çka është bërë dhe çka nuk është bërë nga përfaqësuesit tanë në botë. Kjo praktikë vlerësimi nuk kufizohet vetëm me diplomatët tanë, do të thoja se kjo praktikë vlerësimi dhe njohje shtrihet dhe për ata të huaj, rezident në Tiranë. Të vlerësuarit, është momenti ndoshta më rezultativ për të përftuar dhe prodhuar diplomaci, duke analizuar dhe ndarë të mirat nga të këqijat, për të ndërtuar të ardhmen me një diplomaci më pragmatiste, më reale, më pranë Shqipërisë. Kjo është e vështirë, prandaj kërkon vëmendje dhe duhet të bëhet me ekipe të mirëpërgatitura.

Sprovë teorike dhe praktike në diplomacibërje: me marrjen e detyrës është e rëndësishme që, puna e çdo diplomati të fillojë me homologun e vet të ambasadës në Tiranë, me qëllim prezantimin, njohjen dhe koordinimin e mëtejshëm të veprimeve për të bashkërenduar punën, për një projekt/plan bashkëpunimi dy palësh. Pikërisht këtu fillon dhe ka vlerë diplomacia nëse je bindës dhe ke aftësi komunikimi për të bërë për vete/mik diplomatin, përfaqësues në RSH.

Nga eksperienca e punës në mision, vlerësoj tepër të domosdoshme lidhjen/të qënurit në kontakt me diplomatin e vendit ku je i akredituar. Duhet punuar për të qënë në një vektor të përbashkët me homologun për të kërkuar dhe propozuar fusha me interes bashkëpunimi, për më tepër bërje “lobing” ku RSH ka nevojë më shumë se kurrë. Bashkëpunimi me diplomatin në Tiranë duhet të jetë reciprok, për të realizuar qëllimin e përbashkët, duke gjetur gjuhën e komunikimit. Por puna “disi” e përbashkët midis diplomatëve të akredituar në vendet respektive në përgjithësi nuk funksionon edhe aq mirë, madje herë herë mjafton vetëm me njohje emrash, ka dhe një distancë lidhjesh në forma të dukshme apo të padukshme midis ambasadave…. Kujtoj se në këtë bashkëpunim ka dhe rivalitet për t’u vlerësuar, sipas interesit personal të diplomatit…edhe mbeten disa enigma diplomatike.

Është e kuptueshme se, diplomati në vendin ku akreditohet ka rol, por ai i mat marrëdhëniet me kutin se sa i shërben politikës së vendit të vet. Në përgjithësi të gjithë diplomatët, të çfarëdolloj shteti, janë konstant në politikën e tyre. Ajo që ndryshon është vetëm forma; paraqitja e mirë deri dhe në, sadopak “shtirje” për të bërë detyrën si diplomat; ceremoniali i kujdesshëm, të cilëve nuk u mungon pasi është edhe në traditën e shteteve të tyre. Ata punojnë me vijimësi në ekip “me bllok xhepi”, me cliché të mirëstudjuara.

Detyra në vendin ku u akreditova më shtyu kuriozitetin të zgjeroja informacionin për diplomacinë tonë në përgjithësi dhe në reflektim të asaj që mblodha kuptova se diplomacia shqiptare edhe pse ka progres, ka nevojë në përgjithësi për rivlerësim të asaj që duhet bërë, me një tjetër vizion, që fillon me përzgjedhjen dhe trajnimin e diplomatëve të vet duke vijuar me kërkesën për mbajtje në gjendje “alarmi” të punës së stafit diplomatik.

Po çfarë ndodh? Në këtë shërbim ndjehet më tepër se kudo influenca për emërime të sforcuara partiake, ato vlerësohen si fushë e të privilegjuarve. Në këtë ambient diplomatësh, sigurisht edhe eprorët janë të paaftë të ndërtojnë punën me këtë kontingjent të “zgjedhurish”. Kjo praktike të çon në atë që, politika shqiptare në përgjithësi anon në një politike disi servile. Ne besojmë më shumë tek të huajt se sa tek vehtja jonë dhe se ky mosbesim është kthyer në një normalitet në fushën e diplomacisë, kjo nga prezantimi ynë rutinë, pa format dhe vizion.

Ajo që duhet bërë në vazhdimësi është analiza e detajuar nga Përfaqësia, Ministria e Punëve të Jashtme dhe ajo e Ministrisë së Mbrojtjes, e cila do të jetë “CV” e ardhshme për diplomatin dhe ish-diplomatin dhe në vartësi të saj do të përcaktohet strategjia e punës në diplomaci, si dhe ardhshmëria e diplomatit të përftuar gjatë misionit.

*Është bërë si traditë e jona mbivlerësimi, madje dekorohen diplomatë të huaj me medalje të motivacioneve më të larta (kjo dhe për garadat e ulëta). Në pamje të parë dikush mund të thotë: shumë mirë, Ministri e ka në mision të bëj politike-diplomacie. Por nga ana tjetër, çdo medalje ka motivacionin dhe sidomos për ushtarakët, të cilët e dinë se kur e fitojnë këtë medalje. Ajo përfaqëson një akt sublim, një ndihmë dhe punë specifike konkrete, të matshme, një risi të sjellë në të mirë të vendit ku kryen misionin diplomatik etj. Nuk mund të dekorosh çdo diplomat që bën thjesht detyrën, për të cilën ai paguhet. Më tepër se kaq unë kam rezervat e mia për të akredituarit në vendin tim, për të cilët, vështirësisht, mundem t’i paraqes sipas mënyrës dhe njohjes sime në këtë shkrim gazetaresk.

Për të qënë më pranë asaj që dua të shprehem, risjell në këtë shkrim një takim diku në një vend që diplomacinë e ka art zhvillimi. …në një tavolinë miqsh, përgjatë një darke, me të drejtë homologu im fliste për ngarkesën e punës së misionit të vet në Tiranë. Fillimisht u ndjeva mirë që diplomati po “shiste” punën e një Atasheu të Mbrojtjes (AM), kjo më shumë për të kuptuar pala jonë. Por… eprorët e mi vijonin dhe i thurrnin gjithfarë lloje lëvdatash për punën dhe ngarkesën e misionit të tij, e cila më shkonte për shtat edhe mua dhe isha në pritje për pjesën e dytë: dy fjalë për atasheun e tyre, pasi sapo ishte hapur misioni në Paris dhe unë vërtet e prisja një vlerësim të tillë.

I ndodhur në këtë heshtje të stërzgjatur mendoja se, të shesësh lëvdata me tepricë është humbje, madje thoja me vete se, sa servilë jemi ne….theva heshtjen duke iu drejtuar homologut tim si me humor: detyra e AM nuk është e lehtë, për më keq ngarkesa nuk kuptohet edhe aq nga eprorët. Sigurisht ka matshmëri, por më shumë jo, eprorët e kujdesshëm edhe mund t’a zbulojnë atë… dhe rezultati: pashë zemërimin e eprorëve të mi, madje më pas feedback –u i ligjëratës sime ishte jo i këndshëm : …….po përse ku informacion?

**Në një bisedë të lirë në zyrën time me një përfaqësues të Shtabit të Përgjithshëm të Francës midis të tjerash i tregova disa shkrime ku cilësohej në shqip fjala Francë (armatim, logjistikë, teknologji, koncepte). Kurioziteti i tij u shtua kur pa në shtypin tonë gjerësisht analizën mbi dokumentin “Libri i Bardhë”, shkrime për personalitetet ushtarake franceze të shoqëruar me fotot e tyre,etj . Shprehu interesim dhe kompliment…gjatë misionit të Atasheve të Mbrojtjes në Paris, vijoi ai, ministria jonë në përgjithësi nuk praktikon dekorimin e atasheve të mbrojtjes…e të tjera konsideracione …, po përse ky informacion?

Sot dhe në të kaluarën, në dekadat e marrëdhenieve diplomatike, do të nxitoj të gjykoj se, në diplomacinë shqiptare shumë pak ka vlerësime, shumë pak ka bilance punë, shumë pak ka transparencë, shumë pak ka dëshirë për përmirësim, por më tepër ka: rrethanë, mbyllje -diskret,miqësi dhe interes. Sigurisht, RSH ka prodhuar figura diplomatësh; ka rastësira dhe spontanitete progresiste në diplomacibërjen shqiptare që unë i respektoj. Nga ana tjetër të zësh vendin e specialistëve të fushës përkatëse është humbje kohe dhe kosto e lartë financiare, është një mëkat për popullin. Më mirë për vendin tonë do të ishte mospërfaqësim se sa emerim “n’importe quoi”.

Në librin e Berridge “Diplomacia”, shkëputa si të domosdoshme për të mësuar, tre momente që mendoj se janë kruciale për shërbimin diplomatik në tërësi: “….rekrutim/trajnim të personelit, vlerësim periodik të personelit, …duke luftuar prirjet për largimin e specialistëve më të mirë …çka përfaqëson rrezik të madh për shërbimin e jashtëm në përgjithësi”.

Le t’i kthehemi praktikës së ministrisë sonë të mbrojtjes, tashmë e kthyer në traditë dekorimi i Atasheut të Mbrojtjes të akredituar në Tiranë, edhe pse deri më sot nuk është ruajtur reciprociteti diplomatik. As dhe një shqiptar nuk është vlerësuar nga homologët tanë. Nëse dekorohet diplomati i akredituar në Tiranë për punë të mirë sigurisht dhe homologu i tij shqiptar ka pjesën e medaljes të kësaj pune të përbashkët. Diferencimi në sjellje nuk është rezultat. Në se dekorimi është i merituar ai është një forcë morale, shtytëse për rritjen e konkurrencës diplomatike në përfaqësi. E rëndësishme për një diplomat është vlerësimi real i punës së bërë gjatë misionit, minimalisht çdo 6 muaj. Kjo është një formë për të nxitur punën në fushën e diplomacisë.

Gjatë misionit tim në Paris nuk u “informova” nga transparenca franceze për dekorime të diplomatëve amerikane, anglezë, hollandezë, rusë dhe portugezë, për të cilët dhe me të cilët unë isha pjesë aktive e trupit diplomatik.

*Për sa më lart, do të ndalem, përse vendi im është vlerësuar deri vonë nga të “dekoruarit tanë” “vend me siguri të kufizuar”?

Për post tejsjelljes miqësore shqiptare me diplomatët e akredituar në vendin tonë, do dëshiroja të sjell si argument faktin se, si ish diplomat më ka shqetësuar çështja që diplomatët e akredituar në Tiranë deri vonë e kanë vlerësuar (apo e kanë prezantuar) në vendin e tyre, situatën e vendit tonë “vend me siguri të kufizuar”. Si vijim të këtij vlerësimi, artificialisht rriten muret mbrojtëse të ambasadave të tyre, të cilët më kujtojnë epokën e bunkerëve të kohës së diktaturës të cilët e humbën funksionin që në themel të ngritjes së tyre. Le të pranojmë që, më shumë frika atyre ju vjen nga terroristët e importuar nga jashtë se sa nga shqiptarët.

Gjithkush ka të drejtë të shtrojë një pyetje:Përse ky vlerësim?Sipas meje, pamjaftueshmëri diplomatike, por duke shkuar dhe më larg, gjithëpërfshirje shqiptare e vakët, pa nerf kombëtar. Diplomacia e jashtme shqiptare duhej t’a kishte prioritet strategjik heqjen e këtij vlerësimi të dyshimtë, madje këtu do të duhej të fillonte “plani i punës i çdo ambasadori”. MJ duhej të vinte në lëvizje të gjitha mekanizmat vepruese (mediat, konferencat, debatet në Tiranë dhe në ambasadat e akredituara, si burim informacioni për vendet e tyre) me informacionin kundër argument në këtë drejtim, edhe pse ndoshta kjo nuk do të ishte e pranueshme nga “miqtë” tanë diplomatë të Tiranës. Në diplomaci bëhet edhe zhurmë në interes të sigurisë së vendit.

Argumente: Së pari, informacionet e dërguara nga këta të akredituar në vendet e tyre për pasigurinë në Tiranë, nuk kanë qënë të vlerësuara nga ekspertë të sigurisë qofshin këto në kohë, në statistikë të memories diplomatike, por as edhe me elementët e sigurisë të evoluar pas viteve 90-të. Edhe në kohën e komunizmit asnjë ambasadë apo diplomat në Tiranë nuk u dhunua nga ndonjë “komunist” apo person me të meta “mendore”, siç ndodh rëndom në vende të klasifikuar me “siguri të lartë”.

Për më keq, sjell si kuriozitet edhe faktin se, ambasadat e atij regjimi të padëshirueshëm, maksimalisht ishin të rrethuara me kangjella hekuri, por oborret ishin të dukshme dhe në vend të mureve rrethuese ishin mbjellë lule. Edhe pse kohët e fundit Shqipëria ka kaluar trazira lufte deri në rënien e shtetit, as dhe një diplomat apo ambasadë nuk u sulmua nga shqiptarët e irrituar.

Opinionin tim për fenomenin miqësor shqiptar do ta ilustroj me një ndodhi gjatë trazirave të ‘97 tës me një diplomat të huaj. Edhe pse shëtitëm gjatë dy ditëve në qytetin bregdetar të jugut të trazuar (kulmi i trazirave), herë me veturën me targë CD dhe herë me veturën time, jo vetëm që nuk u veprua ndaj nesh por u ndihmuam. Të spostuar diku afër Himarës, mbasdite vonë, patëm një defekt ne veturë, u afruan për ndihmë disa djem të armatosur me pamje dhe veshje jo të zakontë (u friksuam). Fikja e motorit kishte ardhur si rezultat i mbarimit të karburantit, pasi treguesi i tij ishte me defekt. Djemtë e armatosur filluan të kërkonin me bidona të vegjël karburant nga mjetet e rastit që kalonin në këtë orë disi vonë, dhe më pas na shoqëruan deri në Vlorë. Me ndjenjën e frikës të asaj situate të zezë, AM kaloi natën në familjen time dhe jo në hotelin ku kishte rezervuar. Të nesërmen rrugës për në Tiranë, atasheu diplomat, i çliruar nga ankthi i një dite më parë, komentonte me pasion ndihmën e dhënë nga këta djem që bënin “luftën” dhe padyshim për këtë diplomat ushtarak ky gjest ka qënë, përse jo, një reflektim për ndryshim të imazhit apo dhënie informacioni, që zor ndodh në një vend tjetër në krize, ky humanizëm njerëzor. Kam bindjen si ushtarak se, AM ka informuar eprorët e vet për këtë ditë në qytetin e “luftës”, më shumë se kaq për të prezantuar punën e tij. Ai padyshim ka lënë gjurmë vlerësimi pranë ambasadës së tij si informacion të detyrës së vet.

Flitet që ka grupe kriminelësh apo terroristë në Shqipëri, por ndaj të huajve çuditërisht nuk ka pasur as dhe një tendencë aksidenti, pra edhe ky fenomen negativ i zgjatur në kohë flet shumë për këta diplomatë që kane stimuluar frikën tek eprorët e tyre.

Këtë siguri të atëhershme dhe për më tepër sot e bazoj në analizën personale të këtij fenomeni të rrallë, në traditën e bukur të vendit tim që vjen prej shekujsh: Respekt për Mikun që të vjen në shtëpi. Pra ky virtyt nuk ka prapaskenë regjimet që kanë drejtuar këtë vend, por kulturën e respektit që ka mbizotëruar me kohë në shqiptarët e atëhershëm dhe të sotshëm. Këtë virtyt të popullit shqiptar e plotëson edhe sjellja e politikës sonë në vlerësimin dhe respektimin maksimal të diplomatëve të akredituar në Tiranë, herë herë e panevojshme deri edhe servile.

Në këtë mjedis, sigurinë e konsideruar “e disfavorshme”(edhe përse dalin shëtitje në orë të vona) për punë të diplomatëve në vendin tim, e shoh në një plan tjetër dhe shpesh pyes veten: Mos vallë vjen dhe për një kërkesë dublim vlerësimesh nga eprorët e tyre në vendet që i kanë dërguar me mision “në vendin problematik”[1]…?

Lipset që me ambasadat reciproke duhet të bashkëpunojmë dhe të rrahin tema të tilla edhe pse kanë pavarësinë për të punuar dhe gjykuar më vete, e drejtë kjo që u jep statusi “diplomat”. Të jesh diplomat, sidomos të përfaqësosh një vend të vogël, do të thotë: vështirësi. Puna fillon në Tiranë dhe vijon në vendin e akreditimit.

Fusha e veprimit është e gjerë. Na duhet të thyejmë imazhin e gabuar që të tjerët kanë për vendin tonë, të ndryshojmë fatin e hidhur të opinioneve, por edhe të shtrembëruar nga ne. Në këto lëkundje të dhimbshme të kohës që kalojmë, personalisht e kërkoj punën si “negociator lobingu”, për të kapur e ndryshuar ato që humbasim përditë në këtë fushë kaq të rëndësishme të zhvillimit dhe prezantimit të shoqërisë shqiptare, dinjitetin e integrimit tonë në fushën e diplomacisë.

Po përse ky shkrim? Përballë këtij realiteti ndjehesha keq për atë që nuk e bëja vet edhe për atë që nuk e bënin dhe kolegët e mi me/pa uniformë, dhe se ishte kjo ndjesi që më çoi të formuloja idetë për përmbajtjen e këtij teksti duke marrë si personazh dhe analizuar atë që di por edhe vehveten: Për çfarë nuk isha i informuar para fillimit të misionit; çfarë pashë dhe mësova nga francezët dhe homologet e mi të huaj të akredituar në këtë vend; çfarë duhet të bëja gjatë misionit; dhe së fundmi, çfarë kërkohet të bëhet në të ardhmen nga diplomatët?Do të përfundoja se diplomatët me punën e kujdesshme të tyre duhet të gjejnë aleatë dhe të bëjnë aleanca në interes të vendit. Në se e kanë këtë aftësi diplomatike, ata duhet të vlerësohen në prioritet për vijushmëri të eksperincës së tyre nga struktura shtet.

Shumë herë jam ndalur tek thënia lapidar e Gëtes: “Bota, edhe, pse ecën përpara, duhet nisur nga fillimi”, që për mua përkthehet se edhe në diplomacinë tonë kërkohet një lëvizje, një rivlerësim apo një rifillim për ndryshim, kjo është e nevojshme të bëhet.

[1] Shënim personal : edhe në qytetin e Parisit, nje nga qytetet më të sigurt në botë, ç’faqen sjellje kundër të huajve ndoshta në njësi “javë/muaj” ndërsa ky fenomen në vendin tonë matet me njësine « ndoshta vite ».

Hebrenjtë në Arkivin Shqiptar,,do të prezentohet në Muzeun Holokaust në Skokie të Çikagos

October 16, 2013 by dgreca

Nga Skënder KARAÇICA/

Bashkëpunimi SHSHA-Lobi Hebrejë në Çikago tashmë ka marrë trajtat e sendërtimit të kaheve politike,kulturore,historike dhe në mënyrë të veçantë të çështjeve të politikave ekonomike të investimeve në Shqipëri e Kosovë dhe në pjesët tjera etnike shqiptare.
Përditë po rritet interesimi i hebrenjve për të njohur për së afërmi orët historike shqiptare për praninë dhe shpetimin e tyre në Shqipëri gjatë Luftës së Dytë Botërore(1940-1945).Në vazhdën e këtij bashkëpunimi,përfaqësuesit e SHSHA-së Skënder Karaçica,drejtor ekzekutiv,Mahmut Skenderi,sekretar dhe Branko Manojllovski(misionari dhe promovuesi i vlerave autoktone të shqiptarëve ortodoks në Maqedoni),vizituan sot Muzeun Holokaust në Skokie të Çikagos.
Në takimin e ngrohtë dhe miqësor,Noreen B.Brand,drejtoreshë i trajnimeve dhe të programeve publike në Muzeun Holokaust dhe Dan Shure,kryetar i Odës Ekonomike Izraelito-Amerikane nd nëtheksuan se takimet tona me miqtë tanë shqiptarë hap një shteg të ri të bashkëpunimit dhe të përafrimit tonë në shumë fusha të jetës.Tashti e kemi të qartë për orët historike të popullit shqiptar në Shqipëri,që në kohën më të rëndë të motos sheksperiane(të jeshë apo të mos jeshë)ata morën në shtëpitë dhe pranë sofrës së varfës,hebrenjtë të ndjekur nëpër Evropë nga dora nazi-fashiste që kishte planifikuar ti asgjësojë deri në substancë,vuri në spikamë Noreen B.Brand.
Përfaqësuesit e SHSHA-së në takimet e shpeshta me asociacionet hebreike në Çikago kanë afruar një matrial të pasur arkivor e historik me botimet e veçanta në Tiranë,Prishtinë si dhe botimet e LQSHA-së në Nju Jork(Joe DioGuardi),të cilat tashmë janë bërë pjesë e bibliotekës së Muzeut Holokaust,u tha në takimin e sotëm.Duke folur për marrëdhëniet shqiptaro-hebreje,Dan Shure theksoj se ndër vite kemi marrë shumë ,,matriale historike,,(sic!)nga qarqet dhe asociacionet diplomatike e të shoqatave serbe,greke,maqedonase përmes së të cilave na sugjeronin me gjuhën e falsifikuar për gjoja se ,,shqiptarët kanë qenë vrasësit e hebrenjve gjatë Luftës së Dytë Botërore,,në ndihmë të okupatorit
nazi-fashist në Ballkan,e tha zëshëm z Dan Shure.Mirëpo,arkiva historike shqiptare na ka mundësuar që Shqipërinë të kemi më afër zemrës dhe ka ardhur koha që në fillim të shekullit të ri,hebrejtë do të kthehën në tokën shqiptare në Ballkan me kapitalin ekonomik për të ndihmuar ekonominë
dhe për të vënë vijat e reja të zhvillimit e të përparimit kombëtar të popullit shqiptar,thotë me buzë në gaz dhe i hareshëm Dan Shure.
Në takimin e sotëm përfaqësuesit e SHSHA-së i afruan Muzeut Holokaust programin kulturor,historik dhe ekonomik me moton,,Java Shqiptare Çikago 2013,,që në bashkëpunim me institucionet shtetërore në Tiranë e Prishtinë do të organizohet me asociacionet hebreje ne kohën e duhur në Çikago që mirëprit nga drejtoresha Noreen B.Brand.Për realizimin e këtij programi u tha se tashti kanë vënë kontaktet zyrtare në Tiranë dhe më (4-6 nëntor)për vizitë pune në Çikago do të vjen deputeti i Kuvendit të Shqipëris Tom Doshi,i cili në bashkëpunim me OE-së do të përgatitet Konferenca Ekonomike për Investime në Shqipëri e Kosovë.Takimin e sotëm në Çikago e begatoi edhe libri për Nënë Terezën që iu dhurua bibliotekës së Muzeut Holokaust të dërguara nga dega,,Vatra,,në Detroit me Alfons Grishaj dhe Kanto Marash Dushaj si dhe një varg matrialesh arkivore të Arkivit të shtetit shqiptar
në Tiranë nga Prof.dr.Nevila Nika.
Për fund u vendos që posa të përgatiten dhe të vijnë matrialet arkivore e historike me fotografi nga koha e pranisë dhe shpetimit të hebrenjve në Shqipëri,ato do të vendosën në këndin e këtij muzeumi bashkë me qindra fotografi dhe matriale nga historia përndjekjes,të vrasjeve dhe të asgjësimit të hebrenjve në kohën e reve të zeza të nazi-fashizimit në Ballkan.

DEGJO FLORIRI IM

October 16, 2013 by dgreca

NGA KRISTAQ TURTULLI/

(Fragment)/

…eh dashuria, a është për të mençurit…/

Gjyshja më tregonte se: “Gjyshi Rubin u shfaq në dasmën e tij si një kalorës i lashtë romantik, veçse ai nuk ishte duke vrapuar me shtizë, por baritur ngadalë me kitarë dhe vështruar miletin rreth e rrotull me sytë e tij gazmorë. Ai bëri disa lëvizje të ngadalta, të lehta, në majat e gishtërinjve, si një valltar klasi që përgatitet të fillojë vallen e zemrave, ashtu shtatlartë, me kaçurrelin çapkën të zi harlisur në ballë. Ai eci madhërishëm nëpër korridorin e mbushur me dasmorë drejt qendrës së dasmës, aty ku qëndronte e zgjedhura, nusja e tij, Retina.

“-Çfarë bën Rubin,- i a patën prindërit të habitur dhe të shqetësuar njëherësh. Ata i dolën përpara për t’a ndalur,- mos, u lajthite biro?! Dale, prit. Mos na bëj me zemër, he bir, mos na leqendis. Kitara në dasmë është e sazexhinjve, jo e dhëndrit. Lëri sazexhinjtë t’i bien avazit. Ne për atë pune i kemi thirrur në dasmë.”

Ai buzëqeshi ëmbël dhe rregulloi me nge rripin e kitarës në shpatull. Akordoi telat, duke mbajtur vesh me kujdes tinguj e lehtë, pastaj lëvizi me shkathtësi të habitshme gishtërinjtë mbi telat e hollë. Balli i gjerë i u tendos dhe sytë i shkreptinë. Ajo copës dërrasë me ca tela të ndehur, të lidhur nyje, sikur të bënte magji.

Flake tutje brengën njeri dhe mbill gëzimin. Prej kitarës u dëgjuan tinguj të ëmbël, si cicërimat e bilbilave, kanarinave, të gjithë shpendëve këngëtarë! Ata kishin ardhur befasisht nga pylli i madh i dushqeve, fluturuar, ulur zhurmshëm nëpër telat e kitarës së gjyshit Rubin. Shtëpia e madhe u mbush me gëzimin e mrekullueshëm të pranverës, me kënaqësinë e çiltër të jetës. Dasmorët lanë mënjanë zhurmat, fjalët, thashethemet, u kthyen menjëherë, si me komandë, andej nga u dëgjuan tingujt magjepës të kitarës. Shumë prej tyre kishin ardhur vetëm të dëgjonin Rubinin kur t’i binte kitarës dhe të këndonte. Ai u a kishte premtuar! Nuk dilte nga fjala Rubini! Heshtni, dëgjoni! Po i binte kitarës Rubini, kantautori, mjeshtri i serenatave.

E ëma vazhdoi t’i fliste me zë të ulët dhe gjithë përgjërim:

“-Rubin, të keqen nëna, i bukuri i nenes, shpirti i nenes, ti e di mire, ne i paguajmë sazexhinjtë tu bien tamburave dhe jo t’i lemë të shqyejnë sytë dhe të zbardhin dhëmbët me ne kur të dehemi. Ata jane dreqër me brire, duan vetëm të mbushin barqet se ngrëni dhe të fryjnë xhepat me paratë tona. Hë t’u bëftë nëna, shko tek nusja dhe thith aromë gruaje!”

Rubini qeshi përsëri, shkujdesur dhe eci përpara. Të dy prindërit e tij te merakosur e ndoqën nga pas. Ata ishin njërëz të urtë. Stërgjyshja Dhora, në lektisjet e para të dritës së mëngjesit kishte dalë në mëhallë me kanistrën plot për të shpërndarë karamele për fëmijët dhe llokume me arra për të rriturit. Le të ishin të gjithë të ëmbëlsuar qysh me lindjen e dritës së mëngjezit në dasmën e djalit!

“-Dasma është e imja dhe qejfin dua t’a bëj unë dhe jo sazexhinjtë,”- tha Rubini dhe ngriti kokën lart. Ai bëri një rrotullim rreth vetes, telat zhurmuan këtë herë me furi, si të ishin në të zërat dhe erërat e pyllit. Kaçurreli i zi valëzoi në ballin e gjerë, gishtërinjtë e hollë dhe të shkathët i fluturuan nëpër tela.

Ai këndonte bukur dhe në fustanin e bardhë të nuses së tij u ulën të gjithë zogjtë e pyllit. Ai ishte dhëndri, muzika, hareja, gjithë bota. Gjyshi Rubin me trupin e drejtë si selvi, të zhdërvjellët hynte mes grumbullit të dasmorëve duke kënduar dhe luajtur në kitarë. Balli i tij i gjerë dhe i djersitur, ishte gjithë shkelqim, si i mbuluar me margaritarë. Ai hodhi këmbën e majtë përpara, përkuli pak trupin, si të bënte përshëndetje fisnikërie, zgjati qafën, ngriti kokën dhe bëri një gjysmë rrotullim si të fshikullonte ajrin, këndoi:

Qyteti është sy zgjuar, po përgjon,

Doli flladi, rrugicave rrëshqet,

Falma moj Retinë syn e zi,

Dale moj, me gojë pse s’më flet…

Por Retina kishte sy të kaltër dhe flokët gështenjë. Ajo vështronte sy ngulur dhe gati e hutuar burrin e saj. Atë po e puthnin pothuajse të gjithë të ftuarit e dasmës. Ato ishin të zellshme, e puthnin pa u lodhur në buzë dhe në faqe. Disa femra të paturpshme, bile ishin edhe mesogra, i vareshin në qafë si të papara, gati t’i merrnin shpirtin duke lënë gjokset e mëdhenj të bardhë t’u dilnin jashtë, si pellgje me leshterikë. Ato donin t’a joshnin, t’ja hidhnin grepin, prandaj i kacavirreshin rreth trupit. Hëm, ato i përdridheshin pa turp dhe namuz. Oh nëne, ato kërkonin t’a mbytnin burrin e saj të ardhshëm në pellgoret e marrëzisë dhe të dëshirës së papërmbajtur femërore! Largohuni tutje! Retina donte të klithte me të madhe, të shkundte dasmën, ato të pa cipa ende nuk po i shqiteshin, po i merrnin frymën burrit të saj! Ku u gjendën gjithë ato oaze mishtore në dasmë! Ajo e dinte shumë mirë që Rubini ishte mashkull i bukur, por mbytja në pellgje me leshterikë të gjokseve femërore ishte mbytje madhe, e papërballueshme, tmerrësisht e padurueshme për një nuse të brishtë si ajo, që nuk dinte se çfarë ishte prekja mashkullore. Nata e parë e martesës duhet të ishte si porta e thurur me ar e parajsës. Ajo duhet të hynte në atë portë si një bulëz e freskët vese, e të prekej dhe të shijohej vetëm nga ai mashkull i pashëm.

Xhelozia, si një krimb i vogël, po i hynte në shpirtin e saj të brishtë dhe nuk po e linte të qetë. Rubin të lutem, mbaje të freskët dhe të pa prekur afshin, flladin dhe aromën e mrekullueshme të burrit, mos u a le të t’a rrëmbejnë epshet e femrave gjoks përveshura! Lëre kitarën, të përgjërohem dhe eja ulu këtë pranë meje, si të gjithë dhëndurët e tjerë! Ai i kishte marrosur si zakonisht të gjitha gratë e botës. Ai ishte si një meteor verbues, përvëlues! Vetëm majat e gishtërinjve të këmbëve të tija preknin dërrasat e lara dhe të kruara me kujdes të dyshemesë. Ishte një kërcim i rrallë, elegant, siç dinte të kërcente vetëm ai. Balli i tij shkëlqente, shkëlqente, sikur drapri i hënës kishte prerë qindra cepa yjesh dhe derdhur më pas në ballin e në trupin e tij…

Gjyshen po e mbërthente gjithnjë e më tepër meraku. Ajo donte të lëvizte të turrej drejt tij, t’a merrte, t’a tërhiqte, që t’a kishte për vete të tërin, por ishte gjithnjë në vëzhgimin të vazhdueshëm të plakave. Sa të vështira e paskan nuset, sidomos nuset e reja, kur kanë burrat e bukur, të gjallë, të shkathët si Rubini! Shih, shih, një vajzë e re, gërsheta gjatë si litarë, nga mëhalla e kasapëve, vrapoi drejt tij, dale, ajo i u var në qafë, ajo seç po i thoshte, oh jo, oh nëne! Ajo ja ngjiti buzët burrit të saj si e ndërkryer një copë herë, i a mbajti të mbërthyera fort dhe nuk ja shqiti, si t’ja rrëmbente të gjithë bukurinë mashkullore!

Asaj po i thahej buza dhe korseja po i a merrte frymën, ishte gati t’i këpuste telat e korsesë dhe të lirohej nga sikleti. Vallë a do të kishte vend në fytyrën e tij për puthjet e saj të mëvonshme?Të jenë kaq të ndezura femrat! Ato zuska kanë meshkujt e tyre në krah, ç’duan me mashkullin e botës dhe aq më tepër me një dhëndër! Ajo donte të ngrihej, paçka që dikush i kishte vendosur dorën mbi sup. Ajo ngriti kokën ngadalë dhe vështroi si nëpër mjegull fytyrën e lodhur të nënës së saj. Retina nuk kishte zë që t’i fliste nënës, së paku të largonte dorën nga supi. Ajo kërkoi sytë e nënës por dhe ajo i kishte tretur mbas dhëndrit të vajzës. Ajo u mundua të merrte frymë thellë dhe ndjeu që në sallë ajri ishte i rrallë. Dasmorët ishin ngjeshur njëri mbas tjetrit dhe Rubini kishte humbur mes tyre.

Krejt befasisht Rubini u shfaq përpara saj, ai nuk e la nusen e tij të tirrte gjatë, e tërhoqi butë nga krahu, qëndroi në mes të sallës së madhe, si t’i thoshte se jeta i pastron shumë shpejt yjet e rreme dhe mbjell yje me vlerë.

Ajo u përpoq të kundërshtonte, përpëliti qerpikët, mërmëriti disa fjalë të pakuptimta, por në realitet donte të thoshte: në qoftë se atë arrakatin e bukur e kishte mbërthyer syri i keq, që e shtynte të vepronte kësisoj, të pazakonshme për zakonet dasmore, ajo nuk mundej, nuk kishte sesi. Ajo ishte nuse, mbasi dasmat janë të nuseve, dhe veprimet e tyre mbahen mend deri në vdekje. Ajo u përpoq të largonte krahun prej tij. Ai zhurmëtar kishte qenë përherë. Ajo do të shkonte, nuk do të linte syrin xheloz t’a shigjetonte. Ajo nuk mundte, i ngjante vetja si zogu i vogël i pulës. Donte të bërtiste, por zëri i humbi në folësen e gjoksit.

Ai si t’ja kishte blerë mendimet, vështroi Retinën ngultas. Rubini me një lëvizje të vrullshme i shkoi krahun poshtë belit të nuses, si të rrëmbente puhizën pranverore dhe gishtin e madh e futi poshtë kopsës së korsesë, pastaj bëri një rrotullim si fllad së bashku me të. Retinës i u morën mentë, ajo ishte e përhumbur, por njëherësh e përshkënditur, sepse zakonisht në dasma nuset janë epiqendra dhe njëkohësisht harresa e saj. Rubini me një shikim të shpejtë përfshiu gjithë gjendjen dhe përkuli me delikatesë trupin e Retinës si t’i jepte krahë fluturimit në valsin e ëndrrave. Ai drejtoi trupin një copë herë, më pas u përkul lehtë, ngadalë. Koka e tij u drejtua drejt kokës të mbushur me lule të nuses, cepi i mustaqes së hollë lëvizi me vrull dhe me solemnitet i dhuroi nuses së tij puthje gjithë afsh sa që shkaktoi në sallë një psherëtimë të gjatë.

Nuk dashuroja as unë as ti

Por dashuronte dashuria….

I pëshpëriti Retinës në vesh. Rubini ishte vërtet Rubin i çmuar. Nuses i u morën mente, çfarë trille të çuditshme kishte burri i saj! Ai e mbante të shkëputur nga toka, si të ishte re e vogël pupëlore, në një qiell të pafund, të përmbytur nga vështrimet xheloze të femrave të botës, pastaj i a rrëmbeu buzët, si të ishin dy copëza qershie, duke i marrë frymën me puthjen legjendare, që u përfol në qytet për vite me rradhë.

Gjyshi Rubin duke mbajtur nusen në krahë e çoi në dhomën e çiftit të ri. Perdet ishin të ngritura dhe hëna ishte e plotë, e argjende, nazemadhe. Ai e lëshoi ngadalë, në shtratin e madh me dyshek të trashë me pendë shpendi dhe i pëshpëriti në vesh:

“-Hiqi teshat, zhvishu, shtojzovallja ime.”

Retina luajti kokën ngadalë dhe vështroi përreth e hutuar. Si të zhvishej, çfarë thoshte ky Rubin! Prapa derës përgjonin dasmorët, gjysmë të dehur, ndërsa perdet e dritareve ishin të hapura. Hëna atje përtej, në qiell u kishte ngulur sytë paturpësisht. Ajo ishte e plotë, gjithë shkëlqim hënor. Ai e tërhoqi ngadalë, butë nga vetja dhe i rrotulloi me kujdes kopsën e parë të fustanit të nusërisë dhe ajo u drodh.

“-Të lutem, mos,” -murmuriti ajo, – “hëna është përtej.”

“-Çfarë?!- ia pat Rubini me një drithërimë të lehtë në trup. Lëkura e bardhë e gruas së tij po e pështjellonte. Ç’punë kishte nusja e tij me një hënë të hutuar që qëndronte shumë lart në qiell,- “e pastaj, na qenka hëna përtej, ajo është qore.”

“-Nuk është qore hëna jo, shiko si t’a shkel syrin, të mbulohemi me kuvertë më mirë,” – pëshpëriti ajo dhe ngriti cepin e kuvertës me lule. –“do të jetë shumë mirë të zhvishem nën rroba dhe pastaj të flemë së bashku. Hë të lutem! Mirë?”

Rubini po ndjehej disi i paduruar. Ai ishte i ndezur, zjarr. Ai u ngrit me nxitim dhe tërhoqi perden e trashë me vrull. Dhoma u përmbyt nga errësira dhe ai ndezi dritën. Ndërkohë Retina kishte hequr fustanin, ajo e trembur mbuloi me nxitim trupin me cepin e kuvertës.

“-Mos,” – i a bëri ajo,-“të lutem mbylle dritën!”

“-Çfarë bën,” -i tha ai,- “ne jemi në dhomën tonë dhe është nata jonë e parë e shenjtë. Këtë natë gjumi është për të marrët, ndërsa dashuria është për të mençurit.”

“-Kam ndrojtje,”- murmuriti ajo.

“-Oh Retinë, ne tani jemi një trup. Hë de zhvishu, hiqi të linjtat, se po përvëlohem, po zhuritem si qiriu!”

“-Më beso, kam frikë Rubin, kam shumë frikë se mos gjesh ndonjë të metë në trupin tim dhe do të detyrohem të vras veten,”- pëshpëriti ajo. Nusja e re fërgëllonte si një lule në erë.

Ai buzëqeshi lehtë dhe përkëdheli butë flokët e saj.

“-Me të puthura do të vrasësh veten moj e mira ime?”- foli ai me zë të ulët.

Retina lëvizi kryet gjithë naze dhe vari buzët. Si t’i thoshte atij, tallu ti tallu, por nuk është e lehtë për një nuse kur i gjenden të meta në trup. Ai qeshi me të madhe dhe e puthi gjithë afsh në gushën e bardhë, ajo u shtriq. Retina ishte vërtet një nuse e vogël e paditur. Ai e puthi ngadalë në buzë, ajo u drodh, picërroi sytë, lëvizi qafën me nervozizëm të lehtë dhe shtrëngoi kuvertën në gjoks. Buzët e tij ishin të ngrohta, të njomura, provokuese, gjithë nektar dhe ajo dëshironte që të puthej akoma më tepër prej tij, por jo të zhvishej në dritë të plotë. Ai me delikatesë i a largoi kuvertën dhe kundroi gjithë dëshirë gjinjtë e saj të bardhë, të rrumbullakët, të pafajshëm. Ajo rrëzoi sytë përdhe, nisi të merrte frymë me vështirësi, si t’i pengohej diku brenda gjoksit të saj.

“-Më duket se kam gjinj të mëdhenj,”- foli ajo zë ulët si pëshpërimë, duke vënë duart në gjoks. Ai i a largoi duart me kujdes pa u mërzitur. Ajo nuk kundërshtoi.

“-Ke gjoks të vogël, të mrekullueshëm Retina ime, si dy korrka portokaj gjithë aromë. Më lër të thith aromën e tyre, të prehem aty e të ndjehem si në parajsë.” -Ai vendosi kokën e bukur në gjoksin e saj.

Ajo u skuq nga kënaqësia, ajo donte t’i thoshte mbi atë dyshimin e përhershëm. Sa gjokse të tjerë femrash kishe prekur ti, por nuk mundi. Ai nuk ishte i dhunshëm. Ai po i a ngacmonte lehtë thithkat e saj të vogla. Ai po luante me gjinjtë e saj dhe trupi po i bëhej mornica. Ajo i u lut përsëri që të futeshin ne shtrat, pastaj ai le të bënte çfarë të donte me të. Ai nuk i a prishi u futën së bashku në shtatin e madh dhe filluan të ngacmoheshin, të përkëdheleshin dhe të kërlesheshin si kurrë ndonjëherë…. Kur valët e epshit ishin shuar, ajo u ngrit nga shtrati dhe eci ngadalë drejt dritares, e zhveshur lakuriq, si një shtojzovalle. Vështroi jashtë, përtej dritares, në qiell, hëna ishte akoma aty, por dukej e zbehtë e lodhur, gati si e fikur. Rubini u rrotullua në krah, vështroi trupin e saj të mrekullueshëm, të zhveshur që lëpihej xhelozisht prej dritës së drithëshme të hënës. Ai i foli, e thirri zë ulët, të fillonin të bënin dashuri nga e para. Ajo u kthye, eci ngadalë në majat e gishtërinjve mbi qilimin e trashë. Ngjante si një statujë klasike, ajo u ndeh gjithë naze drejt tij, gjoksi i saj u var mbi të si fruta të dëshiruara. Ai zgjati duart dhe i a shtrëngoi fort, ajo fërgëllonte e tëra.

“-T’a ndez dritën?”- i pëshpëriti ai.

“-Ndize!”-i foli ajo zë ulët.

Ai qeshi lehtë dhe e rrëmbeu vrullshëm në krahët e tij…

Ishte vërtet një dasmë e mrekullueshme, vera u derdh lumë dhe përmbyti syrin e keq, ndaj asnjë nuk u deh. Në përfundim të dasmës Cule Imoniku kërkoi të vriste veten, sepse nuk donte të vinte mëngjezi. Ai qante dhe lutej, le të mbetej në krahët e ëndrrës së dasmës. Ai ishte njeri pa njeri, këmbë shtrembër, kurriz dalë. Ishte hera e parë që ishte dasmor i respektuar, hëngri dhe piu si të gjithë dhe dikush e puthi në buzë, ishin buzë të mrekullueshme gjithë musht.

Ishte Rubini që e ngriti nga strofulla e tij ndërtuar në cepin e urës së Nedallëve me dërrasa të vjetra dhe kartonë.

“-Cule, të ftoj në dasmë,”- bërtiti Rubini.

“-Më lër Rubin të përtyp vetminë time, të dëgjoj drithërimën e urës dhe murmurimën e ujit të qilarëve”- i tha ai,- “më duket sikur jam pranë qendrës së botës, mbase dhe fundit të saj. E di Rubin, tek ky ujë i pakët i qilarëve zbrazen të gjitha hallet, dertet, meritat dhe marrëzitë e njerëzve, prandaj u kërrusa dhe u shtrembërova kështu. Besomë mua nuk ka oqean t’i lajë dhe pastrojë.”

Rubini qeshi me të madhe,

“-Hajt, hajt, do të lahen të gjitha një ditë, besomë mua Cule! Kjo botë ka më shumë ujë se tokë,” – i tha Rubini.

“- A thua?!”- Cule Imoniku zgjati kokën nëpërmjet tufës së kartonëve. Koka e tij ngjante si një kaçube e vogël mbirë aksidentalisht anës rrugës dhe kartonët përqark tij si kumë rëre. Ai kërkëlliti qafën dhe shpatullat, pastaj u ngrit ngadalë-ngadalë me një dhembje të pa shpjeguar në fytyrë, si të ishte i lidhur me të gjitha rrënjët e pemëve të botës dhe nuk shkulej dot. Cule Imoniku mbante erë dheu dhe lagështirë. Çdo mëngjes, ai vendoste kravatën tmerrësisht të zbardhur dhe këmishën me vija jashtëzakonisht të përdorur, për t’u bërë më i pashëm në rezet diellore të mëngjezit.

Rudini i lëshoi në dorë disa metalikë, i tha të shkonte të lahej në banjat publike dhe e ftoi në dasmën e tij.

“-Do të dhuroj një kravatë te bukur me lule dhe këmishë me vija kartë të reja,” – i tha.

“-Kështu po”- i a bëri Cule Imoniku,- “do të vij!”

“-Edhe një kostum do të dhuroj, fringo të ri, more Cule Imoniku,”-bërtiti Rubini teksa po largohej.

“- Do të marrosësh diellin dhe hënën a si! Do të vij, me një këmbë do të vij, në dasmën tende o Rubin magjistari, bollëk pastë përherë familja jote!”- i a bëri Cule Imoniku.

Rubin qeshi me të madhe dhe e përshëndeti me dorë teksa largohej.

Vite më vonë Retinën e mundonte ndonjë tradhti e vrullshme, heshtur, e fshehur, gati aksidentalisht e Rubinit të saj nëpër natë, në nxitim e sipër, duke lënë diku kurmin erëmirë. Me siguri atij i a prisnin rrugën femrat sy dala, donin të rrëmbenin lodrat e rralla të tij.

Megjithatë ajo e priste zgjuar, gjunjë mbledhur në cep të dritares vetëm me këmishë nate. Ajo vështronte hënën që varej si drapër në qiellin e errët, si të gjente në të gjurmët e tij. Retina merrte frymë e çliruar kur dëgjonte hapat e burrit të saj, në korridorin e shtruar me pllaka guri. Ajo kërcente si drenushe dhe vraponte nëpër shkallë për t’i dalë përpara. Rubini i saj asnjëherë nuk dehej apo të dalldisej edhe pse atë e lakmonin femrat dhe donin të rrëmbenin margaritarë prej ballit të tij. Ajo asnjëherë nuk ndjeu erën e femrës së huaj në kurmin e tij, kur ngjishej si kotele mbas gjoksit leshtor, paçka se e mundonin xhelozitë e mjegullta. Femrat e nuhatin shumë shpejt tradhtinë e burrave.

Në ditën e tërmetit të madh, shumë vite më vonë, kur u shkatërrua gjysma e qytetit, gjyshit Rubin i u dërmua krahu i djathtë në përpjekje e sipër për të shpëtuar familjen nga rrënojat e shtëpisë. U detyrua t’a priste krahun deri në parakrah, mbasi kishte filluar t’i gangrenizohej. Rubini me shumë vështirësi krijoi me dru panje një dorë druri, të cilën e montonte vetën atëherë kur donte t’i binte kitarës sa për të mbajtur disa akorde edhe pse kjo gjë i shkaktonte dhimbje të padurueshme dhe gjak. Ai nuk ishte më kantautori i serenatave. Asnjë nuk kujtohej më për të. Kishin dalë të rinj që këndonin këngët e tij, por asnjëherë si ai. Ata donin të fshihej njëherë e përgjithmonë zëri i tij nga repertori i serenatave, edhe pse ai ishte krijuesi i tyre. Rubini nervozohej, sepse të rinjtë shpesh herë i përçudnonin këngët duke u bërë zgjatime të ndyra, që ngjanin si jargë qeni. Retina e vështronte sy dhembshur dhe qante pa zë. Ajo e kishte adhuruar gjatë gjithë jetës burrin e vet. Përçudnimi i tij, e torturonte Retinën më tepër se vetë Rubinin.

Rubini vdiq pesë vjet mbas gjymtimit të krahut, trupi i fortë e gjithë shëndet kishte filluar të tretej si qiriu, ishte bërë edhe me kurriz. Flokët kaçurrela i u zbardhën, i u rralluan dhe i u shtrinë si telat e kitarës. Ai i u kishte bërë ballë dy luftërave të mëdha, në det dhe në tokë dhe nuk kishte pësuar asnjë gërvishtje. Tërmeti i gjymtoi krahun, ai do të kishte preferuar një gjymtim tjetër si fjala vjen në këmbë a diku gjetkë, por jo në dorë. Kitara për të ishte si ajri që thithte…

Gjyshja Retinë duar dridhur fshinte lotin me cepin e shamisë së zbardhëllyer. Ajo fuste dorën në gjirin e thatë dhe kërkonte në xhepin e brendshëm të fustanit të zi, prej andej nxirrte fotografinë e Rudinit bukurosh, por që fotografia ishte zbardhëllyer dhe dëmtuar nga përdorimi i vazhdueshëm.

Retina rrojti gjatë. Vdekja e Rubinit e dërmoi, atë filluan t’a linin fuqitë dhe drita e syve. Unë e mbaja gjyshen nga krahu kur ngjitnim shkallët e përpjeta të rrugicës së Domit, duke e porositur që të kishte kujdes kur të vendoste këmbën në gurët e lëmuar të rrugës. Më mundonte një brengë e heshtur, se mbase nënokja vendoste majën e këmbës në shkallët e pjerrëta dhe jo të gjithë shputën, kështu shkiste plaka e shkretë e dëmtonte krahët ose trupin e rrëgjuar në gurët e zinj të rrugës.

-Gjyshe,- e porosisja vazhdimisht,- bëj kujdes, vendosi shputat e këmbëve plotësisht në tokë, jo vetëm majat gjyshe, se ndryshe rrëzohesh,më dëgjon!

-Të dëgjoj biro, të dëgjoj, e ashtu-ashtu, por në pleqëri lëvizin gurët biro, jo këmbët!

Më besohej sikur gjyshja e urtë, trup pakët, flokë bardhë, parapëlqente të vendoste majat e gishtërinjve të këmbëve sepse donte të merrte fluturimin.

Ajo shpesh herë më thoshte për një fluturim të gjatë që kishte bërë dikur në rini, së bashku me Rubinin. Ai një mbrëmje i pëshpëriti në vesh me zë të ulët: Retina, e ëmbla ime, shiko qiellin, yjet, hënën, të gjithë këto prej këtej nga toka duken tmerrësisht të largët, por nuk janë aq të huaj e të largët sa duken, duhet të mësohesh me to Retinë, qielli është më ndryshe aty lart dhe yjet janë shumë më ndryshe gjithashtu. Ajo e vështroi ngultas, për një moment besoi në një tjetërsim pak çmendurak të burrit të saj që gjithmonë kishte qenë ndryshe nga të tjerët.

Ai i afroi kokën pranë vetes së tij i përkëdheli flokët, e puthi lehtë në ballë, pastaj i foli me zë të ulët:

“-Retina mbylli sytë, mbështete kokën tek unë, ja këtu mbi gjoks. Mbushu me frymë fort, pastaj lëshoje, nxire ajrin ngadalë-ngadalë, si të jetë një puhizë. Më dëgjon Retinë? Flaki mendimet e lodhura, lere trurin dhe mendjen të çlodhen një copë herë! Më kupton se çfarë dua të them?”

Ajo luajti kokën ngadalë pa hapur sytë dhe mbështeti kokën në gjoksin e tij si një kotele, duke thithur me afsh erën e mrekullueshme të trupit të tij. Sa qejf i kanë femrat këto gjëra, i joshin tundimet e pambukta. Ajo nuk po kuptonte se çfarë po ndodhte! Asaj i pëlqenin lodrat me burrin e saj. Ai i pëshpëriti mbahu fort, shtrëngoi duart mbas qafës sime. Ajo sy mbyllur u ngjeth mbas trupit të tij.

Befas ajo ndjeu që u shkëputën ngadalë nga toka. Ajo u shtrëngua trembur mbas trupit të tij. Ajo po dridhej si purtekë.

“-Mos kij frikë,”- i pëshpëriti ai,- “qielli nuk është dhe aq i pabesë sa duket.”

Ata fare butë po ngriheshin drejt qiellit së bashku me natën. Ajo dëgjonte fëshfërimën e lehtë të erës në veshë si një përshëndetje. Ai e mbante fort nga mezi dhe ajo e ndjente veten të lehtë si një flutur. Ajo donte të fliste, por ai përsëri i pëshpëriti:

“ -Hesht, mos fol Retinë, lere fluturimin të bëje udhën e vet! Nuset si t’i duhet me patjetër të shkojnë në lartësinë e reve, mbasi zemra jote është plot ajër dhe fllad, por tek thjeshtësia e rëndomtë është e vështirë t’a kuptosh këtë, ndaj shkëputu lëre zemrën të marrë udhë! Dëgjon Retinë! Me sa di unë,” vazhdonte t’i pëshpëriste Rubini gruas së tij, “edhe babai im u ngjit lart në qiell se bashku me nënën, natën e dasmës ose një natë mbas saj. Por atë natë kishin filluar shkreptimat, ata qëndruan diçka më gjatë se ç’duhet dhe gati do të ishin verbuar nga zjarret dhe flakët e qiellit. Ata panë shumë pranë çmendurinë e njerëzve dhe të kohës. Por ti mos e tremb, koha është e bukur dhe yjet janë ngado të shpërndarë. Ja, qëndro mbështetur tek unë dhe në qoftë se të flihet, fli!”

Ajo donte t’i thoshte si mund të fle kur ne jemi në qiell dhe shtëpitë më duken shumë të vogla si të vizatuar me qymyr dhe dritat e shtëpive, rrugëve, tmerrësisht të zbehta gati të mbytura nga terri. Sytë po i mbylleshin nga një napë e lehtë…

Sipas gojëdhënës kishin marrë fluturimin të herë pas hershëm të gjithë katragjyshërit dhe stërgjyshërit e mi së bashku me gratë e tyre. Nuk dihet saktësisht pikënisja, shkaqet, motivet, mbasi gjithçka e ka mbuluar mjegulla e dendur e shekujve, erozionet e vazhdueshme, si dhe xhelozitë e marra. Vetëm dy raste kanë mundur t’u shpëtojnë rrebesheve të mëdha, veçse të mbështjella me mister dhe janë pothuajse të pabesueshme…

Një katragjysh i largët kreu fluturimin nga maja më e lartë e malit së bashku me kalin dhe Gjelinën, gruan e tij. Nuk dihen motivet përse duhet t’a realizonte shkëputjen kur duhej të tërhiqte pas vetes kalin e bardhë dhe gruan, Gjelinën, kur në të njëjtën kohë ishte acar dhe binte vazhdimisht dëborë e trashë. Gojëdhëna thotë se ai ngriu në ajër, në kupë të qiellit, jo nga shiu i tmerrshëm i shigjetave të armiqve, apo nga moti i egër, se sa nga hutimi dhe xhelozia e të tijve. Ai më pas u tjetërsua në re dhe qëndroi në qiell për një kohë të gjatë.

Një tjetër paraardhës, që sipas radhës, të pemës gjenealogjike të familjes, mund të binte brezi i shtatë, quhej Bato. Ai realizoi fluturimin më të veçantë dhe ndoshta më tronditës. Ai, gjithnjë sipas legjendës, ishte ndodhur midis dy zjarresh, forcës goditëse të armiqve, të cilët hidhnin gjylet më të mëdha, ata aso kohe ishin fuqia më e madhe e botës, gjithashtu dhe meteorëve të zjarrtë që pritej të binin prej qiellit. Kërcimi dhe më pas fluturimi ishte kryer kur kish mbërritur momenti më ekstrem, pika maksimale e dy goditjeve të mëdha. Ndaj duhej që dikush të kryente sakrifikim, duhej të bëhej fluturimi dhe martirizimi sublim midis dy zjarreve më të mëdha të kohës, armikut të tokës dhe të qiellit, kur në të njëjtën kohë vetëm Bato e kishte këtë dhunti. Stërgjyshi im i shtatë, u shkëput nga toka së bashku me gruan dhe tërhoqi mbas vetes zjarret e mëdha, u bë njësh me meteorët ndryshoi drejtimin e goditjeve dhe humbi në qiell…

Gjyshes Retina iu duk sikur një erë e ftohtë, me grimca të vogla akulli po i spërkaste ballin, fytyrën dhe pastaj ajo ndjeu sikur trupi i saj po mbushej i gjithi me mornica, po i akullohej. Ajo kishte prekur retë shkumëbardha, shumë larg prej majave të larta të pemëve. Ajo donte të shikonte dhe yjet, pse jo edhe t’i prekte me dorë, por ato ishin edhe një herë më larg nga sa ajo pandehte. Ndoshta i kishte veshur dielli me reflekse dhe mister dhe yjet vallëzonin përreth saj si diamante të mëdhenj përgjatë gjerdanit të diellit. Ndërsa hëna ishte krejt ndryshe, jo aq e mrekullueshme siç duket nga toka, ajo ishte e vogël, e ngrënë me gropa të vogla e të mëdha. Ajo bridhte e hutuar si një kosore lënë aty në qiell dhe nuk gjente dot asnjë vend ku të varej në çengel. Eh, mor bir i gjyshes eh, ashtu-kështu, nuk beson mileti në fluturimin! Ata nuk kanë faj ngaqë janë të paditur, të pa bredhur, po ç’faj kam unë, pastaj çfarë të them tjetër unë plaka. Atëherë bota më ishte dukur e mahnitshme, por jashtëzakonisht e vogël. Tani unë plakem rrëgjohem dhe bota duket tmerrësisht e madhe…

Babai, Deli nuk ishte shtat lartë si i ati, ai kishte ngjarë nga nëna, Retina. Ai ishte trup mesatar dhe disi më i përmbajtur, nuk kishte zë të bukur, por telat e kitarës lodronin në duart e tij dhe të gjithë zogjtë e pyllit fluturonin prej dritares së kasës së kitarës dhe përhapeshin anembanë. Ai ishte njeri zemërbardhë dhe trishtohej nga vuajtjet e të tjerëve, në dhimbje e sipër ndodhte që dehej dhe bënte rrush e kumbulla të gjitha paratë, duke gostitur të gjithë shokët e miqtë, bile edhe të panjohurit që ndodheshin rastësisht rreth tij.

Babai dhe nëna nuk më kishin folur asnjëherë për fluturime. Ndoshta ngaqë babai ngjante më shumë nga fisi i gjyshes Retinë dhe mbase e kishte të pamundur shkëputjen nga toka. Ose nuk kishin shkuar dhe shaluar akoma vitet e plakjes ku fantazia merr udhë drejt të paqenës…

Babai nuk bëri dasmë të bujshme si gjyshi Rubin, kishte qenë një dasmë e thjeshtë, e ngushtë, mbasi luftërat, sëmundjet dhe tërmeti i dytë kishin dëmtuar rëndë ekonominë e qytetit, kishin shkatërruar pazarin, kishin humbur shumë jetë njerëzisht, të afërm, qytetarët ishin të mpakur nga goditjet e vazhdueshme dhe sa herë merrnin veten, mëkëmbeshin disi nga goditje e parë, befas vinte goditja e dytë më e rëndë se e para. Sido që banoret e qytetit ishin të lodhur nga dëmet e mëdha, fëmijët rriteshin shumë shpejt dhe nuk mund të ngeleshin pa martuar.

Babai i merrte gjërat shtruar pa zulmë dhe bujë, ai asnjëherë nuk kishte qenë i lakmuari i femrave. Ndoshta ishte më shumë i lakmuari i pijetarëve. Sepse i binte kitarës për qejf të tyre pa përtuar deri në agim.

Babai nuk mori orkestër. Lame Shëllira daullexhiu kishte përvëluar të dy këmbët në punishten e kërqellës. Babai i ra vetë kitarës dhe hëngri dhe piu me miqtë. Nëna nuk veshi fustan të bardhë, por një fustan të thjeshtë basme. Babai i dhuroi një gjerdan me trëndafila të freskët shumë ngjyrësh dhe një këngë të re. Vera ishte e pakët por uji i burimit ishte i kulluar. Në prag të mëngjesit një mik i tij nga fshati Boricë solli raki kumbulle të zierë dy herë. Babai lajmëroi gjithë pijetarët e sprovuar të qytetit të cilët prunë gjizë të freskët dhie dhe dyshemeja u njom nga rakia.

Gjyshja Retinë doli një copë herë jashtë për të kërkuar Rubinin, shpirtin e tij dhe biseduar me të. Ishte dasma e djalit të tyre, pastaj të fluturonte si dikur me të, në netët me hënë, por pijetarët ishin qejflinj dhe zhurmëtarë të mëdhenj, rakia e kumbullës e zierë dy herë prej fshati Boricë ishe krye pija e botës moderne.

Vite më vonë daullexhiu Lame Shëllira ishte ftuar në një dasmë çobani, por ai nuk ishte vetëm i ftuar, ai ishte dhe babai i nuses. Një mëngjes vjeshte vajza e tij ishte rrëmbyer a kishte shkuar dreqi e di se ku, së bashku me një familje të madhe çobane dhe tufën e tyre të bagëtive në ditën e qumështit, në luadhin e drerit dhe aty ajo dashuroi djalin e vogël të çobanit, ajo donte të bëhej një qumështore e mirë. Lame Shëllira i kërkoi babait të shkonte me të, së bashku me kitarën. Marazi i tij ishte akoma në grykë të shishes, le të këndonin më mirë se sa goditeshin me grushte, të gjakoseshin, të bënin sherr. Vërtet ashtu ndodhi, ata kënduan dhe pinë deri në mëngjez, por vetëm me dy ndryshime të vogla, vajza e Lame Shëllirës ishte bërë shumë shpejt qumështore, i ishte rrumbullakosur barku dhe djali i vogël i çobanit, dhëndri, ishte pa xhaketë në mot të ftohtë. Ai mbante vetëm një këmishë të irnosur dhe kopsa e parë e këmishës ishte gati në të këputur.

“-Dhëndër koti,” – pëshpëriti Lame Shëllira,- “me këmishë zgjyrë që qelbet erë shëllirë. Djalli shëllira m’a kripori vajzën.”

Ai heshti një hop gati i hutuar dhe lëvizi qafën e trashë mbi jakë gjithë bezdi dhe mërmëriti nëpër dhëmbë.

“- Kush dreqin i a ngjiti familjes tonë mbiemrin e shpifur “shëllira” , kur këta dreqër qelben vërtet shëllirë të ndyrë.”

Babai hoqi xhaketën e re prej trupit edhe pse ishte nëntor i ftohtë dhe i a fali dhëndrit, të cilit disa hajdutë çapaçulë në një pritë aksidentale i kishin vjedhur kostumin e shajaktë. Siç u sqarua më vonë e vërteta ishte ndryshe. Çobani dhëndër e kishte lënë kostumin e shajaktë në kumar, në udhëtim e sipër drejt dasmës së tij me dy oxhak fshirës, dashamirësit më shembullorë të rakisë së koçimares. Të tre u gjendën rastësisht nën mjegullën e dendur të klubit Rrëmuja, në rrugën e shurdhëve, aty ku dikur bashkoheshin shurdhët e memecët në pritje të një dite të re.