dgreca – Page 5437 – Dielli

REKUIEM PER ANTON ATHANASIN, IKONA E BOSTONIT

May 21, 2013 by dgreca

Nga ROZI THEOHARI/Boston/

Ishte pasditja e së premtes së 20 majit 2005, kur, me telefon,mikja ime amerikane Ann Negri më lajmëroi se Anton Athanasi kishte ndërruar jetë. Hapa emisionin e lajmeve lokale në TV dhe u përballa me fotografinë e të ndjerit: Antoni i ri, me një kostum blu, shik, me një buzëqeshje të çiltër, me dy vetullat e zeza kaleshe, karakteristike për fytyrën e tij dhe dy sy depërtues. Spikerja përsëriti disa herë lajmin: “U shua Anthony, “Albanian restaurateur”, themeluesi i Antony’s

“Pier 4”, përfaqësuesi i veçantë dhe i respektuar i njërit prej brezave më madhështorë të komunitetit të qytetit të Lynn-it e të Bostonit, i cili dikur tha: “Hard work” (puna e vështirë) e ndërtoi këtë vend (Amerikën)”… Ai luftoi tre vjet me sëmundjen e Alzheimer-it deri sa ajo e mundi…”

Një ndjenjë nderimi, krenarie, përzier me ngashërim me përshkon trupin. Qëndroj disa minuta në dritare, ku përballë, në krye të një masivi shkëmbor në breg të oqeanit, pronë e familjes Athanas, ngrihet hijerëndë e luksoz një nga restorantet e tyre të dëgjuara, “Anthony’s Hoëthorne-by-the sea”, në Sëampscott. Dallgët e bardha të oqeanit afrohen me radhë njëra pas tjetrës e godasin butësisht muret-kështjellë të ndërtesës, si të sjellin ngushëllime për humbjen e të zotit.

Sjell ndër mend një ditë vjeshtë të 1994-s, kur qëndroja e hutuar dhe e mahnitur në hollin e restorantit “Pier 4” në Boston, e vështroja për herë të parë atë luks e mirëqenie e s’më besohej se gjithë ai kompleks aristokratik ishte pronë e një bashkatdhetari.

-Hë, moj shqiptarkë, ke ardhur edhe ti të kërkosh punë?

U ktheva menjëherë dhe u ndodha ballë për ballë me zotin Athanas, i cili po buzëqeshte plot mirësi: “- Kemi vende të lira vetëm në kuzhinë, por aty është punë e rëndë për ju gratë…”

Në fillimin e viteve ’90, emigrantët e parë shqiptarë iu turrën industrisë kulinare. Restorantet e Antoni Athanasit hapën dyert dhe punësuan dhjetëra djem e vajza shqiptare.

-Unë jam gazetare, – i thashë shpejt e shpejt,- dëshiroj të marr një intervistë nga ju…

Ai më tha “Mirë se erdhe”, toku dorën me mua e më ftoi të uleshim në një kolltuk pranë vatrës gjigante ku digjeshin dy gërxhele.

-Dëgjo këtu…, prej nga të kemi?

-Nga Korça…, jemi të dy patriotë!

-Unë jam patriot me të tërë shqiptarët…, por dije se nuk kam kohë…, i kam edhe minutat të numëruara.

Ai bëri të ngrihej, unë e sulmova me pyetje.

-Më vjen keq, të thashë s’kam kohë.- Ai me përshëndeti me mirësjellje dhe ngjiti me nxitim shkallët ku e prisnin dy kameriere.

Po atë vjeshtë, për festen tradicionale të 28 Nëntorit u mblodhën shqiptaro-amerikanët e Bostonit, si çdo vit, të kremtonin Ditën e Flamurit në “Pier 4”. Sallat dhe interieret e restorantit ishin zbukuruar me flamurë kombëtarë e drita shumëngjyrëshe, të cilat feksnin dukshëm në sfondin blu të oqeanit përtej vetratave. Tek ngjitja shkallët e shtruara me kadife vishnje, më zuri syri zotin Anton Athanasi, i cili po mbante me zor një tavolinë të madhe, i ndihmuar edhe nga një kamerier. Ne të ftuarit që vinim për herë të parë, mbetëm gojëhapur tek shihnim atë skenë. Iu afrova zotit Anton e I pëshpërita: “Nuk u gjendka një kamerier tjetër për këtë punë?

Ai, sa më pa, u kujtua për intervistën e ma preu: – Jemi jashtëzakonisht të zënë…, kanë ardhur shumë të ftuar…, duhen tavolina…

Duheshin tavolina të tjera e të tjera çdo vit që festohej 28 Nëntori në “Pier 4”, sepse njerëzit vinin mizëri në atë manifestim madhështor në mjediset e restorantit modern, me ushqim të bollshëm e të zgjedhur, të pritur me dashuri e respekt nga zoti e zonja Athanas.

Një vit më vonë, në një ditë nëntori, tek i bija ziles së telefonit të sekretares së “Pier 4” për të rezervuar biletat e festës, m’u përgjigj një zë burri:

– Mos fol anglisht, – më tha,- e kuptoj qe je shqiptarkë.

Ishte zëri i Anton Athanasit. Ai pyeti për emrin tim dhe sa bileta doja.

– Më falni, zotëri, po pse u dashka të merreni ju edhe me

listën e të ftuarve?!…

– Sepse sekretarja ka shkuar në bankë dhe unë po qëndroj te telefoni deri sa ajo të kthehet.

Ai qeshi se më njohu nga emri e duke u shfajësuar më tha:

– Tashti, po deshe, bisedojmë, se jam në qetësi…por bjeri shkurt.

Unë u stepa për një çast. Nuk më ndodhej pranë as letër, as laps. Para se ta merrja veten, ai filloi të fliste ngadalë e me humor e u ankua se u shmangej intervistave të gazetarëve, të cilët shpesh i “vidhnin” kohën.

E pyeta në e mbante mend ditën e parë të ardhjes në Amerikë dhe ai m’u përgjigj: – “Po.”Anton Athanasi e pa Statujën e Lirisë për herë të parë në vitin 1915, në moshën 5- vjeçare.

“A u menduat shumë kur niset biznesin e parë?”, – e pyeta.

“Amerikanët përdorin një shprehje të ngjashme: “Kur e bën ai, pse të mos e bëj edhe unë?” Kjo ishte shtytja e parë…Kur e ke filluar punën pa frikë, kur e ke marrë në sy dështimin dhe kur nuk kënaqesh nga ajo që ke arritur, vazhdo…vazhdo… se e ke rrugën të hapur”, -u përgjigj ai.

“Pse ju zgjodhët pikërisht biznesin e restoranteve?”, – e pyeta.

“ Sepse është rruga më e lehtë të fillosh një biznes, – u përgjigj ai, – merr me qira një lokal, fillon të blesh ushqimet, të gatuash e t’i tregtosh. Më vonë, me fitimet e blen lokalin dhe zgjeron biznesin. Italianët dhe grekët që kishin filluar para nesh, na dhanë një eksperiencë të mirë.”

“ Ju përmendët zgjerimin e biznesit, kaq shpejt arrihet ai?”

“Ai nuk arrihet kaq lehtë…Dëgjo tani…mund të bëj një krahasim me çfarë thotë Bibla…Ju mund të ndërtoni një shtëpi mbi rërë shumë shpejt, por të ndërtosh një shtëpi mbi shkëmb ka vështirësi, do mund, lodhje. Po kur vjen tufani, shtëpinë e rërës e shkatërron dhe e hedh tutje, ndërsa shtëpia mbi shkëmb qëndron e paprekur… Unë nuk punoj shkel e shko e vetëm për të sotmen…Unë “ndërtoj mbi shkëmb”, punoj e lodhem shumë e mendoj për të ardhmen…”

“Babai im, – i thashë,- kur është larguar nga Shqipëria për në Amerikë ka udhëtuar pothuaj në të njëjtën kohë me ju dhe në të njëjtën rrugë, nga Korça në Pire, Greqi, me kuaj e më tutje me vapor. Edhe ai punoi rëndë e bleu një restorant në Detroit…Gjithë jetën më ka ngacmuar kureshtja sesi do të jetonim, sikur të na kishte marrë edhe ne babai në Amerikë…”

“Ndoshta sot nuk do të mbaje në dorë penën, por thikën në kuzhinën e restorantit,” – tha ai me humor.

U ngjetha kur mendova se edhe familja jonë do të kishte kaluar rrugën e mundimshme e me plot të papritura të familjes

Athanas, prej ditës së mbërritjes në “tokën e premtuar.” Prindërit e Antonit u vendosën në qytetin Nju-Bedford dhe gjetën punë në një fabrikë pambuku me një pagë të ulët, ndërsa Antoni i vogël ndihmonte xhaxhanë të shiste fruta e perime me një karrocë që e shtynte me dorë në Fanueil Hall, aty ku sot ngrihet Quincy Market.

“Nëna ime, – psherëtiu Antoni, – qysh në vogëli më kishte mësuar të isha punëtor, nikoqir e t’ua kaloja moshatarëve.

Babai, Simoni, ishte këmbëngulës të mos e kaloja kohën kot.

Më jepte një shportë me banane e më thoshte: “Po nuk i shite të gjitha bananet, mos më hajde në shtëpi.” Unë vrisja

mendjen si të veproja. Zija vend në të dy anët e urës ku kishte kalimtarë më shumë dhe arrija t’i shisja të gjitha. Kështu më

mbetej pak kohe e lirë të kthehesha në shtëpi e të kryeja detyrat e shkollës.”

Anton Athanasi e ka pas dashur shumë të ëmën dhe ka vazhduar ta kujtojë e ta respektojë pas vdekjes se saj. Në një nga zyrat e tij është i varur në mur portreti i Evangjelia Athanasit. Ai dëshironte të ndërtonte në Shqipëri një spital të madh me emrin e nënës së tij…

Antoni e përmend nënën e tij edhe për diçka tjetër. Ai ka deklaruar para gazetarëve e vendeve publike se ishte pikërisht nëna e tij, e cila e solli farën e kosit me vapor nga fshati Trebickë dhe ai e cilëson: “Our Culture”. “Ne shqiptarët e sollëm në Amerikë farën e kosit!”…Ishte tharmi i vendlindjes, ishin traditat e familjes shqiptare që, duke udhëtuar mbi Atlantik, fillonin të hidhnin rrënjë pak nga pak në kontinentin e ri.

Në moshën 13 vjeç Antoni e la shkollën e gjeti punë në një fabrikë të Bedfordit. Detyra e tij ishte ndezja e sobave me dru e qymyr për zyrat e shefave, punë të cilën, siç thotë ai, e kishte kryer edhe në shtëpi tok me motrat e vëllezërit. Ai punonte 7 ditë në javë e shpinte në shtëpi 12 dollarë. Më vonë ai punoi si “busboy” dhe kamerier në një nga restorantet e dëgjuar të qytetit. Ai ishte i pari shqiptaro-amerikan që punonte në atë restorant dhe kur u kthye në shtëpi nga dita e parë e punës u duartrokit nga njerëzit e familjes dhe miqtë.

Pesëdhjetë vjet me vonë në një fjalim mbajtur në Fanuiel Hall, para më tepër se 400 pjesëmarrësve ai tha: “Në qoftë se ju mendoni se jam i suksesshëm tani, ju duhet të më shikonit mua atëherë.”

Në moshën 14 vjeç ai punonte si pjatalarës, por një grevë e gjatë punëtorësh e dobësoi ekonominë e Bedfordit, kështu Antoni lëvizi në Nju- Jork, ku punoi tek restoranti i xhaxhait tjetër. Aty Antoni kreu të gjitha llojet e punëve që ka një restorant, përveç punës në zyrë, për të cilën ai nuk e vrau mendjen shumë gjatë veprimtarisë së jetës.

Dhe erdhi një dite kur ai, me kursimet e fituara, hapi vetë në Nju-Jork një restorant të vogël 45-vendësh me punësim për dy vetë counter-service. Por ky hap i rëndësishëm në jetën e tij u ndërpre shpejt, sepse për fat të keq, i vdiq i ati dhe u detyrua të kthehej sa më parë në Bedford. Djali 20-vjeçar punoi në Nju Bedford në fillim si kamerier e më vonë kryekamerier, duke e ndihmuar familjen me 3.000 dollarët e tij të kursyera.

…”Kisha një shok të afërm, – përfundon Antoni, – ishim të dy korçarë e moshatarë, quhej Vasil. Me të shpesh i qaja hallet e i flisja për projektet që kisha në kokë. Një dite shkuam në plazh, të dy ishim djem të rinj, na pëlqente noti në oqean…

Duke qëndruar shtrirë në rërë, me sytë nga qielli, i thashë Vasilit se dëshiroja të hapja në Lynn një lokal të vogël “Hot Dog”. Ai e pëlqeu mendimin tim e më inkurajoi…”

Lynni është i përmendur si qendër industriale pranë Bostonit dhe si një qytet me popullsi të madhe emigrantësh.

Banorët e parë kanë qenë anglezë, më vonë erdhën irlandezë, italianë, francezë-kanadezë, grekë, armenë e të tjerë, të cilët punonin në fabrikat e këpucëve. Antoni i kishte rënë lapsit se hapja e një “Hot Dogu” pranë këtyre fabrikave do të kishte xhiro të madhe e do t’i sillte fitime të mëdha. Ai nuk e la dëshirën ta mundonte për një kohë të gjatë, por e hapi një lokal të tillë në Lynn. Biznesi po i shkonte mirë, por nuk vazhdoi veçse disa muaj. Ishte koha e depresionit ekonomik, që përfshiu gjithë Amerikën, lokalet e dyqanet falimentonin shpejt dhe pronarët i shisnin me çmime fare të ulëta. Antoni, me intuitën e tij të tregtarit që s’e gënjeu kurrë, e shiti shpejt “Hot Dog”-un dhe bleu në ankand restorantin më të bukur të Lynn-it.

Këmbëngulës për të ngritur një restorant me pamje tërheqëse dhe “first-class”, me 1938 ai hapi restorantin Anthony’s Hawthorne ne downtown Lynn. Hawthorne ishte mbyllur në kohën e depresionit ekonomik, por i krijoi mundësinë Antonit i cili gjeti atë që kërkonte për dy-tri mijë dollarë. Por në mbarim të vitit të parë Athanasi fitoi 23.000 dollarë. Në fillimin e viteve ’50 Anthony’s Hawthorne u bë restoranti me kapacitet më të madh me vendulje në gjithë Massachusettsin, me një fitim me shume se një milion dollarë në vit.

Duke iu referuar kronikave, Athanasi, megjithëse punonte 7 ditë në javë e gjente kohën të merrej edhe me aktivitet patriotik duke marrë pjesë në konferencat e mitingjet që organizonte kryesisht “Vatra” dhe organizata të tjera të diasporës. Ai ndjehej krenar kur takohej me bashkatdhetarët

dhe mësonte për sukseset që kishin arritur në biznes, në përvetësimin e një profesioni apo në graduimet universitare.

Në fjalimin që mbajti në Festivalin shqiptar të Bostonit, në maj 1975, Anton Athanasi midis të tjerash tha: “…E quaj veten krenar që jam shqiptar…ka shumë gjëra për të cilat i jam mirënjohës dhe e falenderoj vendlindjen time…E quaj veten të privilegjuar që jam rritur “në pëqirin e nënës”, në familjen time që më edukoi sipas zakoneve e traditave shqiptare… E quaj veten me fat që kam njohur bishop Nolin, Faik Konicën e patriotë të tjerë, të cilët filluan Rilindjen e dytë të Shqipërisë… Ideali i tyre ishte vëllazërimi i shqiptarëve pa dallim feje e ideje… gjë për të cilën ndihmoi edhe Katedralja e Shën Gjergjit e drejtuar nga At Noli…” Me tej A.Athanasi përgëzoi punën e madhe dhe aktivitetin që kryente “Vatra”

dhe “Djelli” për të krijuar komunitetin shqiptaro-amerikan dhe institucionet e tij, për të edukuar grupin etnik të shqiptarëve, me qëllim që gjithsecili të bëhej një qytetar i mirë amerikan. Dashuria dhe krenaria për atdheun e tij e afroi Antonin me “Vatrën” në krye të së cilës qëndroi për disa vite.

LEGJENDA “ATHANAS”

Në zonën e Bostonit, nëse i thua një amerikani “jam

shqiptar” ai ta kthen: “Si Anthony?”. Kaq familjare e

popullore janë bërë pesë restorantet e tij “Athanas”, sa ky

emër sot është bërë mit. Në pronësi të familjes Athanas sot

janë: Anthony’s Hawthorne në Lynn, i cili është hapur me

1938; Hawthorne-by-the Sea ne Swampscott, i cili u hap me

1947 dhe sot është zgjeruar me Anthony’s Pier 4 Café; The

General Glover në Marblehead, i cili është hapur me 1957;

Anthony’s Pier 4 ne Boston Harbor, i cili është hapur me 1963;

Cummaquid Inn ne Cape Cod, i cili është hapur me 1975. Në

të gjithë restorantet, sot janë të punësuar rreth 800 punonjës.

Qysh prej fillimit të viteve ‘90 një numër i madh

kamerieresh janë emigrantë shqiptarë, të cilët Antoni i zgjodhi

sipas aftësive, paraqitjes profesionale dhe shkathtësisë.

Klientët shqiptaro-amerikanë, të cilët frekuentojnë restorantet

e familjes Antoni gjithmonë e kanë ndier veten si në shtëpinë

e tyre duke komunikuar shqip me kamerierët dhe punonjësit

e tjerë të shërbimit, aq me tepër nga kostumet e tyre jelek e

xhaketë të kuqe e pantallona të zeza që i përngjajnë flamurit

tonë. Gjatë aktivitetit të restoranteve në dekada, Antoni i jepte

shumë rëndësi paraqitjes së mirë fizike dhe sjelljes së

kamerierit. Tregojnë se pranë derës së kuzhinës së restorantit,

ai kishte varur një pasqyrë të madhe e poshtë saj shënimin

me gërma të mëdha: “Në qoftë se nuk dukesh mirë, mos dil

jashtë nga kjo derë!” Kamerieri, i ngarkuar me pjatat në

tabaka, duhet të shihej në pasqyrë para se t’i shërbente klientit.

Ndoshta ky duket një detaj i vogël, por edhe ai ka kontribuar

në rritjen e fitimeve të restoranteve “Athanas”. Me këtë

përpikmëri e disiplinë kanë punuar edhe djemtë e tij.

Restorantet e familjes sot administrohen nga katër djemtë

e Antonit, Anthony Jr., Michael, Robert dhe Paul, të cilët u

rritën bashkë me biznesin. Ata janë impenjuar në të dy sektorët

e lokaleve, në atë të pasmin, kuzhinën dhe në atë të përparmin,

zyrat. Ata filluan si “busboy”, kamerierë dhe arritën deri te

pozicioni i menaxherit. Vëllezërit biznesmenë punojnë si një

skuadër e vetme, që të çojnë më tej nderin dhe lavdinë e

familjes Athanas.

Ndërtimi i “Pier 4” në Boston Harbor, një“vaporrestorant”,

ishte një ëndërr e Anton Athanasit, e cila filloi

qysh në vitin 1959 kur ai bleu sheshin e një hekurudhë të

vjetër në një vend të shkretë të Bostonit. Por sot aty ngrihet

madhështore ndërtesa e një restoranti me famë jo vetëm në

Amerikë, por edhe në të gjithë botën. Ndërtimi dhe

kompletimi i lokaleve dhe interiereve përfunduan në vitin

1963. Antoni e përuroi restorantin disa ditë para se të ndodhte

vrasja tragjike e presidentit amerikan Kenedi dhe kjo u ruajt

në memorien e amerikanëve.

Në vitin e fillimit të funksionimit të restorantit “Pier 4”,

Antoni, me zgjuarsinë e vet, ftoi për darke falas të gjithë

shoferët e taksive të Bostonit, duke i thirrur edhe për kafe sa

herë u binte rruga andej. Ky gjest u pagua mirë: shoferët

filluan të sillnin me taksi klientë të cilëve u propozonin të

kalonin një ditë të mahnitshme në një restorant akoma të

padëgjuar mirë, aty ku klientët me të vërtetë mbeteshin të

kënaqur e filluan të propagandonin këtë vend. Vit pas viti

“Pier 4” u bë një magnet që tërhiqte yjet e kinematografisë,

median e televizionin, udhëheqës politikë dhe kremtime

festash nga e gjithë bota. Ne vaporin-restorant janë vendosur,

i pari flamuri shqiptar dhe më tej flamurë nga e gjithë bota.

Muret e hollit të restorantit janë të mbushura me fotot e

vizitorëve të famshëm te “Pier 4”, përfshirë edhe Elisabet

Taylor, Mery Griffin, John Carson, Don Rickles, Joe DiMaggio,

Judy Garland dhe Wayne Nweton. Elita e politikanëve të

Bostonit e kanë “Pier 4” si vendin e takimeve, sidomos gjatë

fushatave të zgjedhjeve e vizitojnë senatorë e kongresmenë.

Aty janë organizuar gjithashtu qindra kremtime festash

kombëtare shqiptare dhe takime të tjera të rëndësishme të

diasporës shqiptaro-amerikane të mbarë Amerikës,

veçanërisht në festat e Nëntorit.

Që prej vitit 1963 dhe deri me 1981 të ardhurat vjetore

të “Pier 4” arrinin deri në 12 milionë dollarë. Me 1984 në këtë

restorant servireshin afërsisht 700.000 porcione ushqimi për

çdo vit dhe u cilësua restoranti i 50-të më i suksesshmi në

Amerikë. Për 40 vjet Anton Athanasi ka qenë një figurë e

spikatur në organizatat kulinare lokale dhe nacionale. Ai ka

fituar një numër gradimesh, çmime dhe fletë nderi përfshire

dhe “Silver Plate Aëard” nga “The International Foodservice

Manufacturers Association”. Antoni Athanas, themeluesi dhe

presidenti i restoranteve elegante të familjes, është një ndër

personalitetet më të shquara të biznesit në Boston. Athanasi

është ngritur shkallë pas shkalle për t’u bërë modeli i Amerikës

në industrinë e restoranteve, duke personifikuar realizimin e

ëndrrës amerikane.

Me 1967 “Pier 4” në Boston u cilësua një ndër restorantet

më të mëdha të Amerikës dhe Anton Athanasi u nderua, duke

fituar “The Golden Door Award of the International Institute

of Boston”dhe “Business Executives Dining Award” për tre

vjet rresht. Anton Athanasi shërbeu edhe si president i “The

Massachusetts Restaurant Association” dhe si anëtar i bordit

të “The National Restaurant Association”, i cili me 1976 u

cilësua me emrin e “biznesmenit më të mirë të vitit.” Por me

humorin e tij, Antoni përsëriste gjithnjë shprehjen proverbiale:

“Unë jam aq i mirë sa ç’është gatimi im i fundit…” Lista e

çmimeve dhe dekorimeve të fituara prej tij është pa fund. Ai

u nderua me “Honory Doctor of Bussiness Administration

degree” nga Southeastern Massachusetts University me 1977;

“Diploma of Honor” nga National Institute for the Foodservice

Industry me 1983; “Honorary Doctorate degree” nga

International Institute of Culinary Arts, ne Massachusetts;

“The Lifetime Achievement Award” nga Mass. Hospitality

Association me 1999; si dhe nga dhjetëra organizata e

institucione të tjera, ku zoti Anton mban një vend nderi. Deri

në ditët e fundit të qëndrimit të tij në “Pier 4” ai punonte ditë

për ditë, 7 ditë në javë, në ditë të zakonshme arrinte në

restorant rreth orës 10, kurse në ditët e festave në orën 7 të

mëngjesit dhe qëndronte aty tërë ditën. Në fundjavë punonte

deri në orën 12 të natës. Ai inspektonte lokalin e madh të

kuzhinës çdo mëngjes para se të vinin punonjësit e tjerë. Në

intervistën dhënë një gazetari Athanasi tha : “Çlodhem me

atë që bëj. Shkurt, çlodhem duke punuar. Po e lë punën të le

jeta—kjo është filozofia ime.”

Në kulmin e lulëzimit, në vitet 1960-70 “Pier 4” u bë vendi

ku mblidheshin kastat e fuqishme të politikës, politikanë,

bankierë, gjykatës, sportistë, yje të kinematografisë dhe festime

të ndryshme. A.Athanasi, një “multi-milioner”, që i fitoi

paratë me mundin e djersën e tij, jo të dhuruara ose të

trashëguara, përmendte gjithnjë me humor udhëtimin mbi

një gomar të vogël, në moshën 5-vjeçare, si fillimi i rrugës për

të ardhur në Amerikë. Ndërsa shumë vjet më vonë, kur ngiste

makinën e tij “Mercedes”, thoshte: “Një makinë nuk është

ndonjë gjë speciale për mua, është diçka, një mjet, që të çon

këtu-atje e kaq. Por, dreqi ta hajë, të mbaron punë më shpejt

se një gomar!…”

“Unë mendoj se ai ishte pionieri dhe një shembull për ne

të gjithë, ai bleu vendin e “Pier 4”, që asnjeri nuk do të

dëshironte ta blinte dhe ishte i vetmi që mendoi sesi do ta

ndryshonte atë mjedis, vetëm me fantazinë e tij… Aty

vendosej fati i tij ose, më mirë, atë e udhëhoqi fati… Njerëzit

vinin e drekonin tek ai si të tërhequr nga një ëndërr, vit pas

viti. Rastiste që bujtësit prisnin edhe dy orë e gjysmë për të

zënë një tavolinë. Ai tërhoqi jo vetëm vëmendjen e Amerikës,

” BUZËQESHJE E TRISHTË” DHE CA FJALE PER AUTORIN DHE MESAZHET POETIKE

May 21, 2013 by dgreca

Shkruan:Shaban Cakolli/

Përmbledhjen me poezi lirike” BUZËQESHJE E TRISHTË”,e poetit Hasan Qyqalla,e përshkon fund e krye, një gjuhë e sintaksë e pastër dhe e pasur, me fjalë e fraza të zgjedhura, që u rrinë gjerdan poezive edhe nga kjo anë. Poeti Hasan Qyqalla ka trajtuar një gamë temash e motivesh, të cilat në kohët kur janë shkruar ato ishin preokupim i tij shpirtëror, e që çonin peshë në unin e tij atje në kurbetin e largët. Larg vendlindjes dhe hises së atdheut të tij të dashur, duke ia shtuar edhe më mallin për te…i ishin mbresëlënëse. Po, pas rileximit të vëmendshëm me qëllim dhe orientim të caktuar, poezitë e vëna brenda ballinave të këtij libri, vërtet të bukur, si nga pikëpamja përmbajtjesore, ashtu edhe nga pikëpamja artistike më lanë përshtypje tejet të këndshme…

Hasan Qyqalla,rrugën e krijimtarisë letrare e nisi nga fëmijëria,sidomos u shqua në fushën e poezisë,vargjet e tij i përshkon përvoja e tij letrare,parimet e tij për të prekur shpirtin e fjalës,në parimet e tij etike dhe estetike.Një poet me mjeshtri,i cili ka bërë eksperiencë të ndërtoj fjalën,vargun,shprehëjen letrare,me një gjuhë të pastër,me ndërtim të fuqishëm të ndërtuar me shenja e simbole,që japing mesazhe të fuqishme. Vargun e tij e fuqizojnë dhe i japin peshë artistike shprehjet e herëpashershme metaforike, të cilat edhe lexuesin e freskojnë gjatë leximit të tyre.

Pak fjalë për autorin: Hasan Qyqalla u lind më 8 janar 1961 në Bardh të Fushë Kosovës,Poezinë filloj të e shkruaj në bankat e shkollës fillore.Nga viti 1976,kur ka botuar poezinë e parë në revistat e atëhershme,është i pranishëm në gjitha gazetat e revistat,të cilat botohen në atdhe dhe diasporë,po më gjërë përfshi edhe në mediat audiovizive,si:TVP,Radio Prishtina,tani RTK-në,Radio Zëri i Arbërit,Radio Kosova e lirë,e shumë medium tjera elektronike.Si i ri Hasani shquhej në ngritëjen e kulturës sonë letrare,madje u dallua si themelues i klubeve letrare,si:Klubin letrar në Fushë Kosovë,klubin letrar”Naim Frashëri”,klubin letrar”Lulekuqet” klubin letrar në Fakultetin Filozofik,etj…..Nga viti 1993,jeton dhe vepron në Brol,afër Bonit të Gjermanisë. Hasan Qyqalla,është anëtar i Lidhjes së Shkrimtarëve Artistëve dhe Krijuesve Shqiptar në Gjermani, (LSHAKSH) njëherit edhe kryetar i LSHAKSH në Gjermani,fitues i disa konkurseve poetike dhe dekoratave. Hasan Qyqalla ,ka botuar:

“DUA TË VDES SHQIP”

“ROBI I LIRISË”

“ASHT E GJAK ARBËRIE”,bashkautor në këtë antologji

“PREKJA E ËNDRRES”

“ARKEOLOGJI E SHPIERTIT”

“MESHARI MODERN”

Bashkautor i antologjisë “TRINOMI I LIRISË”,”NJË SHEKULL DRITË”,

“BUZËQESHJE E TRISHTË”.

Hasan Qyqalla është njëri ndër intelektualët tanë,i cili di të kultivoj sistem vlerash,i cili nxjerr guximshëm,,zëshëm dhe qartë,nga shpirti ate që e ndjenë,e shpalos dhe i jep kuptim.Është i paepur në aktivitetet kulturore e letrare,komunikues,bashkëbisedues i mirë,nismëtar dhe organizatorë i këndshëm dhe i përkrahur nga njerëz të artit.

“BUZËQESHJE E TRISHTË”, Një vëllim më më shumë se tetëdhjetë poezi, por i madh në përmbajtje dhe mjaft cilësor, i ka grupuar cikle me tematikë e motive të përafërta. Po, përmbledhja me poezi lirike “Buzëqeshje e trishtë” , them, e merr rëndësinë dhe peshën e vet vetëm si tërësi qoftë përmbajtjesore, qoftë artistike. Duke i lexuar me vëmendje poezitë e këtij libri lexuesi fiton përshtypjen se vetëm si tërësi organike ato (poezitë) e marrin peshën e vet të meritueshme. Imagjinata krijuese, e end poetin, përmes muzave poetike, kryesisht, nëpër gjeografinë e tkurrur të kësaj hiseje të atdheut të tij të robëruar e të shumëvuajtur. Kështu, poeti do tëvjershëroi, për të gjitha ato tema, që hera-herës e kishin lënë edhe pa gjumë,që i kishin shkaktuar në të shumtën e rinisë së tij,buzëqeshje të trishta:

Këtë do të mundemi të e gjejmë në thuaj gjitha poezitë e poetit,por që më dukshëm figuron tek poezia “DRITHËRIM”,ku poeti shprehet:

Sytë më vërbon malli,në parajsë dafinore

“Të rëntë shita gjitone”,ty hyjni përrallore!

katër stinë ndërrojnë,s´fikën flakë ferri

Komplot shpirtskamit,petohem në re terri.

Nëse poezia është ritëm, melodi, muzikalitet, figurë, zjarr i brendshëm, afsh i zemrës, flakë e shpirtit, sentiment, ide etj. Nëse poezia është diçka që kur e lexon ose e dëgjon, të prekë, të rrëmben, të çon peshë, të nxitë dhe t’i lëndon telat më të fshehtë të zemrës etj. (Nonda Bulka) Atëherë me plot arsye qëndron maksima se poezia lirike nuk shpjegohet (nuk komentohet), por ajo shijohet e përjetohet sipas aftësive

thithëse të lexuesit apo të dëgjuesit, në çastin e takimit me te.Diçka e ngjajshme është poezia e Hasan Qyqallës,është ritëm,melodi, zjarr i brendshëm,armë në duar të lexuesit,është poezi e një prushi të madh, e cila edhe kur është e shkurtër flet shumë,ka mesazh,jep frymëzim.

OXHAKU

Ndez oxhak e shtrojmë sofër

Kuvendojmë urti burri

Baba dredh cigarën në votër

Presim kafen me ujë biluri!

Poezia nuk është vetëm sa për lexim,po e lexuam thjesht për të e lexuar,këtu ka një strofë,por po e medituam si duhet,vargjet flasin shumë dhe kanë mesazh,jo vetëm tek kjo poezi,por Sepse të gjitha poezitë e përfshira në këtë përmbledhje janë të shkruara e të përjetuara me afshin e shpirtit dhe të zemrës së poetit, i cili, si shumë të tjerë të asaj kohe, qe i shtrënguar me zemër të thyer e me shikim prapa t’ia kthej shpinën vendlindjes e kësaj hiseje të atdheut, që lëngonte dergjur nën thundrën e pushtuesve, që u ndërruan në këto troje si liqtë në tezgjah jo me vite e dekada, por me shekuj…

Ndryshe nuk do të mund të quhej buzëqeshje e trishtë,por duke analizuar me vemendje çdo varg të shtruar e fuqizojnë dhe i japin peshë artistike shprehjet e herëpashershme metaforike, të cilat edhe lexuesin e freskojnë gjatë leximit të tyre. Këtu do t’i përmendim ca prej tyre:“Hasan Qyqalla,shquhet ndër poetët i cili bënë hapat e vet në letërsinë tonënë krijimtari hap pas hapi,lufton për të arrirë të bukurën

,të përshkruaj ngjarëjet dhe fenomenet,për atdheun,kohën,njerëzit e atdheut,ku për mes poezisë ,krijimtarinë e bënë si skulpturë që flet, si muzikë që fisnikëron,si zjarr që nuk i nënshtrohet hirit,por një art të përsosur,estetik,të thjesht,lakonik dhe të qartë,të pasur letrarisht dhe të kapur për secilin lexues. – Po të i hyhet analizës letrare të mbi tetëdhjetë poezitë e Hasan Qyqallës,duhet të shkruhet shumë.poeti i shkruan

universales duke i gdhendur përsonalitetët me majën e lapsit dhe me butësin e menqurin e shpirtit.Sa më thellë që hyjmë në labirinthet e vargjeve poetike gjejmë porosi e mishërohemi me përjetimet e vështira të kombit. Diçka të fuqishme që gjejmë te poetët,gjindet te poezia e Hasanit”ORA E SHEKUJVE”,po japim vetëm strofën e fundit,kurse lexuesit të cilët lexojnë në tërësi librin,do të gjejnë fuqinë dhe vulën poetike në këtë përmbledhje.

Sa vrastarë dehen në gjak

Atentati i harrimit

e njeriu vdes pse vdes njeriu

në diellin e rremë……

Poezia e Hasan Qyqallës, është një poezi,në vargjet e së cilës mishërohen ngjarje me frymë aktuale. Ndaj këtyre ngjarjeve autori me vargje spontane dhe origjinale, vargje të realizuara me një kompozicion të mrekullueshëm, me gjuhë e mjete poetike të gjetura me inversion të lartë artistik, reagon dhe shpreh revoltën ndaj kontradiktave, duke shpresuar në idealet dhe shpresat e fuqishme drejt triumfit të të drejtës, së arsyeshmes dhe të virtyteve të njerëzve në përgjithësi… poezia e tij reflekton një varg çeshtjesh, fenomenesh , proekupimesh dhe idesh, të cilat janë vendosur në raport të drejtë midis realitetit ekzistues jetësor dhe realitetit të botës artistike…Si të tilla krijimtaritë e HAasan Qyqallës,bëhen të dashura e të dëshirueshme për lexuesit të cilët e duan dhe kuptojnë letërsinë.Ata pasurojnë bibliotekën e tyre,me vlera arti,kurse ne Hasanit i dëshirojmë edhe shumë libra tjerë,përherë më të fuqishme,më artistike,me më shumë mesazhe, fatbardhësisht tani mesazhe në frymën e atdheut të lirë,ku ka vend mesazh tjetër,krenari tjetër,vlerë e art me më pak dhimbje.

Pozicion i lumtur i kombit shqiptar ende nuk ka ardhur

May 21, 2013 by dgreca

Nga Gjon KEKA/

Ne nuk mund të heshtim duke ditur se si komb jemi ndër më të lashtët në gadishullin Ilirik, dhe mbajm po atë koncept të vlefshëm të paraardhësve mbi jetën dhe rrënjët tona si dhe vizionin e të ardhmes së tij.Hulumtimet e mia studimore që unë bëjë në këtë pikpamje më kanë dhënë mua një besim të madh se vetëm duke qenë ne vetë të interesuar për rrënjët tona të mund të gjejm burimin dhe detajet e plota të historisë sonë të lashtë dhe të rrënjosur thellë.Hedhja dritë për shumë çështje është si në interesin tonë si komb sepse i kontribon në mënyrë permanente të vërtetës së tij dhe realitetit e komunikimit me të tanishme si më vetveten në histori ashtu edhe politike dhe të ecjes në rrugën e të ardhmes me llmabën në këmbë.Vetë duke qenë tepër i interesuar dhe duke studiuar thellë por edhe duke qenë tepër i etur për të vërtetën e historisë dhe rrënjëve të kombit tim ,gjatë punës sime studioze i referohem gjithnjë autorëve besnik të shkencës që nuk kanë pjellë në trurin e tyre ideologji absurde apo edhe që nuk kanë qenë të porositur nga gjirzet e ndryshme ideologjike si ato sulltaniste dhe sllave.Por jo vetëm kaq jam ithtarë i gjetjes së vetë burimit ,nuk ia krijoj vetës komoditetin që për çdo ditë të pres nga një pikë ujë ,por të shfrytëzoj rrugët e gjetjes së burimit edhe nëse ai është i lodhshëm sfidues ,për mua e rëndësioshme është të ujitem nga burimi i freskët i cili më sjell pranë si jetën e plotë të kombit tim ashtu edhe të vërtetë dhe zbulimin e rrënjëve të tij. është lehët që secili të pres të gatshme të gjitha pa parë kurrë burimin dhe rrjedhën e tij , referenca e autorëve të ndryshëm janë të mira ,por ne si studiues duhet vetë të gjejm burimin dhe të pijmë ujin e tij të pastër ,pa interpretime tjera ,pa dyshime dhe pa komplekse ,fakti i vetëm i një studiuesi është kur ai gjendet i ulur pran burimit dhe freskon trurin e tij me rrjedhën e gjallë të atij burimi të lashtë.

Ndërkaq sigurisht lexuesit kanë parë se në çdo shkrim trajtoj shkaqet e fatkeqësisë që i kanë rënë kombit tonë nga pushtues të ndryshëm barbarë ,kjo bëhet për dy arsye: e para se pa heqjen qafe të gjithë atij qelbi ideologjik dhe pa pastrimin e plagës që ata kanë lënë ne nuk mund të shërohemI , dhe e dyta pa një rikthim imazhit të plotë të vlerës së brendshëm të shpirtit kombëtar ne nuk mund të shohim as unitetin, as bashkimin e plotë të trupit kombëatr dhe as rrugën e rikthimit në familjen e braktisur europiane.

Siç mësojm nga historia kombi ynë duke qenë i lashtë dhe i vlefshëm si shpirtërisht e fizikisht në gjeografin e tij europiane ,ka qenë gjithnjë pre e gojës së ujqërvëe , e etjës së shfrenuar të pushtuesve barbarë të ndryshëm të cilët i kanë lënë atij pasojat apo plagët ,plagë këto që vetë kombi ynë duhet t’i shëroj,e jo të risjell trupit të tij plagë të tjera nëpërmjet politkës dinake të pushtuesve të vjetër siç janë tani tendencat e politikës turke dhe ambicieve të saj demoniake.Meqë disa nga popujt iu kanë shmangur pasqyrës së historisë ,kostoja e papërgjegjësisë dhe problemeve historike të njerëzimit është tepër e madhe.

Siç dihet Kombi ynë ishte gjithnjë në rrezik duke qenë i pushtuar nga turqit dhe sllavët barbar dhe siç dihet e vetmja gjë që ai kishte si interes në atë kohë ishte ai i mbrojtjes së qenjes kombëtare dhe identitetit kundër barbarëve të ndryshëm ardhacak.

Perandoria babrare otomane erdh si pushtues në njërën dorën Kuranin e në tjetrën shpatën rrënuan të gjitha ,mbretërin e kombit shqiptar që lulëzonte sidomos në kohë e qeverisjes së shtetit të Arbërit nga Gjergj Kastrioti,pra pas vdekjes së Gjergj Kastriotit zgjedha turke u bë edhe më e rëndë ,dhe orët e trishtimit kishin filluar ,si therja e banorëve të paarmatosur, qytetet u pushtuan ,pastaj u plaçkitën , vendet e shenjta u përdhosën,virgjëreshat shqiptare u përdhunuan dhe pothuajse shumcia e popullit ra në pranga të perandorisë barbare otomane,Për të gjitha këto çdo studius apo edhe lexuar mund t’i referohet apo të lexoj për këto fakte në kronikat historike turqishte, greqishte dhe latinishte dhe në ato të gjuhëve tjera europiane.

Siç dihet perandoria barbare otomane dhe synimet e të cilëve i dimë të gjithë mirë se ata pikërisht donin që nëpërmjet Shqipërisë së pushtuar dhe skllavëruar nga ta të dilnin me lehtësi në Adriatik dhe pastaj në tërë kontinentin europian,prandaj kjo tanim nuk është ndonjë miestër por një e vërtët se etja e kësaj perandorie ishte e madhe dhe diabolike.

Ndërsa edhe sllavët erdhën si pushtues barbar ,ardhacak të llojit të ciganëve ,ata erdhën në njërën dorë me drapërin ideologjikë dhe në tjetrën bishtin e gënjështërave dhe iluzioneve,kështu ata rrënuan tërë vendin duke mbjell ideologjinë e saj dhe gënjeshtërat në trojet tona të lashta ,me anë të këtyre iluzioneve ata dëshironin njësoj si ciganët gjoja vendin e tyre të përjetshëm, por si sllavët ashtu edhe turqit janë barbar dhe një ditë ideologjia dhe gënjeshtërat që kanë mbjell në trojet tona do ta shkulen me rrënjë sepse trupi ynë i kombit shqiptar europian dhe organizmi ynë nuk duron gjembat dhe marrëzit e turpshme të pushtueseve barbar.Të gjitha, si xhamitë sulltaniste të ndërtuara në kohën e perandorisë barbare otomane ashtu edhe kishat sllave të ndërtuara në kohën e pushtimit barbar të tyre, janë të ndërtuara mbi themele të kishave të vejtëra shqiptare dhe parasëgjithash në tokën e lashtë shqiptare ,pra janë gënjeshtërat dhe ideologjitë e tyre të mbjella mbi themelet tona të lashta për ta mbuluar të vërtetën dhe historinë ,kulturën dhe identitetin e kombit shqiptar europian.

Paramendone si mund ta duroj toka e përgjakur shqiptare një xhami në Krujën heroike të Gjergj Kastriotit, apo një kishë sllave në Prekazinë e sakrificës së madhe të Adem Jasharit dhe familjes së tij, a nuk do të ishte një mëkat ,një marrëzi ,duke ditur përpjekjet heroike të tyre për liri dhe mvetësi e unitet kombëtar.

Ndërkaq siç dihet vetëm historia është e shenjtë dhe e lirë nga çdo dyshim,kurth,apo gënjeshtër a iluzionë .Sepse janë ligjet e saj të cilat mbajnë atë si të tillë ,ndërsa historianët vetëm sa i zbardhin apo shfaqin duke i ekzaminuar në detaje ato ligje të cilat vetëm historia i mbanë në thelbin e saj shkencor.Poashtu e vërteta historike e një kombi nuk mund të shtremberohet ,ajo mund të fshehet për një kohë siç kanë bërë disa„historian me laps ideologjiko-politik“,por një ditë papritmas shpërrthejn rrezet e saj duke dal ngadal por sigurtë si dielli që lind dhe ndriçon botën.

Me pak fjalë duhet nënvizuar edhe këtë se si turqit ashtu edhe sllavet kanë qenë gjithmonë perde e madhe që i kanë fshehur gjithnjë planet e pushtimit në mënyra të ndryshme ,prandaj edhe tendencat e tanishme janë po e të njëjtës perde ideologjike demoniake sulltaniste dhe sllave,për ta futur shqiponjën e lashtë pellazgo-ilire në kafazin e tyre, por gjerë më sot asnjë pushtues nuk ka arrit ta realizoj këtë ëndër që ta fus Shqipëonjën e lashtë në kafazin e tyre ideologjik, Shqiponja nuk skllavërohet asnjëher,ajo rrinë mbi ne ,ashtu siç thoshte një udhëtar europian që kishte vizituar Shqipërin aty në shekullin XIX se si“një shqiponjë fluturonte(rrinte) mbi ne, thoshte ai ,dhe na ruante hapat tonë”,si një rojtare besnike.

Megjithkëtë tani në këtë shekull koha jonë si komb është e rezervuar për përdorim përvojës së madhe dhe të dobishme ,tani është koha që të kuptohet se shoqëria është terreni i përgjithshëm i ideve, ndjenjave fisnike, traditave të lashta, zakoneve, interesave të përbashkëta kombëtare,personaliteteve mbikohore që kanë lënë gjurmë ,kulturës shpirtërore e materiale ,artit, shkencës, shkencës humane,sepse duke kuptuar si terren i frytshëm të gjitha këto përbëjn lavdinë e kombit shqiptar europian.Pra kështu mund të shihet se si kombi ynë është toka është raca më e lashtë njerëzore, janë vëllezërit dhe motrat e një mishi dhe gjaku, që Qielli i ka dhënë një pronësi të përbashkët të shtrirë në djepin e përbashkët kombëtar në mënyrë paqësore pranë njëri-tjetrit duke dhënë fryte të përbashkët të nxjerra nga shpirti dhe besimi i përbashkët dhe në unitet të plotë.

Në kuadër të kësaj duhet nenvizuar se ishin francëzët ata që morën shembull frymën e lirisë dhe iluminizmit tek iliro-shqiptarët,idea themeltare e iluminizmit dhe frymës së lirisë dhe të ruajtjes së integritetit territorial e kombëtar nga pushtuesit e huaj dhe heroizmit të pashoq. Kështu që francëzët për herë të parë kishin dëgjuar dhe mësuar nga iliro-shqiptarët për frymën revolucionare dhe iluministe dhe i aplikuan ato në rastin më të mirë në periudhat kur ata donin të nxjerrin dritën nga brenda shpirtit dhe mendjes së tyre dhe këtë e relaizuan.

Sidoqoftë tani është e rëndëishme që të gjitha reliktet iliro-shqiptare kur të jenë më në fund të përfshira brenda kufijve të tyre të natyrshëm, të cilat ata i kanë mbajtur qysh atëherë natyrshëm,vetëm atëherë ky do të ishte pozicioni më i lumtur i kombit shqiptar europian si një nga kombet e lashta europiane.Por tani ky pozicion i lumtur i kombit shqiptar ende nuk ka ardhur ,nje ditë do të vij kur të kuptojm konceptin e lirisë së brendshme dhe të gjejm burimin e freskët brenda nesh. Poashtu ende shqiptarët janë të ndarë si nga trupi kombëtar ashtu edhe në parti të ndryshme, në vizione të ndryshme etj etj, që tregon se akoma nuk është qëllimi kryesor për të krijuar një shtet dhe për të pasur një vizion si të Gjergj Kastriotit -Skënderbeut.

Prandaj sshtë koha që shqiptarët të ecin të fuqishëm dhe në unitet drejt të ardhmes ,sepse po nuk ecën kështu historia ka koston e saj dhe se brezat do të turpërohen po nuk i ndriçuarm rrugën të ardhmes së tyre.Kombi shqiptar ky kurtizane që duhet domosdoshmërisht të ndjek suksesin e Gjergj Kastriotit dhe paraardhësve.

Ohri, qyteti i dritës

May 21, 2013 by dgreca

Nga Fahri Xharra/

“ Disa emërtime gjeografike si Nishi , Shtipi ,Ohri iu erdhën Sllavëve nga goja e arbanasve, e cila ndoshta kishte mundur të paraqes mundësinë që shqiptarët të kenë jetuar në lokalitetet e përmendura që para ardhjes së Sllavëve.” (Bogumil Hrabak “Širenje arbanaških stočara po ravnicama i slovenski ratari srednjovekovne Albanije”Burimi): “Stanovništvo slovenskog porijekla u Albaniji” – Zbornik radova sa međunarodnog naučnog skupa održanog na Cetinju 21, 22. i 23. juna 1990. godine) Nga ky paragraf i cekur shihet se sa sllavët , janë plagjiatorë të historisë dhe okupatorë të një toke të huaj , ,por në shkrimet e tyre nuk e kanë të mundëshme që t`ikin krejtësisht e të mos e tregojnë të vërtetën.“ Jemi te Ohri dhe historia e tij shqiptare , por e stërvjedhur nga ardhacakët.Në antikuitet (shënime sllave) qyteti njihej me emrin e vjetër “Lychnidus” që ndoshta do të thoshte “ qyteti i dritës” ose “ guri i çmuar që lëshon dritë”.Por pas vitit 879 psK nuk quhej më Lychnidos , por sipas sllavëve Ohrid,që ndoshta rrjedhë nga fjala sllave “ “vo hrid “ me kuptimin “ në breg” sepse qyteti i vjetë ishte në maje të bregorës buzë liqenit”. E shifni , një rrenë tjetër e zakonshme sllave me qëllim të humbjes së çdo gjurmëje shqiptare . Por është e pamundur!

Banorët e herëshëm të regjionit të gjerë të Liqenit të Ohrit (Bogumil Hrabak… Disa emërtime gjeografike si Nishi , Shtipi ,Ohri iu erdhën Sllavëve nga goja e arbanasve…) ishin Dasaratët dhe Enkelejt ( fise Ilire). Zbulimet në vazhdimësi tregojnë që qyteti banohej edhe nga Filip i II-të i Maqedonisë (Origjina ilire e Aleksandrit të Madh

Më lartë kemi sjellë origjinat familjare të Filipit II dhe Olimpisë që vijnë nga fiset ilire. Filipi ishte djali i Euridikës, e cila vinte nga fisi ilir i Lynkestëve. Filipi ishte lindur nga një nënë ilire dhe Olimpia nënën dhe babain e kishte ilir. Pra, shkencërisht, Aleksandri i Madh është Ilir (Shqiptar), duke patur parasysh se logjika na shpie se nëna është ajo që përcakton babain e fëmijës. Aleksandri ishte djali i ilirit Filip, nipit të Lynkestëve dhe ilires Olimpia, bijë e fisit ilir të Epirotëve. Emri i pagëzimit të Aleksandrit ishte Meriamun, një emër që zbërthehet me anë të dialektit gegë të gjuhës shqipe: Mer+iam+un=MER-JAM-UN. Sot shumica e popullit shqiptar në Maqedoni ende thonë: MEJR JAM UN, që në gjuhës standarde është: MIRË JAM UNË. Aleksandri ishte mbajtës i Përkrenares Dybrirëshe të Cjapit, që e kishte traditë dhe trashëgim nga Kryeperëndia e Olimpit të Pellazgëve – Zeusi. Më vonë këtë Përkrenare do ta mbante Pirro i Epirit dhe Gjergj Kastrioti – Skënderbeu. Gjuha që u fliste Aleksandri miqve të tij ishte ilirishtja e dialektit gegë të Maqedonisë. Aleksandri greqishten e mësoi në rini nga Aristoteli. )(.Përgjat pushtimeve Romake kah fundi shek III -të dhe fillimi i atij të II-të ( prK) përmendeshin Dasaratët dhe regjioni Dasaratia. Zbulimet tregojnë që “Fortifikata e Samuilit” ishte mbindërtuar mbi një kështjellë të mëherëshme që datonte nga shek IV ( prK). Edhe studjuesi aspak i drejtë për qështjen shqiptare J.J. Wilkes në librin e tij “The Illyrians, 1992,” shkruan” ,”the Illyrian Enchelei, the ‘eel-men’, whose name points to a location near Lake Ohrid” ( Enkelejt Ilirian , “njerëzit- njalë”, përputhet me lokacionin afër Liqenit të Ohrit). Bullgarët , rreth vitit 867 e pushtuan Ohrin, dhe Ohri ishte qendër e fortë dhe krteqytet i Imperatorisë Bullgare . Prej vitit 990 e deri në vitin 1018 ,Ohri ishte qendër edhe e Patriarkati Bullgar. Historia e shënoi këtë epokë si epokë bullgare ,por ata aty e gjetën Ohrin dhe aty është ende.

Shkrimi është kryesisht për Kështjellën e “Samuilit” dhe sipas bullgarëve kjo kështjellë u zgjodh nga Cari Samuil i Bullgarisë si kryeqytet i tij, por aojo ishte aty eshe më herët para ardhjes së sllavëve,Kështjella është edhe vetë historia e Ohrit prej shek .IV prK e deri në ditët e sotit. Edhe Kalaja e Prizrenit ishte Ilire ,pastaj sllave , pastaj turke dhe sot është e Kosovës . Historia e jonë është e papërfunduar, ajo “rrëshqet” si njala. Pra “ Kështjella e Samuilit” përmendet edhe nga Livy në vitin 209 pr K e kjo gjatë mbretërimit të Filipit të II-të Maqedonisë “Pamja e sotme e kështjellës dhe madhësia e saj sipas të gjitha gjasave u formuan në shekullin IV psK” shkruan në shënimet për këtë margaritar historik. Pra Samuili e gjeti të gatshme ,500 vjet pas. ” Teknika e ndërtimit është “opus mixtum” – tulla të shtrira në tre dhe katër rende dhe lidhura me llaç gëlqeror. Kjo kështjellë e kishte rolin e madh në mbrojtje dhe sipas shënimeve historike Theodorik Amali ,Mbreti i ostrogotëve në vitin 479 në fushatën e tij okupuese të Maqedonisë dhe Epirit ishte i pasuksesshëm në robërimin e Lychnidus-it , sepse ishte i ndërtuar fortë dhe kishte burime të mbrendshme të ujit ,mbrenda mureve.

Kështjella , mvarësisht prej rrethanave historike ishte gjithnjë në fokus ,dhe shkatërrohej dhe rindërtohej në vazhdimësi. Përndryshe hapësira sipërfaqësore ka mbetur e njejtë që nga koha e antikuitetit.

pas vdekjes së Samulit më 1014 ,Kështjella u muarr nga Mbreti Bizantin Basili i II-të. Në shek. e 14-të gjysma e dytë e këtij shekulli pra, shënohet me një përforcim dhe rindërtim i Kështjellës në kohën e bujshme të familjes shqiptare të Andrea Gropës e cila ishte mbretëruese e regjionit të Ohrit. Pra historia nuk e ndalet e as nuk mëshifet e aq më pak të vidhet.
Edhe turqit e patën pushtuar Ohrin dhe njëstet ushtarake ishin vendosur mbrenda kështjellës , e cila në atë kohë e muarr një emër tjetër. Xheladin -Beu (1880) ndërroi ,meremetoi edhe ai diçka dhe e bëri Sarajin mbrenda saj.Në vitin 1934 ,mbreti Aleksandër i ish Jugosllavisë ,edhe ai çapuriti diçka këndej pari për ti lënë gjurmët e tija. Por origjina nuk i humbi kurrë.

Në kuadrin e hulumtimeve të vazhdueshme (2001-2002) mbrenda kështjellës janë gjetur varreza të vjetra , maskat e arta të varrosjes si dhe dorëzat e arta , që janë unike vetëm për këto anë e që datojnë që nga shek 6-5 -të para Krishtit. Pra një histori e vjedhur nga ardhacakët , të cilët nuk kanë mundësi t`a mëshehin krejtësisht hajninë e tyre.

Për të dëshmuar se kjo anë ishte ortodokse shqiptare ja edhe dis shënime;Autorët 2. Shukarova, Aneta; Mitko B. Panov, Dragi Georgiev, Krste Bitovski, Academician Ivan Katardziev, Vanche Stojchev, Novica Veljanovski, Todor Chepreganov (2008) dhe Todor Cepreganov në librin e tyre ”History of the Macedonian People” (20011) ndër tjerash shkruajnë :” Kryepeshkopi i Ohrit , Dorotej në vitin 1466 me të gjithë priftërinjt e tjerë u dërgua në Stamboll , sepse gjatë luftës së Skënderbeut kishin treguar antiosmanizëm” .Të njejtën e thot edhe ” Srpsko arheološko društvo (1951), Starinar, Beograd: Arheološki institut”: ”Sulltani pas vdekjes sëSkënderbeut , i shpërnguli një numër të madh të banorëve të Ohrit si dhe kryepeshkopin Dorotej”

Vallë, Kisha e Shën Naumit a nuk ishte ortodokse shqiptare ?

Kemi ende të flasim për Ohrin , qytetin e dritës. Shpesh e kam thënë se historia e jonë edhe nëse është zhdukur mbi dhe , ajo me krenarinë e saj qëndron nën te. Kemi mrekullira të ruajtura të cilat vetëm se e dokumentojnë autoktoninë tonë në këto toka. Historia e ynë është e artë , është e praruar dhe i ka bërë ballë mijëravjeqarëve ; edhe pse është zhbërë, por ishte edhe e mençur dhe me dinakri qëndronte ndër dhe duke pritur momentin që të çfaqët dhe ta tregon vetvetën. Dy mijë e pasqind vjet pas, u gjetën maskat e arta të pavdekshme të engjujve për të cilët ishin bërë. Mrekullia së cilës vështirë e kemi të ia vemë çmimin u gjetë në fshatin Trebenishtë .në rrugën Kërçovë- Ohër: Varrezat Antike nga mileniumi i parë i para Krishtit ,të mbushura me ari , argjend dhe dhurata tjera të ndryshme të varrosjes.

Ishte 39 Shtatori 2002 kur u gjet maska e artë e pestë me rend në një kohë më pak se një shekull.( Maska e parë ishte zbuluar para 94 vjetësh) . Shenjë e gjallë e një toke me pasuri të madhe arkeologjike në Europë.

” Mos i lejoni shqiptarët të gjurmojnë nëntokën , se me ate çka do të gjejnë do të iu rritet krenaria , e mandej e kemi vështirë të qeverisim me `ta”- thoshin turqit në vazhdimësi.

Pika arkeologjike Gorenci-Trebenishtë që daton nga shekulli 6 -të prK u zbulua për herë të parë më 1918. U gjet nekropoli, gjëja më interesante arkeologjike e Epokës së Hekurit në këto anë. U gjetën 12 varret mbretërore, e tërë dinastia e varrosur në atë vend.

Historia e maskave të arta në nekropolën e Trbenishtës ( 10 km nga Ohri) e kanë traditën e tyre të gjatë.

Maskat e para të arta u gjetën në kohën e sundimir bullgar të Maqedonisë(1918) . Nnjë vjet pas erdhi Mbretëria SKS, ku një pjësë e rrethinës së Ohrit me 22 fashtra iu dha (?) Shqipërisë . Në vitët 1930 – 1934 , arkeologu serbe H. Vuliç , e vazhdoi zbulimin e tij me ç`rast i gjeti edhe 6 varre rjera në të njejtin vend, dhe e tëra që u gjat aty shkoi në Muzeumin Kombëtar të Serbisë.

Të shtojmë edhe një herë që banorët e parë regjionit të Ohrit ishin fiset Ilire të Enkelejve dhe Desaratëve.

“Mos i lejoni shqiptarët të shkollohen, mos i lejoni shqiptarët të gjurmojnë nëntokën e tyre se pastaj na bëhën të rrezikshëm.”

PROMOVOHET NE TIRANE “NUSE NË DERËN E HASMIT” I PANDELI SIMSISË

May 21, 2013 by dgreca

Nga Prof. Murat Gecaj/ Të martën paradite, në sallën “Tefta Tashko”, të Ministrisë së Turizmit, Kulturës, Rinisë dhe Sporteve, u organizua përurimi i romanit “Nuse në derën e hasmit”, me autor Pierre-Pandeli Simsia, banues familjarisht në Nju Jork. Kishin ardhur familjarë, kolegë e miq të autorit, shkrimtarë, poetë e publicistë, nga media e shkruar dhe ajo elektronike etj.

Tubimin e rastit e hapi Irena Toçi, drejtoreshë e SHB “Toena”, e cila foli shkurt për këtë botim të ri të autorit P.Simsia, në vazhdim të botimeve të mëparshme. Më konkretisht për këtë roman, foli redaktori i tij, shkrimtari Bardhyl Xhama-“Mësues i merituar”. Ai e përshkroi shkurtimisht subjektin, i cili rrëfen për një plagë të rëndë shoqërisë shqiptare, siç është gjakmarrja. Në vazhdimësi, rreth vlerave letrare të kësaj vepre, sidomos për gjuhën e pasur letrare, u ndal shkrimtari tjetër, Gaqo Bushaka. Po kështu, e përshëndetën autorin për librin e tij, shkrimtari Fatos Kongoli dhe publicisti gjerman, Fritz Shulc.

Nga një shënim, në Internet, për përmbajtjen e këtij romani, lexojmë edhe këto radhë: “Në këtë libër do të gjeni grimca të jetës suaj: realitet, dashuri, sakrificë, dhimbje, por mbi të gjitha shpresë dhe njerëz, që dinë të falin. Ngjarjet janë të vendosura në dy realitete: Shqipëri dhe Amerikë, ku personazhet kryesore janë dy të rinj shqiptarë, që jetojnë në Amerikë dhe rastësisht takohen në vagonët e një treni dhe, falë bisedave të tyre, lindi një shkëndijë dashurie. Por romani nuk mbaron këtu. Personazhe dhe rrethana të tjera, shtjellimi i dukurisë së gjakmarrjes, i trajtuar me mjaft mjeshtëri nga autori, do ta mbajë pezull vëmendjen e lexuesit”.

Në mbyllje të kësaj veprimtarie të bukur dhe mbresëlënëse, si folësit e pjesëmarrësit, i falënderoi autori i romanit Panadeli Simsia, për të cilin një diskutant tha se ky “erdhi dhëndërr në shtëpinë e tij”. Pastaj, të pranishmit bënë fotografi së bashku me atë dhe morën pjesë në një koktej të rastit.

Isha “njohur” me këtë autor të talentuar librash përmes Internetit. Ndërsa ai, me tipin e tij të njeriut dashamir, të respektueshëm dhe të afrueshëm me të tjerët, në verën e vitit të kaluar, më telefonoi nga Durrësi e më tregoi se kishte ardhur atje me familjen, nga Nju Jorku. Pa e zgjatur, ai u nis menjëherë me bashkëshorten dhe arritën në kryeqytet. Ishte një takim befasues e i mirëpritur për të dyja palët. Tashmë, ne u njohëm nga afër, ku në shoqëri me ne ishte edhe publicisti i njohur e autor i disa librave, Albert Zholi. Sigurisht, me atë rast, bëmë disa fotografi të përbashkëta, që i kemi kujtim, nga ai takim. Shënoj këtu se, kështu, u njoha më mirë dhe me jetën e krijimtarinë letrare të shqiptar-amerikanit Pierre-Pandeli Simsia. Sigurisht, përurimi i romanit, për të cilin folëm më lart, ku isha i pranishëm sot, e forcoi edhe më shumë lidhjen tonë, formuar ndërmjet krijuesish.Pandeliu ka lindur në qytetin e Beratit, më 21 qershor 1960, nga një familje farmacistësh. Gjatë shkollimit të tij në vendlindje, i lindi dashuria për muzikën dhe më fort pasioni për letërsinë. Edhe pas diplomimit për ekonomi-financë, nuk u shkëput asnjëherë nga krijimtaria letrare e publicistike. Pas vitit 1990, emigroi familjarisht në Greqi dhe që nga viti 1997 jetojnë në Nju Jork, fitues të llotarisë amerikane. Atje nisi bashkëpunimin me gazetën shqip-anglisht “Illyria”, por dhe me shtypin në Shqipëri, si: “Koha Jonë”, “Shekulli”, “Sot”, “Tema,”Dita” e “Tirana Observer”. Gjithashtu, bashkëpunon rregullisht me faqe të ndryshme Interneti.Një pasion i veçantë i P.Simsisë është krijmtaria letrare. Pas botimit të tij të parë, pra vëllimit me tregime “Le të jem unë, Zamira…” (Tiranë, 2005), një vit më vonë doli para lexuesve me romanin interesant, “Një dashuri e vrarë”(Tiranë, 2006). Janë shkruar artikuj e janë dhënë mendime vlerësuese për të edhe nga lexues të ndryshëm, ndër të cilët janë shprehur, me shkrim: Afërdita Lika, studentët Arian Delia e Neritan Miftari, Gueset-Dragoti, Tatjana Strumi etj. Përmbajtja kryesore e tij është krimi tepër i shëmtuar i trafikimit të femrave shqiptare, një plagë e re dhe e hapur kjo, për shoqërinë tonë. Më tej, botoi librin me tregime “Kafeja”(Tiranë, 2010) dhe “Faleminderit!”(publicistikë). Me mjaft inters është monografia “Dr.Selahedin Velaj, legjenda vlonjate në Amerikë” (Tiranë, 2012), libër i cili u përurua dhe u vlerësua shumë, gjatë përurimit të tij, në korrikun e vitit të kaluar, në qytetin e Vlorës. Për krijimtarinë e tij është nderuar me disa çmime, në SHBA, si: “Pena e artë”, “Petro Marko” etj. Për këto merita, ai është zgjedhur sekretar i Përgjithshëm i Shoqatës së Shkrimtarëve Shqiptarë-Amerikanë.

…Përurimi i romanit të ri, të kolegut e mikut e, tashmë, shkrimtarit të afirmuar, Pierre-Pandeli Simsia dhe venja e tij në duart e lexuesve shqiptarë, është një arritje e re për të, por dhe prurje tjetër me vlerë, në fushën e letërsisë sonë. Me këtë rast, e përshëndesim dhe e urojmë nga zemra atë: për shëndet të mirë, krijimtari sa më të frytshme, begati dhe lumturi familjare!

Tiranë, 21 maj 2013