dgreca – Page 5407 – Dielli

Boll mo! E kemi kuptuar lojën

June 10, 2013 by dgreca

Shkruan: Fahri Xharra /

Mjaft mo, se na ngulfatet! Nuk jemi shqiptarët e kohës së Esad Pashë Toptanit, ku “dum`babatë” luanin lehtë me ne. Ata na diktonin se si te mbathemi, se si te vishemi se si te flasim. Ata na i caktonin rrugët e jetës. Hoxhët e sotit duhen t`a dijnë ndryshimin me shqiptarët e permendur më lartë dhe neve të sotit, se ne dijmë shkrim-lexim, se ne sot flasim shumë gjuhë të huaja, se edhe ne të tjerët dijmë të shkruajmë dhe lexojmë edhe arabisht, perveq tjerash, nëse kjo është e rëndësishme.

Mos i keqinterpretoni gjërat, mos na ngulfatni. Na leni rehat në rrugën tonë që na e ka caktuar vetë perëndia. Rruga e jonë, ajo e trajektores së DIELLIT, është e vetmja rrugë që ne sot e dijmë dhe mundemi, dhe do t`a ndjekim.

Mos na i pudrosni gjeneratat e reja, me pluhurin e rrugës pa dalje. Kot e keni. Ne jemi ata që nuk do të lejojmë kthimin prapa, nuk do t`i lejojmë askujt që të na pengon në rritjen e miqësisë me Europën. Europa jemi ne.

Ne shqiptarët myslimanë kemi praktikuar ato pak rite të mbetura nga okupimi shumëshekullor turko- mysliman dhe jemi ballafaquar me problemet e vërteta të jetës, qoftë për një mbijetesë apo një jetë më të mirë. Vlerësimi i të huajve ishte se jemi “myslimanë të lehtë”. Por, çfarë u mendua kur na quajtën “myslimanë të lehtë”? Europa na don vetëm kështu. E edhe ne e duam Europën ashtu si është.

Qëllimi i shkrimit tim është që ata që duan t`a mësojnë të vërtetën mbi vellot, shamijat, perqet, ferexhenë dhe “havalën “dhe në përgjithësi mëshefjen e femrës nga “sytë e botës”. Qëllimi shumë i pastër pa kurrfarë tentimi të ç`vlerësimit të feve. Ato (fetë) le të vazhdojnë me qenë. Ato le të punojnë për ata që duan, por pa kurrfarë imponimi ligjor për të tjerët.

Jam konsultuar me një literaturë të shëndoshë nga burimet arabe dhe çdo fjali që e përmendi në teksin e më poshtëm e ka burimin e shkruar, prej nga është shkëputur.
Më tregoni ju lutëm se a është kështu si shkruajnë muslimanët e moderuar?

Do i përmendi termet arabe për mbulesë të femres të cilat po keqpërdoren nga ata që po iu shkon për shtati: hijâb (higjab); jilbâb (gjilbab); khimâr.(himar)

Çka thotë libri i shenjtë për vellon? Asgjë. Bile asgjë. Kurrkund nuk përmendet koka e femrës. Fjala “flokët” (sha`ar) aty nuk gjindet fare. Zoti nuk thotë asgjë as për mbulimin e as për zbulimin e flokëve. Nuk ishte qëllimi i ardhjes së Kur`anit që t`i mësoj njerzit se si të vishen. Fjala vello, me qëllimin se si i ipet sot, nuk është pjesë e fjalorit dhe porosive kuranore. Velloja është një “krijesë” e shariatit.

Nga historia dhe origjina, bartja e Hijabit është institucionalizuar nga ”Sharia”, ligji fetar i Islamit. Hijabi është i ndëlidhur vetëm me dy vargje të Kuranit, dhe iu është imponuar muslimanëve. Fjala është për vargjet 24:30, 31, 33:59.

1. Surja : Nuur (Drita), vargjet 30-31.

Korani i paraqetë principet e ligjit të thjeshtësisë (modestisë) në kapitullin24 (Nuur) Drita- thjeshtësia iu përshkruhet si muslimanëve ashtu edhe muslimaneve: “ Thuaju besimtarëve që të largojnë shikimin që të ruajnë dëlirësinë, dhe t`i hedhin vello mbi gjoksin e gjinjtë e tyre… Allahu është i sigurtë , njohtës shumë i mirë se çka ata bëjnë…30,31.

Sipas vargjeve të mësipërme, muslimani duhet të veshet si i ka hije njeriut në mënyrë të thjeshtë. Pra nuk parashifet asnjë ndalesë e as denim për femrat e shpluara. (e përkthyer dhe e spjeguar nga Muhammad Asad” Mesazhet e Kur`anit” (Dar el- Andalus 1984). Himari,dhe përdorimi i tij shërben për të mbuluar gjoksin lakuriq të femrës së kohës “dhe që” gjoksi nuk është, që pa tjetër duhet të shihet.

2- Surja 59 ( Al Ahzab) vargjet 58-59

Sipas tij në atë kohë si femrat ashtu edhe meshkujt binin pre e provokimeve dhe shkeljeve morale. Nëse femra muslimane duhej të mveshte një pelerinë të madhe, kur dilte nga shtëpija, arsyeja ishte që të mos ngacmon me pamjen e saj dhe të sulmohet.

Bartja e vellos, hijabit nuk është urdhër koranik. (Ibrahim B. Sayed “ Women in Islam: Hijab(Islamic Reaserch Fondation International, 1998)

Kurse, Zonja Nazira Zin al-Din në Al Sufur Wa`l-hijab (Beirut, Quzma Publication) shkruan “Moraliteti im dhe vetëdija ime pa njolla është më e vlerëshme se sa bartja e mbulesës. Asgjë e mirë nuk duhet të pritet nga pamja (dukja) e jashtme, të gjitha të mirat dhe virtytet qëndrojnë ne mbrendinë time.”

Bartja e mbuleses së femrës eshtë bër sot në disa vende një deshirë politike, një teatralizim i deshirës për të qenë e lirë. Krejt se çka mendojmë për femrën të mbështjellet apo jo, në Kor`an nuk gjendet asnjë përshkrim i tillë.

Hijabi dhe injoranca është mbështjellësi që e mbulon zemrën, dhe e pengon kërkimin e së vërtetës për të pasur qasje në bashkim me Zotin dhe që e pengon njohjen e mësheftësisë së mbrendshme.. Atributet dhe sjelljet tona negative si egocetrizmi, lakmia, materializmi, egoizmi, deshira, kerkesat tona dhe çfrytëzimi i kufizuar i vetvetës si një mbulojë e trashë do të pengon dritën e shenjtë të Zotit të ndriqon zemrat tona. Me këtë rast ne e injorojmë të vërtetën, unin tonë të vërtetë dhe mbesim në kufirin me pamjen e së të vërtetës. Sipas Kor`anit, ”velloja dhe terri është në sytë e të padijshmit, të largojmë mosdijen e të ballafaqohemi më të vërtetën.”

Hijabi – mbulesë e mbrendshme shpritërore.

Emri “Hijab( Higjab) në Kur`an vetëm 7 herë përmendet, pesë prej tyre si “Hijab” dhe dy herë si “Hijaban”. Shifni 7:46, 17:45, 19:17, 33:53, 38:32, 41:5, 42:51. Asnjëherë fjala “Hijab” nuk është përdorur, si po na thuhet sot nga të pangopshmit në lidhje “me kodin e veshjes së femrës muslimane. Velloja apo hijabi në Kuran nuk ka të bëj aspak me ligjet e veshjes së femrës, bile as asaj arabe.

Sot, krejt kjo është për të vendosur diktaturat në shtetet e caktuara të botës, për të krijuar një kundërsulm nga të moderuarit e për të pasur alibi për shtrirje të tyre. S`ka aspak të bëj me Islamin e vërtetë.

Dr. Tarik Suwaidan thot: Në shumë vende arabe tradita e moqme ka rifilluar të praktikohet. Nëse e hedhim një vështrim të thellë për atë që ishte praktikuar në shekullin e 7-të, ne do të shofim shumë qartë “në shtëpitë e kohes nuk kishte mure dhe duhej të veheshin perde për t`u ndarë burrat nga gratë, dhe se ato gra muslimane nuk duheshin të bashkëbisedonin me burrat dhe të qëndronin të ndara pas një perdeje..”

Pavarësisht nga pohimet e eruditëve (dijetarëve) konservatorë, nuk ka asnjë bazë në ”Librin e Shenjtë“ për mbështjelljen e femrave si gjë të obligueshme, por përpjekja e tyre është një sulm i tërthotë në imponimin torturues ndaj suverenitetit të grave, dhe se të gjitha autoritetet e pavarura e vërtetojnë se nuk ka asnjë bazë për këto urdhëresa kufizuese. Përveq kësaj, ideja se Perëndia apo al-Llâh i preferon gratë e mbuluara ose që trupi i grave është awra, vjen ngase gratë duhen të jenë të mbrojtura ndaj sulmit të burrave dhe shoqërisë imorale, kurse hijabi është i rremë dhe vetëm për të penguar qasjen e gruas në pavarësinë arsimore, sociale dhe politike.

Kurse në tokat mbarëshqiptare, qellimet shihen prej kosmosit dhe janë të qarta: lufta për pushtet, dhe përkushtimi për të dërguar në vend porosinë e porositësve. Shkolla është një vend i formimit e i edukimit të qytetarëve të rinj për t`i përgatitur të jetojnë në një shoqëri laike me respekt të lirisë fetare. Në shkollat tona në Kosovë ka katolikë, myslimanë, protestan, ortodoks, të padeklaruar, ata janë aty të jetojnë si njerëz të lirë në të gjitha pikëpamjet fetare. Në Kosovë, bartja e shamisë u imponohet vajzave të reja, qoftë nga familja, qoftë nga bashkëfetarët. Ajo shpreh një përulje jo ndaj Perëndisë, por ndaj presionit të rrethit. Bartja e shamisë në Kosovë shpreh manifestimin e një integrizmi fetar e që është i rrezikshëm për ne, pasi këtu jemi edhe jomyslimanët të një kombi, gjuhe dhe historie.

Stigmatizimi i femrës myslimane në Kosovë është një fenomen i ri i shfaqur pas luftës së fundit dhe debati lidhur me shaminë islamike i ka dhënë shoqërisë një dimension të ri.

Boll mo! E kemi kuptuar lojën.

TAKIMI AMERIKANO-KINEZ JO-ZYRTAR NË KALIFORNI

June 10, 2013 by dgreca

Nga Frank Shkreli/

Çdo takim, qoftë edhe jo-zyrtar, midis udhëheqsish të fuqive të mëdha siç janë Shtetet e Bashkuara dhe Kina, është një ngjarje me rëndësi jo vetëm për të dy vendet, por edhe për mbarë botën, pasi takime të tilla midis këtyre dy vendeve kanë pasoja, jo vetëm për marrëdhënjet dy palëshe, por edhe për marrëdhënjet ndërkombëtare në përgjithësi dhe për stabilitetin botëror në veçanti. Fund javën që kaloi Presidenti Obama u takua në Kaliforni me Presidentin e ri të Republikës Popullore të Kinës, Xi Jinping, që ishte takimi i parë i udhëheqsit amerikan me udhëheqsin e ri kinez.

Para takimit, zyrtarët amerikanë e cilësuan këtë takim jo zyrtar, si një rast të mirë për presidentët Obama dhe Xi për të biseduar haptas dhe sinqerisht mbi problemet në marrëdhënjet midis dy vendeve. Shtëpia e Bardhë tha, para sesjoneve jo-zyrtare, se qëllimi i takimit ishte gjithashtu që Presidenti Obama të njihej për së afërmi me Presidentin e ri kinez, në një atmosferë jo formale, ose siç u cilësua nga disa për nga informaliteti, si në një takim me ”Këmish me mëngë të shkurtëra”.

Sipas njoftimeve të Shtëpisë së Bardhë, dy udhëheqsit e lartë biseduan mbi një seri çështjesh bilaterale, rajonale dhe ndërkombëtare, dhe shqyrtuan përparimet dhe sfidat në marrëdhënjet amerikano-kineze gjatë katër vjetëve të fundit, dhe biseduan mbi mënyrat e avancimit të bashkpunimit, por edhe të menaxhimit të ndryshimeve në qendrimet politike dhe ekonomike midis Uashingtonit dhe Pekinit, gjatë viteve të ardhëshme. Gjatë bisedimeve jo formale prej dy ditësh, Presidenti Obama e siguroi udhëheqsin kinez Xi se Shtetet e Bashkuara mirëpresin rritjen paqësore të Kinës si fuqi botërore, duke thënë se, “Është në interesin e Shteteve të Bashkuara që Kina të vazhdojë rrugën e suksesit, sepse ne besojmë se një Kinë në paqë, stabile dhe e begatë nuk është vetëm diçka e mirë për Kinën, por është gjithashtu edhe në interesin e botës dhe të Shteteve të Bashkuara”, tha Presidenti Obama.

Nga pikëpamja amerikane, midis Kinës dhe Shteteve të Bashkuara ka shumë problem – përfshirë të drejtat e nejriut dhe vlerat universal – por ndër kryesoret që sipas lajmeve u biseduan gjatë takimeve fundin e javës së kaluar në Kaliforni –janë proteksionizmi tregtar, vjedhja kibernetike dhe resepktimi i pronësisë intelektuale. Këto shqetsime të Amerikës, Presidenti Obama i shfaqi duke thënë se, “Shtetet e Bashkuara përpiqen të sigurojnë një ekonomi ndërkombëtare dhe një rend ekonomik ndërkombëtar, në të cilin kombet e ndryshme zbatojnë të njëjta rregulla, dmth, një rend ekonomik që është i lirë dhe i drejtë, dhe një rend në bazë të të cilit Shtetet e Bashkuara dhe Kina punojnë së bashku për zgjidhjen e problemeve, siç është siguria hibernetike dhe mbrojtja e pasurisë intelektuale. Kina, sipas njoftimeve zyrtare dhe jo zyrtare, ka vazhduar të vjedhë sekretet mbrojtëse dhe tregëtare të Amerikës, nepërmjet sulmeve hibernetike, gjë që ka keqësuar tensionet amerikano-kineze dhe ka shkaktuar reagime të ashpëra edhe në Kongresin Amerikan .

Përsa i përket Pekinit, një ndër shqetësimet kryesore të Kinës është politika e re amerikane ndaj Azisë, politikë të cilën udhëheqja kineze e konsideron si një përpjekje të Shteteve të Bashkuara për të penguar Kinën që të bëhet një superfuqi botërore. Megjithëkëtë, udhëheqsi i ri kinez tha gjatë bisedimeve me Presidentin Obama në Kaliforni se ai beson se marrëdhënjet midis dy vendeve kanë arritur një pikë historike dhe se ato mund të jenë një model për marrëdhënjet midis fuqive të mëdha.

Një ndër çështjet kryesore të bisedimeve, dhe për të cilën të dy palët shfaqën të njëjtin qëndrim, ishte Koreja e Veriut dhe programi i saj bërthamor. Si Pekini ashtu edhe Uashingtoni u angazhuan se nuk do të pranojnë që regjimi komunist i Koresë së Veriut të sigurojë armë bërthamore.
Por duke gjykuar nga deklaratat e zyrtarëve amerikanë, pas përfundimit të takimit amerikano-kinez, siç duket, mbi çështjet kryesore dhe shqetsuese për Amerikën, nuk u arrijtë ndonjë mirëkuptim midis palëve, dmth., përsa i përket dy çështjeve me rëndësi, ndalimit të sulmeve hibernetike kineze dhe vjedhjes së pronës intelektuale amerikane nga ana e Kinës. Këshilltari në largim i Presidentit Obama për Çështje të Sigurimit Kombëtar, Tom Donilon megjithëse i cilësoi bisedimet si konstruktive dhe pozitive, u tha për gazetarëve se nëqoftse Kina nuk ndërmerr përpjekje serioze për të zgjidhë çështjet e sigurisë hibernetike dhe nëqoftse, Pekini vazhdon sipas tij, “vjedhjen e drejtë për drejtë të pasurisë intelektuale të Shteteteve të Bashkuara”, atëherë, shtoi ai, “këjosituatë do të krijonte një problem shumë të vështirë në marrëdhënjet e tanishme ekonomike”, midis dy vendeve.

Siç duket, Presidenti Obama, duke marrë iniciativën për të ftuar presidentin e ri kinez në një vizitë dhe takim jo-zyrtar në fillim të mandatit të dytë të tij si president dhe menjëherë pas ardhjes në fuqi të Presidentit të ri kinez Xi Jinping, shpresonte që të shënonte fillimin e një epoke të re në marrëdhënjet amerikano-kineze, me shpresë për të zgjidhur problemet e vjetëra dhe për të zhvilluar mundësi të reja për avancimin e marrëdhënjeve midis dy vendeve. Këshilltarit në largim i Presidentit Obama për Çështje të Sigurimit Kombëtar, Tom Donilon, ka thënë pak kohë më parë, në një fjalim tek Fondacioni i Azisë se qëllimi “i politikës amerikane karshi Kinës ka qenë dhe është përmirësimi i cilësisë së marrëdhënjeve në përgjithësi midis dy vendeve, duke promovuar një konkurencë të shëndosh ekonomike, duke menaxhuar dhe kontrolluar mosmarrveshjet dhe njëkohësisht duke siguruar që gjatë këtij procesi të mbrohen interesat e Shteteve të Bashkuara dhe të respektohen të drejtat e njeriut dhe vlerat universale.”

Ky ishte qëllimi i Uashingtonit zyrtar për takimin amerikano-kinez fund javën e kaluar, por njëri nga disidentët kryesorë kinez në mërgim, Wei Jingsheng u citua nga Zëri i Amerikës të ketë thënë se, për derisa Kina mbetet nën udhëheqjen e një partie, asaj komuniste, Shtetet e Bashkuara, sipas tij, nuk duhet të presin marrëdhënje serioze bashkpunimi me Pekinin. Ai shtoi duke thënë se, “Sistemi politik dhe shoqëror amerikan është shumë tërheqës për njerëzit e thjeshtë në Kinë dhe si rrjedhim, regjimi komunist i Kinës e shikon këtë fakt si një kërcënim themelor ndaj mbijetesës së regjimit komunist në Pekin.”

Është pothuaj e pamundur që dy fuqi të mëdha me interesa ekonomike dhe gjeopolitike të ndryshme, siç janë Shtetet e Bashkuara dhe Kina, të jenë dakort mbi të gjitha çështjet bilaterale dhe ndërkombëtare. Por takimi jo zyrtar fund javën që kaloi në Kaliforni midis presidentëve të Amerikës dhe Kinës tregon se — cilat do qofshin problemet midis dy vendeve, e ato janë të shumëta, sidomos në fushën e të drejtave të njeriut dhe të vlerave universale — Uashingtoni dhe Pekini, të pakën janë duke u përpjekur që të mbajnë hapur linjet e komunikimit dhe të menaxhojnë deri diku këto marrëdhënje ashtuqë të mos dalin jashtë kontrollit. Dhe njëkohësisht të provojnë se megjith ndryshimet e mëdha politike, ideologjike dhe parimore midis tyre, ekzistojnë mundësi për një bashkpunim praktik për çështje të interesit të përbashkët.

Mbajta hapur e linjeve të komunikimit, në nivelin më të lartë midis dy vendeve është tepër e rëndësishme, pasi kemi të bëjmë me një Kinë e cila po tregon gjithnjë e më shumë tendenca ekspansioniste ushtarake në rajonin e Paqësorit dhe kemi të bëjmë me një regjim i cili e sheh të nevojshme që të shtypë segmente të ndryshme të shoqërisë që nuk pajtohen me politikat e tij, ndërkohë që autoritetet komuniste kineze tregojnë frikën që kanë nga populli i vet, duke bllokuar diskutimet në internet në lidhje me përvjetorin e masakrave të 4 Qershorit, 1989, në sheshin Tiananmen të Pekinit.

VAJZA E KAMPEVE TE INTERNIMIT

June 10, 2013 by dgreca

Vdekja e papritur e saj, në moshë të re ka tronditur jo vetëm , prindërit e saj Lek dhe Dolores Mirakaj, bashkëshortin Agjah Libohova, motrën dhe vëllanë, të afërmit e saj farefisin Mirakaj dhe Spahiu, por tërë ish të burgosurit politik, ish të internuarit, miq edhe shokët e kësaj familje në SHBA

Nga BEQIR SINA, New York/

FERMINGDALE – LONG ISLAND NY : Familja Mirakaj dhe Libohova, anëtarë të komunitetin Shqiptar, miqtë dhe të njohurit i dhanë pak ditë më parë lamtumirën e fundit Manjola Mirakaj – Libohova. Ajo vdiq të shtunën më datën 31 Maj, mbas një sëmundje të randë duke lënë pas vetes dy vajzat Anën dhe Emën, bashkëshortin Agjah Libohova, motrën dhe vëllanë dhe prindërit e saj Lek dhe Dolores Mirakaj.

Manjola lindi në kampin famkeqë të internimit në Gradishtë të Lushnjes, më 24 Janar 1969 dhe fati i saj e solli që qysh në moshë të njomë , të njoh vuajtjen dhe vështërsit e jetës, duke parë me syt e saj edhe dhunën e diktaturës komuniste, mbasi babai i saj Leka kur Manjola dhe Matilda ishin të vogla – kaloi 10 vjetë në burgjet e tmerrshme të Spaçit dhe Qafë Barit.

Manjola, është një nga ato mijëra vajzat( fëmijët), që lindën dhe u rritën në kampet e interrnimit, të privuara për shkak të politikës komuniste që ndiqte regjimi i Enver Hoxhës vetëm për fëmijët në kampet i interrnimit, ku ajo kaloi disa dekada, deri sa me ardhjen e demokracisë, doli më në fund në botën e lirë.

Eugen Mirlika, një ish i burgosur politik që jeton në Itali, shkruan në essen e tij “Kujtim të një “Lulje”, Manjola Mirakaj, që u nda nga jeta me 31 maj 2013, shkuran se :”Çdo gjë më erdhi në sitën e mëndjes kur mora lajmin e hidhur të ndrrimit jetës të Manjolës, vajzës së një çifti mik e të dashur, të Lek Mirakajt e Dolores Spahiut, bashkëmoshatarë, bashkëvuajtës, bashkëudhëtarë në “Rrugët e ferrit” të disa dhjetëvjeçarëve të jetës sonë prej “të mbijetuarish” në fushat e përqëndrimit të Myzeqesë. Kishte lindur ajo vajzë e bukur në një ditë janari të vitit 1969 dhe i kishin vënë emrin e një luleje. Ishte rritur në baltërat e Gradishtit, në barakat e mbuluara me eternit kancerndjellës të atij sektori internimi në zemrën e Tërbufit.”

Më tej Merlika thotë , “si të gjithë shoqet e shokët e saj, si një fëmijë të atyre familjeve që Shteti i kishte vulosur me mallkimin e tij të zi të “armikut të klasës”, u rrit duke thithur ajrin e urrejtjes që një kastë kriminelësh e kishte kthyer në frymëmarrjen e përditëshme të shqiptarëve. Ata fëmijë, të lindur n’ata vite e n’ata kushte mjerimi, ishin shprehja më e mirë e qëndresës së prindërve të tyre ndaj diktaturës, e dashurisë për jetën dhe vlerat e saj. Krahasuar me botën e mirëqënies e të lirisë, ku njerëzit ngurojnë të lindin fëmijë për vështirësitë e rritjes e të edukimit të tyre, Manjola, motra e vëllai i saj, së bashku me të gjithë shoqet e shokët e tyre, janë dëshmi e fuqishme e gjallësisë së shtresës, e fuqisë së saj qëndrestare, e prirjes për të përtërirë familjen e traditën e saj, edhe në kushtet më të vështira, edhe atëherë kur shteti proletar i gjithfuqishëm punonte për zhdukjen e saj”, shkruan Merilika, ai dhe familja e tij u presekutua për 45 vjet në Shqipëri.

Mirëpo, natyrisht, që nuk ka vdekje të madhe apo të vogël, mbasi çdo vdekje është e dhimbshme, por, ikja e Manjolës ishte tepër e rëndë, aq sa përballja me sëmundjen e rëndë, e cila ishte një betejë e vështirë, që Manjola nuk mundi ta fitojë me gjithë kurajon e madhe, që e karaterizonte atë, me gjithë dëshirën për jetën dhe mrekullinë e mjeksisë së këtij vendi të bekuar Shtetet e Bashkuara të Amerikës.

Manjola u lind në kampin e internimit të Gradishtës më 24 janar 1969 dhe ndërroi jetë me 31 maj 2013

Fëmijëria e saj u përballë me absurdin e diktaturës, ku në vend të lodrave i afruan apelin e detyruar, privimin nga gjërat më elemntare të jetës, frikën dhe presekutimin. Sepse, ajo ishte pjestare e dy familjeve të njohuar në anët e tyre, por dhe në gjithë Shqipërin, familjes Mirakaj dhe Spahiu. Çka padrejtësisht ajo u “dënua” po nga absurdi që përdorte rregjimi i egër komunistë, me të vetmin fajë që kishte bërë ajo dhe ata mijëra fëmijë të presekutuar, sepse ishte një fëmijë nga dy familjet e mëdha.

Mbasi edhe vet jeta e këtyre njerëzve, që u pushkatuan pa gjyqe, u torturuan, u bugosën, ua morën pronat dhe çka patën, u syrgjenosen kampeve të internimit i dërguan të shoqëruar me policë injorantë, nëpër keneta dhe moçale, i privaun ata dhe fëmijët e tyre edhe nga të drejtat më elementare, duke përfshirë edhe shkollimin e tyre. Andaj sot jeta e tyre paraqet një histori të hidhur dhe të papërshkuar . Ajo është një histori trekëndëshe, e këtyre njerëzve, e cila qendron në mes të dinjitetit të familjes, dashurisë për atdheun dhe kombit, dhe të besimit ndaj fesë, që ata i përkisnin.

Ngaqë, karakteri i tyre i fortë, shpirti i tyre i madh njerëzor, bujar dhe tepër fisnik, me një formim dhe kulturë të thekur përendimore, në të cilën mbajtën edhe shpresën e tyre gjallë, besimin dhe idealin e tyre fisnik, edhe sot dy dekada mbasi ai rregjim u rrëzua, po këta njerëz si arkitekt gjenial – po këta njerëz që u shtypën dhe u dhunan për 45 vjet, u ngritën një ditë si triumfues mbi një “ndërtesë që kishte qenë kalbur dhe e rrënuar” me kohë.

Një “ndërtesë” që ata e quanin “Kala e Komunizmit”, e cila, megjithse, i përkiste botës së qyteruar, të asaj bote që ky komb i shumë vuajtur, në zemër të Europës, i kishte dhënë aq shumë, dhe me të drejtë i përkiste, ashtu si dhe që këta njerëz i përkisnin sepse kishin dhënë shumë Shqipërisë, kombit të tyre.

Me një fjalë, jeta e këtyre njerëzve, që u pushkatuan pa gjyqe, u torturuan, u bugosën, ua morën pronat dhe çka patën, i syrgjenosen kampeve të internimit nëpër keneta dhe moçale, i privaun ata dhe fëmijët e tyre edhe nga të drejtat më elementare, rinia e tyre dhe shkollimin. Ajo, që patjetër, sot është një përshkrim i rrugëtimit të tyre, nëpër tri mbretëritë e përjetshme të gjithë njerëzimit: “Lindjes, Jetës dhe Vdekjes”.

Gjatë këtij udhëtimi të gjatë përfytyror, që zgjati aq sa që nuk mendohej, ishin po këta njerëz që provuan të përshkruajnë dhimbjen dhe vuajtjen që ua shkatoi rregjimi diktaorial – gjendjen e shpirtit të njeriut, pas të gjitha atyre vuajtjeve të tmershme, “Shtegtimet me plaçka në krah si Golgota”, nëpër rrugë të llahtarshme, me plot vajtime, lot dhe dhimbje, por dhe shpresë.

Këtë e përshkroi mjaft bukur edhe Dom Nikolin Përgjini, një prift që edhe ai së bashku me familjen e kaloi ferrin komunistë, për pesë vjet në kampet e interrnimit në Shqipëri, në “Meshën e Dritës” në Kishën St. Thomas, në Long Island – New York. Në shtëpin e Zotit, ku do të përcilleshin lutjet për shpirtin e Manjolës, nga prindërit e saj Leka e Lola, vëllai dhe motra, njerëzit më të afërt të familjes së saj dhe dhjetra bashkëvuajtës të saj – që kan ardhur në Amerikë nga kampet e interrnimit në Shqipëri.

“Unë si klerikë jo pak herë, tha në Meshën e Dritës, Dom Nikolini, e kam përdorur atë vështërsinë që kan kaluar këta njërëz, por edhe gjithashtu disa herë në predikimet e mija, duke i bekuar këta njërëz për karakterin e fort e asaj kohe dhe për qëndrimin dhe shpresën – që kurr nuk u përulen dhe nuk u dorëzuan para vështërsive.”

Natyrisht, që sot tha Dom Nikolini, gjatë predikimit nuk flasim këtu për Xhinën gjyshen e Manjolës, por flasim për vet Manjolën – ku jemi bashkuar për ti thënë lamtumirën e fundit këtij engjulli – pra Manjolës. E në të njëjtën kohë, theksojë ai, kujtojë edhe ato fjalët e saj – duke e përshkruar tamam atë karakterin e fort që qendrojë në vështërsi.

Dom Nikolini iu drejtua prindërve të Manjolës, bashkëshoritit të saj më të pikëlluarave të kësaj humbje, me fjalët se “po mundohem pak a shumë t’ju drejtohem ju si familje që të keni po atë karakter atë forcë edhe atë besim atë këmbëngulje, atë vazhdim të jetës, megjithëse, Ju sot jeni në pikëllim të madh. Jeni në dhimbje, jeni në lot! jeni në vuajtje, ku po i thoni lamtumirën e fundit, bijës suaj, gruas, nanës, motrës, mbesës, kushurirës, shoqes, bashkëvuajtjes suaj të pa harrueshme.” tha Dom Nikolin Përgjini

Ndërsa, vijojë ai “I kuptoj mjaft mirë në këto momente lotët dhe hidhërimin tuaj, duke kujtuar edhe ato vështërsitë që keni kaluar ju të gjithë pjesëmarrës në ato vite që jan pothuajse të paharrueshme, megjithëse, tani keni ardhur në Amerikë, ku jeta është mjaft e bukur. Dhe, kur Manjola ishte e martuar me fëmijë, dhe papritmas u sëmurë në moshë shumë të re, në një kohë që mund të gëzonte edhe më shumë veten, burrin dhe fëmijët, familjen e saj , shoqërin dhe gjithë dashamirët, u nda nga ne për në jetën e pasosur, dhe kjo dhimbje e madhe mund të na kalojë vetem e vetem në qoftë se ne si qytetar ose si të krishter, e përcjellim atë me pyetjet që Krishit ju drejtua Martës kur i tha :” A e kupton ti kush jam unë- Unë jam ai që jap ringjalljen dhe shpresën”. Dhe ajo në atë përvuajtjen e saj i tha :”Yes Lord – Po Zot!”

Gjatë predikimit të Meshës së Dritës, Dom Nikolini, tha se të gjithë duhet të besojm që jeta nuk mbaron me vdekjen –

Për Dom Nikolinin :”Njeriu që edhe pse ndoshta largohet nga ne dhe ne nuk kemi mundësi të flasim dhe ta përkasim atë të komunikojmë si kemi komunikuar, përpara kur ai ka qenë në jet, do të thotë se një njeri që beson në Zot me të vërtet, dhe është i bindur se komunikimi me ato që kan shkuar në jetën e pasosur vazhdon dhe është e mundëshme”.

Ai lut që Manjola të pushoi në paqe! “Ju si familje jam i sigurtë që keni shumë kujtesa – keni shumë mendime , vazhdoi predikimin e tij Dom Nikolini, keni shumë eksperienca dhe kujtime, që ju jam i sigurtë që ju do ti mbani dhe do ti ruani të shtrejta dhe do ti kujtoni gjithmonë ato momente që ju i vlerësoni tek ky njeri, që ai ka pasë si vlera dhe karakter të fortë dhe ti thoni se sot e gjithmonë ne do të kujtojmë, do të lutemi për ju dhe në të njëjtën kohë do të kërkojmë që edhe ju të luteni për ne. ”

Pas meshës një orëshe kortezhi me dhjetra njerëz iu drejtua rrugës drejt Varrezave Saint Charles Cemetery në Wellwood në Farmingdale, të ishullit Long Island – New York.

Dom Nikolin Përgjini, aty mbi varrin e hapur, ku ishte vendosë arkivoli me trupin e pajetë të Manjolës, mbajti lutjen e fundit. Dënesa dhe lot, pshertima dhimbjeje dëgjohen në turmë, duke hedhur mbi arkivolin e saj nga një trandafilë të freskët. Të gjithë vendosin kurora me lule të freskëta mbi arkivol. Sa shumë lule sa shumë trandafila sa shumë kuruora me lule! Ngaqë një lule, që u këput ishte dhe vetë vajza e bukur e kampeve të internimit, Manjola Mirakaj. Nëna Dolorez, i ka ulur sytë e përlotur mbi arkivol dhe përcjell dhimbjen. Leka, i ati vajzës, që ka përballuar situata të vështira në hetusinë dhe burgjet e diktaturës, në kampet e internimit, dhe ka treguar karakter të fortë, arrin ta mbajë veten dhe përcjell tek pjesmarrësit e shumtë në varrim mesazhe falenderimi e mirësie. Pas varrimit sipas zakoneve familja, Mirakaj shtroi drekën e fundit për Mnajolën!

Në fund nëpërmjet organit të Vatrës, DIELLI, në emër të familjes Mirakaj dhe Libohova, ata falenderojn me këtë rast, të gjithë miqtë dhe dashamirët që iu janë gjetur pranë në këto momentet e vështira të ndarjes nga kjo jetë, të bijës , gruas dhe nanës të pa harushme për dy vajzat Anna dhe Emma.

Flenderojmë, thotë familja Mirakaj dhe Libohova, të gjithë ata të njohur e të panjohur që na u gjenden afër nëpërmjet telefonatave dhe mjeteve elektronike në rrjetet sociale të internetit, që na shprehen dhimbjen dhe na ngushëlluan për humbjen e Manjolës.

Ju a kthefshim të gjithëve në ditë gëzimi me nderime Lek, Dolores Mirakaj dhe bashkëshorti i saj Agjah Libohova. Lamtumirë Manjola, vajza me karakter të fortë e kampeve të internimit! Shpirti në Paqë!

NJË STUDIM, QË DEL NË DRITË, NGA “PLUHURI I HARRESËS”…

June 10, 2013 by dgreca

(Prof. Kolë Tahiri, “Pranimi i fëmijëve në shkollë, në moshën 6-vjeçare dhe përshpejtimi i zhvillimit fizik e psikik”, Tiranë, 2013)

Nga: Prof. MURAT GECAJ/publicist e studiues-Tiranë/

Libri, që doli nga shtypi këto ditë, është tema e disertacionit, “Pranimi i fëmijëve në shkollë, në moshën 6-vjeçare dhe përshpejtimi i zhvillimit fizik e psikik”, i hartuar nga studiuesi Kolë Tahiri. Ai ishte miratuar nga Këshilli Shkencor i Institutit te Studimeve Pedagogjike, në Tiranë, në vitin 1984, për gradën “Kandidat i shkencave pedagogjike” (konvertuar, më vonë, në “Doktor i shkencave pedagogjike”. Në hyrje të librit, publikuar nga Shtëpia Botuese “Edlora”-Tiranë, nga autori janë edhe pak radhë sqaruese për lexuesit, pasi përmbajtja e tij është e pandryshuar, pra ashtu siç është paraqitur në fillim.

Disertacioni në fjalë, përbëhet nga dy pjesë kryesore, që ndiqen nga përfundimet përkatese shkencore, psikologjike e pedagogjike. Në formë të përmbledhur, ato jepen në fragmentet e autoreferatit, i cili ndodhet në faqet e fundit të këtij libri, si: objekti e hipoteza, përmbajtja, qëllimi, metodat e përfundimet dhe detyrat e studimit.

Nga këndvështrimi i sotëm, në disertacion bien në sy edhe dy çështje kryesore:

E para, në kushtet e shtetit monist, kur në çdo gjë politika qëndronte “në plan të parë”, ai nuk mund t’i shpëtonte ngarkesës me fjalët dhe slloganet politike e ideologjike, të partisë-shtet dhe të udhëheqësit kryesor të saj. Në këtë botim, ato jane ruajtur të paprekura, pra ashtu siç kanë qenë shkruar nga autori i disertacionit, afër 40 vite më parë. Ashtu siç e nënvizon tani prof. Kolë Tahiri, kjo gjë dëshmon edhe për shkallën e nderhyrjes brutale të politikës dhe ideologjisë, në punën kërkimore e studimore shkencore të kohës. Por edhe po të hiqen ose çvishen këto sllogane nga disertacioni, në përgjithësi, ai nuk e humbet përmbajtjen shkencore të tij. Bile, përkundrazi, i rritet vlera e mirëfilltë psikologjike e pedagogjike. E themi këtë gjë se, në tërësinë e tyre, çështjet e trajtuara në këtë punim, në rrafshin psikologjik e pedagogjik, i ruajnë edhe tani vlerat e tyre.

Siç është e njohur, problemi madhor në fushën e arsimit, për vitet ’80-të të shekullit të kaluar, pra i zbritjes së moshës se pranimit të fëmijëve në klasën e parë të arsimit të detyruar, kërkonte argumentime të thella, psikologjike e pedagogjike, të bazuara eksperimentalisht, në praktikën e shkollës sonë. Pa këto, sigurisht, nuk mund të merrej as pergjegjësia e mbështetjes së vendimit të Qeverisë së kohës, për zbritjen e moshës së pranimit në shkollë dhe autori nuk do të guxonte ta ngrinte studimin e tij, në shkallën e një disertacioni për gradë shkencore, në fushen e psikologjisë e pedagogjisë.

Në disertacionin e hartuar, i cili paraqitet tani në libër të veçantë, theksohet se, në përshpejtimin e zhvillimit fizik e psikik, ka ndikuar edhe stadi ekonomik i vendit tonë, në kushtet e periudhës, kur u shkrua ai. Dihet se, pas Luftës së Dytë Botërore, si rrjedhojë e pjesëmarrjes së gjerë të njerëzve në punën ndërtimtare, me besimin në të ardhmen më të mirë dhe ndihmave, që u dhanë nga jashtë (kredive sovjetike e kineze), ky nivel zhvillimi, krahasuar me prapambetjen e trashëguar dhe shkatërrimet e luftës, nuk ishte i padukshëm. Pra, nënvizon autori në hyrjen e librit të tij, argumenti për kohen, kur bëhet fjalë, ka qenë real dhe qëndronte. Këtu, duhet shtuar edhe fakti, se ky përshpejtim, si ligj objektiv, është shfaqur, sidomos, në shekullin XX edhe në vendë të tjerë të Europës e më gjerë.

Ky disertacion, i kthyer tani në libër, parë edhe me syrin e sotëm, mendojmë se ka disa veçanti. Midis tyre, vihet re se studimi është bazuar tërësisht në eksperimentimin shkencor, i cili ka zgjatur katër vite shkollore. Ai ka shërbyer një ndër argumentet kryesore për marrjen e vendimit, nga ish-Presidiumi i Kuvendit Popullor, për zbritjen e moshës së pranimit të femijëve në shkollë, nga 7, në 6 vjeç. Pra, kishte gjetur miratim të plotë dhe shtrirje në shkallë vendi. Ndoshta, për atë periudhë, ka qenë i vetmi studim psiko-pedagogjik, i kryer në shkollën tonë edhe në bashkëpunim të ngushtë ndërmjet organeve të arsimit dhe atyre të shëndetësisë.

Për herë të parë, sqaron autori i librit, prof. Kolë Tahiri, në studimet tona eksperimentale psiko-pedagogjike, të dhënat e matjeve antropometrike (peshë, gjatësi, cirkoferencë e toraksit) i janë nënshtruar përpunimit matematik statistikor, nga katedra përkatëse e Fakultetit të Inxhinierisë në Universistetin e Tiranës, e drejtuar nga prof. Kadri Zhulali.

Pa u ndalur me imtësi të përmbajtjes së këtij disertacioni, të publikuar tashmë në një libër, vërehet se ky punim ruan vlera shkencore, psikologjike e pedagogjike, jo vetem si pikë referimi në historinë e arsimit dhe shkollës sonë, në vitet e fundit të shek.XX, por përmban edhe vlera aktuale, si për specialistët dhe mësuesit e shkollës fillore, pse jo, edhe për prindërit. Sigurisht, çështjet e trajtuara duhen vështruar e vlerësuar edhe në përshtatje me kushtet e sotme, kur studimet në fushën e arsimit, të psikologjisë e pedagogjisë, kanë ecur më përpara. Kjo gjë është e lidhur ngusht me hapjen e vendit tonë ndaj botës perëndimore, pas vitit 1990.

Në libër merret informacion se, për kryerjen e këtij eksperimentimi, u përfshinë, me ndërgjegjegje e profesionalizëm, mësuesit e nxënësit e 13 shkollave, në 5 rrethe të vendit tonë, në qytete e fshatra. Autori, që nga Brukseli i Belgjikës, ku është emigrant tash 15 vjet, kujton me vlerësim dhe respekt disa prej tyre, si: Luçie Gera, Vjollca Raboshta e Pjetër Nika (në rrethin e Shkodrës); Violeta Saliu (Lezhë), Ruzhdie Kola e Bajram Muça (Mat), K.Prifti (Korçë), Minerva Rusi e Nimete Demiraj (Tiranë) etj. Ata janë shquar për punë të kualifikuar, në klasat e tyre, si dhe në veprimtaritë për shkëmbimin e përvojës, me pjesëmarrje në seminare e konferenca shkencore, me propagandimin e arritjeve në shtypin e kohës etj. Po kështu, autori përmendë metodistët e përkushtuar të kabineteve pedagogjike të asaj kohe, si: Col Dizdari e Faik Luli (Shkodër), Gjon Simoni e Col Dizdari (Lezhë), Adem Kuka (Burrel), si dhe drejtoritë e shkollave, ku janë zhvilluar eksperimentet. Duke i kujtuar e falënderuar ata, shprehet ai, se do te ishte në nderin e Ministrisë së Arsimit dhe Shkencës, që t’i propozonte për dekorime të veçanta, që janë plotësisht të merituara.

Në fund të hyrjes së këtij libri, autori nënvizon se, për nxjerrjen nga “pluhuri i harresës” dhe botimin e këtij disertacioni, u bë shkas edhe një e dhënë e pasaktë, e publikuar pak kohë më parë, në shtypin tonë. Autori i shkrimit, me sa duket i bazuar vetëm në disa terma të nxjerra nga ndonjë manual dhe kështu i painformuar mirë, pa u thelluar në të vërtetën shkencore për këto studime, autorësinë e tërë kësaj pune ia ka dhënë një studiuesi tjetër të nderuar, por që ai nuk është marrë ndonjëherë me studime ose eksperimentime për zbritjen e moshës së pranimit të fëmijëve në shkollë dhe përshpejtimin e zhvillimit fizik e psikik të tyre.

Me këtë rast, e urojmë autorin e këtij disertacioni dhe që tani u jepet lexuesve tanë në një libër, prof. Kolë Tahirin, për punën e bërë dhe përkushtimin e treguar, duke dhënë një ndihmesë të çmuar në fushën e arsimit tonë kombëtar, të historisë së arsimit dhe te mendimit psikologjik e pedagogjik shqiptar.

Tiranë, 7 qershor 2013

BOTIMET MË TË HERSHME PËR PAVARËSINË E SHQIPËRISË

June 10, 2013 by dgreca

nga Albert HABAZAJ/* studiues/

Historia me racionalitetin e saj koherent dhe folklori me emocionin karakteristik e vlerësojnë meritueshëm aktin e madh të Pavarësisë. Me bulëzimin e Demokracisë, sidomos gjatë viteve 1995 – ’97, pati një vërshim botimesh folklorike apo të ashtuquajtura folklorike, por që nuk e morën statusin e korpusit “Trashëgimi kulturor i popullit shqiptar” për të plotësuar tre vëllimet e serisë së “Epikës historike”. Cikli i këngëve historike, që ka të bëjë me përgatitjen e shpalljes së Pavarësisë, me të cilin përfundon periudha e këngëve të pushtimit osman, është jo shumë pasur. Ka vlera njohëse, edukative e artistike; por mbi të gjitha, ngjizja e ndjenjës kombëtare, si dukuri e re që lindi me Lidhjen e Prizrenit e kthjelloi më tej ndërgjegjësimin atdhetar- kombëtar. Njohja e kombit u bë si njohja e vatrës ndër shqiptarë. Shtëpia e vogël e familjes në Kurvelesh, në Dibër, në Himarë, në Tepelenë, në Gramsh… u barazua me shtëpinë e madhe kombëtare; u bë dëshirë e kërkesë e secilit njohja e kombit – këtë na tregon kënga. Veçse, edhe për këngët epike të Pavarësisë bazë është kriteri kronologjik dhe ato, “duke patur si mision kryesor pasqyrimin emocional të ngjarjeve të ndodhura realisht, kanë përmbajtje të angazhuar historike”(Dibra) 1), duke iu përgjigjur flakë për flakë ngjarjes madhore të Pavarësisë dhe rolit të saj vendimtar për jetën shqiptare. Në këtë kumtesë do të trajtojmë pikërisht ravën folklorike të çelur nga Qemal Haxhihasani e Zihni Sako, qysh më 1956 me “Këngë popullore historike”. Mendojmë se ravijëzimi kronologjik na çon në gjurmët e arketipit dhe se krijimet foklorike, parë nga ne në konteks, jetojnë e qarkullojnë vetëm brenda atij komuniteti të caktuar që i pëlqen, që i dëshiron natyrshëm, jo teatrisht, nëpër skena folklorizante.

Pavarësia e kombit shqiptar është tempulli ku shqiptarët i falen Flamurit dhe Plakut të Bardhë, që së bashku me Bacën Isë, me Luigj Gurakuqin, me Rasih Dinon (nga treva e Çamërisë), me tërë ata burra të lartë e me fisnike si Marigo Posio e trimëreshat e tjera shqiptare, i zbardhën faqen Atdheut tonë të lashtë, larë me diell, qëlluar me furtunë. “Luftrat ballkanike do ta përshkonin rajonin si një nëmë biblike”(Salleo) 9) Nga literatura historiografike mësojmë se ai fillimshekull i XX qe i stuhishëm, se në atë kohë lëvizja kombëtare për liri shtrihej anë e kand Shqipërisë, se ishin mbledhur shqiptarët e Rumanisë të kryesuar prej Ismail Qemalit e vendosën “mprojtjen e të drejtavet kombtare e shpëtimin e Atdheut prej lakmimeve sllave e greke, dhe në Vlonë me 28 Nanduer 1912 i u gjegj mbledhja e përgjithëshme e përfaqsivet të të gjitha visevet shqiptare qi shpalli mvehtësín e Kombit. Kronisti i asaj dite historike, kështu shkruen: Më 3 ½ hapet mbledhja… Në krye të sofrës rrin Ismail Qemali…Afër tij âsht Don Kaçorri… Aty pranë gjindet edhe Luigj Gurakuqi, i cili, në ketë çashtje âsht, me të vertetë dora e djathtë e Plakut” (Kamsi) 5)

Pavarësia mbart sakrificat e shumë brezave, duke u kthyer në një vepër popullore, në themelet e së cilës kishte vënë gurë gjithë Shqipëria. Akti historik për shpalljen e Pavarësisë pati qëllim shpëtimin e vendit nga copëtimi i huaj, ruajtjen e tërësisë tokësore dhe fatin e kombit (FESH, 2009:2560) 4), por shteti i ri shqiptar, në vijimësi, pati një sërë problemesh e vështirësish, “për ngjarje të ndryshme, akte uzurpimi të tokave shqiptare nga fuqitë ndërluftuese të kohës, si austrohungarezët, francezët e italianët, bukur na e sjellin një situatë të tillë edhe vargje popullore të shkëputura nga një tekst kënge i kohës: “Shqipëri, o shkëmb e gur,/ Vrite, prite për Flamur,/ Bota hiq e ti – në vur”. Këngët e kësaj periudhe të re historike për Shqipërinë dhe për shqiptarët bashkëudhëtojnë përgjithësisht me vetë historinë, brenda specifikës së folklorit, që në tërësinë e vet nuk është fotografim i realitetit, por pasqyrim artistik” (Xhagolli) 11) i asaj ngjarjeje reale, me personazhe konkretë, zhvilluar në kohë të caktuar dhe në hapësirë përkatëse.

Në gjurmë të botimeve të para folklorike

Nga botimet më të vjetra folklorike, Qemal Haxhihasani e Zihni Zako, më vitin 1956 na japin tri këngë, që janë nga lulet e para të ciklit të periudhës së Pavarësisë. E para, regjistruar në Kabash-Gramsh, me 9 vargje të ngjeshura, lakonike, të thjeshta por domethënëse, na vjen me këtë variant: “Medet, shokë, na mori malli,/ Ku gjindet Smail Qemali?/ Në Paris, brend te krali,/ hyn e del si zog sorkadhi:/” Shqipërinë dua t’ma ndani,/ Kanë zbritë komitat nga mali,”/ “ Fol, o Smail Be me gojë!/ Merre Flamurin në dorë,/ Ngule në Sazan e Vlorë.” (Këngë popullore historike, 1956:248) 6). Një tjetër këngë simbolike e Pavarësisë, shumë e përhapur dhe në treva të tjera, që qarkullon me variantet e komuniteteve përkatëse, edhe në Himarë, në Vranisht, në Tërbaç, në Dukat, më gjerë në Labërinë e Gjirokastrës, Tepelenës, në Mallakastër e më tutje hapësirave polifonike, herë si këngë, herë si valle, diku duke shtuar një varg apo duke hequr një tjetër, por gjithsesi thotë artistikisht bukur profilin historik të Uratës së Flamurit Kombëtar, e regjistruar në Radhimë-Vlorë: “O Qemal kur të përzunë,/ Kur desh të të zij’ Turqia/ Dhe një çikë prá të zunë;/ Erdh e të mori gjemia,/ Brënda në Paris të shpunë,/ Atje ku ish katimia./ Seç u ngrit krali në gjunjë,/ Mbretëresha dhe e bia./”Cili je ti, more burrë,/ Që kërkon vulat e mia?”/ “Unë jam Smail Qemali,/ Prapa më vjen historia.”/ Të shtatë vulat ja dhanë,/ Po do mos dojë Turqia./ “ Do dojë, se s’është punë,/ Është e jona Shqipëria!/ Sazan e Karaburun/ Janë vatanet e mia,/ Nëpër mes i ndan një lumë,/ Nga juga është Greqia”. (Këngë popullore historike, 1956:248) 6.1) Në 20 vargje memoria sociale e popullit na sjell një epos të tërë, me hartën e duhur gjeografike, në konteks, me udhëtimin historik, atlasin moral dhe etnopsikologjik të një kombi dhe nga ku kuptojmë sesi një njeri me emër të përveçëm shndërrohet, nga bëmat e tij, në një idhull, në një shenjt, në një Emër të Përgjithshëm, me të cilin kuptohen gjithë shqiptarët, sepse ai bëhet simbol i shqiptarit të lirë, të pavarur e demokrat në ballafaqimet ndërkombëtare, në mejdanet diplomatike për civilitetin e vendit të të parëve të tij.

Me 10 vargje na vjen kënga e regjistruar në Kuç- Kurvelesh: “Më njëzet e tet’ nëntorë/ Më këmbë u ngre Shqipëria;/ Smail Qemali në Vlorë,/ Me gjithë shokët e tia,/ Çi tha popullit me gojë: “Posht’ o shokë, robëria! Evropa le ta dëgjojnë:/ Nuk ka vënt këtu Turqia!/ Ja të vdesim, ja të rrojmë,/ Është e jona Shqipëria! ”. (Këngë popullore historike, 1956:249) 6.2 ) Kënga flet vetë; ajo bëhet zëdhënëse e historisë, kronikë e ngjarjes sipas mendësisë popullore, i cili derdh artin e shpirtit të tij nëpërmjet këngës. Më 28 nëntor Shqipëria u bë shtet i pavarur. Kryengritjet dhe gjaku i derdhur për pesë shekuj me radhë sollën frytin e dëshiruar: Populli shqiptar theu prangat e robërisë dhe fitoi pavarësinë e tij kombëtare duke u njohur si shtet më vehte. “Ku ngrihet Flamuri, ngrihet Kombi! Kur rrëzohet Flamuri, rrëzohet Kombi” (Luarasi) 7)

Krijimet folklorike të Selim Hasanit, nw vijim kronologjik të botimeve, që kanë lënë gjurmë në formimin atdhetar të komunitetit dhe në zbukurimin e botës ndjesore, duke i përmirësuar njerëzit jo vetëm estetikisht, i boton më 1966 Instituti i Folklorit, ku krahas kontributit të prof. Zihni Sakos e Arsen Mustaqit, është e tejdukshme puna e “profesorit të pashpallur”, të bardhit Qemal Haxhihasani, që “në fushën e botimeve të folklorit shqiptar është më i shquari” (Xhagolli) 12). Ja si këndon xha Selimi i Brate, në shtratin e folklorit tradicional të krahinës së tij. Tre këngë të botuara, marrë nga hejbeja me këngë labe e xha Selimit po i citoj, sipas kërkesave fonetike, edhe për kujtim e mirënjohje ndaj folklorit të tij sinkretik: Kënga e parë- me 16 vargje:” Më dymbëdhiet’ senè/ flamuri në Vlor’ u ngre,/ me zhëgabë Skënderbe./Pesëqint vjetë ku qe?/- I kishnë vënë perdè./(e kishin lënë në errësirë)-Kush e qirti shiqarè?/ – Ai plaku halleve./ patërjoti Smail Be;/ me gazeta nënë dhe,/me shokë nja dy a tre./ Mëretit vajte i the? Dua sha përmi ylqe,/ do të hap një mod’ të re;/ do vë lule një bahçe!- unë të sho’ se ç’mëndje ke,/ po, sa të mund, do të çkre”. Xha Selimi është lindur rreth vitit 1886 në një familje të varfër, kështu që mund të justifikohen turqizmat në vargjet e kënduara apo të hequra valle aty për aty nga ai, si t’i vinte situata, ç’i kërkonin e ç’ pëlqenin njerëzit që e rrethonin në atë kohë në lagje, në mëhallë, në fshat, në miqësi, në luftë. Kënga e dytë është me 19 vargje: “Smail Beu i varfëri/ s’desh çifliqe, pasuri,/gjezdis me libra në gji,/lufton kundraj me Turqi:/- Ku jam, se dua të di,/shqipëtar a turçelli?/ E dua, se kam të drejtë,/ nga Parizi pse më çkretë?-/ Gjezdisi det e steretë/ me ca libra të mëshetë,/ nga Skënderbeu kish gjetë./ Nëntëqintedymbëdhjetë/ flamurë në Vlor’ e ngretë./ Foli Smail Beu vetë:/-Ka qën’ i bllokuar gjetkë,/ ky është flamuri ynë!/ bëjnë ca sikur s’e njinë/ Esat Pasha me Myftinë,/ Kosovën në bot’ e shinë.- Më tej, vetëm me 10 vargje, përsëri xha Selimi këndon, duke i mëshuar dëshirës madhore të Plakut të Bardhë: përparimin e shqiptarëve nëpërmjet mësimit të gjuhës shqipe, me shkollim e diturim për ta bërë Shqipërinë “ lule mes shoqeve: “Shqipëri, lule burbuqe,/ ke qënë në mes të ujqe,/ në mbëretërinë turke,/ pesëqint e ca vjet mbushe,/ tinë shqip e ata turçe./ Qysh u ndave, u çkëpute?/ Kërkon Qemali hudute./ Libra, propagandë fute,/ nëpër shkolla, nëpër burqe,/ qirte Flamurin në dukje”. (Rapsodë popullorë. Selim Hasani: 1966) 8 )

Ciklin e këngëve të të periudhës së shtetit të pavarur shqiptar e pasuron më tej botimi “Epika Historike, vëllimi 3”, realizuar nga Akademia e Shkencave, Instituti i Kulturës Popullore, Tiranë. Vepra e Ismail Qemalit për bashkimin një nga një të viseve të ndryshme të vendit regjistrohet dhe jepet në 13 këngë të tjera, të sistemuara sipas kriterit kronologjik. Shpallja e Pavarësisë, figura të veçanta si Ismail Qemali e Isa Boletini kanë prirjen të këndohen në përmasa gjithëkombëtare dhe fillojnë të futen me një perspektivë gjithmonë e më të gjerë në fondet poetike gjithëkombëtare, për shkak të peshës specifike të ngjarjes dhe gjesteve të heronjve, për rolin e veçantë në forcimin e ndërgjegjes kombëtare popullore etj., të cilat natyrshëm rrisin dhe potencialin artistik të këtyre krijimeve folklorike të karakterit epik. Kronika poetike e ngjarjes ja si vjen në një variant të Smokthinës – Vlorë: “Shqipëri, moj, shkëmb e gurë,/ Shqipëri, moj, Shqipëri! (përsëritet pas çdo vargu)/ Vrite, prite për flamur,/ Bota hiq e tinë vur,/ Evropa lësho e zur!” vetëm në 5 vargje shprehet vendosmëria e popullit tonë në luftrat shekullore për çlirimin e tij kombëtar. Ja si i këndohet nga treva e Dukatit Simbolit tonë: “O Flamur i Shqipërisë,/ O Flamuri kuq e zi,/ Rrugës tënde legjendare,/ Seç shkrove një histori./ Pesë shekuj ti qëndrove/ I fshehur brenda në gji,/ Të ngriti Smail Qemali,/ Bashkë me shokët e tij. Me Shpalljen e Pavarësisë mbyllet epoka e sundimit të huaj, epoka e errësirrës mesjetare dhe e robërisë së urryer, me kurorëzimin e luftës heroike të të parëve tanë, me shkëlqimin legjendar të Gjergj Kastriot- Skënderbeut, me “treqind kryengritje në katërqind vjet” për liri e pavarësi. Mozaiku i këngës zbukurohet me një variant nga Bregdeti, pikërisht nga Qeparoi i kapedanëve: U ngre Flamuri në Vlorë,/ Fol, Ismail Vlora, folë!/ Gjithë Evropa ta dëgjojë,/ Se shqiptarët u mbëlodhë,/ Karar dhanë në një gojë,/ Që më vete të qëndrojnë,/ Gjithë ç’janë shqipëtarë,/Jan’ vëllezër të pandarë,/ Siç ishin me Skënderbenë,/ Kur e tundën gjithë dhenë. Me një gdhendje mjeshtërore na e sjell portetin e Plakut të Flamurit kënga e Tërbaçit: “Ç’të them për Smail Qemalë,/ Trimin me shokët e rrallë,/ si mali me bor’ të bardhë,/ në at’ luftën me Ballkan,/ bashkë me shokët asllan’,/ E ndau Shqipen mënjanë./ O Malo ballëkurorë,/ të mbeti shkaba në dorë,/ Që kur e ngrite në Vlorë./ O Malo, o diplomat,/ Shkrove histori të artë!” Pa shumë shkollë ishin krijuesit popullorë në atë kohë kur ka lindur e është përhapur kënga, por intuita, zgjuarsia popullore diti t’i nuhasë zhvillimet e kohës dhe personazhet historikë, t’i përpunonte shpejtësisht në “laborator” dhe ta qepte këngën në vend, e cila ngjitej e qarkullonte, se pëlqehej. Ja një tjetër këngë nga Vërmiku: “Smail Qemali me halle,/ O Smail, o trim,/ Trim, o more trim (v.2-3 përsëriten pas çdo vargu si refren)./ Bëre punën më të madhe,/ Me flamurin kuqe alle,/ Që ngrite male më male,/ Shqipërinë na e ngjalle”. Nga Velça-Vlorë na vjen ky variant që pëlqehet dhe në trevat përqark: “Tundu, tundu, o Flamur,/ Marshalla, ç’lëshoke nur, /Përmbi shkëmb e përmbi gur! /Smaili të vuri vulë! /Aferim, o Smail Be,/ Evropës rrotull i rè,/ Flamurin në Vlor’ ngulè/ Smail Be, o diplomat/ Na e ngrite kokën lart!” Një njësi folklorike shumë interesante na e dhuron treva e Dibrës: “ Nëpër fusha, nëpër male,/ Vrapon poplli tuj kcye valle;/ Nalt e ngritëm njat Flamur,/ Mi çdo shkam e mi çdo gur;/ Njat Flamur me shqipe mali,/ Na e kish çu Smail Qemali./ Kur Flamurin nalt e ngritëm/ Krisën pushkët, të gjith’ britën:/ Rroft’ Flamuri, rroft’ Shqipnia,/ Anekan sod shndrit Liria! Bën aluzion kjo këngë për vendimin e Kuvendit Kombëtar për Shpalljen e Pavarësisë (28 nëntor 1912). I. Qemali si kryetar i Kuvendit Kombëtar, shpalljen e pavarësisë ua njoftoi gjithë krahinave të atdheut. Kjo këngë shpreh edhe entuziazmin e përgjithshëm me të cilin e priti populli i Dibrës, vendimin e Shpalljes së Pavarësisë Kombëtare. Mund të kumtonin shumë se këngët e popullit për Pavarësinë rrjedhin si lumë, por dëshirojmë ta finalizojmë me një këngë të veçantë nga Vranishti i Vlorës, mbledhur e regjistruar në vitin 1960. Kënga është ngritur nga Qerim Tartari (dhe këtë e kemi verifikuar nga tre burime) më 1913, kur Konferenca e Ambasadorëve, duke caktuar kufijtë e Atdheut tonë padrejtësisht, la jashtë tyre Kosovën : “Ç’ësht’këjo që na ka ngjarë/ Nënë Shqipëri? (përsëritet pas çdo vargu)/ Dhe malet në hall kan’rarë,/ Se u prem’ e se u vramë,/ Për liri, për trojet tanë./ Të mëdhenjt’ (e ka fjalën për Fuqitë e Mëdha) paçin belanë,/ Që e trazuan dynjanë,/ Mëmëdhen’ më dysh na ndanë,/ Kosovën jasht’ na e lanë./ Po ne jemi shqipëtarë,/ Nga një nënë e nga një babë./ Kemi një Flamur e Shkabë,/ Jemi betuar ta mbamë!” (Epika historike, 3:1990) 2)

PËRFUNDIME

Qëllimi kryesor i këtij punimi ishte të nxirrte në pah botimet serioze nga krijimi folklorik për Pavarësinë e Shqipërisë, që daton më herët, që ka një vendlindje e një datëlindje si fillesë krijuese individuale (apo dhe kur lundron nëpër anonimat), sepse plotëson kriteret e sigurimit të statusit që ka folklori si një lloj i veçantë e specifik artistik; që shndërrohet në krijimtari folklorike, sepse ka hyrë në qarkullimin folklorik të bashkësive të caktuara, të cilat dhe i cituam.

Njohja me këto fillesa folklorike të botuara mendojmë se përbën një tregues të mirë për të ditur se kush janë vërtetësisht botimet emblematike nga institucioni kompetent për Pavarësinë në peridhën e parë të mundshme kohore, që kemi gjetur nga veprimtaria botuese e institutit tonë.

Edhe pse janë këngë të epikës historike, nga kërkimet dhe vëzhgimet e bëra në terren, kemi vërejtur se ato bëjnë jetë aktive (kuptohet që nuk mund të jenë sot në krye të listimit të këngëve) natyrshëm, se pëlqehen e qarkullojnë, sidomos në Vlorë, ku u realizua dhe vepra e madhe kombëtare, apo në krahinën etnografike të Labërisë, ku kemi bërë ekspedita vetiake e studime.

REKOMANDIME

Stihia e botimeve folklorizante na kushtëzon që të qartësojmë veten së pari, miqtë studiues e komunitetin që këngët e atdheut janë ilaç dhe shërim, siç thotë Mjeshtri i Madh Lefter Çipa për këtë fakt: Këto janë botimet e para të mundshme, që gjetëm deri më sot dhe po i evidentojmë. Janë të besueshme si të tilla, sepse librat e botuar shënojnë vendin e vitin e botimit, folkloristët që janë marrë me përgatitjen për botim dhe botimin e njësive foklorike në libër, sipas kritereve përkatëse shkencore, si dhe institucionin që i ka miratuar këto botime. Ky fakt është i verifikueshëm me paraqitjen konkrete të librave që cituam më lart dhe mbyll shtegun e abuzimeve të botimeve pirateske dhe pamundësisht të verifikueshme, që, si rrjedhojë e “folkorit totalitar” (THIESE) 10), thatësira vargëzuese “kërryer” në vitin 1989, psh., na i paraqesin sikur janë botuar më 1923.

Këngë të tjera shumë të bukura për “Plakun e Pavdekshëm të Pavarësisë Shqipëtare” (Fetiu) 3) janë krijuar në rrjedhat e kohës dhe janë botuar nëpër almanakë folklorikë etj.; po ashu janë botuar më vonë edhe studime e monografi, por objekt i kësaj kumtese ishin vetëm fillimet e këtyre botimeve folkorike.

Gjithashtu, kjo temë në të ardhmen mund të përfshihet në një studim më të gjerë, më gjithëpërfshirës, me shtrirje gjeografike në gjithë trevat ndërshqiptare, me më shumë gjetje origjinale, larg sforcimeve e deformimeve folklorizante, të cilat vdesin akoma palindur.

BIBLIOGRAFIA

1-DIBRA, Miaser: Metafora në këngët popullore shqiptare; Tiranë: Akademia e Shencave, 2007, f.266

2- EPIKA HISTORIKE, 3; Përg. nga Qemal Haxhihasani dhe Miranda Dule (Botim i Akademisë së Shkencave të RPSSH, Instituti i Kulturës Popullore), Tiranë, 1990, f. 33-46

3- FETIU, Sadri: Folkloristikë; Prishtinë: Instituti Albanologjik, 2009, f.63

4- FJALOR ENCIKLOPEDIK SHQIPTAR: Tiranë; Akademia e Shkencave e Shqipërisë, 2009, f.2560

5- KAMSI, Gjon (“Ora e Maleve”, vj.1, nr.32, me 10 Nanduer 1923); shih: Shkrimtarët Shqiptarë, pjesa II. Prej Lidhjes së Prizrenit deri më sot. Punue nën kujdesin e Ernest Koliqit nga Karl Gurakuqi: Tiranë: Gurakuqi, 1941-xix, f.261-262

6, 6.1, 6.2- KËNGË POPULLORE HISTORIKE, zgjedhur e pajisur me shënime nga Qemal Haxhihasani nën kujdesin e Zihni Sakos. Tiranë, Instituti i Shkencave, 1956, f.248-249

7- LUARASI, Skënder: Fjala shqipe; Tiranë, Naim Frashëri, 1961, f.55

8- RAPSODË POPULLORË. SELIM HASANI; Tiranë: Instituti i Folklorit, 1966, f.11-12

9- SALLEO, Ferdinando: Shqipëria: gjashtë muaj mbretëri; Përkth. Virgjil Muçi; Tiranë: Shtëpia e Librit dhe e Komunikimit, 2001, f.40

10- THIESSE, Anne- Marie: Krijimi i identiteteve kombëtare: Europa e shekujve XVIII-XX: Përkth. nga frëngjishja Etleva Shiroka; pejë: Dukagjini, 2004, f.332

11- XHAGOLLI, Agron: Etnologjia dhe folklori shqiptar; Vlorë: Triptik, 2007, f.247

12- XHAGOLLI, Agron: Përkushtimi ndaj botimit të vlerave folklorike; shih: Qemal Haxhihasani folklorist dhe mësues i rrallë (përmbledhje artikujsh të kolegëve) [Tiranë]; [2010], f.141

*) drejtor i Bibliotekës Qendrore “Nermin Vlora Falaschi”

Universiteti “Ismail Qemali”

Vlorë, ALBANIA