Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

Q&A: Last Survivor of a Dramatic World War II Rescue

by

Harold Hayes was trapped in Nazi-occupied Albania with fellow medics and nurses.

By Cate Lineberry /for National Geographic/

 Caption: Harold Hayes, seen here on the left in 1945 and on the right in present day, was one of the first medics added to the 807th’s roster.

Photographs courtesy Miranda Harple/Cate Lineberry (right) and Harold Hayes Collection (left)/

Harold Hayes was only 21 years old in November 1943 when the transport plane he and 29 other Americans were traveling in crash-landed in Nazi-occupied Albania.

During their months-long ordeal, the group of men and women traversed more than 600 miles of brutal terrain, dodged German troops, faced desperate hunger and debilitating illnesses, survived blizzards, and were caught in crossfire. When they finally made it across Allied lines, they were forbidden by the military from discussing the details of the events with anyone, even their family members.

Now, almost 70 years later, Hayes, the only living member of the group, talks about his experiences with Cate Lineberry, author of the new book, The Secret Rescue: An Untold Story of American Nurses and Medics Behind Nazi Lines, published this month.

What was your role in the Army Air Forces, and where were you serving in early November 1943?

I was a medic and a member of the 807th Medical Air Evacuation Transport Squadron in Catania, Sicily. We flew from our headquarters in Sicily to southern Italy on transport planes carrying equipment and men toward the front lines, helped load sick and wounded patients onto empty planes, and escorted the patients back to Sicily or North Africa where they could receive better medical treatment.

Who was traveling with you on the C-53D transport plane that November day?

There were 30 people on the plane: a pilot, a co-pilot, a radio operator, and a crew chief, plus 13 nurses and 13 medics. Rain had prevented any of us from leaving Catania for the previous three days, so our commanding officer decided to send half of the medical personnel in our squadron to help evacuate the many patients who were waiting. Only one passenger, besides the flight crew, was not part of the 807th. He was a medic from the 802nd who was catching a ride with us to Bari [on the southeastern coast of Italy].

Why did the pilots crash-land the plane?

There wasn’t a cloud in the sky when we left the airfield, but the closer we got to Bari, the more clouds appeared. We were soon caught in a violent storm and lost all communication with the station at Bari. The pilots ascended above the clouds, but when the plane got up to about 8,000 feet, the wings started icing up, so we had to dive down through the clouds. We could see a coastline; the pilots thought we might have flown across Italy and were near Italy’s western coast. They didn’t realize we’d crossed the Adriatic. The pilots tried to land on what looked like an abandoned airfield, and that’s when someone started shooting at us. The pilots immediately headed for the clouds. That was probably the scariest part—flying through a valley where the tops of the mountains were higher than the clouds. When we emerged from the clouds, our plane was very close to a German fighter plane and then to another. The pilots continued trying to dodge the enemy planes and eventually found a place near a lake where we crash-landed.

Who helped you after the crash?

Our first helpers were Albanian partisans, members of a resistance group fighting the Germans, who led us through the mountains. We were also helped by many Albanian villagers who let us stay with them at night and shared what little food they had with us. If they’d been caught, the Germans would likely have killed them. I’m certain that without the help of the Albanian people, we wouldn’t have survived that winter. The British working in the country as well as an American officer sent in to help us eventually got us out.

What was your greatest concern while you were trapped behind enemy lines?

One of our biggest concerns was that the American military, as well as our families, didn’t know where we were. They didn’t even know we were in Albania; they only knew we were missing. Our other major concern was that our shoes were wearing out quickly because of the terrain, particularly those of the nurses. We hoped to get to the coast, and the only way there was to walk.

How did the group get along during those difficult months?

For the most part, we got along pretty well, but there were a few people who rubbed each other the wrong way. When you’re hungry, cold, and tired, you forget about almost everything else and are only thinking about surviving. Watson, one of the nurses, said, “Anything a medic can do, I can do,” and that’s exactly what she did. That’s how most of the nurses were. They didn’t slow us down.

Why were you forbidden from discussing your experiences in Albania, even after the war was over?

When we returned to Allied lines, we were not allowed to tell anyone where we had been, who helped us, or how we escaped. The secrecy was to protect the people who had helped us and to protect the means of escape for future downed airmen. After the war, Enver Hoxha became the ruthless dictator of Albania, and we were concerned that if we named the Albanians who saved our lives, they would be killed. We later learned that one of the partisans who helped us was imprisoned shortly after the war and was eventually executed.

This Army Air Forces footage shows the return of many of the American nurses and medics to Italy after months stranded in Nazi-occupied Albania. While some of the information from the newsreel narrator is now known to be incorrect, the images speak for themselves.

Partia Drejtësi, Integrim, Unitet nis rrugëtimin drejt 23 Qershorit

by

Mes qindra e mijëra mbështetësve, Partia Drejtësi, Integrim, Unitet ka çelur pasditen e se dieles 26 Maj 2013 zyrtarisht fushatën duke prezantuar 140 kandidatët për deputet, me të cilët PDIU do të përfaqësohet në zgjedhjet e 23 qershorit. Nën tingujt e Himnit Kombëtar dhe me një dekor ku mbizotëronin ngjyrat e flamurit, PDIU ka nisur zyrtarisht rrugëtimin e saj drejt zgjedhjeve të 23 Qershorit, duke kërkuar nga të gjithë shqiptarët që të votojnë Nr. 50.

Kryetari i Partisë Drejtësi, Integrim, Unitet Shpëtim Idrizi gjatë fjalës së tij është shprehur se sot është koha që të gjithë shqiptarët të votojnë PDIU. “Ju të dashur të rinj e të reja, që keni mëdyshje se për kë do të votoni, dua t’ju them diçka: Kur ju ta kuptoni origjinën e frymëzimit tonë politik, që qëndron në themelet e historive tona familjare, të brezave të tërë njerëzorë, të shpërngulur nga trojet e tyre etnike, atëherë do keni më shumë arsye pse do të votoni PDIU-në më 23 qershor. Kur ju të kuptoni se sa shumë kemi bërë Ne, të nxitur nga kjo histori personale, familjare, komunitare, tipike e popujve të gjysmuar nga genocidi, atëherë s’do të keni asnjë mëdyshje : do të votoni PDIU-në.” – u shpreh zoti Idrizi.

Duke u ndalur tek arritjet e Partisë Drejtësi, Integrim, Unitet, zotit Idrizi renditi një sërë faktesh, të cilat janë të prekshme nga të gjithë shqiptarët. “Falë PDIU-se, tanimë është një fakt i pamohueshëm se çështja kombëtare çame e nëpërkëmbur gjatë rregjimit komunist dhe tranzicionit, është sot në qendër të vëmendjes së opinion publik, debatit politik dhe solidaritetit mbarëkombëtar. PDIU ka qenë partia e vetme shqiptare që pa kurrfarë kompleksi dhe frike ka folur haptazi për bashkim kombëtar dhe është angazhuar konkretisht me një program e plan veprimi për të përmbushur detyrën që paraqet kushtetuta shqiptare për përmbushjen e aspiratës shekullore të kombit tonë për bashkim. Ne ju bëmë krenarë se jeni çamë, sepse ne e shndërruam çështjen çame në çështjen kryesore kombëtare për t’u zgjidhur në marrëdhëniet me fqinjët. Ne i dhamë politikës shqiptare ngjyrën e flamurit , duke mbrojtur gjithmonë qëndrimet kombëtare, për ujrat detare, kundër varrezave greke pa reciprocitet, kundër censusit të paarsyeshëm mbi baza etnike dhe fetare. Ne po i japim çështjes çame një dokument politik të dorës së parë siç është Rezoluta e 2004-ës, që ka brenda gjithçka duhet për betejën tonë të re. Sepse Rezoluta nuk është e gjitha, ajo është vetëm fillimi. Rezoluta ishte e fshehur nën sirtar, nën pluhurin e harresës. Ne e detyruam politikën shqiptare të hynte në garë për të miratuar një rezolutë për çështjen çame.” – deklaroi kreu i PDIU-së.

Përsa i përketë katër viteve të ardhshme, zoti Shpëtim Idrizi, shpalosi programin e PDIU, program i cili sipas tij, do të zbatohet në çdo pikë dhe çdo gërmë :

· Ne do të jetësojmë Rezolutën për zgjidhjen e çështjes çame dhe tëdrejtave pronësore, kulturore, etj të shqiptarëve në Greqi

· Ne do t’i kërkojmë shumë shpejt qeverisë shqiptare t’ja dërgojë këtë tekst rezolute SHBA-se, Bashkimit Europian, shteteve më të rëndësishme të botës. Ky është një detyrim i vetë rezolutës;

· Ne do mbajmë gjithmonë të hapur krahas shfrytëzimit të rrugëve diplomatike, dhe rrugët juridike, nëpërmjet dërgimit të kësaj çështjeje në institucionet ndërkombëtare të drejtësisë.

· Ne do te kërkojmë të njëjtat të drejta pronësore për shqiptarët në Shqipëri, si ato që po kërkojmë për shqiptarët jashtë vendit.

· Ne do të kërkojmë institucionalizimin e bashkimit ekonomik shqiptar, si hap që çon tek forma përfundimtare e bashkimit, objektiv i parashikuar në kushtetutën e Shqipërisë, në preambulën e saj

· Ne do kërkojmë votimin e diasporës së vjetër dhe të re dhe sigurimin e përfaqsimit të saj parlamentar sipas modelit të vjetër të mbretërisë së Zogut;

· Ne do të propozojmë një projektligj për zgjidhjen e problemit të të zhdukurve nga koha e diktaturës, përkatësisht të vrarëve, të vdekurve me ose pa gjyq, dhe të zhdukurve, eshtrat e të cilëve nuk gjenden edhe sot;

· Ne do të kërkojmë ligje të rrepta që i japin fund gjakmarrjes në vend, një plage mesjetare që na turpëron.

Si shpjegohet që mbreti Zog e zhduku thuajse tërësisht gjakmarrjen dhe ne sot në shekullin e 21-të, nuk ja dalim dot ?

· Ne do të kërkojmë miratimin e një strategjie zhvillimi kombëtar, që mban parasysh ato që do të jenë prioritetet e zhvillimit tonë afatgjatë;

· Ne do të kërkojmë një moratorium për ndalimin e shfrytëzimit barbar të burimeve tona natyrore, pyjeve, lumenjve, bregdetit, mineraleve, etj, të cilat do të na lënë pa atdhe;

· Ne do të miratojmë një ligj që garanton punësimin në administratën publike të studentëve më të mirë në universitetet kryesore të perëndimit;

· Ne do të miratojmë një ligj që garanton pension për të gjithë ata që kanë mbushur moshën 75 vjeç, pavarësisht mbushjes së viteve të kontributeve shoqërore;

· Partia për Drejtësi, Integrim dhe Unitet është parti e bashkimit kombëtar. Një komb, një gjuhë, një popull, një histori.

Deputeti i PDIU-së, zoti Dashamir Tahiri përpara mijëra mbështetësve u bëri thirrje të gjithë shqiptarëve që më datë 23 qershor të votojnë për të ardhmen e tyre dhe të fëmijëve të tyre. “Ju të gjithë e keni parë se çfarë ka bërë PDIU në këto vite, prandaj ju ftoj të gjithëve që më datë 23 qershor të votoni Partië Drejtësi, Integrim, Unitet, të votoni numrin 50, të votoni për veten tuaj, për të ardhmen e fëmijëve tuaj, për të ardhmen e Shqipërisë dhe për çështjen kombëtare.” – u shpreh deputetit Tahiri.

Ndërkaq, Presidenti i Nderit i PDIU-së dhe njëkohësisht edhe kandidati i PDIU-së për Qarkun e Tiranës, zoti Tahir Muhedini u shpreh se edhe pse me vetëm dy zëra në parlamentin shqiptar, PDIU ka mundësuar rezolutën për çështjen çame. “Me dy deputetë ne i kemi bërë shqiptarët të ndihen më krenarë, kemi shërbyer si zënëdhës të problemeve të bashkëkombasve tanë nga Tivari në Tetovë, nga Presheva në Prevezë” – u shpreh Muhedini. Në fund të fjalës së tij, zoti Muhedini u bëri edhe një herë thirrje të gjithë shqiptarëve që të votojnë numrin 50 për të garantuar një të ardhme më të mirë për fëmijët tanë.

Më pas fjalën e mori dhe një prej veprimtarëve më të vjetër të çështjes çame, zoti Servet Mehmeti. Në fjalën e tij ai theksoi se arritjet e deritanishme të PDIU-së na bëjnë të gjithë krenarë, dhe besimplotë, se Perëndia i shpërblen guximtarët, se projekti ynë kombëtar nuk është utopi, por një realitet të cilit po i afrohemi gjithnjë e më shumë. “Kini besim tek projekti kombëtar, kini besim tek PDIU si partia e vetme që e përfaqëson denjësisht këtë projekt.” – mbylli fjalën e tij zoti Mehmeti.

Gjithashtu, fjalën e morën me radhë disa prej kandidatëve për deputet të Partisë Drejtësi, Integrim, Unitet të cilët u bënë thirrje të gjithë votuesve që më datë 23 qershor vota e tyre të shkojë për numrin 50, PDIU-në si partia e vetme patriotike në vend.

Ndërkaq, gjatë këtij aktiviteti morën fjalën një sërë figurash të njohura të Partisë Drejtësi, Integrim, Unitet dhe komunitetit të shqiptarëve të Çamërisë, duke nisur që nga kryetari i Shoqatës Çamëria, zoti Ardian Tana, kryetatri i Klubit të Patriotëve të Rinj zoti Ardit Bido, Sekretari Politik i PDIU, zoti Adri Nurellari, zoti Spiro Cura si dhe shumë figura të tjera të shquara.

 

ROLI I MEDIAS NË FUSHATËN ELEKTORALE

by

Nga Frank Shkreli/

Disa ditë më pare, Presidenti i Republikës së Shqipërisë, Z. Bujar Nishani pati një takim me përfaqësues të medias shqiptare gjatë të cilit udhëheqsi shqiptar vlerësoi si të pazëvendësueshëm rolin e medias në zhvillimet demokratike të vendit dhe theksoi “kontributin parësor”, të medias në zgjedhjet e ardhëshme parlamentare. Roli i medias është gjithmonë aktual, por siç u tha edhe presidenti Nishani përfaqësuesve të medias shqiptare javën që kaloi, ky rol bëhet edhe më i rëndësishëm gjatë fushatës së zgjedhjeve, ndërsa zgjedhësit presin nga media që të informojë publikun mbi politikën, fushatën dhe zgjedhjet, në mënyrë objektive dhe të paanshme. Detyra, dhe në të vërtetë arsyeja se pse ekziston shtypi ose media e lirë sidomos gjatë një fushate elektorale është që t’i japë publicitet fushatës dhe zgjedhjeve demokratike, duke u komunikuar zgjedhësve çështjet me rëndësi me të cilat përballet vendi dhe për të cilat duhet të interesohen votuesit, nëqoftse dëshirojnë të jenë të mirë-informuar se në favor të cilti kandidat ose parti të hedhin votën e tyre.    Nuk është roli i medias që të bindë ose të influencojë votuesit se si ata duhet të votojnë, por kontributi i saj jetik është, që të furnizojë qytetarët me informacione të sakta dhe të paanshme në lidhje me progamin e partive, mbi qendrimet politike të kandidatëve, si edhe mbi vetë procesin elektoral, me qëllim që votuesi në bazë të këtij informacioni — të marrë vet vendimin më të mirë që është i mundur se për cilin kandidat ose parti të votojë.   Në asnjë vend nuk mund të ketë zgjedhje të lira, pa një media të lirë, etike dhe të pavarur.

Natyrisht, se në çdo vend qeveria, opozita dhe përfaqsuesit e tyre, gjithmonë përpiqen të përdorin median për qëllimet e veta, por media duhet të japë kontributin e vet duke luajtur rolin jetësor në përcaktimin e agjendës politike duke theksuar dhe duke u përqendruar jo vetëm në çështjet për të cilat janë të interesuara partitë dhe kandidatët e tyre, por duhet të përpiqet që të influencojë debatin publik mbi çështje për të cilat është i interesuar edhe publiku në shkallë vendore dhe kombëtare.  Shtypi është, si të thuash, mbikqyrës i zhvillimeve politike, dhe nëqoftse e luan këtë rol në mënyrë të ndershme dhe të paanshme, media mund të jetë një forcë pozitive në informimin mbi zhvillimet e vendit dhe të kombit dhe në përgjithësi mund të krijojë një atmosferë më të pranueshme dhe më të njerzishme në marrëdhënjet midis forcave politike dhe  njëkohësisht edhe midis votuesve dhe elitës politike, ashtu që populli të jetë në gjëndje të kuptojë më mirë jo vetëm të drejtat e tij, por edhe që informacioni i paanshëm dhe objektiv ta aftësojë votuesin të marrë vendimin e duhur dhe të mirë-informuar.   Roli i medias është mbi të gjitha roli i saj si burim informacioni, por gjithashtu duhet të luaj edhe rolin e edukuesit.   Në këtë fazë të fushatës zgjedhore, media duhet të angazhohet në edukimin dhe në informimin e votuesit, për procesin zgjedhor dhe për programet  dhe qendrimet e partive dhe kandidatëve mbi çështjet me rëndësi të vendit.

Ky është një rol kryesor i medias!   Rol i pazëvëndsueshëm për funksionimin normal të një vendi demokratik, me përgjegjësi politike dhe shoqërore, por mbi të gjitha përgjegjësi kombëtare.   Mediat e kontrolluara nga partitë politike, nga individë ose grupe të lidhura ngushtë me interesat e partive politike, nuk ushtrojnë këtë përgjegjësi në interes të votuesit as në interesin kombëtar, por vetëm e vetëm në interesin e sponsorizuesit.   E njëjta gjë mund të thuhet edhe për mediat nën kontrollin e shtetit, të cilat duhet  që të sigurojnë mbulimin e të gjitha palëve në mënyrë të barabartë duke pasur si parim pluralizmin dhe objektivitetin, që duhet të ketë një ent mediatik i cili financohet nga fondet publike.

Respektimi ose jo i lirisë së fjalës dhe të shtypit, jo vetëm gjatë fushatës së zgjedhjeve por edhe në përgjithësi, është një kusht paraprak i një demokracie funksionale, por edhe jë tregues i respektimit ose jo të lirisë së të shprehurit në përgjithësi. Autoritetet kanë përgjëgjsinë morale dhe kombëtare që të respektojnë dhe të inkurarojnë zhvillimin e mediave me të vërtetë të pavarura, ndërkohë që organet mediatike, nga ana e tyre, kanë përgjegjësinë e vet për të mbështetur proceset demokratike nepërmjet mbulimit objektiv dhe të paanashëm të  fushatës së zgjedhjeve dhe jo nepërmjet interesash të ngushta partiake, individësh ose grupesh politike, që normalisht nuk kanë të mirën e përbashkët si objektiv të veprimtarisë së tyre por interesat e ngushta e të përkohëshme politike ose ekonomike të tyre.   Ato media mund të jenë të lira por nuk janë të pavarura dhe rrjedhimisht nuk janë as objektive as të paanshme në punën e tyre, karakteristika këto të një shtypi të lire e të pavarur.   Media e pavarur, objektive dhe e paanshme është një e drejtë e qytetarit për të qenë i informuar.

Në një deklaratë të Kombeve të Bashkuara mbi lirinë e të shprehurit thuhet se, ”Monopolizimi ose përqendrimi i enteve të mediave në duar të një grupi të vogël duhet të mënjanohet në interes të zhvillimit të një pluralizmi pikëpamjesh dhe zërash të ndryshëm.”    Në raportin e fundit organizata Freedom House, tha në lidhje me pavarësinë e medias në Shqipëri,  se “Liria e të shprehurit, në përgjithësi, respektohet në Shqipëri, por përparimi drejtë rritjes së pavarësisë dhe profesionalizmit gazetaresk ka ngecur në vend numëro.”

Legjislacioni shqiptar për zgjedhjet detyron median shtetërore dhe private që të furnizojë shqiptarët me lajme dhe informacion objektiv dhe të paanshëm, të plotë dhe të saktë, në përputhje me parimet e pluralizmit në shpërndarjen e informacionit.    Ligji kërkon gjithashtu që entet mediatike të mbulojnë, në mënyrë të balancuar, të gjithë kandidatët dhe partitë pa dallim.   Në një raport parazgjedhor që bëri në Shqipëri, Marsin që kaloi një delegacion amerikan i Institutit Kombëtar Demokrat (NDI) u bëhet thirrje, “Pronarve të medias, redaktorëve dhe gazetarëve që të marrin masa konkrete mbrenda organizatave të tyre që të zbatojnë (ligjin) dhe të mbrojnë parimet e lirisë dhe të integritetit gazetaresk….”

Me rastin e Ditës Botërore të Lirisë së Shtypit, ambasadori amerikan në Tiranë, Aleksandër Arvizu, tha se megjithëse Shqipëria nuk është një rast i izoluar që ka nevojë për një media të fortë dhe të pavarur — në një deklaratë për shtyp me këtë rast, ai shtoi se shpreson që, “Kuvendi i Shqipërisë, entet mediatike dhe gazetarët si individë, do të shkojnë përpara me përpjekje të përbashkëta, për të ndërmarrë bërjen e ndryshimeve të nevojshme, të cilat do të avancojnë lirinë e medias në Shqipëri.    E ardhmja e meritueshme e Shqipërisë në Bashkimin Evropian varet nga një medie e fortë dhe e pavarur”, nënvijoi ai.

Në një demokraci të vërtetë, të gjitha opinionet duhet të kenë mundësi të shpalosen dhe të dëgjohen.   Një gazetë ose një media e çfardo lloji qoftë, elektronike ose e shkruar, që ushtron një gazetari objektive, të paanshme dhe profesionale të një cilësie të lartë, do të tërheq një numër të madh lexuesish dhe shikuesish.   Nga ana tjetër, çdo udhëheqës i përgjegjëshëm si përfaqsues i shtetit duhet të dëgjojë hallet e popullit, nepërmjet medias, e cila duhet të informojë qytetarët në mënyrë të balancuar dhe të paanshme. Konferenca e thirrur nga Presidenti Bujar Nishani, me përfaqsues të shtypit dhe medias javën që kaloi, është një nismë që duhet përkrahur dhe duhet të bëhet shembull dhe faktor i zakonshëm në marrëdhënjet midis udhëheqësve të lartë të shtetit dhe të qeverisë, me përfaqsues të medias.Askujtë nuk i pëlqejnë kritikat për ato që mund të shikohen si të meta ose dështime, por një përfaqsues i popullit është i detyruar të dëgjoj hallet dhe problemet me të cilat përballen qytetarët dhe media e ka për detyrë morale dhe profesionale të informojë qytetarët në mënyrë objektive dhe të paanshme, duke u bazuar në standardet më të larta etike të gazetarisë.

 

KRYETARI I VATRËS SHPALLË LISTEN E ZYRTAREVE TË KRYESISË

by

Kryetari i Vatrës, dr. Gjon Bucaj shpallë listën e zyrtarëve të Federatës Panshqiptare të Amerikës Vatra, e cila organizoi Kuvendin me 27 Prill 2013. Pas konsultimesh, dr. Bucaj publikon përmes Gazetës Dielli listën e zyrtarëve.

Zyrtarët e kryesisë janë:

President : Gjon Bucaj

Viecepresidents: Agim Rexhaj, Asllan Bushati

Secretar: Nazo Veliu

Assistant Secretar: Chris Kirka

Treasurer: Marjan Cubi

President of Vatra Foundation, Inc. Dr. Nexhat Kalici

President of Vatra Educational Foundation Prof. Mithat Gashi

Editor of the newspaper “Dielli” Dalip Greca

MASAKRA KOMUNISTE NË BUZMADH – LUMË NGJARJE QË SHPALLON VËLLAVRASJEN

by

Shkruan Eugen SHEHU/Berne/Zvicer/

Në ditët e para të vjeshtës së vitit 1944,ndihej së thelli euforia e forcave nacionalçlirimtare.Kjo eufori kish të bënte me shumë arsye por në radhë të parë,ajo kushtëzohej prej tërheqjes së trupave gjermane nga Ballkani si rrjedhojë e ndërrimit të taktikave dhe strategjisë së RAIHUT TË TRETË. Europa ish përzier e tëra në këtë luftë dhe dukej në horizont një fitore e bollshevikëve të Stalinit anipse,çdo ditë mijëra prej tyre linin jetën në fushëbeteja,larg atdheut të tyre.Ndërkaq klika  komuniste e Tiranës,ngase jugun e Shqipërisë e ka terrorizuar me organizimin  e këshillave nacionalçlirimtare vendore,mendon të ndërrmarë një inkursion në drejtimin e viseve Veriore,në Shkodër,Dibër e Kukës.Nga ana propagandistike,këtë lëvizje strategjike,krerët komunist shqiptarë dhe jugosllav e justifikuan me luftën kundër reparteve të fundit të ushtrisë gjermane që patën mbetur në Veri.E vërteta ka qenë krejr ndryshe.Të ndihmuar edhe prej shërbimeve të fshehta angleze (vet misionarët anglez e kanë vërtetuar këtë) , komunistët shqiptarë dhe serb të Titanës, e patën ditur se forcat gjermane ishin në tërheqje e sipër ndaj mundet që edhe të mos konfrontoheshin fare me ta.Po qëllimi ishte krejt ndryshe.Duke hedhur disa bomba e duke zbarkuar disa pushkë kundër gjermanëve,në ikje e sipër,nacionalçlirimtarët donin të rrëmbenin aureolën e artë të fituesit,kuptuar ndryshe,atë të mbajtësit të pushtetit të nesërm.Ana tjetër e medaljes,inkursioni i nacionalçlirimtarëve në Veriun e Shqipërisë,kish të bënte me luftën e hapur ndaj „tradhëtarëve dhe bashkëpuntorëve të armikut“ shprehje e cila, e kuptuar drejt,do të ishte luftë deri në vdekje ndaj nacionalistëve shqiptar.Të dërguarit e Titos në Shqipëri,Mugosha e Popoviçi, që në fillim të karierës së tyre patën qenë shkaktarët kryesorë të vëllavrasjes.Në bazë të një plani të mirfilltë,të ideuar dhe drejtuar në Beograd,ata u përpoqën të zhvillojnë armiqsitë midis komunistëve dhe nacionalistëve shqiptarë duke arritur kulmin e kësaj vepre,,me  të ashtuquajturën tradhëtinë e Mukjes.Veçanërisht pas kësaj ngjarjeje,ku ata përfundimisht i vunë shqiptarët kundër njëri-tjetrit,pasuan një sërë vrasjesh të nacionalistëve të shquar shqiptarë.Figura të tilla si Adem Boletini,Idhomen Kosturi, Sahedin Draga,Baba Zulfo Turani,Besnik Cano, Hadi Kasimati, etj, etj,ka qenë e mbetën ende sot,viktima të bashkëpunimit makabër të klikave të Hoxhës në Tiranë , me Titon në Beograd.Ishin pikërisht këto vrasje që do të shënonin më pas,luftën e hapur midis vëllezërve të një gjaku,përndryshe luftën civile në Shqipëri në vitet 1943-1945.

Pa u ndalur në planet e klikës së Tiranës në Shkodër e Lumë,unë mendoj se dërgimi i Brigadës së V-të Sulmuese nacinalçlirimtare,në radhë të parë kish të bënte me thyerjen e mitit të Muharrem Bajraktarit, e për më tej,me shkatërimin e plotë fizik të forcave nacionaliste kuksiane.Brigada e V sulmuese,kishte në krye të saj një bollshevik të pashkollë e të etur për gjak siç ishte Shqfqet Peçi nga fshatrat e largëta të Gjirokastrës.Ai i pat dhënë besën Enver Hoxhës dhe ka ecur mbi trupat e vrarë të bashkëkombasve të vet,duke kujtuar gjithmonë se humbte jetë njerëzish të pafajshëm, për të fituar nam si internacionalist i shkëlqyer proletar.E vërteta është se nacionalçlirimtarët e udhëhequr nga Shefqet Peçi,bënë disa tentativa për të bindur nacionalistin trimin Muharrem Bajraktarin që të bashkëpunonte me ta.Por në këtë bashkëpunim ata nuk e shihnin Bajraktarrin si të barabartë, përkundrazi kërkonin që forcat nacionaliste të Lumës-Kukësit të vëheshin nën urdhërat dhe diktatin e PKSH-ës.Nuk ra në këtë grackë Muharrem Bajraktari i cili kërkoi që tek e mbramja,kundër pushtuesit të luftohej veç e veç e në fund ishte populli ai që do të vendoste për pushtetin e tij. Pikërisht kjo logjikë e ftohtë nuk shkoi për shtati nacionalçlirimtarëve  të cilët urdhëruan luftën vëllavrasëse.Qëndrimin  e gabuar ndaj Muharrem Bajraktarit,do ta pohonin vetë më gojën e tyre,udhëheqësit e klikës komuniste.Kështu në plenumin e Beratit,pos të tjerave, për Muharrem Bajraktarin do të thuhej ; “çështja e Muharrem Bajraktarit është tipike.Këtë njeri që nuk paraqitej hapur kundër frontit nacionalçlirimtar dhe që kishte shumë shpresa të bashkohej me ne,jo vetëm e trajtuam nga lart dhe në kundërshtim me vijën tonë politike por e goditën edhe mbrapa krahëve kur ai na jepte dorën si mik”.(Drejtoria e përgjithshme e Arkivave-Tiranë.”Politika antikombëtare e E.Hoxhës !”.Plenumi i dytë i K.Q. të PKSH-ës, Berat , faqe 177 ).

Sipas traditës Lumjane,partizanët e brigadës së V-të sulmuese u pritën mjaft mirë si nga populli edhe nga formacionet nacionaliste.Kjo për shkak se tashmë,pushtuesi do të virej midis dy zjarreve dhe largimi i tij do të ishte më i shpejtë.Nacionalçlirimtarët me këtë rast thirrën Muharrem Bajraktarin për të biseduar dhe kur e panë se ai nuk po nënshtrohej,në mënyrë tinzare ( veti tipike komuniste) i ngritën kurthin në shtabin e tyre.Por ishte trimëri e Bajraktarit dhe e tre luftëtarëve  nacionalist që e shoqëronin,me ç’rast arritën të dalin prej këtij kurthi komunist.Më pas,në ditët që erdhën partizanët kërkuan në Lusën që ditën e Bajramit,djemt e këtij fshati të mbushnin radhët e nacionalçlirimtarëve.Nacionalisti i njohur nga fshati Lusën,Ramadan Çejku,i bëri me dije komunistët bollshevik,se djemtë do të dilnin partizan vetëm dy ditë pas festës së Bajramit e cila ishte festuar në Lusnjë ç’prej shekujsh.Por  taman atëherë kur populli po shkonte në xhami për të falur Bajramin,nga nacionalçlirimtarët (alias bollshevikët serbo-ortodoks) u hap zjarri kundër popullsisë së pambrojur gjoja se nuk ishte zbatuar urdhëri i komunistëve.U zhvilluan më tej disa orë luftimesh ku mbetën të vrarë dhjetra nacionalsitë e partizanë,vëllezër të një gjaku e gjuhe. Pas kësaj  të dërmuar fizikisht e moralisht,partizanët me në krye Shevqet Peçin,pas Lumës i drejtohen fshatit Buzëmadhe.Anipse këtu kish ardhur lajmi për luftën vëllavrasëse në Lusën,përsëri banorët e kësaj zone i pritën komunistët sipas traditave të lashta të bujarisë shqiptare.Madje 3-4 partizan të plagosur në luftën pa kuptim më vëllezërit e tyre,u strehuan në shtëpitë e Buzmadhit dhe mbrenda një jave me kujdesin atëror mundën të mbyllnin plagët.Por pikërisht atëherë kur u mblodhën forcat,kur u shëruan plotësisht të plagosurit dhe kur u furnizuan me ushqime prej fshatit,Shevqet Peçi piketoi masakrën mbi këta fshatarë të ndershëm e patriotë.

Në muzgun e datës 25 shtator 1944,me urdhër të Shevqet Peçit,brigada u grumbullua në stanet e lagjes Lalaj,kinse do të vazhdonin të nesërmen rrugën për në Kosovë. Nga tri-katër shtëpi të kësaj lagjeje,u bënë thirje partizanëve që të bujnë në shtëpitë e tyre,por urdhëri ishte që partizanët të mos shkelnin në shtëpitë e kësaj lagjeje.Megjithatë,prej shtëpive,u therrën disa bagëti dhe sipas traditës,mishi iu çua partizanëve,aty në stane,tek rrinin.Për më tej,me urdhër të Shevqet Peçit, kur fshatarët  të vini aty me bukë e mish,të mos hapej muhabeti i asaj se ç’ngjau në fshatin Lusën. Ndërsa të nesërmen, më 26 shtator,para se të largoheshin,dy tri kuadro të brigadës së V-të sulmuese,kërkuan që krejt familjarët e Buzmadhit t’i bashkangjiteshin kolonës partizane me ç’rast do të shkjonin në vendin e quajtur Kroi i Bardhë,ku do të lidhej besa për të luftuar vetëm kundër armikut,Të gëzuar se ma në fund do të shuhej vëllavrasja,pothuaj të gjithë kryefamiljarët e Buzmadhit muarën pushkët dhe nisën marshimin së bashku me nacionalçlirimtarët.Kanë kaluar jo më shumë se dy orë rrugë dhe kolona është gjendur në vendin e quajtur Kroi i Bardhë,me kullotat alpine dhe vetëm një cop qielli në krye.Por tashmë bisedat e gëzuara midis partizanëve dhe fshatarëve kanë rreshtur sepse aty nuk kanë parë asnjë banor tjetër të ardhur për “kuvend”,vetëm se disa kuadro të armatosura të Brigadës së V-të,partizane,me fytyra të nxira.Fshatarët vetëm athëherë e kanë kuptuar se diçka nuk shkonte por ka qenë tepër vonë.Pasi fshatarët janë veçuar prej partizanëve,ata janë çarmatosur brenda pak minutave.Më tej,nga krerët e brigadës partizane,iu është kërkuar fshatrëve se kush prej tyre ka vrarë partizanin Hysen Cino,i cili me gjasë,ka qenë kushëriri i kriminelit Shefqet Peçi.Burrat që folën aty thanë se nuk dinin asgjë për këtë partizan,përkundrazi edhe ata tri-katër partizan të palgosur që erdhën,u shoqëruan nën kujdesin e tyre.Por krerët komunist,këmbëngulnin duke kërkuar të gjendej fajtori.E vërteta është se këtë situatë e ka kuptuar i pari,nacionalisti Dan Lala.Duke qenë i plagosur tri herë në luftën me Serbët,mik shtëpie me Miftar Spahinë dhe Muharrem Bajraktarin,ai diçka kish mësuar për dinakëritë ortodokse-bollshevike.Ai ka marrë fjalën duke sqaruar situatën me gjakftëhtësi dhe kur ka kuptuar qëllimin e mbrapshtë të komunistëve,me ton burrëror ka deklaruar për bashkëfshatarët e tij që ,”Të mos i merrni në qafë,ata s’kanë kurrnji faji dhe në doni,une bahem kurban i  këtyre burrave”.(P.Palushi “Masakra Komuniste e Buzmadhit “ faqe 16 ). Por edhe kjo thirrje e fundme e këtij burri nuk ka zgjidhur asgjë,ngase krimineli Shevqet Peçi e pat planifikuar me kohë masakrën.Dy-tri partizanë që patën marrë urdhër prej tij,dualën befas përballë fshatarëve të pambrojtur dhe hodhën zjarr të fuqishëm mbi turmën.Brenda 4-5 minutave,dora vrastare e komnaduar prej bollshevikut kriminel Shevqet Peçit,i shtriu në tokjë këta burra e trima nacionalistë :

1-    Dan Rexhep Lala

2-    Mehdi Rexhep Lala

3-    Ramiz Salai Lala

4-    Arif Tahir Lala

5-    Nuhi Musë Lala

6-    Tahir Ali Lala

7-    Sulë Et-Hem Lala

8-    Ymer Et-hem Lala

9-    Zenun Habib Lala

10-                       Muharrem Habib Lala

11-                       Cen Mexhit Lala

12-                       Rakip Ramadan Lala

13-                       Qazim Selim Lala

14-                       Sulejman Hasan Vellku

15-                       Riza Halim Hoda

16-                       Zylbehar Nuri Bresa

17-                       Jenin Hakik Bresa

18-                       Qamil Shivar Tola

19-                       Isak Islam Bresa

20-                       Arif Ramadan Malo

Mbi këta 21 martirë,ra më pas nata e thellë.Pa asnjë faj pa asnjë arsye,vetëm e vetëm pse u pushkatuan mizorisht prej Shefqet Peçit,ata u cilësuan armiq të pushtetit popullorë.Ngase shumica prej tyre patën qenë kryefamiljarë,fëmijët u përbuzën duke kaluar nëpër kalvarin e rëndë të komunizmit-stalinist shqiptar.(Një pjesë e familjarëvë të këtyre martirëve,arritën të aratisen në vitet 1950-51,në Kosovë e Maqedoni,ende sot jetojnë në Gostivar, dhe në fsh.Drobesh të Vitisë-Prizëren e Kosovë, ndërsa një pjesë në Belgjikë,Skandinavi e Amerikë , E. Sh).Ata dhjetra fëmijë të pafajshëm ( si edhe baballarët etyre) u lanë pa shkollë,pa punë,u dënuan duke mos i futur as në kooperativat bujqsore,nuk patën të drejtë as të votonin.Termi “kriminelë”,i shoqëroi për pesë decenie me radhë këta fhsatrë,engjëj,të cilët u cilësuan kështu,sepse prindërit e tyre u hapën dyert dhe zemrat partizanëve,për të marrë si shpagë,vdekjen.Historiografia komuniste shqiptare,askurrë nuk u kujtua për këtë masakër si shprehje reale e luftës vëllavrasëse që kryen komunistët në vitet 1943-1945. Për më tej kjo historiografi,mundi në mijëra faqe të ngrerë në këmbë,mitin e rremë të gjeneralit të “shquar” Shevqet Peçi,si luftëtar i shquar antifashist por që nuk dihet ende sot,nëse ka vrarë ndonjë fashist,ndërsa dihet se ka pushkatuar dhjetar bashkëkombas të tij. Në librin “Mrekulli e Natyrës – Kështjellë e historisë” janë shprehur tashmë me dhimbje shumë prej ish partizanëve të Brigadës së V-të Sulmuese.Prej këtyre unë do të veçoja ;

Nënoçe Osmani ; “ Të vret Perëndia t’i harrosh mikpritjet kuksiane.Si tashti e kujtoj drekën lumjane të Bajramit.Këtë ditë duhet të përurohej Brigada e 24 partizane.Pse ishte caktuar ajo ditë,vonë e kuptova gabimin e vendimit të Brigadës së V-të të rrethit.Kjo preku ndjenjat fetare e shërbeu si preteks në ndjenjat partizane-nacionaliste.Dhe brigada e 24,nuk u formua ate ditë.Përkarhës së Bajraktarit pati edhe nga Buzmadhi,të cilët vala i përfshiu në dyluftime.Patëm humbje të mëdha por edhe kuksian të vrarë.Të nesërmen shkuam në Kroin e Bardhë.Atje asistoi vetë komandanti i Brigadës.Ai pyeti se kush ju urdhëhoqi që na qëlluat ? Po… pasi larguam shumicën pjesa e mbetur u pushkatuan.Që nga ajo ditë,ndonëse, partizanë të thjeshtë,lindi ideja e mosndëshkimeve.Sepse më vinte rëndë nga ata njerëz që u njohëm e hëngrëm me ta.Aktin me Buzmadhin,nuk e pritën  mirë shumë partizanë”.

Mezin Aliaj ; “Kur niseshim për Lumë na folën me sharje për bajaraktarin,por na kujtuan të silleshim korekt me popullin.sapo vajtëm na pritën me bujari e besë.Shefqeti u takua me Muharremin që ky të dorëzonte repartet,por Bajraktari i pat thënë “Hajdeni e merrni në dorëzim frontin,se unë po largohem !” Shefqeti e kritikoi Bajraktarin publikisht (Kolesian).Kjo s’honepsej në mentalitetin kuksian.Gjendja u bë më e nderë deri sa plasi konflikti.Askush nga partizanët nuk e donte,as e priste.Shefqeti ishte i zoti e me autoritet,por aty e humbi nga karakteri gjaknxehtë e i nxituar.Se u godit edhe një fshat si Buzmadhi.Nëse dikush ishte me faj,le të dënohej me gjyq të rregullt.Një katund të tërë s’mund ta nxirrje para gjyqit.Buzëmadhi ra viktimë- tip e vëllavrasjes”.

Derro Derraj ; “Kur  u futëm në zonën e lumës,kaluam prej Kalasë së Dodës në Buzmadh,në ndihmë për krijimin e Këshillit Nacional Clirimtar.Qëndruam në 3-4 shtëpi,duke na ndihmuar me zemër.Në Buzmadh gratë na shërbenin.Ato u miqësuan me dy vajzat tona e silleshin si motra,çka shtëpie.Të nesërmen e natës së tretë,veç mëngjezit,na dhanë ushqime për një ditë.U përqafuam me mirënjohje e ata na uruan udhë të mabrë.Ishte pritje-përcjellja më dashamirëse,më e paharuara në jetën time.Djalëria nga Labëria gjeti në Kukës patriotizëm të lartë,pavarësisht nga keqsjellja e ndonjë të mashtruari.Sa për ato pushkatime,s’di ç’të them,se me dridhet misht.Ishte një turp,të paktën për ne që ishim çlirimtarë,por veçanërisht për ata partizanë që u pritën e u mbrojtën nga Buzmadhi”.

Halim Ramohito ; “ Pësuam dëme,por udhëheqja e brigadës s’e analizoi thellë për të shmagur provokimin.Ajo s’u përmbajt nga momenti i dhimbjeve dhe në vend që ta shunate sherrin e ndezi më tej pa pyetur edhe për ndërhyrjet e shokëve të terrenit.Kështu iu turën Buzëmadhit.Gjoja për mbledhje,i çuan meshkujt drejt një praktike tepër të dënueshme.Pushkatuan fhstarë të thjeshtë,patriotë,madje edhe përkrahës të Luftës Anti Fashiste.Kush urdhëroi e cili asistoi në Buzëmdh,s’ka rëndësi,qoftë Shevqeti apo Titua se,që të dy,përfshi edhe Manushin,mbanin përgjegjsi për situatën në një zonë të ndjeshme.Ja ku çon mosekuilibri e rrëmbimi.Marrëdhëniet e mira në Kukës dikujt i interesonin të prisheshin përpara se të kalonin në Kosovë.Atje duhej punuar krej ndryshe.Ta linin menjanë fodëllukun.Malësori kishte krenarinë e tij specifike.Duke na pritur moralisht dhe tërheqja e hitlerianëve nga garnizoni i Kukësit ishte në ditë,përse duhej të vrisnin Muharem bajraktarin afro një kompani etj.Mbi interesat e kombit të mos vëmë as monarkinë,as komunizmin e as pseudodemokracinë.Ne duhet,të distancohemi nga disa krime të padëshiruara të Luftës nacionalçlirimtare dhe gjatë socializmit,veçse me ngrohtësi,me prova e fakte,me argumente historike shkencore”.

Maliq Sadushi : “Duke lëvizur në u vra H.Cino dhe hymë në fshat me shkëmbime zjarresh.Sidoqoftë familjet na strehuan e na ndihmuan nga zakoni mikpritës.Sjelljen ose nuk e kuptuam,ose e morëm për dobësi.Sa keq mendonim ! Aty nga 20-21 shtatori plasi përpjekja ushtarake e paimagjinueshme.Viktima e dëmtime,por Buzëmadhi e mori prapa kokës.Luftë ? Po ! çdo gjë ngjet kur ndizen gjakrat e humbet logjika.Po kundër kujt qëllonin nacionalistët e partizanët ? Në Kolosian ishte marrë vendim dhe nga tërë fshati u mblodhën rreth 70 ,prej të cilëve 22 u vranë.Pse duheshin vrarë ? Kush urdhëroi ? Kujt i shërbente ? Pse u piketua Buzmadhi ? Nuk përjashtoi ngacmimet dhe faktorin vendas.Po udhëheqja ti sheshonte dhe të pasqyronte përgjegjësi të lartë.Ja pse disa pyetje ende qëndrojnë pezull.Gjakderdhja mbetet e dënueshme.Buzmadhi na njollosi sa edhe pas 50 vjetësh,nuk po fshihet.Këtu të shpie mosmarrëveshjet ,mendjemadhësia e nxitimi,të përziera me euforinë.Nderoj historinë e lavdishme të Kukësit.Atje gjetëm ngrohtësinë shqiptaro-prindërore “.

Naile Ferra ; “Si femër partizane e Brigadës së V-të partizane,ruaj posaçërisht anët morale të bujarisë e mikpritjes së Lumës,lidhjet e ngushta me kuksianët.Gjithë luftëtarët e brigadës u pritën njësoj,por si vajza të reja që ishim (17-19 vjeç) ne e ndjemë më afër afshin e ngrohtë të familjes lumjane.Asnjë kukësian s’na la përjashta edhe pse ndonjërit si pëlqente komunizmi.Lufta antifashiste nacionalçlirimtare e gjetëm të ngritur,por edhe e ndihmuam.Forca e zakonit s’donte bisedime me mysafirët.Për ne partizanet bënë përjashtime.U miqësuam,sa bisedonim çiltas me çikat e gratë.Ato u bënë shoqe me ne dhe ne mikesha të rralla me to.Ishin ato femra, si përshembull, të Buzmadhit,që nxirnin ngy sandyqet veshjet e tyre të dyta ( sa aq kishin edhe ata ) e na jepnin që të ndërroheshim.Ndonëse të varfëra,shpirtërisht ishin shumë të pasura.Groshët,bulmeti i ëmbël, turshitë dhe buka e shijshme e misrit na sillnin ndërmend nënat tona.Rrethanat sollën përpjekjet me armë.Pse duhet e kujt i shërbente ? Vështirë ta shpjegoj edhe sot.Po edhe s’dua t’i tregoj plagët.Vrasja e meshkujve të Buzmadhit,ne femrave partizane,për nga natyra,na preku më shumë se na vinte rëndë t’u dilnim përpara atyre familjeve që na dhanë bukë.

Ymer Domi ; “ Le të shkruhet ç’fardo,por e them me bindje se Muharrem bajraktari po të donte e shpartallonte Brigadën Partizane të Lumës.Po si nacionalist e bir i krahinës,s’e bëri.Planet e tij vështronin larg.Synonte të dilte para popullit një politikan opozitar i papërlyer në krahasim me figurat e tjera në Veri.Ai çmoi dhe i dha luftësantifashiste,por i mbahej devizës që krahina të mos dëmtohej nga avanturizmi ushtarak.Kur i thash se nuk bënë mirë që refuzon bashkëpunimin tonë ,ai foli me qetësi ; “Ju nuk dini me ba politik.Imbahem pikpamjes se nuk lidhem me nacionalçlirimtarët sepse jan nën nfluencën e komunistëve sllavë dhe rusë.Sot luftohet për çlirim e jo për komunizëm.Të bëhesh ortak me komunistët don të thotë të mos i lesh vend politikës nacionale,vijës së aksionit për çështjen kombëtare.Regjimi pas lufte le ta vendosë populli me zgjedhje të lira “.

Buzmadhi njihej si fshat fetar me doke të rrepta,me tradita lufte,i vuajtur,ç’ishte ai për Brigadën e V-të partizane ‘ mos vallë një fshat i huaj !?.Si Lumjan ndjeva keqardhje,e ndërmjet 5-6 katundeve u bë kokë turku.Buzëmadhi u vu mes korrenteve që e dogjën me koka njerëzish “.

Tashmë që pendesa e këtyre partizanëve të thjeshtë,është tejet e dukshme dhe publike,gati të revolton qëndrimi kriminal i atyre që ishin dhe mbetën ende,fajtorë kryesorë të kësaj masakre.Shefqet Peçi,jo vetëm nuk kërkoi falje e pendesë për masakrën në Buzmadh,por edhe mbushi gjoksin me dekorata.Natyrisht dihet që ato dekorata janë dekorata krimi e turpi që ia fali Enveri,Tito,Stalini apo Koxi Xoxe.Pra është pak të thuash se ato janë dekorata krimi e turpi.Për më tej,shqiptarët shohin se si kriminelët jo vetëm nuk pendohen dhe heshtin,por ngrenë edhe zërin e tyre makabër,duke dashur të mbjellin sa më shumë errësirë mbi rrethanat në të cilat dikur patën kryer këto krime.Kështu,në vitin, 1994,kur një grup intelektualësh në Titanë,kanë kërkuar prej organeve kompetente të drejtësisë,që të gjykohej për krimet e tij,Shefqet Peçi,shoku i armëve të tij,një tjetër kriminel i quajtur Ramiz Alia,në mënyrë publike i del në mbrojtje bollshevikut internacionalist Peçi.Tekstualisht ai shprehej ;”Shefqet Peçi është vënë në shënjestër nga ballistët,sepse me urdhër të tij paskan qenë pushkatuar gjatë luftës në Kukës,disa bashkëpuntorë të Muharrem Bajrakatarit.Le të supozohet se ka ndodhur kështu,por mos vallë tërë lufta heroike e Shefqet Peçit kundër fashizmit duhen të hidhen posht për një episod të pasqaruar”.(Ramiz Alia , gazeta “Dita Informacion “ më 22 shtator 1994 , faqe 5 ).

Le të përpiqemi të spjegojmë disi,cinizmin e Ramiz Alisë i cili në mënyrë paradoksale ka qenë dikur edhe President i Shqipërisë diktatoriale.Së pari,ai i quan ballistë krejt ata intelektualë të Tiranës,të cilët as shanë,as fyen askend,por kërkuan vetëm që ngjarja e Buzmadhit të hetohej  dhe fajtorët të merrnin dënimin,konform ligjeve përkatës.Për kriminelin Alia,çdo njeri i cili kundër nacionalçlirimtarëve mesiguri është ballist  dhe me këta të fundit,ai nuk është pajtuar askurrë sepse ka qenë i pajtuar që në fillim të karierës së tij,tek Tito dhe Rankoviqi.

“Të supozojmë se ka ndodhur kështu “ – thotë krimineli Ali.Pra,ky njeri i kulisave,ky bashkëpuntor dinak i Enver Hoxhës,ky judë që u ngrit në karierë mbi gjakun e shokëve të vet,duke thënë “të supozojmë” në fakt kërkon të mohojë masakrën komuniste të Buzmadhit.Ai e di shum mirë ç’far ka ndodhur atje në shtatorin e vitit 1944,ngase brigada e V-të sulmuese ka qenë e inkuadruar në Divizionin e Parë Sulmues,ku ky bastard ka patur detyrën e Komisarit të Divizionit.Edhe nëse nuk  e ka mësuar asaj kohe,(sepse ishte në kosovë dhe vriste e priste shqiptarëte  kosovës me urdhër e diktat të  Titos,për ta nënshtruar Kosovën Jugosllavisë titiste e serbisë) ai ka qenë në Plenumin e Beratit ku klika komuniste e ka analizuar Buzmadhin.Tek e mbramja,kur Alia mbeti diktatori i fundit i Shqipërisë komuniste,kur ka firmosur deklaratën për të drejtat e njeriut,ai vetë i pari është dashur ti dënojë krimet e komunistëve shqiptarë si gjatë luftës edhe më tej në vitet e diktaturës.

Demokracia shqiptare është vërtet e brishtë dhe kërkon kohë të dimensionojë vlerat e saj.Por nëse kërkon të ecë përpara,të rrok krejt aspektet e jetës shqiptare,kjo demokraci doemos duhet të dënojë krimin pamvarsisht se kur ka ndodhur ai.Ende sot në fshatin Buzmadh të Kukësit janë 21 vare të njerëzve të pafajshëm.Nëse të afërmit e tyre u kanë bërë ndonjë varr të thjeshtë dhe kan mbjell ndonjë lule,demokracia shqiptare në mënyrë tarnsparente dhe krejt ligjore duhet të rivlersojë ate gjak të pafajshëm,të derdhur,ngase një krim i fshehur, rënkon në shekuj.

Bern-Zvicër